Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 września 2007 r.
III UK 39/07
W przypadku ponownego ustalenia przez organ rentowy z urzędu tytułu
podlegania (niepodlegania) ubezpieczeniu społecznemu wynikającemu z ujaw-
nienia istotnych okoliczności istniejących przed wydaniem wcześniejszej decy-
zji ostatecznej (zatajenie faktu podlegania ubezpieczeniu społecznemu osób
prowadzących pozarolniczą działalność), ponownie wydana deklaratoryjna de-
cyzja o niepodleganiu rolniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego wywo-
łuje skutek z mocą wsteczną (art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz.
74 ze zm. w związku z art. 52 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników, jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 wrześ-
nia 2007 r. sprawy z odwołania Anny S. od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczania
Społecznego-Oddziału Regionalnego w R. z udziałem zainteresowanego Michała S.
o wyłączenie z ubezpieczenia społecznego rolników, na skutek skargi kasacyjnej
ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 14 grudnia 2006 r.
[...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 14 grudnia 2006 r. oddalił apelację wnioskodawczyni Anny S. od wyroku
Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 11 sierpnia 2006 r., oddalającego odwołanie
od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w R. z dnia 20 grudnia
2005 r., stwierdzającej ustanie ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodaw-
2
czyni w pełnym zakresie w okresach od 1 stycznia do 31 grudnia 2000 r., od 1 kwiet-
nia 2001 r. do 30 września 2004 r. i od 1 stycznia 2005 r.
W sprawie tej ustalono, że w dniu 10 stycznia 2001 r. wnioskodawczyni Anna
S. złożyła do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Regionalnego
w R. (zwanej dalej KRUS) wniosek o objęcie jej ubezpieczeniem społecznym rolni-
ków w związku z rozpoczęciem działalności rolniczej od dnia 1 stycznia 2000 r. W
dniu 26 stycznia 2001 r. Michał S. zgłosił wnioskodawczynię do ubezpieczenia jako
domownika rolnika, oświadczając, że jego córka Anna S. pracuje w jego gospodar-
stwie rolnym od 1 stycznia 2000 r. Decyzją z dnia 29 stycznia 2001 r. KRUS stwier-
dziła podleganie wnioskodawczyni ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym
zakresie począwszy od dnia 1 stycznia 2000 r. W dniu 27 lutego 2001 r. wniosko-
dawczyni zawiadomiła organ rentowy o rozpoczęciu działalności gospodarczej w
formie handlu detalicznego (handlu obwoźnego artykułami spożywczymi i przemysło-
wymi) z dniem 26 lutego 2001 r. Decyzją z dnia 5 stycznia 2004 r. KRUS nałożyła na
nią obowiązek opłacania, począwszy od II kwartału 2004 r., składki na ubezpieczenie
społeczne rolników w podwójnej wysokości, gdyż podlega ona z mocy ustawy ubez-
pieczeniu społecznemu rolników i równocześnie prowadzi pozarolniczą działalność.
Z kolei decyzją z dnia 5 stycznia 2005 r. KRUS stwierdziła ustanie tego obowiązku
od dnia 1 października 2004 r. z powodu zgłoszenia przez wnioskodawczynię prze-
rwy w prowadzeniu działalności gospodarczej od dnia 30 września 2004 r. do odwo-
łania. Pismem z dnia 18 stycznia 2005 r. wnioskodawczyni powiadomiła organ ren-
towy o zmianie formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych i
że od dnia 1 stycznia 2005 r. opłaca podatek dochodowy z tytułu prowadzonej dzia-
łalności gospodarczej w formie zryczałtowanego podatku dochodowego od przycho-
dów ewidencjonowanych. W tej sytuacji KRUS ponownie ustaliła obowiązek opłaca-
nia składek na ubezpieczenie społeczne w podwójnej wysokości, a następnie decy-
zją z dnia 15 marca 2005 r. stwierdziła ustanie ubezpieczenia w związku z niedostar-
czeniem przez wnioskodawczynię do 14 lutego 2005 r. wymaganych dokumentów. W
odpowiedzi wnioskodawczyni przedstawiła zaświadczenie o wykreśleniu z ewidencji
działalności gospodarczej z dniem 23 marca 2005 r., w konsekwencji czego KRUS
wydała kolejną decyzję o objęciu jej ubezpieczeniem społecznym rolników w pełnym
zakresie. Od dnia 29 marca 2005 r. wnioskodawczyni podjęła działalność gospodar-
czą, informując o tym Urząd Skarbowy oraz organ rentowy, co prowadziło do wyda-
nia przez KRUS decyzji z dnia 7 kwietnia 2005 r. zobowiązującej Michała S. do opła-
3
cania składki za córkę Annę S. w podwójnej wysokości począwszy od dnia 1 stycznia
2005 r. Decyzję tę doręczono Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R.,
który zawiadomił KRUS, że wnioskodawczyni zgłoszona była do ubezpieczenia spo-
łecznego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 1 października
1998 r. do dnia 31 grudnia 2000 r. oraz zwolniona z opłacania składek z powodu wy-
płaconego zasiłku macierzyńskiego za okres od 16 lutego 2000 r. do 4 lipca 2000 r.
