Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 372/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa Z. O.
przeciwko „A.(...)” Przedsiębiorstwu Budownictwa (...) Sp. z o.o. w J.
o zapłatę
i z powództwa wzajemnego „A.(...)” Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) Sp. z o.o. w J.
przeciwko Z. O.
o zapłatę
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 11 stycznia 2008 r.,
skargi kasacyjnej pozwanej - powódki wzajemnej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
12 kwietnia 2007 r., sygn. akt V ACa (…),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego „A.(...)” Przedsiębiorstwa
Budownictwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w J. na rzecz powoda Z. O. 5.400 (pięć
tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powód Z. O. wniósł dnia 13 maja 2005 r. pozew przeciwko „A.(...)” o zapłatę
60 000 zł z tytułu niewypłaconego odszkodowania za powstrzymywanie się od
działalności konkurencyjnej w stosunku do pozwanego przez okres od lutego do
kwietnia 2005 r. po 20 000 zł miesięcznie, wraz z należnymi odsetkami z tytułu
opóźnienia. Pismem z dnia 13 września 2006 r. powód rozszerzył powództwo o kwotę
220 000 zł, domagając się wypłaty odszkodowania za pozostały okres obowiązywania
umowy, od maja 2005 r. do marca 2006 r. wraz z odsetkami od poszczególnych rat w
kwocie 20 000 zł od dnia wymagalności każdej z nich.
Pozwany wystąpił w dniu 8 lipca 2005 r. z pozwem wzajemnym o zapłatę kwoty
120 000 zł, która stanowi wartość wypłaconego już powodowi odszkodowania,
podnosząc, że jest to świadczenie nienależne, gdyż powód (pozwany wzajemny) nie
wykonał ciążącego na nim zakazu konkurencji w stosunku do pozwanego (powoda
wzajemnego) i w dalszym ciągu posiada udziały w spółce konkurencyjnej T.(...) s.r.o. W
sprawie tej poczyniono następujące ustalenia.
Powód – pozwany wzajemny Z. O. w 1992 r. utworzył spółkę A.(...),
Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) i był prezesem jej zarządu do 15 kwietnia 2003 r.
Spółka A.(...) prowadziła działalność w zakresie robót górniczych na terenie Republiki
Czeskiej i jej głównym zleceniodawcą była P.(…)-A.(...) s.r.o. w P. koło K. w Republice
Czeskiej, konkurująca na tym rynku z T.(...) s.r.o. z siedzibą w H.. Od 2002 r. powód był
związany ze wspomnianą spółką T.(...) s.r.o. jako jej wspólnik, do którego należało
początkowa 20 %, a ostatecznie 4,72% udziałów. Był on także prezesem zarządu tej
spółki do kwietnia 2004 r., a następnie przewodniczącym jej rady nadzorczej.
Dnia 17 sierpnia 2004 r. Spółka A.(...) zawarła z Z. O. umowę o zakazie
prowadzenia działalności konkurencyjnej. Umowa ta miała zapobiegać negatywnym
konsekwencjom jakie mogła wywołać działalność Z. O., wieloletniego prezesa tej spółki,
na rynku usług górniczych w Republice Czeskiej. Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy Z. O.
zobowiązał się do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji dotyczących
działalności spółki, których ujawnienie mogłoby narażać na szkodę interesy i dobre imię
spółki, a także interesy jej wspólników i klienteli zarówno w okresie obowiązywania
umowy jak i po jej rozwiązaniu. Zgodnie z § 2 ust. 2 tej umowy zobowiązał się on
również do powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej w stosunku
3
do działalności Spółki A.(...), w jakiejkolwiek formie bezpośrednio lub pośrednio jako
pracownik, członek organów zarządzających lub nadzorczych, bądź konsultant w
podmiotach prowadzących działalność konkurencyjną wobec spółki na terenie Republiki
Czeskiej. Na mocy tego postanowienia umowy o zakazie konkurencji powód zobowiązał
się także do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej polegającej na
uczestniczeniu w konkurencyjnych przedsięwzięciach lub podmiotach gospodarczych
realizujących usługi górnicze na terenie Republiki Czeskiej, w szczególności poprzez
wnoszenie udziałów, nabywanie i obejmowanie akcji (udziałów), z wyjątkiem nabywania
lub obejmowania akcji znajdujących się w publicznym obrocie papierami wartościowymi,
jak również do nie rozpoczynania bądź prowadzenie własnej działalności gospodarczej,
konkurencyjnej do działalności spółki na terenie Republiki Czeskiej.
