Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 września 2007 r.
I PK 105/07
W umowie o pracę nie jest dopuszczalne zaliczenie pracownika zajmują-
cego stanowisko kierownika działu eksploatacji do grona osób zarządzających
zakładem pracy w imieniu pracodawcy z intencją wyłączenia go z oddziaływa-
nia regulaminu wynagradzania, jeżeli kompetencje tego pracownika nie mają
charakteru zarządczego.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Zbigniew Hajn, Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 wrześ-
nia 2007 r. sprawy z powództwa Zbigniewa U. przeciwko L.O. SA w T.O. o nagrodę
jubileuszową, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie z dnia 5 października 2006
r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie do ponownego rozpoznania,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Zbigniew U. domagał się zasądzenia na jego rzecz od L.O. SA w T.O. kwoty
14.500 zł tytułem nagrody jubileuszowej z ustawowymi odsetkami od dnia 30 kwiet-
nia 2003 r. oraz kwoty 17.200 zł tytułem odszkodowania za wypowiedzenie umowy o
pracę z ustawowymi odsetkami od dnia 1 maja 2003 r. W uzasadnieniu pozwu po-
wód wyjaśnił, iż był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w
P.P.H.U. „W.S.” Sp. z o.o. w C. W dniu 27 lutego 2003 r. została mu wypowiedziana
umowa o pracę - ze skutkiem na dzień 30 kwietnia 2003 r. W dniu 29 kwietnia 2003
r. upłynął 35-letni okres zatrudnienia powoda i (zgodnie z regulaminem wynagradza-
nia z 1 stycznia 1996 r.) nabył on prawo do nagrody jubileuszowej, której nie otrzy-
2
mał. W dniu 24 grudnia 2005 r. spółka będąca pracodawcą została przejęta przez
„L.O.” SA w T.O.
Powód podniósł ponadto, iż Zakłady Cementowo-Wapiennicze G. SA (więk-
szościowy udziałowiec „W.S.” Sp. z o.o.) zobowiązały się - w imieniu tej spółki - do
wypłaty odszkodowania w wysokości 12-miesięcznego wynagrodzenia w przypadku
rozwiązania z nim umowy o pracę. Powodowi wypłacono jedynie 52.400 zł, a docho-
dzona kwota stanowi pozostałą część odszkodowania.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i podniosła, że powód był
osobą zarządzającą zakładem pracy i nie był objęty postanowieniami regulaminu
wynagradzania - zarówno regulaminu z 1 stycznia 1996 r., jak i nowego regulaminu,
który wszedł w życie 1 marca 2003 r., a zatem nie przysługiwało mu uprawnienie do
nagrody jubileuszowej. Pozwana odniosła się również do żądania odszkodowania,
zarzucając, iż spółka G. SA nie była uprawniona do reprezentowania spółki „W.S.” i
nie mogła w jej imieniu składać żadnych oświadczeń woli.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyro-
kiem z dnia 13 lutego 2006 r. [...] zasądził od pozwanego L.O. SA w T.O. na rzecz
powoda Zbigniewa U. kwotę 14.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 kwietnia
2003 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części oddalił powództwo. Sąd Rejonowy
ustalił, że powód Zbigniew U. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno -
Handlowo Usługowym „W.S.” Sp. z o.o. w okresie od 1 stycznia 1994 r. do 30 kwiet-
nia 2003 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Początkowo zajmo-
wał stanowisko zastępcy prezesa do spraw handlowych, od 1 stycznia 2000 r. sta-
nowisko dyrektora handlowego, a od 1 stycznia 2003 r. stanowisko kierownika wy-
działu ekspedycji. Powód posiadał do 1999 r. około 30% udziałów w Spółce i był
członkiem jej zarządu. W dniu 1 stycznia 1996 r. w Spółce „W.S.” wszedł w życie
regulamin wynagradzania. Zgodnie z § 11 tego regulaminu pracownikowi, który
przepracował 35 lat przysługiwała nagroda pieniężna w wysokości 250% podstawo-
wego wynagrodzenia miesięcznego.
Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo - Usługowe „W.S.” Spółka z o.o. w
C. powstało 14 lipca 1993 r. W roku 1999 powód i dwaj inni udziałowcy - Tadeusz G.
i Zygmunt S. sprzedali Zakładom Cementowo-Wapienniczym G. SA w C. (obecnie
G.C. SA) udziały pokrywające łącznie 91,75% kapitału zakładowego Spółki „W.S.”. W
dniu 14 lipca 1999 r. pełnomocnik Zakładów Cementowo Wapienniczych G. SA w C.
zobowiązał się wobec powoda, iż w przypadku rozwiązania z nim umowy o pracę w
3
drodze wypowiedzenia otrzyma on od P.P.H.U. „W.S.” Sp. z o.o. odszkodowanie w
wysokości 12 - krotności ostatniego miesięcznego wynagrodzenia. W dniu 31 grud-
nia 2002 r. powód zawarł ze Spółką „W.S.” porozumienie zmieniające umowę o
pracę z dniem 1 stycznia 2003 r., na mocy którego objął stanowisko kierownika wy-
działu ekspedycji, z wynagrodzeniem 5.800 zł miesięcznie. W umowie podano, iż
powód jako osoba zarządzająca przedsiębiorstwem, nie jest objęty postanowieniami
zakładowego układu zbiorowego pracy. Na przełomie lat 2002/2003 powód nie pełnił
już funkcji członka zarządu Spółki „W.S.”. W dniu 27 lutego 2003 r. pracodawca
wypowiedział powodowi umowę o pracę z zastosowaniem skróconego dwumiesięcz-
nego okresu wypowiedzenia, którego termin upłynął w dniu 30 kwietnia 2003 r.
W styczniu 2003 r. pracodawca sporządził regulamin wynagradzania pracow-
ników zarządzających zakładem pracy, który dotyczył także stanowiska kierownika
wydziału ekspedycji. Regulamin ten nie przewidywał nagród jubileuszowych. W lutym
2003 r. pracodawca powoda sporządził nowy regulamin wynagradzania, nieobejmu-
jący pracowników zarządzających zakładem pracy, oznaczając termin jego wejścia w
życie na dzień 1 marca 2003 r. W dniu 18 marca 2003 r. zarząd Spółki „W.S.” podjął
uchwałę o przyznaniu powodowi dodatkowego odszkodowania w wysokości 52.400
zł. Powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę od 29 kwietnia 1968 r. do 31
grudnia 1993 r. w Zakładach Górniczo-Hutniczych S. w C. i od 1 stycznia 1994 r. do
30 kwietnia 2003 r. w P.P.H.U. „W.S.” Sp. z o. o. w C.
Uchwałą z dnia 26 listopada 2004 r. połączono Zakłady Przemysłu Wapienni-
czego O. SA w T.O. oraz P.P.H.U. „W.S.” Sp. z o. o. w C. poprzez przeniesienie ca-
łego majątku Spółki przejmowanej przez Spółkę przejmującą i oznaczono, że Spółką
przejmującą jest O. SA w T.O. (obecnie L.O. SA w T.O.). W dniu przejęcia Spółki
„W.S.”, G.C. SA posiadały udziały Spółki z o.o. o łącznej wartości 46.700 zł, B.L. B.V.
z siedzibą w S-H., Holandia udziały o wartości 46.700 zł, zaś B.L. B. V. - o wartości
50.750 zł.
Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, że dla
powoda datą nabycia nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy był 29 kwietnia 2003 r. i
według tej daty należało ustalać obowiązujący stan prawny. Powód w kwietniu 2003
r. nie był już członkiem zarządu Spółki „W.S.”, lecz zajmował stanowisko kierownika
wydziału ekspedycji. Powód nie mógł w tym okresie podejmować zobowiązań w
imieniu Spółki, nie był osobą uprawnioną do nawiązywania i rozwiązywania stosun-
ków pracy z innymi pracownikami. Osobą zarządzającą spółką z ograniczoną odpo-
4
wiedzialnością jest osoba, która zarządza spółką w imieniu spółki, a takim pracowni-
kiem, zdaniem Sądu Rejonowego, nie był powód jako kierownik wydziału ekspedycji.