W wyniku postępowania wszczętego w sprawie prowadzenia przez wnioskodawczy-
nię działalności gospodarczej nieprzerwanie od 1998 r. KRUS otrzymała zaświad-
czenie z Urzędu Skarbowego w R. z 2 stycznia 2006 r., stwierdzające, że wysokość
należnego podatku z tytułu prowadzonej działalności za rok 2000 wyniosła - 0 zł oraz
z 27 stycznia 2006 r. podające wysokość przychodu za rok 2000 osiągniętego przez
wnioskodawczynię z tytułu prowadzonej działalności. Decyzją z dnia 20 grudnia 2005
r. KRUS, na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubez-
pieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.,
powoływanej dalej jako ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników lub ustawa),
stwierdziła ustanie ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodawczyni w pełnym
zakresie w okresach od 1 stycznia 2000 r. do 31 grudnia 2000 r., od 1 kwietnia 2001
r. do 30 września 2004 r. i od 1 stycznia 2005 r.
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, który uznał de-
cyzję organu rentowego za prawidłową, po ustaleniu, że 10 stycznia 2001 r., tj. w
dniu zgłoszenia się do ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodawczyni nie
spełniała przesłanek do objęcia jej tym tytułem ubezpieczenia, ponieważ prowadziła
wówczas działalność gospodarczą i z tego tytułu podlegała ubezpieczeniu społecz-
nemu. Wnioskodawczyni nie mogła również skutecznie dokonać wyboru ubezpieczenia
zgodnie z art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ponieważ w dniu 27
lutego 2001 r., tj. w dniu podjęcia ponownie działalności gospodarczej, jej „staż" ubezpie-
czeniowy w systemie ubezpieczenia społecznego rolników wynosił 1 miesiąc i 27 dni,
zamiast wymaganego jednego roku.
Sąd Apelacyjny uznał, że możliwe było wydanie przez organ rentowy decyzji
stwierdzającej ustanie ubezpieczenia z datą wsteczną. Z konstrukcji art. 7 i art. 16 ustawy
wynika, że podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników następuje z mocy prawa i tylko w
przypadku spełnienia określonych w tych przepisach przesłanek, natomiast organ rentowy
jedynie potwierdza decyzją podleganie temu ubezpieczeniu. Deklaratoryjny charakter tej de-
cyzji nie budzi zatem wątpliwości. W pierwotnej decyzji KRUS uznała, że wnioskodawczyni
4
spełniała przesłanki z art. 7 i 16 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i na podstawie
złożonego przez nią oświadczenia o rozpoczęciu z dniem 1 stycznia 2000 r. pracy w gospo-
darstwie rolnym stwierdziła, że podlega ona rolniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego.
Jednakże do wydania tej decyzji z całą pewnością by nie doszło, gdyby wnioskodawczyni we
wniosku zawarła informację o równoczesnym prowadzeniu w 2000 r. działalności gospodar-
czej. W ocenie Sądu Apelacyjnego, twierdzenie wnioskodawczyni jakoby zawiesiła
działalność gospodarczą w 2000 r., a składki na ubezpieczenie społeczne z tego ty-
tułu opłacała wyłącznie w celu kontynuowania ubezpieczenia i w dobrej wierze do-
konała zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego rolników, nie jest wiarygodne. Po-
stępowanie wnioskodawczyni na przestrzeni lat 2001 - 2006 świadczy o znajomości
przepisów i konsekwentnym dążeniu do objęcia i pozostania w systemie ubezpieczenia
społecznego rolników, bez jakichkolwiek dodatkowych obciążeń, chociażby w postaci opła-
cania składki na ubezpieczenie społeczne w podwójnej wysokości.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił naruszenie
przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, w szczególności art.
