Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 19 PAŹDZIERNIKA 2007 R.
SNO 71/07
Przewodniczący: sędzia SN Andrzej Deptuła.
Sędziowie SN: Jacek Sobczak, Dariusz Zawistowski (sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem sędziego
Sądu Okręgowego – Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym
oraz protokolanta po rozpoznaniu w dniu 19 października 2007 r. sprawy sędziego
Sądu Rejonowego w związku z odwołaniem obwinionego sędziego i Krajowej Rady
Sądownictwa od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 25
czerwca 2007 r., sygn. akt (...)
1) u t r z y m a ł w m o c y z a s k a r ż o n y w y r o k ;
2) kosztami sądowymi postępowania odwoławczego dyscyplinarnego obciążył Skarb
Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Sędzia Sądu Rejonowego został przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego przy
Sądzie Okręgowym obwiniony o to, że w okresie od dnia 1 lutego 2007 r. do dnia 27
lutego 2007 r., będąc referentem sprawy sygn. akt III K 862/06, dopuścił się
oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa procesowego:
art. 443 k.p.k. w ten sposób, iż utrzymał wobec Norberta S. środek
zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania ponad orzeczoną przez Sąd
Rejonowy wyrokiem z dnia 29 grudnia 2005 r. karę 3 lat i 10 miesięcy pozbawienia
wolności w sytuacji, gdy orzeczenie to uchylone zostało do ponownego rozpoznania
wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 19 września 2006 r., na skutek jedynie
zaskarżenia przez obrońcę oskarżonego;
art. 259 § 2 k.p.k., art. 98 § 1 k.p.k. w zw. z art. 251 § 3 k.p.k. w ten sposób,
że w postanowieniu Sądu Rejonowego z dnia 19 lutego 2007 r., które nie zostało
należycie uzasadnione, bezpodstawnie przedłużył wobec Norberta S. środek
zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, przez co spowodował
niesłuszne tymczasowe aresztowanie oskarżonego w okresie od dnia 1 lutego 2007 r.
do dnia 27 lutego 2007 r.,
to jest popełnienie przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 25 czerwca 2007 r. uznał
obwinionego sędziego Sądu Rejonowego winnym dopuszczenia się oczywistej i
2
rażącej obrazy prawa, a to art. 253 § 1 k.p.k. w zw. z art. 259 § 2 k.p.k. i art. 259 § 4
k.p.k. przez to, że:
nie uchylił niezwłocznie zastosowanego wobec oskarżonego Norberta S.
tymczasowego aresztowania z chwilą, gdy ten był faktycznie pozbawiony wolności
przez okres 3 lat i 10 miesięcy, w sytuacji, gdy na skutek uchylenia przez Sąd
Okręgowy wyroku Sądu Rejonowego z dnia 29 grudnia 2005 r. i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, nie mógł w konsekwencji
zapaść w sprawie wyrok surowszy;
następnie zaś postanowieniem z dnia 19 lutego 2007 r. bezpodstawnie
przedłużył stosowany wobec oskarżonego środek zapobiegawczy w postaci
tymczasowego aresztowania na okres do dnia 1 czerwca 2007 r.,
to jest przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. –
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) i za to na
mocy art. 109 § 1 pkt1 tej ustawy wymierzył mu karę dyscyplinarną upomnienia, a
kosztami postępowania dyscyplinarnego obciążył Skarb Państwa.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego (dalej – Sądu
Dyscyplinarnego) odwołania wnieśli obwiniony i Krajowa Rada Sądownictwa.
Obwiniony sędzia Sądu Rejonowego w swoim odwołaniu zarzucił błąd w ustaleniach
faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść, polegający
na przyjęciu, że dopuścił się on oczywistej i rażącej obrazy art. 253 § 1 k.p.k. w zw. z
art. 259 § 2 k.p.k. i art. 259 § 4 k.p.k. oraz naruszenie prawa materialnego art. 107 § 1
ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. W oparciu o te zarzuty wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie go od popełnienia zarzucanego
przewinienia dyscyplinarnego.
W odwołaniu Krajowej Rady Sądownictwa wniesionym na niekorzyść
obwinionego, zarzucono rażącą niewspółmierność wymierzonej obwinionemu kary
dyscyplinarnej w stosunku do przypisanego przewinienia, nie odzwierciedlającej w
istocie stopnia społecznej szkodliwości czynu zarzucanego obwinionemu i nie
spełniającej w związku z tym celów, jakie ma osiągnąć. Na podstawie tego zarzutu
skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez orzeczenie wobec obwinionego
sędziego kary dyscyplinarnej nagany.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Bezspornym jest, że w sprawie sygn. akt III K 862/06 Sądu Rejonowego w dniu
31 stycznia 2007 r. okres tymczasowego aresztowania zastosowanego wobec
oskarżonego Norberta S. zrównał się z okresem kary pozbawienia wolności, która
mogła być mu ostatecznie wymierzona. Wobec treści art. 259 § 2 k.p.k. nakazywało to
rozważenie dopuszczalności dalszego stosowania tego środka zapobiegawczego
wobec oskarżonego Norberta S. Przesłanki dalszego stosowania tymczasowego
3
aresztowania należało ocenić przy zastosowaniu art. 259 § 4 k.p.k. Z treści tego
przepisu wynika, że utrzymanie tymczasowego aresztowania mogło uzasadniać
ukrywanie się oskarżonego, uporczywe niestawianie się na wezwania lub utrudnianie
postępowania w inny bezprawny sposób. Uwzględniając, że Norbert S. był już
tymczasowo aresztowany nie wchodziło w grę utrzymanie tego środka z uwagi jego
ukrywanie się lub uporczywe niestawianie się na wezwania. O tyle miał zatem rację
Sąd Dyscyplinarny, że spełnienie się tych przesłanek jako podstawy zastosowania
tymczasowego aresztowania na okres dłuższy, niż możliwy okres orzeczenia kary
pozbawienia wolności, byłoby możliwe dopiero po uchyleniu wobec Norberta S.
tymczasowego aresztowania. W odwołaniu obwinionego sędziego podniesiono
natomiast zasadnie, że nie wykluczało to możliwości utrzymania tymczasowego
aresztowania także w sytuacji, gdy z uwagi na ustalony w rozpoznawanej sprawie
sposób postępowania oskarżonego zachodziła uzasadniona obawa utrudniania przez
niego tego postępowania w sposób bezprawny. Jednakże treść art. 259 § 4 k.p.k.
wskazuje, że ocena w tym zakresie nie może opierać się o takie same przesłanki, które
zachodzą dla zastosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego
aresztowania. Możliwość przedłużenia okresu tymczasowego aresztowania Norberta
S. ponad okres 3 lat i 10 miesięcy była bowiem uzależniona od stwierdzenia, czy
sposób jego zachowania w ramach toczącego się postępowania miał faktycznie
znamiona działań bezprawnych, utrudniających to postępowanie, a nie od oceny, czy
zachodziła jedynie uzasadniona obawa utrudniania postępowania karnego w sposób
bezprawny.
Zatem ocena, czy znajdowało uzasadnienie zastosowanie wobec oskarżonego
Norberta S. tymczasowego aresztowania po dniu 31 stycznia 2007 r. nie może
ograniczać się do rozważań o charakterze abstrakcyjnym, pozostającym w związku z
powoływaniem się przez obwinionego na zasadę niezawisłości sędziowskiej w
zakresie orzekania, która nie była w żadnym razie kwestionowana przez Sąd
Dyscyplinarny. Stwierdzenie, czy doszło do oczywistego i rażącego naruszenia art.
253 § 1 k.p.k. w zw. z art. 259 § 4 k.p.k. podczas orzekania przez obwinionego
sędziego o stosowaniu wobec oskarżonego Norberta S. tymczasowego aresztowania
po dniu 31 stycznia 2007 r. wymagało, jak słusznie podnosił on w odwołaniu,
rozważenia jego procesu myślowego przy wydawaniu postanowienia z dnia 19 lutego
2007 r. o przedłużeniu okresu tymczasowego aresztowania i uznaniu istnienia braku
podstaw do jego uchylenia na tle regulacji z art. 253 § 1 k.p.k. Obiektywna ocena w
tym zakresie jest możliwa poprzez odwołanie się do treści uzasadnienia
sporządzonego przez obwinionego, które zawiera motywy uzasadniające jego
stanowisko w chwili orzekania. W uzasadnieniu tym poza konstatacją, że istnieją
nadal przesłanki, na podstawie których zastosowano tymczasowe aresztowanie,
stwierdzono jedynie ogólnie, iż wobec charakteru czynów zarzucanych oskarżonemu
4
istnieje obawa utrudniania postępowania, matactwa, ukrycia się lub ucieczki.
Sformułowania te mają charakter nader ogólnikowy, odnoszą się łącznie do
wszystkich oskarżonych, i stanowią w istocie przytoczenie treści przepisu art. 258 § 1
k.p.k. Uzasadnienie nie nawiązuje do żadnych konkretnych okoliczności faktycznych
mających uzasadniać ocenę, że istnieje rzeczywiście realna obawa utrudniania w
sposób bezprawny postępowania przez Norberta S., a część powołanych przesłanek
przedłużenia wobec niego okresu tymczasowego aresztowania, takich jak obawa
ukrycia się lub ucieczki nie wchodziła w grę, wobec stosowanego już środka
zapobiegawczego. Użycie przy tym stwierdzenia o wyłącznie obawie utrudniania
przez Norberta S. postępowania, jako przesłanki przedłużenia okresu tymczasowego
aresztowania, potwierdza ocenę Sądu Dyscyplinarnego, że obwiniony sędzia nie
dokonał właściwej wykładni treści art. 259 § 4 k.p.k. i nie uwzględnił różnicy
pomiędzy podstawami do zastosowania tymczasowego aresztowania, a warunkami
dopuszczalności stosowania tego środka po upływie okresu stosowania tego środka,
odpowiadającego możliwej do orzeczenia kary pozbawienia wolności. Za
usprawiedliwioną należało uznać zatem ocenę, że naruszenie art. 253 § 1 k.p.k. w zw.
z art. 259 § 2 i 4 k.p.k. miało wobec brzmienia tych przepisów charakter ewidentny,
nakazujący uznać je za oczywistą i rażącą obrazę prawa.
W tych okolicznościach nie sposób podzielić również oceny obwinionego,
wyrażonej w uzasadnieniu jego odwołania, że istota zarzucanego mu przewinienia
dyscyplinarnego wiąże się z oceną „subsumpcji konkretnego stanu faktycznego pod
konkretną normę prawną”, na co miałyby wskazywać powołane dopiero w tym
odwołaniu okoliczności faktyczne i ich ocena, uzasadniająca zdaniem skarżącego
trafność jego stanowiska co do dalszego stosowania tymczasowego aresztowania.
Z przyczyn wyżej wskazanych odwołanie obwinionego było pozbawione
uzasadnionych podstaw.
Podobnie należało ocenić odwołanie Krajowej Rady Sądownictwa wniesione na
niekorzyść obwinionego, skierowane przeciwko rozstrzygnięciu o orzeczonej wobec
niego karze dyscyplinarnej. Oceniając zasadność zaskarżonego wyroku w tym zakresie
nie można ograniczać się do akcentowanego w odwołaniu Krajowej Rady
Sądownictwa szczególnie dolegliwego dla oskarżonego skutku naruszenia prawa przez
obwinionego polegającego na pozbawieniu go wolności. Kwestia ta była przedmiotem
należytej uwagi Sądu Dyscyplinarnego. Sąd ten zwrócił przy tym trafnie uwagę na
istnienie szeregu okoliczności łagodzących, które istotnie miały wpływ na rodzaj
orzeczonej kary dyscyplinarnej, a ich uwzględnienie nakazuje podzielić ocenę, że
orzeczona kara upomnienia była w okolicznościach rozstrzyganej sprawy adekwatna
do stopnia winy obwinionego i rodzaju zarzucanego mu przewinienia. Należało
bowiem uwzględnić, że zastosowanie wobec Norberta S. tymczasowego aresztowania
po dniu 31 stycznia 2007 r., jak słusznie podkreślił Sąd Dyscyplinarny, było wynikiem
5
nie tylko uchybień ze strony obwinionego, ale również w znacznej części wynikiem
„ciągu niedobrych zdarzeń, za które odpowiedzialność ponosi nie tylko obwiniony
sędzia”. Składało się nań w szczególności wcześniejsze przedłużenie tymczasowego
aresztowania przez innego sędziego sprawozdawcę, sposób zaskarżenia tego
postanowienia i jego rozpoznania przez Sąd Okręgowy.
Sąd Dyscyplinarny rozstrzygając o rodzaju orzeczonej kary uwzględnił także
zasadnie, że obwiniony w swojej pracy zawodowej dał się poznać jako solidny i
odpowiedzialny sędzia, wykonujący właściwie swoje obowiązki, a przewinienie,
którego się dopuścił, miało charakter incydentalny.
Uwzględniając powyższe, brak było podstaw dla stwierdzenia, że orzeczona
wobec obwinionego sędziego kara upomnienia była rażąco niewspółmierna do wagi
przewinienia dyscyplinarnego i uwzględnienia na tej podstawie odwołania
wniesionego przez Krajową Radę Sądownictwa.