Zdaniem Sądu Rejonowego powód nie był objęty regulacjami regulaminów wynagra-
dzania z 1 stycznia 2003 r. i 1 marca 2003 r. Regulamin wynagradzania z 1 stycznia
2003 r. był „regulaminem wynagradzania pracowników Zakładu „W.S.” Sp. z o. o. w
C. zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy”, do których to pracowni-
ków załącznik zaliczał kierownika wydziału ekspedycji. Zgodnie z art. 772
§ 5 k.p. w
związku z art. 24126
§ 2 k.p. spod działania regulaminu wynagradzania wyłączeni są
pracownicy zarządzający zakładem pracy, a z treści regulaminu z 1 stycznia 2003 r.
wynika, iż regulamin ten miał być stosowany wyłącznie do pracowników zarządzają-
cych zakładem pracy. Sąd uznał za nieważne postanowienia ustanawiające w regu-
laminie wynagradzania uprawnienia płacowe pracowników zarządzających zakładem
pracy w imieniu pracodawcy, zatem nie stanowił on źródła prawa dla powoda, nie-
będącego pracownikiem zarządzającym.
Regulamin z 1 marca 2003 r. wyłączał spod swojej regulacji pracowników za-
rządzających, do których zaliczał kierownika wydziału ekspedycji. Zdaniem Sądu
Rejonowego, o tym kto zarządza zakładem pracy decyduje zakres obowiązków i
uprawnień, a nie dowolne uznanie przez pracodawcę, kogo do tej kategorii zalicza.
Sąd Rejonowy uznał, iż pozwany nie udowodnił, że regulamin ten został prawidłowo
ogłoszony (art. 772
§ 6 k.p.), ani że dokonał powodowi wypowiedzenia zmieniające-
go, przez pozbawienie uprawnienia do nagrody jubileuszowej, lub że strony stosunku
pracy na mocy porozumienia wyłączyły to uprawnienie (art. 24113
§ 2 w związku z
art. 772
§ 5 k.p.). Regulamin z 1 marca 2003 r. nie zawiera postanowienia, że uchyla
regulamin wynagradzania z 1996 r. w stosunku do osób zajmujących stanowiska,
nieobjęte nowym regulaminem wynagradzania.
W umowie o pracę z dnia 31 grudnia 2002 r. zostało zamieszczone postano-
wienie „zatrudniony związany niniejszą umową o pracę jako osoba zarządzająca
przedsiębiorstwem, w imieniu pracodawcy, nie jest objęta ustaleniami Zakładowych
Układów Zbiorowych Pracy, obowiązującymi u pracodawcy”. Jednakże bezsporne
pomiędzy stronami jest, iż w Spółce „W.S.” nie działały związki zawodowe i nie funk-
cjonował układ zbiorowy pracy.
Sąd Rejonowy stwierdził zatem, że powód nie był osobą zarządzającą w imie-
niu pracodawcy zakładem pracy w rozumieniu art. 24126
§ 2 w związku z art. 772
§ 5
k.p. i w związku z tym był objęty postanowieniami regulaminu wynagradzania z 1
5
stycznia 1996 r. Zgodnie z § 11 tego regulaminu pracownikowi, który przepracował
35 lat przysługiwała nagroda pieniężna w wysokości 250% podstawowego wynagro-
dzenia miesięcznego pracownika, tj. w przypadku powoda 14.500 zł.
W zakresie roszczenia o odszkodowanie sporna była kwestia, czy zobowiąza-
nie podjęte przez pełnomocnika Spółki G.C. SA w C. udziałowca Spółki „W.S.” wiąże
Spółkę „W.S.” i wywołuje w stosunku do niej skutki prawne. Sąd Rejonowy uznał, iż
roszczenie to nie zasługuje na uwzględnienie. Pracodawcą powoda w rozumieniu art.