378 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., w następstwie czego
Sąd Apelacyjny nie rozważył istoty zarzutów apelacyjnych co do właściwości zasto-
sowanej podstawy prawnej przy prawidłowej wykładni art. 36 oraz art. 3a ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników, a także art. 83a ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11,
poz. 74 ze zm.), w związku z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolni-
ków. Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania skarżąca
wskazała istnienie zagadnień prawnych sformułowanych w następujących pytaniach:
1) czy decyzja o ustaniu rolniczego ubezpieczenia wydana na podstawie art. 36 ust.
1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników „ma charakter konstytutywny
czy deklaratoryjny, a w związku z tym czy organ rentowy może wydać decyzję o
ustaniu tego ubezpieczenia w okresie przed jej wydaniem - tożsamym z okresem
wskazanym we wcześniejszej decyzji o podleganiu ubezpieczeniu rolników”, 2) jakimi
kryteriami powinien kierować się sąd dokonując oceny „dobrej wiary” osoby zgłasza-
jącej się do ubezpieczenia społecznego rolników, którą bezzasadnie objęto uprzed-
nio tym ubezpieczeniem, a także 3) czy stwierdzenie dobrej lub złej wiary osoby
zgłaszającej się do ubezpieczenia ma wpływ na wydanie później decyzji o ustaniu
ubezpieczenia, w sytuacji gdy organ rentowy stwierdzi, że decyzja o podleganiu
ubezpieczeniu społecznemu nie była uzasadniona.
5
Zdaniem skarżącej, na gruncie art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników nie ma podstaw do przyjęcia deklaratoryjnego charakteru decy-
zji o ustaniu tego ubezpieczenia. Przepis przewiduje wydawanie decyzji w celu
stwierdzenia, że osoba dotychczas nieobjęta ubezpieczeniem społecznym rolników
spełniła określone ustawą wymagania uzasadniające objęcie jej tym ubezpiecze-
niem, bądź że osoba dotychczas objęta tym ubezpieczeniem przestała spełniać
określone wymagania, będące podstawą objęcia jej ubezpieczeniem i dlatego jej
ubezpieczenie ustało. Zatem „takie deklaratoryjne stwierdzenie rodzi w konkretnych
okolicznościach skutki w postaci podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników
lub jego ustania i w związku z tym można mówić o konstytutywnym charakterze de-
cyzji”. Z tego wynika, że decyzja o ustaniu ubezpieczenia rolniczego nie może obej-
mować okresu sprzed jej wydania, a w szczególności - jak to ma miejsce w sprawie -
okresu, który jest tożsamy z okresem początkowym wskazanym we wcześniej wyda-
nej decyzji o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników. Ponadto nie jest
możliwe ustanie ubezpieczenia, które nigdy nie powstało. Tymczasem oddalenie
apelacji przez Sąd drugiej instancji i przyjęcie tym samym, że zaskarżona decyzja
KRUS jest prawidłowa przeczy temu bezspornemu twierdzeniu, albowiem okres ob-
jęty zaskarżoną decyzją jest identyczny z okresem wcześniejszej decyzji stwierdza-
jącej podleganie skarżącej ubezpieczeniu społecznemu rolników. Zdaniem skarżącej
- stan, w którym osoba nigdy nie spełniała przesłanek objęcia jej ubezpieczeniem
społecznym rolników, a została tym ubezpieczeniem objęta - wykracza poza zakres
art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Do tych okoliczno-
ści Sąd Apelacyjny nie odniósł się jednak w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku,
skupiając się na przepisach dotyczących objęcia ubezpieczeniem społecznym rolni-
ków, których treść jest bezsporna i nie była kwestionowana w apelacji. Tym samym
Sąd Apelacyjny nie rozpoznał sprawy w granicach apelacji. Skarżąca wskazała też,
że twierdzenie Sądu jakoby nie dokonała zgłoszenia do KRUS w dobrej wierze i że
zdawała sobie sprawę z obowiązujących przepisów i ich konsekwencji jest o tyle
błędne, że gdyby w istocie tak było, to uniknęłaby podwójnego ubezpieczenia zarów-
no w ZUS, jak i w KRUS, a zatem nie znalazłaby się w sytuacji, która prawdopodob-
nie spowoduje obciążeniem jej składkami ZUS wraz z odsetkami za kilkuletni okres.
