Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 lipca 2007 r.
II UK 280/06
1. W sprawie o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy (sprawa o
świadczenia powtarzające się), w postępowaniu apelacyjnym można rozsze-
rzyć żądanie, dochodząc przyznania świadczenia za dalszy okres. Oznacza to,
że w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy, nie jest wyłączone orzeka-
nie o tym świadczeniu za okres późniejszy niż określony w decyzji organu ren-
towego.
2. Przepis art. 47714
§ 4 k.p.c. odnoszący się do rozpoznawania odwoła-
nia od decyzji organu rentowego, nie ma zastosowania w postępowaniu apela-
cyjnym, a nadto nie ma zastosowania w sprawie, w której decyzja organu ren-
towego została wydana przed dniem 1 stycznia 2005 r. (data jego wejścia w ży-
cie).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 lipca
2007 r. sprawy z wniosku Ryszarda S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w P. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na skutek skargi kasa-
cyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27
kwietnia 2006 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2006 r. [...] Sąd Apelacyjny w Warszawie,
uwzględniając apelację wnioskodawcy Ryszarda S., zmienił wyrok Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce z dnia 8 grudnia 2005 r. oraz
poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w O. z dnia
2
29 października 2004 r., i przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu częściowej
niezdolności do pracy na okres od dnia 22 marca 2005 r. do dnia 21 września 2006 r.
Według ustaleń faktycznych, decyzją z dnia 30 stycznia 1995 r. organ rentowy
przyznał Ryszardowi S. (ur. 3 kwietnia 1954 r.) rentę inwalidzką, w oparciu o orze-
czenie Obwodowej Komisji do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 5 stycznia
1995 r. o zaliczeniu go do III grupy inwalidów. Po badaniach kontrolnych, z uwagi na
stan zdrowia wnioskodawcy, prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do
pracy ulegało przedłużeniu, najpierw do stycznia 2004 r., potem do kwietnia 2004 r.
W dniu 21 kwietnia 2004 r. wnioskodawca złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa
do renty. Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 7 maja 2004 r. uznał go za zdol-
nego do pracy, a organ rentowy decyzją z dnia 28 maja 2004 r. odmówił wniosko-
dawcy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Na skutek jego odwołania, po-
stanowieniem z dnia 24 sierpnia 2004 r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce umorzył postę-
powanie, a w czasie jego trwania został złożony do ZUS w O. wniosek o ponowne
ustalenie prawa do renty z tytułu pogorszenia się stanu zdrowia wnioskodawcy.
Orzeczeniem z dnia 18 października 2004 r. lekarz orzecznik ponownie uznał, że
wnioskodawca jest zdolny do pracy. Ponadto organ rentowy stwierdził, że ubezpie-
czony udowodnił łącznie staż pracy w wymiarze 24 lat, 5 miesięcy i 8 dni, w tym w
ostatnim dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę 4 lata, 6 miesięcy i 18
dni, zamiast wymaganych 5 lat. Z tych względów decyzją z dnia 29 października
2004 r. odmówił wnioskodawcy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce po przeprowadzeniu
postępowania dowodowego, w czasie którego dopuścił dowód z opinii dwóch ze-
społów biegłych sądowych lekarzy z zakresu kardiologii, neurologii, ortopedii, reu-
matologii, laryngologii i okulistyki oddalił odwołanie wnioskodawcy. Biegli stwierdzili,
że odwołujący się jest częściowo niezdolny do pracy na okres 1 roku od 1 maja 2004
r. (opinia z dnia 20 grudnia 2004 r.). W uzupełniającej opinii z dnia 14 lutego 2005 r.
biegli podtrzymali konkluzje zawarte w opinii zasadniczej argumentując, że wskazany
przez nich okres, na który, ich zdaniem, winna być przyznana renta umożliwi wnio-
skodawcy leczenie. Organ rentowy ustosunkowując się do opinii uzupełniającej pod-
niósł, iż nie wynika z niej, aby schorzenia odwołującego osiągnęły znaczny stopień i
uzasadniały ustalenie chociażby częściowej niezdolności do pracy i wniósł o dopusz-
czenie dowodu z opinii innych specjalistów. Uznając zasadność zarzutów organu
rentowego oraz z uwagi na fakt, że odwołujący się złożył dodatkową dokumentację
3
medyczną Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 22 września 2005 r. dopuścił do-
wód z opinii innych biegłych z zakresu okulistyki, kardiologii, neurologii, ortopedii,
reumatologii, laryngologii. Zdaniem biegłych, wnioskodawca jest częściowo niezdolny
do pracy w okresie od 22 marca 2005 r. przez półtora roku, przy czym nie może wy-
konywać pracy na wysokościach wymagającej widzenia obuocznego. W uzasadnie-
niu opinii biegli wskazali, że niezdolność do pracy wystąpiła dopiero od dnia 22
marca 2005 r. jako skutek pogarszającego się stanu zdrowia wnioskodawcy. Ryszard
S. akceptując opinię biegłych, wniósł o przyznanie prawa do renty od 22 marca 2005
r. na okres półtora roku. W trakcie postępowania, wnioskodawca złożył ponownie
wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, a wobec decyzji odmownej organu
rentowego odwołanie do Sądu (sprawa jest w toku).