3 k.p. było Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo -Usługowe „W.S.” Spółka z o.o.
w C., a nie Zakłady Cementowo - Wapiennicze G. SA w C. Zgodnie z art. 198 § 1
Kodeksu handlowego z 1934 r. w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością zarząd
reprezentuje spółkę w sądzie i poza sądem. Osoba zawierająca z powodem umowę
w dniu 14 lipca 1999 r. nie była uprawniona do reprezentowania Spółki „W.S.”. W
ocenie Sądu Rejonowego wspomnianą umowę można potraktować jako umowę cy-
wilnoprawną, do której ma zastosowanie art. 391 k.c. w związku z art. 300 k.p. (jeżeli
w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo
spełni określone świadczenie ten, kto takie przyrzeczenie uczynił, odpowiedzialny
jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zacią-
gnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia. Może jednak zwolnić się od
obowiązku naprawienia szkody spełniając przyrzeczone świadczenie, chyba że
sprzeciwia się to umowie lub właściwości świadczenia). Umowa o świadczenie przez
osobę trzecią nie ma wpływu na sytuację prawną osoby trzeciej. W ocenie Sądu Re-
jonowego brak jest podstaw do uznania, iż umowa ta wywołała jakikolwiek skutek
obligacyjny pomiędzy powodem a pozwanym, wobec czego Sąd Rejonowy oddalił
powództwo w części dotyczącej odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy o pracę.
Powyższy wyrok został zaskarżony tylko przez stronę pozwaną w części za-
sądzającej na rzecz powoda kwotę 14.500 zł oraz nadającej wyrokowi rygor natych-
miastowej wykonalności co do kwoty 5.800 zł. Strona pozwana wniosła o zmianę
zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w części zaskarżonej w
apelacji oraz o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego w postę-
powaniu apelacyjnym według norm przepisanych.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyro-
kiem z dnia 5 października 2006 r. [...] w pkt 1 zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejo-
nowego w punkcie 1 i oddalił powództwo co do roszczenia o nagrodę jubileuszową;
w pkt 2 zasądził od powoda Zbigniewa U. na rzecz pozwanego L.O. SA w T.O. kwotę
6
900 zł tytułem zwrotu kosztów procesu przed Sądem drugiej instancji. Sąd Okręgowy
podkreślił, że apelacja dotyczyła tylko części wyroku, gdyż ograniczyła się do zasą-
dzonej na rzecz powoda wyrokiem Sądu Rejonowego nagrody jubileuszowej. W tym
zakresie Sąd drugiej instancji stwierdził, że Sąd Rejonowy niesłusznie przyjął, że dla
uznania, kto zarządza zakładem pracy, nie decydowała w poprzednim stanie praw-
nym wola pracodawcy. Pracodawca zaliczył powoda do kategorii osób zarządzają-
cych zakładem pracy w jego imieniu na mocy postanowienia § 8 umowy o pracę, za-
wartej z powodem. Powód na zawarcie tej umowy wyraził zgodę i złożył na niej swój
podpis. Zaliczenie powoda do osób zarządzających zakładem pracy nastąpiło w
drodze porozumienia stron, a zatem strony „zawarły consensus” co do tego, że po-
wód będzie zaliczony do kategorii osób zarządzających. Zawarcie takiego porozu-
mienia, jak słusznie zdaniem Sądu zauważył apelujący, było przy tym uzasadnione
tym, że powód pełnił w Spółce od lat funkcje zarządcze (członek zarządu, dyrektor
handlowy, kierownik wydziału ekspedycji) oraz - co bardzo istotne - pomimo zmiany
nazwy stanowisk, zakres obowiązków powoda w istocie nie ulegał zmianie.
Zdaniem Sądu Okręgowego rację miał apelujący, iż w poprzednim stanie
prawnym strony umowy o pracę mogły w drodze porozumienia uznać osobę zajmu-
jącą określone stanowisko za zarządzającą zakładem pracy, a zawarcie takiego po-
rozumienia było dopuszczalne. W stanie prawnym obowiązującym w roku 2002 i
2003 brak było w Kodeksie pracy definicji osoby zarządzającej zakładem pracy w
imieniu pracodawcy. Definicja taka została zawarta dopiero w art. 128 § 2 pkt 2 k.p.,
który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. Dlatego też posiłkowe zastosowanie
przez Sąd Rejonowy powołanego przepisu - do stanu faktycznego omawianej sprawy
- należało uznać za nieuprawnione, zgodnie z zasadą zakazu retroaktywności prawa.