W konsekwencji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania, ewentual-
nie o jego zmianę w całości poprzez ustalenie, że ubezpieczenie społeczne rolników
6
skarżącej w zakresie określonym w zaskarżonej decyzji nie ustało, a ponadto o zasą-
dzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisa-
nych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw prawnych. Podniesione
zarzuty naruszenia wskazanych w skardze przepisów postępowania, tj. art. 378 § 1 i
art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., powiązane z twierdzeniem, że „do-
szło do pominięcia przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie przy wydawaniu zaskarżo-
nego wyroku rozważenia istoty zarzutów apelacyjnych co do właściwości zastosowa-
nej postawy prawnej przy prawidłowej wykładni przepisów art. 36 oraz 3a ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników, a także art. 83a o ubezpieczeniu społecznym, w
związku z przepisem art. 52 ust 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników”
okazały się chybione już dlatego, że w istocie rzeczy zostały odniesione do wykładni
wskazanych przez skarżącą przepisów prawa materialnego, a nie do wadliwego za-
stosowania wskazanych przepisów prawa procesowego. Ponadto dla prawidłowego
osądzenia sprawy przesądzające było ustalenie, że przed zgłoszeniem wnioskodaw-
czyni do rolniczego ubezpieczenia społecznego prowadziła ona pozarolniczą działal-
ność i z tego tytułu podlegała ubezpieczeniu społecznemu oraz opłacała składki na
ubezpieczenie społeczne. Jak ustalił Sąd Apelacyjny, składki te wnioskodawczyni
opłacała w 2000 r., według jej twierdzeń w celu kontynuowania ubezpieczenia, tyle
że przez część tego roku pobierała zasiłek macierzyński, a w całym tym roku wyka-
zała przychód z działalności pozarolniczej, co świadczyło „o aktywnym jej prowadze-
niu” i podleganiu innemu tytułowi ubezpieczenia społecznego.
W skardze kasacyjnej nie podważono ustaleń dotyczących prowadzenia przez
wnioskodawczynię pozarolniczej działalności i podlegania z tego tytułu ubezpiecze-
niu społecznemu, co nie mogło prowadzić do zakwestionowania podstawowego faktu
zatajenia podlegania temu tytułowi ubezpieczenia społecznego w datach dokonywa-
nych zgłoszeń do rolniczego ubezpieczenia społecznego. Dlatego Sąd Apelacyjny
mógł „z całą pewnością uznać, że wnioskodawczyni podlegając w 2000 r. ubezpie-
czeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej
nie spełniała przesłanek do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy
ustawy, zaś w dniu 27 lutego 2001 r., tj. w dniu podjęcia ponownie działalności go-
7
spodarczej Anna S. nie mogła skutecznie dokonać wyboru ubezpieczenia zgodnie z
treścią art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r.”. Wszystko to oznaczało, że w datach
zgłoszenia do rolniczego ubezpieczenia społecznego wnioskodawczyni nie spełniała
ustawowych warunków objęcia jej rolniczym tytułem ubezpieczenia (art. 7 ust. 1 i art.
16 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), a wydanie decyzji o objęciu
tym ubezpieczeniem było dotknięte od początku wadą prawną wywołaną faktem za-
tajenia podlegania innemu tytułowi ubezpieczenia społecznego. Zatajenie innego
tytułu ubezpieczenia społecznego, w tym korzystanie ze świadczeń z ubezpieczenia
osób prowadzących pozarolniczą działalność, prowadziło do usprawiedliwionego
podważenia przez Sąd Apelacyjny deklarowanej rzekomej „dobrej wiary” wniosko-
dawczyni przy zgłoszeniu do rolniczego ubezpieczenia społecznego. Oznaczało to
także, że Sąd Najwyższy nie mógł formułować kryteriów, jakimi powinny kierować się
Sądy dokonując oceny „dobrej wiary” w zakresie zgłoszenia do rolniczego ubezpie-
czenia społecznego, poza tym, że osoba zgłaszająca się do ubezpieczenia nie po-
winna ukrywać okoliczności istotnych z punktu widzenia wypełnienia ustawowych
przesłanek podlegania wnioskowanemu tytułowi ubezpieczenia społecznego. W ta-
kiej sytuacji rolniczy organ rentowy, który ujawnił zatajenie faktu podlegania innemu
ubezpieczeniu społecznemu, co wykluczało od początku (ex ante) dopuszczalność
objęcia wnioskodawczyni rolniczym tytułem ubezpieczenia, był władny wydać decy-
zję korygującą z mocą wsteczną bezpodstawnie wcześniej ustalony tytuł rolniczego
ubezpieczenia społecznego, chociaż w wydanej decyzji KRUS nie powołała wszyst-
kich materialnych podstaw tej decyzji.