Zgodnie z omawianą umową, w zamian za powstrzymanie się od opisanych
działań konkurencyjnych wobec spółki A.(...) zobowiązała się ona do wypłacenia Z. O.
odszkodowania w wysokości 20 00 zł miesięcznie, w terminie do ostatniego dania
każdego miesiąca przez czas trwania umowy. Umowa została zawarta na czas
określony tj. do 31 marca 2006 r. W okresie od września 2004 r. do stycznia 2005 r.
A.(...) sp. z o.o. wypłacała wynagrodzenie wynikające z umowy. Pismem z dnia 24
lutego 2005 r. pozwany A.(...) sp. z o.o. oświadczył, że w związku z posiadaniem przez
powoda udziałów T.(...) s.r.o. wstrzymuje wypłatę odszkodowania. Do tego czasu
wypłacone zostało 120 000 zł.
Dnia 18 sierpnia 2004 r. Z. O. skierował do T.(...) s.r.o. prośbę o zwolnienie z
funkcji przewodniczącego rady nadzorczej spółki i zgłosił tej spółce chęć zbycia
udziałów w trybie wynikającym z umowy spółki. Pismo to zostało doręczone A.(...) sp. z
o.o. dnia 23 sierpnia 2004 r. Na najbliższym zgromadzeniu wspólników T.(...) s.r.o.,
które odbyło się 6 października 2004 r., powód został odwołany z funkcji
przewodniczącego Rady Nadzorczej tej spółki. Ostatnie wynagrodzenie z tej spółki
wpłynęło na rachunek powoda 6 października 2004 r. We wrześniu 2004 r. powód
spotykał się również, ze swoimi dotychczasowymi kontrahentami - dyrektorami kopalń w
Czechach celem zakończenia współpracy.
Na przełomie sierpnia i września 2004 r. powód Z. O. podjął starania o zbycie
należących do niego udziałów w spółce T.(...) s.r.o. Zgodnie z art. 9 mowy tej spółki, w
wersji obowiązującej w dniu zawierania umowy o zakazie konkurencji, wspólnicy mieli
prawo pierwokupu udziałów proporcjonalnie w stosunku do swoich pozostałych
udziałów, a zbycie udziałów mogło nastąpić po uzyskaniu zgody walnego zgromadzenia
4
wspólników, Wspólnicy mogli skorzystać z tego prawa w ciągu trzech miesięcy od dnia,
w którym jeden ze wspólników poinformował ich na piśmie o zamiarze zbycia udziałów.
Powód, zachowując opisaną wyżej procedurę dotyczącą zbywania udziałów w spółce
T.(...), oferował je poszczególnym wspólnikom tej spółki. Ostatnią odmowę nabycia jego
udziałów otrzymał w dniu 22 marca 2005 r. W związku z tym, że dotychczasowi
wspólnicy nie wykazali zainteresowania nabyciem udziałów, powód zaoferował ich
nabycie również pozwanej spółce A.(...) PBG w J.. Ostatecznie udziały Z. O. zostały
sprzedane w dniu 10 czerwca 2005 r., co potwierdzone zostało wykreśleniem z dniem
29 czerwca 2005 r. Z. O. Rejestru Handlowego jako wspólnik spółki T.(...) s.r.o.
Rozpoznający sprawę Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo główne i oddalił
powództwo wzajemne. Badający sprawę na skutek apelacji pozwanego – powoda
wzajemnego Sąd II instancji apelację oddalił. Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia
faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, a także w zasadzie podzielił sformułowane
na tle tych ustaleń wnioski prawne, rozbudowując jednak znacznie argumentację, która
uzasadniała ich przyjęcie.
Sąd II instancji podkreślił, że istota sporu między stronami sprowadza się do tego
jak rozumieć postanowienia § 1 i § 2 ust. 1 - 3 umowy o zakresie prowadzenia
działalności konkurencyjnej, którą strony zawarły w dniu 17 sierpnia 2004 r. Powołując
się na mający w tej kwestii zasadnicze znaczenie art. 65 k.c. i jego rozumienie w
orzecznictwie i doktrynie Sąd Apelacyjny wskazał, że jak wynika z ustaleń poczynionych
w rozpoznawanej sprawie, strony nie rozumieją w sposób jednolity treści postanowień
zawartej przez siebie umowy o zakazie konkurencji, w szczególności co do czasowego
obowiązywania tego zakazu tj. czy obowiązuje on tylko na przyszłość.