Jednocześnie za uzasadniony uznano argument apelującego, że w poprzednio obo-
wiązującym stanie prawnym, interpretacja pojęcia osoby zarządzającej zakładem
pracy w imieniu pracodawcy na gruncie art. 24126
§ 2 k.p., budziła liczne rozbieżno-
ści w doktrynie prawa pracy oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Argument ten
przemawia za przyjęciem dopuszczalności uznania danego pracownika za osobę
zarządzającą zakładem pracy w drodze porozumienia, zawartego między stronami w
treści umowy o pracę, zwłaszcza gdy na podstawie tej umowy zakres obowiązków
tego pracownika nie zmienił się w porównaniu do zakresu jego obowiązków wyko-
nywanych w okresie, gdy również formalnie był osobą zarządzającą zakładem pracy
(jako członek zarządu). Skoro zatem powód cały czas praktycznie wykonywał te
7
same czynności i obowiązki, lecz jego stanowisko było różnie nazywane, byłoby nie-
uprawnione i zbyt formalistyczne uznanie go za osobę zarządzającą zakładem pracy
tylko w okresie, gdy był jednocześnie członkiem zarządu. Sąd Okręgowy podzielił
stanowisko pozwanego, że dopuszczalność porozumienia o uznaniu powoda za pra-
cownika zarządzającego zakładem pracy w imieniu pracodawcy wynika wprost z art.
300 k.p. w związku z art. 3531
k.c. Zgodnie z art. 300 k.p., w sprawach nieunormo-
wanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy
Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Natomiast
zgodnie z art. 3531
k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny
według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości
(naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Tylko w przypad-
ku zaistnienia tych przesłanek czynność prawna jest nieważna (w świetle art. 58
k.c.). W konsekwencji Sąd drugiej instancji uznał, że czynność prawna w postaci po-
rozumienia o włączeniu powoda do kategorii osób zarządzających zakładem pracy w
imieniu pracodawcy była ważna i skuteczna. W efekcie powód z dniem wejścia w
życie porozumienia nie był objęty zakresem działania regulaminu wynagradzania z
sierpnia 1996 r., w świetle art. 24126
§ 2 k.p. Sąd za istotną uznał okoliczność, że
powód w związku z rozwiązaniem umowy o pracę otrzymał odszkodowanie w wyso-
kości 52.400 zł, wypłacane tylko pracownikom zarządzającym zakładem pracy w
imieniu pracodawcy, jako mającym wpływ na efektywność funkcjonowania Spółki.
Powód podpisując umowę o pracę, w której treści został zaliczony do osób zarzą-
dzających zakładem pracy, oraz przyjmując świadczenie w wysokości 52.400 zł bez
żadnej podstawy prawnej, per facta concludentia zaakceptował taki status nadany
mu przez pracodawcę.
Umowa o pracę została zawarta z powodem w dniu 31 grudnia 2002 r., ze
skutkiem na dzień 1 stycznia 2003 r. i stanowiła w istocie w całości porozumienie
zmieniające w zakresie stosunku pracy wiążącego strony, o czym świadczy pream-
buła tej umowy („na zasadzie porozumienia stron zawartego z dniem”). Zgodnie z § 8
tej umowy, powód związany umową o pracę, jako osoba zarządzająca zakładem
pracy w imieniu pracodawcy, nie jest objęty ustaleniami Zakładowych Układów Zbio-
rowych obowiązujących u pracodawcy. Klauzula ta może mieć jedynie takie znacze-
nie, że na mocy porozumienia zmieniającego wyłączono w stosunku do powoda
obowiązywanie istniejącego w Spółce regulaminu wynagradzania, w tym również
8
jego postanowień dotyczących nagrody jubileuszowej. W dniu 31 grudnia 2002 r. w
spółce regulaminem tym był regulamin z sierpnia 1996 r.