Sąd Apelacyjny uznał, iż ponowne powstanie częściowej niezdolności do
pracy jest niewątpliwe od dnia 22 marca 2005 r., a więc nastąpiło w okresie 18 mie-
sięcy od ustania prawa do renty i przed złożeniem w maju 2005 r. kolejnego wniosku
o świadczenie rentowe. W tej sytuacji, z dniem 22 marca 2005 r. zostały spełnione
wszystkie warunki do przywrócenia wnioskodawcy prawa do świadczenia na podsta-
wie art. 61 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.),
co prowadzi do przyznania renty na okres zamknięty - zgodnie z żądaniem - od dnia
22 marca 2005 r.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku pełnomocnik organu rentowego zarzucił
naruszenie prawa materialnego - art. 68 ust. 1 lit. b ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) w
związku z art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Fundu-
szu Ubezpieczeń Społecznych, polegające na pominięciu przepisu i dokonaniu
zmiany decyzji ZUS w oparciu o okoliczności, które nastąpiły po dacie wydania decy-
zji, art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach, przez błędną wykładnię pole-
gającą na przyznaniu prawa do renty w sytuacji, gdy przesłanki do jej nabycia nie
zostały spełnione w dniu wydania decyzji, oraz naruszenie przepisów postępowania -
art. 47714
§ 4 k.p.c., przez jego niezastosowanie, art. 316 k.p.c., przez niewłaściwe
zastosowanie i orzeczenie w zakresie przekraczającym treść zaskarżonej decyzji,
art. 385 k.p.c., przez jego niezastosowanie. W oparciu o przedstawione zarzuty,
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi
4
drugiej instancji do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępo-
wania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu jako nieuzasadniona. Prawo do świad-
czeń z ubezpieczenia rentowego ustala i świadczenia te wypłaca, zgodnie z art. 68
ust. 1 lit. b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-
nych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.), organ rentowy. Jego
decyzje mają charakter deklaratoryjny. Organ rentowy stwierdza jedynie czy zostały
spełnione ustawowe warunki nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia. W
postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd ocenia legalność
decyzji organu rentowego według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania, a
tylko w wyjątkowych przypadkach może przyznać świadczenie, jeżeli warunki je uza-
sadniające zostały spełnione już po wydaniu zaskarżonej decyzji (por. wyroki z
dnia10 marca 1998 r., II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 181 oraz z dnia 20
maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005 nr 3, poz. 43). Nie oznacza to jednak, że w
sprawach z ubezpieczenia społecznego, nie stosuje się art. 316 § 1 k.p.c., znajdują-
cego, poprzez art. 391 k.p.c., zastosowanie także w postępowaniu apelacyjnym, we-
dług którego Sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili
zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszko-
dzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy. Postępowanie sądowe
w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter odwoławczy, a jego
przedmiotem jest ocena zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy.
Zasadą jest zatem, że sąd ocenia legalność decyzji organu rentowego według stanu
rzeczy istniejącego w chwili jej wydania, niemniej jednak nie jest wyłączona w szcze-
gólnych przypadkach możliwość przyznania świadczenia jeżeli warunki je uzasad-
niające zostały spełnione po wydaniu zaskarżonej decyzji. Taka sytuacja ma miejsce
w rozpatrywanej sprawie. Skoro bowiem do świadczenia rentowego ma zastosowa-
nie art. 383 k.p.c., to w postępowaniu apelacyjnym w sprawach o świadczenia powta-
rzające się można rozszerzyć żądanie o świadczenia za dalsze okresy. Oznacza to,
że w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy nie jest wyłączone orzekanie o
świadczeniu za okres późniejszy niż określony w decyzji organu rentowego.
5
Oceniając zarzut naruszenia art. 47714
§ 4 k.p.c. i stwierdzając jego niezasad-
ność, należy wskazać, że przepis ten odnosi się do postępowania przed sądem
pierwszej instancji (tylko ten sąd oddala odwołanie), a tym samym nie może być na-
ruszony przez sąd drugiej instancji, który go nie stosuje. Skarga kasacyjna przysłu-
guje zaś od wyroku drugiej instancji (art. 3981
§ 1 k.p.c.). Należy także wskazać, że
art. 47714
§ 4 k.p.c. wszedł w życie w dniu 1 stycznia 2005 r. z mocy ustawy z dnia
20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz. 1264) i nie może
mieć zastosowania do rozpatrywanej sprawy, w której decyzja została wydana w
dniu 29 października 2004 r. Brak jest w tym przypadku podstaw do zastosowania
wprost nowej procedury, gdyż nowe rozwiązanie dotyczy kwestii odwoławczej, w któ-
rej obowiązuje zasada stosowania przepisów z chwili czynności odwoławczych (art.
XV § 1 i § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks
postępowania cywilnego). Wniosek ten potwierdzają - co najmniej pośrednio - prze-
pisy przywołanej wyżej ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. zmieniającej procedurę, o
stosowaniu jej rozwiązań dopiero od 1 stycznia 2005 r. (art. 20 i art. 21) - por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2007 r., III UK 4/07 - dotąd niepublikowany.
Z tych wszystkich przyczyn Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c.,
orzekł jak w sentencji.
========================================