Kierując się przyjętym w orzecznictwie i doktrynie postulatami wykładni spornych
pomiędzy stronami postanowień umowy o zakazie konkurencji, Sąd Apelacyjny zwrócił
uwagę, że zawierają one między innymi zakaz posiadania udziałów w spółkach
konkurencyjnych na terenie Republiki Czeskiej i pełnienia w nich jakichkolwiek funkcji,
po zawarciu takiej umowy. Świadczy o tym zachowanie samego powoda, który podjął,
niezwłocznie po jej zawarciu działania zmierzające do ustąpienia z funkcji
przewodniczącego rady nadzorczej oraz zbycia należących do niego udziałów w spółce
T.(...) s.r.o. Z drugiej strony, poza sporem jest jednak to, że umowę o zakazie
konkurencji redagowała pozwana spółka, która nie zadbała o sprecyzowanie tego
zakazu poprzez określenie maksymalnego terminu na zbycie posiadanych przez
powoda udziałów w spółkach konkurencyjnych na terenie Republiki Czeskiej. W tej
5
sytuacji brak podstaw, by z samego faktu, trwających w jej ocenie zbyt długo czynności
powoda z ich zbywaniem wywodzić przełamanie zakazu konkurencji zawartego w
umowie z 17 sierpnia 2004 r. Z tego względu twierdzenia i zarzuty o zwlekaniu powoda
ze zbyciem udziałów w konkurencyjnym przedsiębiorstwie nie mogły odnieść
zamierzonego rezultatu.
W opinii Sądu Apelacyjnego, dla prawidłowego rozpoznania sprawy niezbędne
było również ustalenie zakres użytego w umowie z 17 sierpnia 2004 r., pojęcia
prowadzenia działalności konkurencyjnej. Zgodną wolą stron tej umowy, zdaniem Sądu,
wyrażoną w jej paragrafach 1, 2 i 3 było bowiem, zwłaszcza wobec jednoznacznie
sformułowanego § 2 ust. 2, że „za konkurencyjną w stosunku do działalności Spółki
uważa się każdą działalność, niezależnie od formy w jakiej będzie prowadzona, której
zakres pokrywa się lub jest podobny do przedmiotu działalności Spółki na terenie
Republiki Czeskiej”. W świetle uzgodnionej woli takiego zawężenia konkurencyjności do
przedmiotu działalności spółki na terenie Republiki Czeskiej, gdy powód z tytułu
realizacji zakazu konkurencji obowiązany był od powstrzymania się od prowadzenia
działalności konkurencyjnej na rynku czeskim w okresie obowiązywania umowy (§ 3 ust.
1 umowy), sam fakt formalnego uczestnictwa w Spółce o tożsamym generalnie profilu
działalności do profilu działania pozwanej Spółki, która jednak nie działa na rynku
czeskim, w okresie obowiązywania umowy, nie stanowił przełamania zakazu konkurencji
i pozostawał obojętny dla zasadności powództwa w niniejszej sprawie.
Za bezzasadny uznał Sąd Apelacyjny zarzut naruszenia przepisu § 602 kodeksu
cywilnego czeskiego. Przepis ten nie miał bowiem żadnego znaczenia dla
rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy. Skoro bowiem nakaz zbycia posiadanych przez
powoda udziałów oraz zrzeczenia się pełnionych funkcji w spółce T.(...) s.r.o. nie był
obwarowano żadnym terminem, to bez znaczenia pozostawało także jakie warunki
stawiało w tym względzie powodowi prawo czeskie.
W konkluzji rozważań nad tym czy w świetle umowy z dnia 17 sierpnia 200 4 r.,
powód złamał zawarty w niej zakaz konkurencji Sąd Apelacyjny wskazał, że pozwany
nie udowodnił, zgodnie z regułą dowodową z art. 6 k.c. a nawet nie usiłował twierdzić,
że w okresie obowiązywania umowy powód podjął wbrew zakazowi, działalność
konkurencyjną. Jednocześnie zaś nie ulega wątpliwości, że ze względu na zawartą
umowę, która nie określała żadnego terminu wykonania tego obowiązku, powód wycofał
się z udziału w działalności podmiotu konkurencyjnego działającego na rynku czeskim,
6
zbywając posiadane udziały i rezygnując z udziału w radzie nadzorczej spółki T.(...)
s.r.o.