Słusznie - zdaniem Sądu Okręgowego - apelujący zarzucił, że wprowadzenie
regulaminu z dnia 1 stycznia 2003 r. nie wymagało dokonania wypowiedzenia zmie-
niającego bądź zawarcia porozumienia a jedynie prawidłowego ogłoszenia regula-
minu, zgodnie z dyspozycją art. 772
§ 6 k.p. Publikacja mogła nastąpić poprzez dorę-
czenie każdemu pracownikowi takiego regulaminu, co nastąpiło w niniejszej sprawie,
o czym świadczą podpisy na nim umieszczone, w tym również podpis powoda. Za-
tem w dacie nabycia prawa do nagrody jubileuszowej, to jest w dniu 29 kwietnia 2003
r., powód objęty był zakresem zastosowania regulaminu wynagradzania z dnia 1
stycznia 2003 r., który nie przewidywał w ogóle uprawnienia do nagrody jubileuszo-
wej.
„Na marginesie” Sąd zauważył, że słuszny co do zasady był również ar-
gument apelującego, iż Sąd pierwszej instancji w ogóle nie ustosunkował się
do zarzutu strony pozwanej, zgłoszonego w odpowiedzi na pozew, iż żądanie po-
woda wypłaty nagrody jubileuszowej stanowi nadużycie prawa podmiotowego w
świetle art. 8 k.p. Zdaniem Sądu Okręgowego, wobec wyczerpującego zgromadzenia
materiału dowodowego oraz poczynionych wyżej rozważań dotyczących subsumcji
ustalonego stanu faktycznego do obowiązujących w sprawie przepisów, kwestia ta
nie miała jednak zasadniczego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Żądanie po-
woda wypłaty nagrody jubileuszowej, w sytuacji gdy pracodawca przyznał mu i wy-
płacił dodatkowe, niewynikające z przepisów prawa, odszkodowanie w wysokości
52.400 zł, może zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
takimi jak uczciwość, lojalność i sprawiedliwość, zwłaszcza że powód najpierw
przyjął odszkodowanie wypłacone mu bez podstawy prawnej, a następnie, po prawie
3 latach od rozwiązania umowy o pracę, występuje o dalsze roszczenia, wynikające
jego zdaniem z zawartej umowy o pracę. Jednakże z uwagi na fakt, że podstawą do
zmiany wyroku i oddalenia powództwa o nagrodę jubileuszową była odmienna
ocena prawna zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności
złożonych dokumentów, zaliczających powoda do osób zarządzających zakładem
pracy, kwestia sprzeczności powództwa z zasadami współżycia społecznego nie
stanowi podstawy rozstrzygnięcia.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego został w całości zaskarżony skargą kasa-
cyjną wniesioną przez powoda. W skardze tej zarzucono naruszenie prawa material-
9
nego przez błędną wykładnię: art. 24126
§ 2 k.p. na skutek uznania powoda za osobę
zarządzającą zakładem pracy; art. 772
§ 5 k.p. przy zastosowaniu art. 42 k.p., po-
przez przyjęcie, że pozbawienie powoda nagrody jubileuszowej w związku z wpro-
wadzeniem regulaminu wynagradzania z dnia 1 stycznia 2003 r. nie wymagało wy-
powiedzenia zmieniającego bądź zawarcia porozumienia; jak również niewłaściwe
zastosowanie art. 8 k.p., przez przyjęcie, że żądanie powoda wypłaty nagrody jubile-
uszowej w sytuacji, gdy pracodawca przyznał mu i wypłacił odszkodowanie w wyso-
kości 52.400 zł, może zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecz-
nego, takimi jak lojalność, uczciwość i sprawiedliwość.
