Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 września 2007 r.
III UK 24/07
Członek zarządu spółki handlowej, ponoszący odpowiedzialność za zo-
bowiązania podatkowe spółki na podstawie art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierp-
nia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60
ze zm.), nie może skutecznie bronić się zarzutem, że we właściwym czasie zło-
żył wniosek o ogłoszenie upadłości spółki, jeżeli prawomocnym wyrokiem zo-
stał skazany za przestępstwo przewidziane w art. 586 Kodeksu spółek handlo-
wych.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Hajn, Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 wrześ-
nia 2007 r. sprawy z odwołania Waldemara P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziału w R. z udziałem zainteresowanego Józefa Ł. o zapłatę składek,
na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lubli-
nie z dnia 14 listopada 2006 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną .
U z a s a d n i e n i e
Decyzjami z dnia 24 lutego 2005 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w R. stwierdził, że Waldemar P. i Józef Ł., jako byli członkowie zarządu Przedsię-
biorstwa Remontowo-Montażowego „B.” Spółki z o.o. w S. są odpowiedzialni solidar-
nie za zaległości Spółki w kwocie 493.206,96 zł z tytułu nieopłaconych składek na
ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych.
Odwołania wnioskodawców od tej decyzji zostały oddalone wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu z dnia 29 grudnia
2005 r. [...]. Sąd ustalił, że wnioskodawcy w 2000 r. byli członkami zarządu Spółki
2
„B.” w S. Od stycznia 2000 r. Spółka nie regulowała zobowiązań wobec Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, Urzędu Skarbowego i innych wierzycieli. W dniu 17
kwietnia 2000 r. wnioskodawcy działając w imieniu Spółki sprzedali część jej ma-
jątku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 21 lipca 2000 r. wszczął egzekucję
zaległości składkowych za okres od stycznia 2000 r. do maja 2000 r. z rachunku
bankowego Spółki. Zarząd Spółki złożył w dniu 28 lipca 2000 r. wniosek o upadłość
Spółki, która została ogłoszona przez Sąd Rejonowy w Radomiu w dniu 15 listopada
2000 r. Zgłoszona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wierzytelność nie została
zaspokojona z masy upadłości. Postanowieniem Sądu Rejonowego w Radomiu z
dnia 15 grudnia 2002 r. postępowanie upadłościowe zostało ukończone. Wyrokiem z
dnia 26 kwietnia 2006 r. Sąd Rejonowy w Radomiu w postępowaniu karnym uznał
Waldemara P. i Józefa Ł. za winnych tego, że w okresie od 15 czerwca 2000 r. do 28
lipca 2000 r. w S. działając wspólnie i w porozumieniu, będąc członkami zarządu
Przedsiębiorstwa Remontowo-Montażowego „B.” Spółki z o.o. z siedzibą w S., nie
zgłosili wniosku o upadłość Spółki, mimo powstania warunków uzasadniających
według przepisów jej upadłość. Oceniając ten stan faktyczny Sąd uznał, że obaj
wnioskodawcy odpowiadają za zobowiązania Spółki z tytułu składek na podstawie
art. 116 § 1 i § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity
tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.). Zgodnie z tymi przepisami członkowie
zarządu spółki odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, które powstały w cza-
sie pełnienia przez nich tych funkcji w przypadku bezskuteczności egzekucji wobec
spółki. Wnioskodawcy pełnili funkcje prezesa i wiceprezesa zarządu, a egzekucja i
postępowanie upadłościowe nie doprowadziły do zaspokojenia wierzyciela. Podno-
szone przez nich argumenty, że wniosek o ogłoszenie upadłości złożyli we właści-
wym terminie nie zasługują na uwzględnienie, gdyż prawomocny wyrok skazujący
ma moc wiążącą.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy Waldemara P. od tego wyroku Sąd
Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z dnia 14
listopada 2006 r. [...] oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowe ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji i podzielił jego pogląd prawny. Opierając się na
opinii biegłego złożonej w sprawie karnej Sąd Apelacyjny ustalił, że począwszy od 31
maja 2000 r. majątek Spółki nie pokrywał zobowiązań. Zgodnie z art. 5 obowiązują-
cego do dnia 30 września 2003 r. rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z
dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r.
3
Nr 118, poz. 512 ze zm.) przedsiębiorca jest zobowiązany nie później niż w terminie
dwóch tygodni od zaprzestania płacenia długów, zgłosić w sądzie wniosek o ogło-
szenie upadłości. W przypadku Spółki termin ten upływał 14 czerwca 2000 r. Wnio-
skodawcy nie zgłosili takiego wniosku we właściwym czasie i w ten sposób pozbawili
Zakład Ubezpieczeń Społecznych możliwości zaspokojenia swoich roszczeń.
Od tego wyroku wnioskodawca Waldemar P. złożył skargę kasacyjną i opie-
rając ją na obu podstawach wymienionych w art. 3983
§ 1 k.p.c. wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Radomiu do ponownego rozpoznania.