Pozwany był stroną inicjującą i proponującą warunki zawartej na czas określony
umowy o zakazie konkurencji i nie wprowadził do zawartej umowy klauzuli
wypowiedzenia. Brak takiego zastrzeżenia sprawił, że jego działania celem rozwiązania
tej umowy przed terminem, w drodze jednostronnej czynności prawnej lub innego
zdarzenia prawnego były bezprawne i nieskuteczne, bez względu na przyczyny dążenia
do jej rozwiązania w celu uniknięcia zapłaty uzgodnionego odszkodowania.
Uznając za trafną, dokonana przez Sąd Okręgowy, kwalifikację umowy z 17
sierpnia 2004 r. jako umowy wzajemnej, o której mowa w art. 487 § 2 k.c., Sąd
Apelacyjny stwierdził, że skoro powód należycie, wypełnił swoje zobowiązanie,
wynikające z tej umowy, to pozwanemu nie przysługiwało uprawnienie do
powstrzymania się ze swoim świadczeniem wzajemny przewidzianym tą umową, czyli z
wypłatą należnej powodowi kwoty 20 tys. zł miesięcznie.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego
przez: 1) błędną wykładnię art. 65 § 2 k.c. przez uznanie, że zgodnym zamiarem stron i
celem umowy o zakazie konkurencji z dnia 17 sierpnia 2004 r. było odniesienie się tylko
do nawiązywania przez powoda-pozwanego wzajemnego nowych stosunków prawnych i
podejmowania czynności faktycznych po zawarciu umowy a objętych zakazem
konkurencji, podczas gdy zgodnym zamiarem stron i celem umowy było wyłączenie
jakiejkolwiek aktywności powoda-pozwanego wzajemnego w zakresie działalności
konkurencyjnej wobec pozwanego-powoda wzajemnego w okresie związania stron
umową; 2) błędną wykładnię art. 65 § 2 k.c. przez pominięcie kontekstu sytuacyjnego, w
jakim była zawarta umowa z dnia 17 sierpnia 2004 r., to jest niewiedzy pozwanego-
powoda wzajemnego co do uwikłania powoda-pozwanego wzajemnego w spółce T.(...)
s.r.o. z siedzibą w H. oraz w spółce Przedsiębiorstwo Usług Górniczych „A.(...)” Sp. z
o.o. z siedzibą w K.; 3) błędną wykładnię art. 410 § 2 k.c. przez odmowę uznania, że
zamierzony cel świadczenia: wyłączenie działalności konkurencyjnej powoda wobec
pozwanego, nie został osiągnięty skutkiem prowadzenia przez powoda działalności
konkurencyjnej wbrew treści obowiązującej go umowy z dnia 17 sierpnia 2004 r. przez
uwikłanie powoda-pozwanego wzajemnego w spółce T.(...) s.r.o. oraz w spółce
Przedsiębiorstwo Usług Górniczych „A.(...)”; 4) niezastosowanie art. 488 § 1 k.c., mając
na względzie treść umowy z dnia 17 sierpnia 2004 r., przez odmowę uznania, że
świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umów wzajemnych (świadczenia
7
wzajemne) powinny być spełnione jednocześnie, co oznacza, że powód-pozwany
wzajemny od dnia związania stron umową nie spełniał swojego świadczenia przez
nieprowadzenie działalności konkurencyjnej.
