V CZ 116/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:13-01-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 116/07
POSTANOWIENIE
Dnia 11 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
w W.
przeciwko M. H.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 stycznia 2008 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 2 sierpnia 2007 r.,
sygn. akt I ACa (…),
1) uchyla zaskarżone postanowienie;
2) zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanej kwotę 1800 zł (jeden
tysiąc osiemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2007 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
apelację pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 27 kwietnia 2007 r.
bowiem uznał za wadliwe i nie wywołujące skutków prawnych wezwanie przez Sąd
Okręgowy pełnomocnika pozwanej do uiszczenia opłaty od apelacji, która została
uiszczona w terminie. Stwierdził, że apelacja powinna być odrzucona wprost, gdyż nie
wywołał żadnych skutków prawnych zwrócony przez Sąd Okręgowy wniosek
pełnomocnika pozwanej o zwolnienie od opłat, do którego nie dołączono stosownego
oświadczenia o stanie rodzinnym i majątkowym pozwanej, co oznacza, że apelacja
2
wniesiona przez profesjonalnego pełnomocnika nie została opłacona i nie zawierała
skutecznego wniosku o zwolnienie od opłat, a zatem powinna być odrzucona na
podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c., co skutkowało wydanie zaskarżonego postanowienia na
podstawie art. 373 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie, pełnomocnik pozwanej wnosił o jego
uchylenie jako wydanego bez podstawy prawnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest skuteczne.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że także na
gruncie nowej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005
r. (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), nie stracił aktualności pogląd, iż obowiązek
uiszczenia opłaty przy wniesieniu pisma do sądu nie ogranicza prawa żądania
zwolnienia od kosztów sądowych, a zatem niedopuszczalne jest odrzucenie
nieopłaconego środka odwoławczego zawierającego wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych w zakresie obejmującym ten środek, nawet jeżeli wniosek został
prawomocnie oddalony. Konieczne jest wówczas ponowne wezwanie do uiszczenia
należnej opłaty (porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego
1976 r. III CZP 11/76, OSNC 1976/7-8/162, z dnia 21 kwietnia 1999 r. I CKN 1461/98,
OSNC 1999/11/196, z dnia 31 maja 2006 r. IV CZ 40/06, z dnia 6 października 2006 r. V
CZ 66/06, nie publ.).
Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy w odniesieniu do sytuacji, gdy
zawodowy pełnomocnik w złożonym środku odwoławczym zawarł wniosek o zwolnienie
strony od kosztów sądowych, jednak nie dołączył do niego stosownego oświadczenia o
stanie rodzinnym i majątkowym strony, co spowodowało niezaskarżalny zwrot wniosku
na podstawie art. 102 ust. 4 u.k.s.c. (porównaj między innymi postanowienia z dnia 7
listopada 2006 r. I CZ 69/06, z dnia 10 stycznia 2007 r. I CZ 123/06 i z dnia 28 listopada
2007 r. V CZ 104/07, nie publ.).
Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela argumentację prawną zawartą w
powyższych orzeczeniach. O nieopłaceniu środka odwoławczego można bowiem mówić
jedynie wówczas, gdy w chwili jego wniesienia istnieje obowiązek uiszczenia opłaty.
Złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych wyłącza obowiązek uiszczenia
opłaty od pisma objętego wnioskiem przy czym nie ma podstaw do uzależniania takiego
skutku od dalszych losów wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, bowiem
prowadziłoby to w konsekwencji do rozszerzającej wykładni art. 1302
§ 3 k.p.c., co jest
3
niedopuszczalne ze względu na jego wyjątkowy charakter. Powodowałoby to także
skutki nie do przyjęcia, gdyż w sytuacji niezaskarżalnego zwrotu wniosku o zwolnienie
od kosztów sądowych, strona nie miałaby już żadnej możliwości uiszczenia takiej opłaty,
skoro jednocześnie Sąd odrzucałby środek odwoławczy. Takiego zaś skutku nie może
wywoływać w demokratycznym państwie prawa niezaskarżalna decyzja sądu, wydana z
powodu braków formalnych wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Na
niedopuszczalność wykładni prowadzącej do takich rezultatów zwrócił już uwagę Sąd
Najwyższy w powołanej uchwale z dnia 26 lutego 1976 r. II CZ 11/76.
Z tych przyczyn za nietrafne należy uznać stanowisko Sądu Apelacyjnego
zawarte w zaskarżonym postanowieniu, że podlega odrzuceniu na podstawie art. 1302
§
3 k.p.c., jako nie opłacona, apelacja wniesiona przez zawodowego pełnomocnika,
zawierająca zwrócony następnie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych z przyczyn
wskazanych w art. 102 ust. 2 u.k.s.c. W takiej sytuacji bowiem przewodniczący powinien
wezwać pełnomocnika do uiszczenia opłaty należnej od apelacji w terminie
tygodniowym i dopiero po jego bezskutecznym upływie odrzucić apelację. Z uwagi na to,
że w rozpoznawanej sprawie pełnomocnik pozwanej na tak wystosowane wezwanie
przewodniczącego sądu pierwszej instancji uiścił należną opłatę w terminie, brak było
podstaw do odrzucenia apelacji i z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i na wniosek pozwanej
zawarty w zażaleniu zasądził na jej rzecz od strony powodowej zwrot kosztów
postępowania zażaleniowego (art. 98 w zw. z art. 108 § 1 oraz art. 3941
§ 3 w zw. z art.
