Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania T. K. (T. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w GliwicachOśrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 25 kwietnia 2012 r. sygn. akt IX U 177/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/ SSA E. Piotrowska/-/ SSA J. Ansion/-/ SSA M. Małek - Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 1223/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 grudnia 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R., powołując się na ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) odmówił ubezpieczonemu T. K. (prawa do emerytury z powodu nie udokumentowania wymaganych 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Organ rentowy wskazał, że ubezpieczony udowodnił wymaganą ilość okresów składkowych i nieskładkowych, jednak udowodnił tylko 8 lat, 6 miesięcy i 29 dni pracy wymienionej w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U.
Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2012r., sygn.. akt IX U 177/12, Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury, począwszy od 12 grudnia 2011r.

Sąd Okręgowy ustalił, iż w dniu 14 listopada 2011r. ubezpieczony, urodzony (...), złożył wniosek o emeryturę w wieku niższym niż 65 lat z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. W zaskarżonej decyzji stwierdzono, że ubezpieczony udowodnił na dzień 1 stycznia 1999r. 27 lat, 8 miesięcy i 1 dzień okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 8 lat, 6 miesięcy i 29 dni pracy
w warunkach szczególnych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał, jako pracy w warunkach szczególnych, zatrudnienia w (...) od 8 listopada 1982r. do 15 stycznia 1994r., gdyż z dokumentacji wynika, że ubezpieczony był członkiem tej spółdzielni.

Ubezpieczony domagał się zaliczenia na prawo do emerytury
powyższego okresu zatrudnienia w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

Z poczynionych ustaleń faktycznych wynika, że ubezpieczony w okresie od 8 listopada 1982r. do 15 stycznia 1994r. pracował w (...)jako kierowca samochodu ciężarowego S., o całkowitym ciężarze powyżej 5 ton. Ubezpieczony był przypisany do jednego samochodu i przez okres 12 lat pracował jako kierowca tego S.. Z uwagi na to, że ubezpieczony ma wyuczony zawód mechanika, wpisane ma w świadectwie pracy, że pracował w (...)jako mechanik. Ubezpieczony pracował w (...)w pełnym wymiarze czasu pracy, tylko jako kierowca S.we wszystkich dniach roboczych, w których pracowali wszyscy pracownicy spółdzielni. Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wystawił ubezpieczonemu w styczniu 2012r. likwidator spółdzielni. Likwidatorem spółdzielni jest były prezes tej spółdzielni - J. M..

Sąd Okręgowy wskazał na zeznania świadka J. M., który podał, że wszyscy pracownicy (...) byli też członkami spółdzielni,
co wynikało ze statutu spółdzielni. Wszyscy pracownicy spółdzielni mieli umowy
o pracę, świadectwa pracy. Ubezpieczonemu również w dniu 17 grudnia 1993r. zostało wystawione świadectwo pracy przez (...).

Świadek M. G. potwierdził codzienne wykonywanie przez ubezpieczonego pracy w spółdzielni jako kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. Świadek ten pracował w spółdzielni jako traktorzysta- kombajnista.

Sąd I instancji ustalił również, że ubezpieczony nie jest członkiem OFE, nie pozostaje w zatrudnieniu. Pobiera z ZUS rentę z tytułu niezdolności do pracy.

W ocenie sądu Okręgowego, odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ten powołał się na przepis art. 184 i 32 ust. l ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U.
z 2009r. Nr 153, poz. 1227) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), wskazując, iż pracownik - mężczyzna, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A załącznika do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury, jeżeli:

- ukończył wiek 60 lat,

- na dzień 1 stycznia 1999r. osiągnął wymagany okres 25 lat zatrudnienia
i udowodnił co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

- nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego,

- rozwiązał stosunek pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Z kolei, w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy,
w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie z wykazem A, dział VIII poz. 2, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, praca kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalistycznych (specjalnych) pojazdów członowych
i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu, w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów, jest pracą
w szczególnych warunkach, uprawniającą do niższego wieku emerytalnego.

W ocenie Sądu Okręgowego, ubezpieczony T. K.stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę w warunkach szczególnych jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony (S.) w (...)od 8 listopada 1982r. do 15 stycznia 1994r.

Ubezpieczony bowiem pracując na powyższym stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony, wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A dziale VIII poz. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

Sąd I instancji zaznaczył, iż powyższe wynika jednoznacznie z zeznań świadków: J. M. i M. G., które Sąd uznał za wiarygodne, gdyż są spójne, jednoznaczne, wzajemnie się uzupełniają i znajdują odzwierciedlenie w dokumentacji zebranej w sprawie. Świadkowie ci potwierdzili, że ubezpieczony pracował stale w całym spornym okresie jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

Sąd dał też wiarę zeznaniom świadka J. M., wedle których wszyscy pracujący w spółdzielni - oprócz tego, że byli faktycznie członkami spółdzielni - mieli też zawarte umowy o pracę ze spółdzielnią, co uzasadnia zaliczenie tej pracy do zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, po doliczeniu spornego okresu od 8 listopada1982r. do 15 stycznia 1994r. do lat pracy w szczególnych warunkach uznanych przez ZUS w ilości 8 lat, 6 miesięcy i 29 dni, legitymuje się wymaganym
15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Mając na względzie powyższe okoliczności, Sąd I instancji na mocy art. 477 ¹⁴
§ 2 k.p.c., przyznał ubezpieczonemu prawo do spornego świadczeniam poczynając od 12 grudnia 2011r., tj. od (...)