Jako pierwszą podstawę skargi wskazał naruszenie przepisów postępowania - art. 5
k.p.c., art. 233 § 1 i § 2 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 116 § 1 Ordy-
nacji podatkowej, przez błędne przyjęcie, że wniosek o ogłoszenie upadłości nie zo-
stał zgłoszony we właściwym czasie, a także art. 11 k.p.c., przez pominięcie faktu, że
w sentencji wyroku karnego nie ma mowy o tym, że wniosek o ogłoszenie upadłości
nie został zgłoszony we właściwym czasie. Drugą podstawą skargi jest naruszenie
prawa materialnego, przez błędną wykładnię art. 116 § 1 pkt 1a Ordynacji podatko-
wej. W uzasadnieniu tego ostatniego zarzutu podniósł, że Sądy obu instancji przyjęły
niejako automatycznie, że „czasem właściwym” do złożenia wniosku o ogłoszenie
upadłości w rozumieniu tego przepisu jest okres dwóch tygodni przewidziany w Pra-
wie upadłościowym. Ocena „właściwego czasu” powinna być zdaniem skarżącego
dokonywana indywidualnie.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Bezzasadne są zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Przepis art. 5
k.p.c. dotyczy udzielania przez sąd wskazówek co do czynności procesowych. W
uzasadnieniu skargi nie zostało wskazane, że wskazówki takie nie zostały udzielone i
że ich ewentualny brak mógł mieć jakikolwiek wpływ na wynik sprawy. Nie wykazano
także, aby uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie odpowiadało regułom określonym
w art. 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie to zawiera wszystkie wymagane tym przepisem
elementy, a nawet gdyby wystąpiły uchybienia, to nie mogły one mieć wpływu na wy-
nik sprawy, skoro uzasadnienie sporządzane jest po jej rozstrzygnięciu. Naruszenie
przepisu art. 233 k.p.c. nie może być w ogóle podstawą skargi kasacyjnej, gdyż
4
zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi nie mogą być zarzuty dotyczące usta-
lenia faktów lub oceny dowodów
Przepis art. 11 k.p.c. również nie został przez Sąd Apelacyjny naruszony. Sta-
nowi on w zdaniu pierwszym, że ustalenia wydanego w postępowaniu karnym pra-
womocnego wyroku co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cy-
wilnym. Dla Sądu Apelacyjnego było więc wiążące to, że wnioskodawca popełnił
przestępstwo przewidziane w art. 586 Kodeksu spółek handlowych. Na podstawie
tego przepisu karze podlega ten, kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidato-
rem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków
uzasadniających według przepisów upadłość spółki. Jest to przestępstwo formalne
polegające na zaniechaniu wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania upa-
dłościowego wbrew wynikającemu z przepisów obowiązkowi. Przepis art. 5 Prawa
upadłościowego nakładał obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość w terminie
dwóch tygodni od zaprzestania płacenia długów. Dla bytu przestępstwa z art. 586
Kodeksu spółek handlowych nie jest wystarczające samo niedochowanie lub prze-
kroczenie tego terminu, muszą także istnieć warunki uzasadniające upadłość spółki.
Występują one wówczas, gdy zaprzestanie płacenia długów ma charakter trwały, a
zadłużenie jest nadmierne w stosunku do majątku spółki. Wnioskodawca został ska-
zany za to, że dopuścił się zawinionego zaniechania określonego w powołanym
przepisie, a zaniechanie to trwało od 15 czerwca 2000 r. do 28 lipca 2000 r. Uznanie
winy wnioskodawcy oznacza, że w warunkach finansowych Spółki miał on obowiązek
zgłosić wniosek o upadłość najpóźniej do dnia 14 czerwca 2000 r. W postępowaniu
karnym, w którym wymagane jest wykazanie winy, zastosowano wobec wnioskodaw-
cy kryteria indywidualne. Gdyby stosować automatycznie termin określony w Prawie
upadłościowym, należałoby uznać, że obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość
powstał już w lutym 2000 r., gdyż Spółka zaprzestała płacenia długów z tytułu skła-
dek na ubezpieczenie społeczne w styczniu 2000 r. Związanie wyrokiem karnym
skazującym w niniejszej sprawie na podstawie art. 11 k.p.c. obejmowało ustalenie,
że wnioskodawca nie zgłosił wniosku o upadłość Spółki w czasie, gdy po jego stronie
powstał taki obowiązek.
W oparciu o to wiążące ustalenie Sąd Apelacyjny słusznie uznał, że wniosko-
dawca jako członek zarządu Spółki odpowiada za jej zobowiązania z tytułu składek
na podstawie art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. Przepis ten w brzmieniu obowiązu-
jącym przed dniem 1 stycznia 2003 r. stanowił, że za zaległości podatkowe spółki z
5
ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organi-
zacji, spółki akcyjnej i spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym
swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże
się bezskuteczna, chyba że członek zarządu wykaże, że we właściwym czasie zgło-
szono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające
upadłości (postępowanie układowe) albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie
upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy,
bądź też wskaże on mienie, z którego egzekucja jest możliwa. Warunkiem odpowie-
dzialności członka zarządu jest bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce i ten wa-
runek został spełniony. Uwolnienie się od odpowiedzialności może nastąpić w przy-
padku wykazania okoliczności, o których mowa w tym przepisie, między innymi wy-
kazania, że we właściwym czasie został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości.
Określenie „we właściwym czasie” oznacza czas, w którym powstał obowiązek zgło-
szenia wniosku o upadłość. W tej sprawie fakt niezgłoszenia wniosku we właściwym
czasie został przesądzony w wyroku karnym skazującym i w tym zakresie nie mogły
być prowadzone dowody przeciwne. Członek zarządu spółki prawa handlowego, po-
noszący odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki na podstawie art. 116
§ 1 Ordynacji podatkowej, nie może skutecznie bronić się zarzutem, że we właści-
wym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości spółki, jeżeli prawomocnym wy-
rokiem został skazany za przestępstwo przewidziane w art. 586 Kodeksu spółek
handlowych. Zarzut błędnej wykładni art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej okazał się
więc nieuzasadniony.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił skargę
kasacyjną.
========================================