Wskazując na powyższe podstawy wniesiono o uchylenie zaskarżonego wy-
roku Sądu Okręgowego w Częstochowie w całości i orzeczenie co do istoty sprawy
przez przyznanie powodowi prawa do nagrody jubileuszowej oraz zasądzenie zwrotu
kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskar-
żonego wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie w całości i przekazanie sprawy
temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępo-
wania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy podzielił poglądy i argumentację przedstawiane przez stronę
pozwaną, tymczasem budzą one poważne zastrzeżenia. Za stroną pozwaną, Sąd
drugiej instancji powołał się na bliżej niesprecyzowaną rozbieżność w orzecznictwie
Sądu Najwyższego, mającą przemawiać przeciwko zasadności roszczenia powoda o
nagrodę jubileuszową. Rozbieżność orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczyła kwe-
stii zasadniczo niespornej w rozpoznawanej sprawie, a mianowicie tego, czy pojęcie
zasad wynagradzania użyte w art. 24126
§ 2 k.p. obejmuje regulacje dotyczące na-
gród jubileuszowych. Rozbieżność ta została już usunięta. W nowszym orzecznictwie
(por. wyroki Sądu Najwyższego z 7 marca 2001 r., I PKN 284/00, OSNAPiUS 2002
nr 23, poz. 568; z 9 września 2004 r., I PK 423/03, OSNP 2005 nr 6, poz. 83; z 11
lutego 2005 r., OSNP 2005 nr 20, poz. 316; z 11 kwietnia 2006 r., I PK 172/05, Mo-
nitor Prawa Pracy 2006 nr 12; z 15 września 2006 r., I PK 49/06, niepublikowany)
można uznać za utrwalony pogląd uznający nagrodę jubileuszową za składnik wyna-
grodzenia, a co za tym idzie zasady jej nabycia wchodzą w zakres zasad wynagra-
10
dzania w rozumieniu art. 24126
§ 2 k.p. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do
regulaminu wynagradzania na podstawie art. 772
§ 5 k.p.
Gdyby powód należał do kręgu osób zarządzających zakładem pracy w imie-
niu pracodawcy nie mógłby zatem być objęty postanowieniami układu zbiorowego i
odpowiednio regulaminu wynagradzania dotyczącymi tych nagród. Prawo takich pra-
cowników do nagrody jubileuszowej musiałoby bowiem wynikać z umowy o pracę. W
kwestii kręgu osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy poglądy
wyrażane w orzecznictwie Sądu Najwyższego na tle stanu prawnego obowiązujące-
go do 1 stycznia 2004 r. były rozbieżne w odniesieniu do głównego księgowego (por.
wyroki Sądu Najwyższego z 7 marca 2001 r., I PKN 284/00, OSNP 2002 nr 23, poz.
568 i z 26 marca 2002 r., I PKN 933/00, OSNP 2004 nr 5, poz. 80). Spór ten (rozwią-
zany przez ustawodawcę) nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy.
Pokazuje jedynie, że w odniesieniu do pracownika o tak szerokich kompetencjach jak
główny księgowy zaliczenie go do osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakła-
dem pracy budziło wątpliwości. Tym bardziej nieprzekonujące jest zaliczanie kierow-
nika działu ekspedycji do tego kręgu pracowników. Strona pozwana nie podała, jakie
to kompetencje zarządcze przywiązane były do tego stanowiska, co pozwalałoby
zignorować jego nazwę lub potraktować ją jako mało znaczącą czy wręcz mylącą.
Stwierdzenie Sądu Okręgowego, że zadania powoda nie uległy zmianie nie wyjaśnia
tej kwestii, gdyż nie wskazano, o jaki zakres czynności chodzi i do jakiego poprzed-
nio zajmowanego stanowiska odnosi się stwierdzony brak zmiany. Dla zaliczenia
stanowiska kierownika działu ekspedycji do stanowisk pracy zajmowanych przez
osoby kierujące zakładem pracy w imieniu pracodawcy musiałyby to być zupełnie
wyjątkowe kompetencje, skoro co do zasady grono osób zarządzających w spółce
prawa handlowego obejmowało członków zarządu (por. K. Jaśkowski, E. Maniewska:
Kodeks pracy komentarz, Kraków 2002, s. 565: A. Dubowik „Regulaminy wynagra-
dzania jako źródło prawa pracy po nowelizacji Kodeksu pracy, PiZS 1996 nr 5, s. 57).
