Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 20 WRZEŚNIA 2007 R.
I KZP 25/07
Postanowienie w kwestii właściwości sądu, o którym mowa w art. 35
§ 3 k.p.k., to takie orzeczenie, wydane na podstawie art. 35 § 1 lub § 2
k.p.k., w którym sąd stwierdza niewłaściwość albo nie uwzględnia wniosku
o jej stwierdzenie.
Przewodniczący: Prezes SN L Paprzycki (sprawozdawca).
Sędziowie: SN M. Gierszon, WSO (del. do SN) T. Artymiuk.
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.
Sąd Najwyższy w sprawie Tomasza K. i Małgorzaty S., po rozpozna-
niu, przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w
K., postanowieniem z dnia 8 maja 2007 r., zagadnienia prawnego wymaga-
jącego zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy postanowienie Sądu Rejonowego wydane na podstawie art. 35 § 1
k.p.k. nie uwzględniające wniosku w przedmiocie przekazania sprawy
zgodnie z właściwością miejscową należy do postępowań zaskarżalnych
zgodnie z art. 35 § 3 k.p.k., czy też jako stanowiące decyzję negatywną
Sądu w tym względzie nie podlega zaskarżeniu?”
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
2
U Z A S A D N I E N I E
Przekazane Sądowi Najwyższemu pytanie, formułujące zagadnienie
prawne, zostało przedstawione w następującej sytuacji procesowej.
W dniu 24 października 2006 r. do Sądu Rejonowego w P. został
wniesiony akt oskarżenia przeciwko oskarżonym Tomaszowi K. i Małgo-
rzacie S. o przestępstwa określone w art. 296 § 2 i 3 k.k., art. 284 § 2 k.k.
w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 585 § 1 k.s.h. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12
k.k. Obrońcy oskarżonych, wnioskiem z dnia 2 listopada 2006 r. (...), wnie-
śli „o zbadanie właściwości sądu w trybie art. 35 § 1 k.p.k.”.
Sąd Rejonowy w P., po rozpoznaniu tego wniosku, postanowieniem z
dnia 15 grudnia 2006 r., nie uwzględnił go.
Zażalenia na to orzeczenie wnieśli obrońcy oskarżonych. Postano-
wieniem z dnia 27 marca 2007 r., Sąd Okręgowy w K. pozostawił bez roz-
poznania przyjęte środki odwoławcze uznając, że były one niedopuszczal-
ne z mocy ustawy. To rozstrzygnięcie zostało zaskarżone przez obrońców
oskarżonych. W toku rozpoznania tych zażaleń inny równorzędny skład
Sądu Okręgowego w K. powziął wątpliwości wyrażone w treści pytania
prawnego.
W uzasadnieniu przedstawiającym problematykę interpretacyjną, li-
czącym niecałą stronę, Sąd Okręgowy wskazał, że analiza językowa prze-
pisu art. 35 § 3 k.p.k. prowadzi do wniosku, że na postanowienie w kwestii
właściwości, wydane na podstawie art. 35 § 1 i 2 k.p.k., przysługuje zaża-
lenie – dotyczy to zarówno orzeczenia stwierdzającego niewłaściwość, jak i
postanowienia nieuwzględniającego wniosku o jej stwierdzenie. Rezultat
zastosowania tej wykładni Sąd przeciwstawił jednak poglądowi wyrażone-
mu w piśmiennictwie, że na orzeczenie negatywne (o nieuwzględnieniu
wniosku), wydane przez sąd w sprawie, w której rozstrzyga z urzędu, na-
3
wet jeżeli jest ono inicjowane w sytuacji określonej w art. 9 § 2 k.p.k., zaża-
lenie nie przysługuje.
Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o odmowę podjęcia uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Na wstępie wskazać należy, że Sąd Najwyższy przedstawione przez
Sąd Okręgowy pytanie traktuje jako dotyczące „postanowień zaskarżal-
nych” w rozumieniu art. 35 § 3 k.p.k., a nie – jak wskazuje Sąd Okręgowy w
K. – „postępowań zaskarżalnych”. W tym zakresie posłużenie się przez
Sąd odwoławczy sformułowaniem „postępowań zaskarżalnych” należy trak-
tować jako oczywistą, choć niefortunną, omyłkę pisarską, której sędziowie
nie dostrzegli przed podpisaniem postanowienia.