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżył on wyrok w całości, zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego:

- art. 233 § 1 k.p.c., tj. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, a przez to błędną jego ocenę prowadzącą do przyjęcia, iż ubezpieczony spełnił warunki do nabycia świadczenia emerytalnego;

2. naruszenie prawa materialnego:

- art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227
z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1985r. nr 7, poz. 21 z późn. zm.), przez niewłaściwe zastosowanie i konstatację, iż ubezpieczony był pracownikiem świadczącym pracę w ramach stosunku pracy.

W oparciu o powyższe zarzuty, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie orzeczenia Sądu I instancji
i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, iż z przytoczonych w motywach wyroku unormowań ustawy emerytalnej oraz rozporządzenia z 7 lutego 1983r. wynika jednoznacznie, że uprawnienie do świadczeń w nich przewidzianych przysługuje osobie będącej pracownikiem. Fakt świadczenia pracy jako członka spółdzielni nie oznacza jeszcze posiadania statusu pracownika, w rozumieniu przepisów emerytalnych.

Organ rentowy podkreślił, iż zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, zachodzi zasadnicza różnica między pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy
a pracą świadczoną w ramach stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej. W tym drugim wypadku prawo i obowiązek świadczenia pracy wynika ze stosunku członkostwa w spółdzielni, z którym wiąże się między innymi prawo udziału w jej zarządzaniu poprzez jej organy i inne rozwiązania instytucjonalne, właściwe ruchowi spółdzielczemu, co ma określony wpływ na sposób organizacji pracy i podporządkowania w procesie jej świadczenia. Status prawny członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej w zasadniczy sposób różni się od statusu pracownika zatrudnionego w tej samej spółdzielni, choćby ich wynagrodzenie, miejsce i czas pracy były identyczne, a w konsekwencji fakt wykonywania pracy na takich samych warunkach jak pracownicy, nie może zmienić charakteru prawnego zatrudnienia członka spółdzielni (postanowienie z 9 stycznia 2008r. III UK 92/07).

W ocenie apelującego, ubezpieczony nie będąc pracownikiem w rozumieniu ustawy emerytalnej, nie mógł nabyć prawa do emerytury na podstawie art. 184
w zw. z art. 32 tej ustawy oraz § 4 rozporządzenia z 7 lutego 1983r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, lecz na ich podstawie wywiódł nietrafne wnioski.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zasadnie organ rentowy nie uznał jako pracy
w warunkach szczególnych zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej od
8 listopada 1982r. do 15 stycznia 1994r.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, czyli 1 stycznia 1999r., osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy,
o którym mowa w art. 27 (pkt 2). Z kolei, po myśli ust. 2 tego przepisu, emerytura,
o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Z kolei, po myśli art. 32 w/w ustawy w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948r., będącemu pracownikiem, o którym mowa w ust. 2-3, zatrudnionemu
w szczególnych warunkach, przysługuje emerytura, jeżeli osiągnął wiek emerytalny (60 lat) oraz posiada 25-letni okres zatrudnienia, a w tym, co najmniej 15 lat pracy
w warunkach szczególnych.

W okolicznościach sprawy, spór dotyczy ustalenia czy okres zatrudnienia ubezpieczonego w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) od 8 listopada 1982r. do 15 stycznia 1994r. może zostać zaliczony jako praca w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z utrwalonym poglądem Sądu Najwyższego, członek spółdzielni pracy nie może pozostawać z nią w pracowniczym stosunku pracy, a okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może zostać zaliczony do okresów pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 32 ww. ustawy (vide: wyrok z dnia 25 kwietnia 2012r., sygn. akt I UK 384/11, wyrok z dnia 21 października 2009r., sygn. akt I UK 115/09, wyrok z dnia 8 grudnia 2009r., sygn. akt I UK 186/09, wyrok z dnia 25 stycznia 2005r., sygn. akt I UK 142/04, wyrok z dnia 5 maja 1999r., sygn. akt
I PKN 677/98).

Jak ustalił Sąd Okręgowy, ubezpieczony był członkiem spółdzielni (...), gdzie wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego.

Przepisy ustawy z 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003r.,
nr 188, poz. 1848) nakładają na członków spółdzielni obowiązek pracy przydzielanej zgodnie z ich kwalifikacjami zawodowymi i osobistymi. Z istoty członkostwa wynika obowiązek członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej zespolonego działania przy prowadzeniu wspólnego gospodarstwa rolnego oraz działalności na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków (art. 138 Prawa spółdzielczego),
a wynagrodzenie za pracę stanowi udział w dochodzie podzielnym, stosownie do wkładu ich pracy.

W tym stanie rzeczy, skoro T. K. w okresie od dnia 8 listopada 1982r. do 15 stycznia 1994r. świadczył pracę na podstawie stosunku członkostwa
w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, to okres ten nie podlegał zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych, a co za tym idzie, ubezpieczony nie spełnił przesłanek z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych warunkujących przyznanie mu prawa do emerytury. Nie ulega bowiem wątpliwości, że okres zatrudnienia w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie jest zaliczany do pracy w szczególnych warunkach wymaganych do uzyskania wcześniejszej emerytury. Jej członek nie jest bowiem pracownikiem, a tylko pracownik ma prawo do takiego świadczenia.

Mając na względzie powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386
§ 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

/-/ SSA E. Piotrowska/-/ SSA J. Ansion/-/ SSA M. Małek - Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR