Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 70/07
POSTANOWIENIE
Dnia 21 czerwca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z wniosku P. L. i S. L.
przy uczestnictwie Parafii Rzymsko - Katolickiej […]
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 czerwca 2007 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawców
od postanowienia Sądu Okręgowego w R.
z dnia 31 marca 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy w G. dnia 27 grudnia 2005 r. – na wniosek S. i P. małż. L.,
zawarty w umowie darowizny z dnia 18 listopada 2005 r. – odłączył z księgi
wieczystej nr […] działkę położoną w S., o powierzchni 200 m2
i przyłączył ją do
księgi wieczystej jako własność wnioskodawców na zasadzie wspólności
ustawowej.
Apelację od tego orzeczenia złożyła Parafia Rzymsko-Katolicka […] i wniosła
o jego uchylenie. Zarzuciła, że wpisy zostały dokonane bez podstawy prawnej,
ponieważ poprzednikom prawnym wnioskodawców nie przysługiwało prawo
własności nieruchomości będącej przedmiotem postępowania.
Zaskarżonym postawieniem Sąd Okręgowy zmienił orzeczenie Sądu
pierwszej instancji i oddalił wniosek o dokonanie wpisów.
Z uzasadnienia tego postanowienia wynika, że w dniu 14 września 1926 r. –
na podstawie notarialnej umowy darowizny nieruchomości dokonanej przez T. N.
na rzecz jego synów – J. N. nabył prawo własności gruntu w towarzystwie „S.”,
oznaczonego numerem 10, o powierzchni około 10 mórg z zabudowaniami.
W dniu 28 grudnia 1959 r. – po śmierci J. N. – jego synowie T. N., Z. N., W.
N. sprzedali tę nieruchomość (oznaczoną nr 10 o powierzchni 5,60 ha) S. L. i T. L.
Sprzedający oświadczyli wówczas, bez przeprowadzania postępowania
spadkowego po J.N. i bracie M. N., że po pierwsze, spadek po J. N. nabyli jego
czterej synowie w częściach równych, zaś żonie S. N. przypadło dożywocie na
udziale w wysokości 1/5 części nieruchomości, po drugie, spadek po M. N.,
zmarłym dnia 9 maja 1946 r., nabyła matka S.N. i bracia zmarłego w częściach
równych, po trzecie, spadek po S. N., zmarłej dnia 7 marca 1959 r., nabyli jej
synowie. Sprzedający, zapewniając nabywców nieruchomości, że są jej
współwłaścicielami, zobowiązali się przeprowadzić postępowanie spadkowe po
wskazanych wyżej spadkodawcach. W związku zakładaniem zbioru dokumentów
okazało się, że S. L. nie złożył – mimo wezwania – postanowienia o stwierdzeniu
nabycia spadku po S. N.
3
Postanowieniem z dnia 23 lutego 1966 r. Sąd Rejonowy urządził zbiór
dokumentów nr […] dla nieruchomości położonej w S., stanowiącej działkę nr 10, o
powierzchni 5,60 ha, nabytej przez małż. L.
W dniu 17 marca 1982 r. T. L. i S. L. darowali synowi P. L. nieruchomość
położoną w S., o powierzchni 5,50 ha, składającą się z działek nr 33/2 i nr 32,
objętą zbiorem dokumentów nr […].
Po dokonaniu ogłoszeń o wszczęciu w PBN postępowania o założenie
księgi wieczystej, dnia 14 października 1982 r. założono księgę wieczystą nr […]dla
nieruchomości w S., obejmującej działkę nr 32 o powierzchni 2,84 ha i działkę nr
33/2 o powierzchni 2,66 ha, oraz dla nieruchomości w T., stanowiących własność
P. L.
Dnia 26 marca 1991 r. Dyrektor Wydziału Spaw Obywatelskich, działając
z upoważnienia Wojewody R. orzekł, że nieruchomość ziemska, oznaczona jako
działka nr 20 o powierzchni 0,53 ha i działka nr 33/1 o powierzchni 0,02 ha, stała
się z mocy prawa własnością Parafii Rzymsko-Katolickiej […]. Na podstawie
decyzji z dnia 23 kwietnia 1991 r., PBN założyło dla tej nieruchomości księgę
wieczystą nr […]. Księga wieczysta nr […] była natomiast prowadzona dla
zabudowanej nieruchomości w S., oznaczonej w ewidencji gruntów nr 34, o
powierzchni 6 arów, stanowiącej własność S. L. i P. L. na zasadzie wspólności
ustawowej.