Po raz kolejny przypomnieć należy, że przedstawienie Sądowi Naj-
wyższemu zagadnienia prawnego w trybie określonym w art. 441 § 1 k.p.k.
wymaga zaistnienia łącznie następujących warunków – musi się ono wyło-
nić podczas rozpoznawania środka odwoławczego i mieć znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu odwoławczym oraz musi dotyczyć
istotnego problemu interpretacyjnego, związanego z wykładnią przepisu,
który w praktyce sądowej jest rozbieżnie interpretowany albo też jest wa-
dliwie lub niejasno sformułowany. Przedmiotem zagadnienia prawnego nie
może być natomiast określony sposób rozstrzygnięcia sprawy, zastosowa-
nia przepisów, czy tym bardziej kwestia ustaleń faktycznych (zob. R. A.
Stefański: Instytucja pytań prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach
karnych, Kraków 2001, s. 254-261, 352-371, a także postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 26 stycznia 2007 r., I KZP 33/06, OSNKW 2007, z. 2,
poz. 11 i z dnia 24 maja 2007 r., I KZP 10/07, OSNKW 2007, z. 6, poz. 47).
Postanowienie Sądu Okręgowego w K. nie spełnia wymogów sku-
tecznego przedstawienia zagadnienia prawnego. W tej sprawie nie zaist-
niała przesłanka wystąpienia istotnych wątpliwości interpretacyjnych doty-
czących wykładni przepisu. Przede wszystkim zauważyć należy, że Sąd
4
Okręgowy w uzasadnieniu postanowienia, dostrzegając rezultat wykładni
językowej, nie podjął nawet próby jego skonfrontowania z powołanym
przez ten Sąd poglądem wyrażonym w piśmiennictwie (wybiórczo przy tym
powołanym) i nie rozważył, czy – w świetle reguł wykładni – możliwe jest
odstąpienie od wyniku takiej wykładni. Sąd odwoławczy ograniczył się do
stwierdzenia, że pogląd ten nie przystaje do wyniku zastosowanych reguł
językowych oczekując, jak należy wnosić, że to Sąd Najwyższy, w zastęp-
stwie tego Sądu, dokona interpretacji prawa, w istocie decydując jednocze-
śnie o sposobie rozstrzygnięcia wniesionych środków odwoławczych. Nie
wskazano także, że przepis art. 35 § 3 k.p.k. jest rozbieżnie interpretowany
w orzecznictwie sądowym ani nawet, że jest on nieprecyzyjnie sformuło-
wany – co więcej, Sąd przyjmuje, jak już wyżej zaznaczono, że wykładnia
językowa nie budzi żadnych wątpliwości.
Mając powyższe na względzie należało odmówić podjęcia uchwały.
Zatem tylko na marginesie należy stwierdzić, że treść art. 35 § 3
k.p.k. jest jednoznaczna. Ustawodawca w tym przepisie nadaje stronom
prawo do zaskarżenia postanowienia sądu „w kwestii właściwości”, wyda-
nego na podstawie § 1 albo § 2 art. 35. Natomiast „w kwestii właściwości”
to tyle co „w przedmiocie”, „w sprawie”. Z reguły, co prawda, ustawodawca
posługuje się sformułowaniem „w przedmiocie” (np. art. 22 § 2, art. 69 § 2,
art. 153 § 1, art. 236 § 2), ale Kodeksowi postępowania karnego znane są i
takie unormowania, w których użyto sformułowania „w kwestii” (np. art. 42
§ 4, art. 94 § 1 pkt 3, art. 126 § 2, art. 226, art. 367 § 1). „W przedmiocie” –
„w kwestii” oznacza każdą decyzję danego rodzaju. W tych natomiast sytu-
acjach, kiedy ustawodawca chce zawęzić zakres rozstrzygnięć do określo-
nego ich kierunku, czyni wyraźnie odpowiednie zastrzeżenie. Jak słusznie
wskazuje we wniosku Prokurator Prokuratury Krajowej, ma to chociażby
miejsce w przypadku art. 547 k.p.k., w którym zapisano, że zażalenie przy-
sługuje nie na jakiekolwiek postanowienie w przedmiocie (w kwestii) wnio-
5
sku o wznowienie, a jedynie takie, które ten wniosek oddala lub pozostawia
go bez rozpoznania. Podobnie jest w sytuacjach określonych w art. 19 § 4
k.p.k. i art. 20 § 1b k.p.k., w których ustawodawca przewidział prawo do
wniesienia zażalenia na – odpowiednio – postanowienie o nałożeniu kary
pieniężnej i postanowienie o ukaraniu.