Wprawdzie wydana przez KRUS decyzja stwierdzała ustanie ubezpieczenia
społecznego rolników w okresach w niej wskazanych, ale z jej uzasadnienia wynika,
że wnioskodawczyni nigdy nie spełniła ustawowych warunków do objęcia jej rolni-
czym tytułem ubezpieczenia społecznego. W istocie rzeczy była to zatem deklarato-
ryjna decyzja stwierdzająca nie tyle ustanie, co niepodleganie z mocą wsteczną
rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu, która została oparta na ustaleniu, że wnio-
skodawczyni zataiła fakt podlegania innemu tytułowi ubezpieczenia społecznego i z
tego względu nie spełniała ustawowych warunków podlegania rolniczemu tytułowi
ubezpieczenia społecznego (art. 7 ust. 1, art. 16 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu spo-
łecznym rolników, a także art. art. 83a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
w związku z art. 52 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). Ta nowa decyzja
wydana została nie dlatego, że nastąpiła zmiana w stanie faktycznym lub prawnym,
8
ale dlatego, że ujawnione zostały nowe okoliczności istniejące przed wydaniem
wcześniejszych decyzji, które od początku stanowiły przeszkodę do objęcia wniosko-
dawczyni rolniczym tytułem ubezpieczenia społecznego.
Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników regulujące postępowa-
nie w indywidualnych sprawach z zakresu ubezpieczenia nie zawierają regulacji w
zakresie wznowienia postępowania czy też przeprowadzenia ponownego postępo-
wania w przypadku stwierdzenia, że prawomocna decyzja w przedmiocie podlegania
ubezpieczeniu była błędna. Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników, w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych. Aktualnie obowiązujący przepis art. 83a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zawiera regulację dotyczącą ponowne-
go ustalenia prawa lub zobowiązania, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną
przedłożone nowe dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem
decyzji, które mają wpływ na prawo lub zobowiązanie (ust. 1), a także regulację doty-
czącą uchylania, zmiany lub unieważniania ostatecznych decyzji w drodze wznowie-
nia postępowania na zasadach określonych w Kodeksie postępowania administra-
cyjnego (ust. 2). Przepis art. 83a został wprowadzony ustawą z dnia 18 grudnia 2002
r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 241, poz. 2074) i obowiązuje od 1 stycznia 2003 r. W dniu
wydania zaskarżonej decyzji przepis ten jeszcze nie obowiązywał. Nie oznacza to
jednak, że nie było możliwości uchylenia prawomocnej decyzji nawet w przypadku,
gdy organ Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wydający decyzję został
wprowadzony w błąd przez zainteresowaną. Zawarte w art. 52 ustawy o ubezpiecze-
niu społecznym rolników odesłanie do przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych oznaczało, że w tego rodzaju przypadkach należało stosować przepis
art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że w sprawach
uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjne-
go, chyba że ustawa stanowi inaczej. Przed wejściem w życie art. 83a ustawy o sys-
temie ubezpieczeń społecznych (1 stycznia 2003 r.) uchylenie prawomocnej decyzji
w sprawie objęcia ubezpieczeniem społecznym lub ustania ubezpieczenia mogło
zatem nastąpić na podstawie art. 123 tej ustawy w drodze wznowienia postępowania
na zasadach określonych w art. 145 k.p.a., co dotyczyło także decyzji wydawanej w
sprawie ubezpieczenia społecznego rolników.
9
Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Najwyższy uznał, że w przypad-
ku ponownego ustalenia z urzędu właściwego tytułu podlegania ubezpieczeniu spo-
łecznemu wynikającego z ujawnienia istotnych okoliczności istniejących przed wyda-
niem wcześniejszej decyzji ostatecznej organu rentowego (zatajenie faktu podlega-
nia ubezpieczeniu społecznemu osób prowadzących pozarolniczą działalność), po-
nownie wydana deklaratoryjna decyzja o niepodleganiu rolniczemu tytułowi ubezpie-
czenia wywołuje skutek z mocą wsteczną (art. 83a ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 52 ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników). W konsekwencji skarga ka-
sacyjna podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
========================================