Decyzją z dnia 15 października 2004 r. Minister Spraw Wewnętrznych
i Administracji stwierdził nieważność decyzji Dyrektora Wydziału Spraw
Obywatelskich Urzędu Wojewódzkiego w R. z dnia 26 marca 1991 r. w części
dotyczącej nieruchomości oznaczonej jako działka nr 33/1. Wymieniona decyzja –
po ponownym rozpatrzeniu sprawy przez Ministra – została utrzymana w mocy
decyzją z dnia 31 stycznia 2005 r. W uzasadnieniu tych decyzji stwierdzono, że T. i
S. L. nabyli – na podstawie umowy z dnia 28 grudnia 1959 r. – własność
nieruchomości stanowiącej przedmiot postępowania admistracyjnego, gdyż z pisma
Starosty G. z dnia 2 czerwca 2004 r. wynika, ze w skład działki hipotecznej nr 10, o
powierzchni 5,60 ha, wchodziła działka nr 32 o powierzchni 2,48 ha, działka nr 33 o
powierzchni 2,48 ha i działka nr 34 o powierzchni 0,31 ha. Przy zakładaniu
4
ewidencji gruntów działka nr 33 została przypisana S. i T. małż. L., a w 1973 r.
uległa podziałowi na działkę nr 33/1 o powierzchni 0,02 ha i działkę nr 33/2 o
powierzchni 2,66 ha.
Sąd Okręgowy uznał, że zachodzi przeszkoda do dokonania wpisu w postaci
braku dokumentów wykazujących następstwo prawne spornej działki
i potwierdzających, że wchodziła ona w skład nieruchomości objętej umową
sprzedaży z dnia 28 grudnia 1959 r. (art. 6269
k.p.c.).
Z dołączonego do wniosku wypisu i wyrysu z mapy ewidencyjnej oraz
z dokumentów powołanych w umowie darowizny z dnia 18 listopada 2005 r. nie
wynika w sposób dostateczny, że darczyńcom S. L. i T. L. przysługiwało na
zasadzie wspólności ustawowej prawo własności działki położonej w S. o
powierzchni 200 m2
, oznaczonej w ewidencji gruntów nr 33/1. Wprawdzie z wypisu
i wyrysu mapy ewidencyjnej działki nr 33/1 wynika, że stanowi ona własność S. i T.
L., jednakże nie wskazano, iż tytułem własności jest umowa sprzedaży z dnia
28 grudnia 1959 r. Kwestia ta wymagała – zdaniem Sądu – wyjaśnienia, tym
bardziej, że z dokumentów zawartych w aktach i dokumentach księgi wieczystej nr
[…], stanowiących podstawę do założenia księgi wieczystej dla nieruchomości
będącej przedmiotem umowy sprzedaży z dnia 28 grudnia 1959 r. wynika, że
sprzedana nieruchomość składała się z działek nr 32 i 33/2. Poza tym już wówczas
istniała niewyjaśniona rozbieżność dotycząca powierzchni sprzedanej
nieruchomości, skoro w umowie sprzedaży wskazano, że wynosi ona 5,60 ha,
a w wypisie i mapie – 5,50 ha.
Nie zostało także wykazane odpowiednimi dokumentami, a mianowicie
postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, że poprzednicy S. i T. małż. L.
bracia N. byli uprawnieni do rozporządzenia nieruchomością należąca od 14
września 1926 r do ich ojca J. N.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik wnioskodawców zarzucił naruszenie art.
233, art. 6268
§ 2 i 6299
k.p.c. i wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
W myśl art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty
dotyczące ustalenia faktów i oceny dowodów.
Ustawodawca – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia
23 września 2005 r., III CSK 13/05 (OSNC 2006, nr 4, poz. 76) – konstruując
skargę kasacyjną i nadając jej charakter nadzwyczajnego środka zaskarżenia,
dokonał istotnych zmian w stosunku do kasacji, wprawdzie specjalnego, ale jednak
zwyczajnego środka odwoławczego, przysługującego w toku instancji od orzeczeń
nieprawomocnych. Jedną z takich zmian jest wyraźne ograniczenie podstaw, gdyż
jakkolwiek – zgodnie z art. 3983
§ 1 k.p.c. – skarga kasacyjna może być oparta na
podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub
niewłaściwe zastosowanie oraz na podstawie naruszenia przepisów postępowania,
jeżeli uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to jednak podstawy te
zostały w sposób istotny zreformowane. Odnośnie Prokuratora Generalnego
i Rzecznika Praw Obywatelskich zaostrzono wymagania co do skutków, jakie
spowodowały naruszenia prawa popełnione przez sąd drugiej instancji (art. 398 § 2
k.p.c.), natomiast w stosunku do wszystkich podmiotów wnoszących skargę,
wyłączono możliwość oparcia jej na zarzutach dotyczących ustalenia faktów lub
oceny dowodów. W ten sposób doszło do ścisłego zharmonizowania podstaw
kasacyjnych z charakterem postępowania kasacyjnego i zakresem rozpoznania
skargi, oznaczonym w art. 39813
k.p.c., a także do jednoznacznego określenia
funkcji Sądu Najwyższego jako sądu prawa, sprawującego nadzór na działalnością
sądów powszechnych w zakresie orzekania (art. 183 Konstytucji).
Treść i kompozycja art. 3983
k.p.c. wskazują więc, że generalnie
dopuszczalne jest – jak dotychczas – oparcie skargi na podstawie naruszenia
przepisów postępowania, to jednak z wyłączeniem zarzutów dotyczących ustalenia
faktów lub oceny dowodów, choćby naruszenie odnośnych przepisów mogło mieć
istotny wpływ na wynik sprawy.
W świetle powyższego podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia
art. 233 k.p.c., jako dotyczący oceny dowodów, nie może być poddany kontroli
kasacyjnej.
6
Zarzut naruszenia art. 6268
§ 3 i art. 6269
k.p.c., zmierzający w istocie do
podważenia oceny Sądu, że zachodzą wskazane przezeń przeszkody do
dokonania wpisu, należało natomiast uznać za nieuzasadniony.
Nie można podzielić zarzutu, że akt notarialny z dnia 28 grudnia 1959 r. daje
podstawy – wbrew stanowisku Sądu – do stwierdzenia, że zbywcy byli uprawnieni
do rozporządzenia nieruchomością. Z zawartego w tym akcie oświadczenia
zbywców wynika wyraźnie, co pomijają skarżący, że nie zostało przeprowadzone
postępowanie spadkowe po ojcu zbywców J. N. i ich bracie M. N. Zapewnienie, że
są oni współwłaścicielami zbywanej nieruchomości zostało oparte tylko na ich
oświadczeniu. Wprawdzie zbywcy zobowiązali się do przeprowadzenia
postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po wskazanych spadkodawcach,
jednakże postanowienie nie zostało przedstawione. Również S. L. nie złożył –
mimo wezwania – do zbioru dokumentów postanowienia o stwierdzeniu nabycia
spadku po S. N. Uniemożliwia to ocenę to ocenę, czy zbywcy byli uprawnieni do
rozporządzania nieruchomością i ma znaczenie dla oceny zachowania, przy
dokonywaniu wpisu w dziale drugim księgi wieczystej, nieprzerwanego ciągu
następstwa prawnego.
Kwestionując zaskarżone postanowienie, skarżący nie uwzględniają tego, że
wątpliwości, czy działka 33/1 była objęta aktem notarialnym z dnia 28 grudnia
1959 r. pogłębia analiza dokumentów księgi wieczystej nr […], stanowiących
podstawę do założenia księgi wieczystej dla nieruchomości będącej przedmiotem
umowy sprzedaży z dnia 28 grudnia 1958 r. Wynika z nich, że zbyta nieruchomość
składała się z działek nr 32 i nr 33/2. Ponadto już wówczas istniała wskazana przez
Sąd niewyjaśniona rozbieżność dotycząca powierzchni sprzedanej nieruchomości.
Oceny Sądu, że są przeszkody do dokonania wpisu, opartej na
dokumentach podlegających badaniu w związku z rozpoznaniem wniosku
o dokonanie wpisu, nie podważają wyciąg z ewidencji gruntów dotyczący działki
33/1 i pismo Starosty G. z dnia 2 czerwca 2004 r. Te dokumenty nie są – wbrew
przekonaniu skarżących – wiążące dla sąd w zakresie dotyczącym stanu prawnego
nieruchomości. Określony w art. 6268
§ 2 k.p.c. zakres kognicji sądu nie stoi
bowiem na przeszkodzie badaniu danych wynikających z ewidencji gruntów (por.
7
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2004 r., II CK 265/04, „Izba
Cywilna” Biuletyn Sądu Najwyższego 2005, nr 2, s. 50).
Za trafnością omawianego zarzut nie przemawia też okoliczność, że dnia
15 października 2004 r. Minister Spaw Wewnętrznych i Administracji stwierdził
nieważność decyzji z dnia 26 marca 1991 r. orzekającej, że własność działki nr
33/1 z mocy prawa nabyła Parafia Katolicka […]. Stwierdzenie nieważności
przytoczonej decyzji nie oznacza bowiem, że prawo własności spornej działki
przysługiwało darczyńcom wnioskodawców. Zatem także decyzja Ministra Spraw
Wewnętrznych z dnia 15 października 2004 r oraz bez wykazania następstwa
prawnego umowa darowizny z dnia 18 listopada 2005 r. nie podważają – wbrew
przekonaniu skarżących – oceny Sadu, że zachodzą przeszkody do dokonania
wpisu.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39814
k.p.c.).
db