39821
k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 11 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
w W.
przeciwko M. H.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 stycznia 2008 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 2 sierpnia 2007 r.,
sygn. akt I ACa (…),
1) uchyla zaskarżone postanowienie;
2) zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanej kwotę 1800 zł (jeden
tysiąc osiemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2007 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
apelację pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 27 kwietnia 2007 r.
bowiem uznał za wadliwe i nie wywołujące skutków prawnych wezwanie przez Sąd
Okręgowy pełnomocnika pozwanej do uiszczenia opłaty od apelacji, która została
uiszczona w terminie. Stwierdził, że apelacja powinna być odrzucona wprost, gdyż nie
wywołał żadnych skutków prawnych zwrócony przez Sąd Okręgowy wniosek
pełnomocnika pozwanej o zwolnienie od opłat, do którego nie dołączono stosownego
oświadczenia o stanie rodzinnym i majątkowym pozwanej, co oznacza, że apelacja
2
wniesiona przez profesjonalnego pełnomocnika nie została opłacona i nie zawierała
skutecznego wniosku o zwolnienie od opłat, a zatem powinna być odrzucona na
podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c., co skutkowało wydanie zaskarżonego postanowienia na
podstawie art. 373 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie, pełnomocnik pozwanej wnosił o jego
uchylenie jako wydanego bez podstawy prawnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest skuteczne.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że także na
gruncie nowej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005
r. (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), nie stracił aktualności pogląd, iż obowiązek
uiszczenia opłaty przy wniesieniu pisma do sądu nie ogranicza prawa żądania
zwolnienia od kosztów sądowych, a zatem niedopuszczalne jest odrzucenie
nieopłaconego środka odwoławczego zawierającego wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych w zakresie obejmującym ten środek, nawet jeżeli wniosek został
prawomocnie oddalony. Konieczne jest wówczas ponowne wezwanie do uiszczenia
należnej opłaty (porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego
1976 r. III CZP 11/76, OSNC 1976/7-8/162, z dnia 21 kwietnia 1999 r. I CKN 1461/98,
OSNC 1999/11/196, z dnia 31 maja 2006 r. IV CZ 40/06, z dnia 6 października 2006 r. V
CZ 66/06, nie publ.).
Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy w odniesieniu do sytuacji, gdy
zawodowy pełnomocnik w złożonym środku odwoławczym zawarł wniosek o zwolnienie
strony od kosztów sądowych, jednak nie dołączył do niego stosownego oświadczenia o
stanie rodzinnym i majątkowym strony, co spowodowało niezaskarżalny zwrot wniosku
na podstawie art. 102 ust. 4 u.k.s.c. (porównaj między innymi postanowienia z dnia 7
listopada 2006 r. I CZ 69/06, z dnia 10 stycznia 2007 r. I CZ 123/06 i z dnia 28 listopada
2007 r. V CZ 104/07, nie publ.).
Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela argumentację prawną zawartą w
powyższych orzeczeniach. O nieopłaceniu środka odwoławczego można bowiem mówić
jedynie wówczas, gdy w chwili jego wniesienia istnieje obowiązek uiszczenia opłaty.
Złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych wyłącza obowiązek uiszczenia
opłaty od pisma objętego wnioskiem przy czym nie ma podstaw do uzależniania takiego
skutku od dalszych losów wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, bowiem
prowadziłoby to w konsekwencji do rozszerzającej wykładni art. 1302
§ 3 k.p.c., co jest
3
niedopuszczalne ze względu na jego wyjątkowy charakter. Powodowałoby to także
skutki nie do przyjęcia, gdyż w sytuacji niezaskarżalnego zwrotu wniosku o zwolnienie
od kosztów sądowych, strona nie miałaby już żadnej możliwości uiszczenia takiej opłaty,
skoro jednocześnie Sąd odrzucałby środek odwoławczy. Takiego zaś skutku nie może
wywoływać w demokratycznym państwie prawa niezaskarżalna decyzja sądu, wydana z
powodu braków formalnych wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Na
niedopuszczalność wykładni prowadzącej do takich rezultatów zwrócił już uwagę Sąd
Najwyższy w powołanej uchwale z dnia 26 lutego 1976 r. II CZ 11/76.
Z tych przyczyn za nietrafne należy uznać stanowisko Sądu Apelacyjnego
zawarte w zaskarżonym postanowieniu, że podlega odrzuceniu na podstawie art. 1302
§
3 k.p.c., jako nie opłacona, apelacja wniesiona przez zawodowego pełnomocnika,
zawierająca zwrócony następnie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych z przyczyn
wskazanych w art. 102 ust. 2 u.k.s.c. W takiej sytuacji bowiem przewodniczący powinien
wezwać pełnomocnika do uiszczenia opłaty należnej od apelacji w terminie
tygodniowym i dopiero po jego bezskutecznym upływie odrzucić apelację. Z uwagi na to,
że w rozpoznawanej sprawie pełnomocnik pozwanej na tak wystosowane wezwanie
przewodniczącego sądu pierwszej instancji uiścił należną opłatę w terminie, brak było
podstaw do odrzucenia apelacji i z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i na wniosek pozwanej
zawarty w zażaleniu zasądził na jej rzecz od strony powodowej zwrot kosztów
postępowania zażaleniowego (art. 98 w zw. z art. 108 § 1 oraz art. 3941
§ 3 w zw. z art.
39821
k.p.c.).