Zaliczenie powoda do grona osób zarządzających nie mogło zostać skutecznie doko-
nane w umowie o pracę. Pogląd wyrażony w tym zakresie w zaskarżonym wyroku
nie może być zaakceptowany. Z art. 300 k.p. wynika, że w stosunkach pracy przepi-
sy prawa cywilnego mają odpowiednie zastosowanie tylko w razie ich niesprzeczno-
ści z zasadami prawa pracy. Swoboda kontraktowania wynikająca z art. 3531
k.c.
doznaje poważnego ograniczenia w prawie pracy z uwagi na jego ochronny charak-
ter. Nie rozwijając tej kwestii szczegółowo wystarczy wspomnieć zasadę korzystności
11
wyrażoną w art. 18 k.p. Z punktu widzenia tej zasady należy ocenić dopuszczalność
zaliczenia w umowie o pracę, zawierającego tę umowę pracownika do grona osób
zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy, z intencją wyłączenia go z
oddziaływania układu zbiorowego obowiązującego u pracodawcy. Skuteczność ta-
kiego wyłączenia w umowie zawartej przez powoda jest tym bardziej wątpliwa, że u
pracodawcy nie obowiązywał układ zbiorowy. Nawet jednak, gdyby uznać takie po-
stanowienie za lapsus, a rzeczywistej woli stron umowy upatrywać w wyłączeniu pra-
cownika spod postanowień regulaminu wynagradzania, trzeba by dojść do przeko-
nania, że jest to postanowienie sprzeczne z zasadą powszechności zakładowych
źródeł prawa pracy, a ponadto niekorzystne dla pracownika, gdyż w umowie nie za-
gwarantowano mu świadczeń korzystniejszych niż przewidziane regulaminem.
Gdyby zostało ustalone, że rzeczywiste kompetencje powoda zatrudnionego
na stanowisku kierownika działu ekspedycji nie pozwalają na zaliczenie go osób za-
rządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy, to trzeba byłoby przyjąć, że
dotyczył go regulamin wynagradzania, regulujący między innymi zasady nabywania
nagród jubileuszowych. Powód nie mógłby zostać skutecznie pozbawiony prawa do
nagrody nabytego na podstawie postanowień regulaminu wynagradzania na skutek
wprowadzenia przez pracodawcę nowego regulaminu. Taka zmiana musiałaby być
uznana za niekorzystną, a zatem wymagającą dokonania wypowiedzenia zmieniają-
cego warunki płacy (art. 42 w związku z art. 24113
§ 2 i art. 772
§ 5 k.p.).
Całkowicie nieprzekonujące są wywody zamieszczone w uzasadnieniu za-
skarżonego wyroku dotyczące rzekomej sprzeczności żądania zapłaty nagrody jubi-
leuszowej z zasadami współżycia społecznego takimi jak lojalność, uczciwość i
sprawiedliwość. Sprzeczności tej upatruje Sąd w tym, że powód otrzymał wysoką
dodatkową odprawę i że z żądaniem wystąpił po trzech latach. To ostatnie stwier-
dzenie pozostaje w sprzeczności z dokumentem znajdującym się w aktach osobo-
wych. Sąd Okręgowy nie ustalił, że dodatkowa odprawa miała pokryć roszczenie o
nagrodę ani nawet w jakich okolicznościach i z jakiej przyczyny powód ją otrzymał.
Dochodzenie wynagrodzenia za pracę, a do niego zalicza się nagrodę jubileuszową,
tylko w zupełnie wyjątkowych okolicznościach mogłoby być uznane za sprzeczne z
zasadami współżycia społecznego. Sąd Okręgowy nie powołał się na takie wyjąt-
kowe okoliczności.
12
Z tych wszystkich przyczyn Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną za opartą
na uzasadnionych podstawach i dlatego orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39815
§ 1 k.p.c.
========================================