Ponadto pozwany zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego, w sposób
mających istotny wpływ na wynik sprawy: 1) art. 328 § 2 k.p.c. przez nienależyte
uzasadnienie, że pozwany-powód wzajemny wiedział, że powód-pozwany wzajemny był
uwikłany w spółce T.(...) s.r.o. oraz Przedsiębiorstwo Usług Górniczych „A.(...)” w
okresie związania stron umową i nie stanowiło to przeszkody do zawarcia umowy z dnia
17 sierpnia 2004 r., podczas gdy w chwili zawarcia umowy pozwany - powód wzajemny
przyjmował, że powód-pozwany wzajemny nie jest już w jakikolwiek sposób powiązany
ze spółką konkurencyjną. Pozwany - powód wzajemny dopiero dowiedział się o
uwikłaniu w spółce T.(...) s.r.o. z pisma powoda-pozwanego wzajemnego z dnia 18
sierpnia 2004 r., a zatem po zawarciu umowy; 2) art. 381 k.p.c. przez pominięcie, że
powód w okresie związania stron umową o zakazie konkurencji był jedynym
wspólnikiem i jedynym członkiem zarządu spółki Przedsiębiorstwo Usług Górniczych
„A.(...)” Sp. z o.o., która jest spółką konkurencyjną wobec pozwanego - powoda
wzajemnego, o czym pozwany dowiedział się dopiero w trakcie postępowania przed
Sądem pierwszej instancji i oparcie się w tym zakresie tylko na dowodzie z
przesłuchania stron bez dokonania oceny innych dowodów; 3) art. 1143 § 1 k.p.c. w
zakresie niezastosowania przez Sąd pierwszej i drugiej instancji prawa czeskiego co do
ustalenia skutków prawnych oświadczenia woli powoda - pozwanego wzajemnego z
dnia 18 sierpnia 2004 r. i odwołania powoda z rady nadzorczej spółki T.(...) s.r.o., to jest
momentu, w którym powód przestał być członkiem rady nadzorczej i zaprzestał
prowadzenia działalności konkurencyjnej oraz praw i obowiązków wspólnika spółki
prawa czeskiego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej nie zasługują na uwzględnienie.
Przede wszystkim podkreślić należy, że Sąd Apelacyjny prawidłowo ustalił stan
faktyczny i na jego podstawie dokonał właściwej wykładni spornych pomiędzy stronami
postanowień o zakazie działalności konkurencyjnej, zamieszczonych w umowie z dnia
17 sierpnia 2004 r. Obszerne, oparte na orzecznictwie i doktrynie argumenty tego Sądu
są dobrze osadzone w treści art. 65 § k.c. i wbrew twierdzeniom zawartym w skardze
kasacyjnej w niczym nie naruszają tego przepisu.
8
Pozwany swoje argumenty opiera na założeniu, że w chwili zawierania umowy
nie wiedział o tym, aby powód był w dalszym ciągu „uwikłany w spółce T.(...) s.r.o. oraz
Przedsiębiorstwo Usług Górniczych „A.(...) spółka z o.o.”. Za takim stanowiskiem
przemawia jednak tylko złożone w trakcie procesu wyjaśnienie prezesa zarządu
pozwanej spółki. Natomiast z okoliczności towarzyszących zawieraniu umowy o zakazie
konkurencji oraz jej wykonywaniu przez kilka pierwszych miesięcy wynika zupełnie
odmienny wniosek. Bezspornym jest, że powód już 18 sierpnia 2004 r., czyli w dzień po
zawarciu umowy o zakazie konkurencji zawiadomił pozwanego o tym, że wystosował
pismo do spółki T.(...) s.r.o. w sprawie rezygnacji z członkostwa w jej radzie nadzorczej.
Gdyby pozwana rzeczywiście rozumiała zakaz konkurencji jako natychmiastową
niemożność uczestniczenia w organach spółki konkurencyjnej na terenie Czech, po
zawarciu umowy z 17 sierpnia 2004 r., jak to wywodzi także w skardze kasacyjnej, to
zupełnie pozbawione sensu byłoby jej zachowanie polegające na spełnianiu powodowi
przez okres kilku miesięcy świadczenia wzajemnego w postaci 20 tys. zł. Zachowanie
pozwanej świadczy raczej tylko o tym, że zawarła umowę w przekonaniu, iż powód
niezwłocznie podejmie starania o wycofaniu się ze spółki T.(...) s.r.o., a następnie
dopiero wobec przedłużającego się procesu wycofywania się powoda z tej spółki,
poczuła się oszukana i przestała spełnić świadczenie wzajemne. Z tego względu nie
reagowała, wiedząc że powód jest członkiem rady nadzorczej oraz z łatwością mogąc
ustalić, czy przysługują mu udziały w spółce T.(...) s.r.o., i spełniając świadczenie
wzajemne uznawał, iż taka sytuacja nie stanowi złamanie umownego zakazu
konkurencji. O tym, że postanowienie o zakazie konkurencji związanego z udziałem
powoda w konkurencyjne spółce działającej na terenie Czech, tak samo rozumiał powód
świadczy jego zachowanie po zawarciu umowy z 17 sierpnia 2004 r., tj. niezwłoczne
podjęcie kroków w celu rezygnacji z udziału w radzie nadzorczej oraz zbycia udziałów w
spółce T.(...) s.r.o.