Postanowienie w kwestii właściwości sądu, o którym mowa w art. 35
§ 3 k.p.k., to zatem takie orzeczenie, wydane na podstawie art. 35 § 1 lub 2
k.p.k., w którym sąd stwierdza niewłaściwość albo nie uwzględnia wniosku
o jej stwierdzenie, uznając tym samym, że jest właściwy do rozpoznania
sprawy (zob. także J. Grajewski red.: Kodeks postępowania karnego. Ko-
mentarz, tom I, Kraków 2006, s. 108). Ustawodawca nie zawęża bowiem
zaskarżalnych orzeczeń „w kwestii właściwości” jedynie do tych, które pro-
wadzą do zmiany właściwości, a poza tym sąd, odmawiając stwierdzenia
niewłaściwości, w decyzji procesowej, nawet tej, której wydanie zostało za-
inicjowane w trybie art. 9 § 2 k.p.k., wypowiada się co do materii określonej
w § 1 lub 2 art. 35 k.p.k. – co do swojej właściwości, a więc w zakresie, któ-
ry został jednoznacznie określony w § 3 tego artykułu.
W tym uzasadnieniu, w zasadzie, należy pominąć problematykę art. 9
§ 2 k.p.k. i konieczności albo jej braku podejmowania decyzji procesowych
z urzędu, inicjowanych na wniosek o jakim mowa w tym przepisie. W tej
mierze istnieją, co prawda, rozbieżności między orzecznictwem, niewyma-
gającym podejmowania wówczas decyzji procesowej (zob. uchwałę składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP 5/05,
OSNKW 2005, z. 5, poz. 48 i postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 4
sierpnia 2005 r., II KZ 37/05, LEX nr 152513 i z dnia 9 lutego 2005 r., II KO
38/04, LEX nr 146194), a przedstawicielami doktryny, uznającymi taką ko-
nieczność (zob. np. P. Hofmański red.: Kodeks postępowania karnego.
Komentarz, tom I, Warszawa 2004, s. 74, odmiennie do pewnego stopnia:
P. Hofmański, S. Zabłocki: Meandry wykładni art. 9 § 2 kodeksu postępo-
6
wania karnego, czyli jak postępować z „wnioskami” składanymi na podsta-
wie tego przepisu w: L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda red.: W kręgu
teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora An-
drzeja Wąska, Lublin 2005, s. 657-658). Jednak, decydujące znaczenie z
punktu widzenia przedstawionej problematyki ma treść art. 35 § 3 k.p.k.
oraz ogólne reguły zaskarżania postanowień, określone w art. 459 § 1 i 2
k.p.k. Unormowanie art. 9 § 2 k.p.k. nie przesądza bowiem o zakresie moż-
liwych do zaskarżenia decyzji procesowych sądu. O tym rozstrzyga albo
reguła ogólna, wyrażona w art. 459 § 1 lub § 2 pierwsza część zdania
k.p.k. (zaskarżalność postanowień sądu zamykających drogę do wydania
wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej oraz postanowień co do środka
zabezpieczającego), albo przepis szczególny, z mocy którego ustawodaw-
ca nadał stronie lub innemu podmiotowi prawo do wniesienia zażalenia
(art. 459 § 2 końcowa część zdania k.p.k.). Takim przepisem w niniejszej
sprawie jest art. 35 § 3 k.p.k. a nie art. 9 § 2 k.p.k. Z tego pierwszego wyni-
ka, co już wyżej wskazano, że zaskarżeniu podlegają postanowienia „w
kwestii” – czyli „w przedmiocie” właściwości, a więc zarówno o stwierdzeniu
niewłaściwości, jak i odmowie jej stwierdzenia.
Mając na uwadze przedstawione rozważania, Sąd Najwyższy orzekł
jak w postanowieniu.