Słusznie wskazał Sąd Apelacyjny, że umowa stron była zawierana z inicjatywy
pozwanej i to ona sama powinna przede wszystkim zadbać o to, aby zakaz konkurencji
był w niej sformułowany w sposób, który nie pozostawia wątpliwości jaka jest jego treść.
Nic nie stało bowiem na przeszkodzie, aby w chwili zawierania tej umowy strona
pozwana zażądała od powoda oświadczenia jakie są, na dzień zawarcia umowy, jego
związki ze spółką T.(...) s.r.o. Takie oświadczenie byłby jednoznacznym dowodem na to,
że pozwana zamierzała w umowie z dnia 17 sierpnia 2004 r. do natychmiastowego lub
przynajmniej niezwłocznego zakazania powodowi jakichkolwiek związków z tą spółką.
9
Skoro zaś zakaz konkurencji nie odnosił się wprost do istniejących w dniu jej zawarcia
związków powoda ze spółką konkurencyjną działającą na terenie Czech, to nie można z
niego wywodzić zarzutu nieprzestrzegania tego zakazu, jeżeli powód niezwłocznie po jej
zawarciu przystąpił do zrywania tych związków. O braku dbałości strony pozwanej o
swoje interesy świadczy też to, że umowa o zakazie konkurencji została zawarta na
czas określony i nie przewidziano w niej możliwości jej wypowiedzenia. Pozwany wiec
nie tylko nie zadbał o to, aby dowiedzieć się jakie są związki powoda ze spółką
konkurencyjną działająca na terenie Czech, ale pozbawił się też możliwości
wcześniejszego rozwiązania tej umowy, gdyby okazało się, że powód nie przestrzega
zakazu konkurencji.
Trzeba wyraźnie podkreślić, że druga strona umowy ma prawo działać w zaufaniu
do takich jej sformułowania, które uznaje za racjonalnie zabezpieczające interes obu
stron umowy. Skoro w umowie nie było żadnej wzmianki na temat związków powoda ze
spółka T.(...) s.r.o., w tym nie określa ona żadnego terminu w jakim powinien on
przestać być członkiem rady nadzorczej tej spółki i zbyć jej udziały, powód miał pełne
prawo uznać, iż należycie wykonuje tę umowę, przystępując niezwłocznie po jej
zawarciu do likwidacji swoich związków ze wspomnianą spółką. Inne twierdzenia
pozwanej są pozbawione podstaw w okolicznościach towarzyszących zawieraniu i
wykonywaniu umowy z dnia 17 sierpnia 2004 r. Okoliczności te świadczą bowiem
jednoznacznie o tym, że zgodnym zamiarem stron na dzień zawarcia tej umowy było
zakazanie powodowi w przyszłości jakichkolwiek związków ze spółką T.(...) s.r.o. Zakaz
sformułowany w umowie nie precyzował zaś kiedy ma nastąpić ostateczne zerwanie
tych związków. Słusznie pozwana akcentuje, że powód powinien niezwłocznie
przystąpić do spełniania swego świadczenia. Tak sprecyzowany zakaz konkurencji
oznaczał jednak tylko tyle, że powód niezwłocznie po zawarciu umowy powinien podjąć
działania zmierzające do zaprzestania swego udziału w radzie nadzorczej spółki
konkurencyjnej oraz sprzedaży należących do niego udziałów. Z niekwestionowanych
przez pozwaną ustaleń wynika, że powód takie działania niezwłocznie wykonał. Wobec
tego nie tylko nietrafny jest zarzut naruszenia art. 65 § 2 k.c., ale także art. 488 § 1 k.c.
Powód zaprzestał bowiem działalności konkurencyjnej w takim rozumieniu jak to
wynikało ze zgodnego zamiaru stron na dzień zawarcia umowy, niezwłocznie po jej
zawarciu.
Z podobnych względów nie jest także zasadny zarzut naruszenia wspomnianych
przepisów kodeksu cywilnego gdy chodzi o udział powoda w spółce o podobnym profilu
10
działalności, ale nie działającej na rynku czeskim. Z umowy o zakazie działalności
konkurencyjnej wynika, że pozwanej chodziło o to, aby powód nie występował sam lub
poprzez spółki, z którymi byłby związany na rynku czeskim. Wynika to z § 1 umowy, w
którym wyraźnie określono cel tej umowy jako zapobieżenie działalności konkurencyjnej
powoda na rynku usług górniczych w Republice Czeskiej. Samo uczestnictwo w spółce,
która ma podobnie określony przedmiot działalności jak pozwana spółka, a nie działa na
czeskim rynku usług górniczych, nie łamie jeszcze sformułowanego w umowie z dnia 17
sierpnia 2004 r. zakazu działalności konkurencyjnej. Dopiero wykazanie, że taki udział
miałby, w okresie obowiązywania tej umowy, wpływ na obniżenie możliwości
prowadzenia działalności przez pozwaną na rynku czeskim, mógłby być uznany za
naruszenie umownego zakazu konkurencji, który strony wprowadziły do umowy z 17
sierpnia 2004 r.
Skoro jak to wynika z powyżej dokonanych ustaleń zachowanie powoda,
polegające na niezwłocznym podjęciu, tuż po zawarciu umowy z dnia 17 sierpnia 2004 r.
działań zmierzających do rezygnacji z udziału w radzie nadzorczej spółki T.(...) s.r.o.
oraz do zbycia należących do niego udziałów w tej spółce, jak również sam fakt bycia
udziałowcem w spółce Przedsiębiorstwo Usług Górniczych „A.(...)” Sp. z o.o. nie może
być uznany za działanie niezgodne z celem wiążącej strony umowy, to bezzasadny jest
także zarzut naruszenia art. 410 § 2 k.c.
Zarzuty naruszenia prawa procesowego (art. 328 § 2 oraz art. 381 k.p.c.)
mogłyby być uzasadnione tylko w sytuacji gdyby zachowanie powoda polegające na
dalszym czasowym jego związku ze spółką T.(...) s.r.o. oraz udział w spółce
Przedsiębiorstwo Usług Górniczych „A.(...)” Sp. z o.o. można było traktować jako
złamanie zakazu zawartego w umowie z 17 sierpnia 2004 r. Jak już była o tym mowa
tego rodzaju zachowania nie są jednak objęte postanowieniami wspomnianej umowy w
takim rozumieniu jaki nadały im strony w chwili jej zawierania. Wobec czego brak
jakichkolwiek podstaw dla ich uwzględnienia.
Jako jeden z podstawowych zarzutów naruszenia prawa procesowego pozwany
formułuje zarzut naruszenia art. 1143 § 1 k.p.c. wskazując jednocześnie, że istotnym
problemem prawnym uzasadniającym przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania jest
ustalenie jak rozumieć zawarte tym przepisie określenie, że sąd może zwrócić się do
Ministra Sprawiedliwości lub biegłego w celu ustalenia treści obcego prawa. Stanowisko
pozwanego prezentowane w skardze kasacyjnej, z którego wynika, że sąd ma w istocie
obowiązek skorzystania ze środków przewidzianych w art. 1143 k.p.c. jest
11
nieuzasadnione. Po pierwsze wbrew jego sugestii nie ma wątpliwości, że przepis ten nie
zobowiązuje sądu do tego, aby w każdej sprawie, w której pojawia się problem
znaczenia dla rozstrzygnięcia danej sprawy znajomości prawa obcego, sąd był
zobowiązany do zwracania o opinię biegłego lub stanowisko Ministra Sprawiedliwości.
W doktrynie na tle tego przepisu formułuj się zasługujący na aprobatę pogląd, że
źródłem stwierdzenia prawa obcego mogą być także inne środki, których niewymienia
wspomniany przepis. Tylko wiec jeżeli sąd, korzystając z dostępnych mu środków we
własnym zakresie nie jest w stanie ustalić treści prawa obcego powinien skorzystać z
zagwarantowanej tym przepisem możliwości. W rozpoznawanej sprawie mamy jednak
do czynienia z inną sytuacją. Trafnie Sąd Apelacyjny wskazał bowiem, że regulacje
zawarte w czeskim kodeksie handlowym nie miały żadnego znaczenia dla
rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie. Znajomość prawa obcego w ogóle nie była
więc potrzebna dla właściwego rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy.
Mając na uwadze, że zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej okazały się
nieuzasadnione Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzekł jak w sentencji.