Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 169/07
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 stycznia 2008 r.,
skargi „D.(...)” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu
Okręgowego w K. z dnia 22 kwietnia 2005 r., sygn. akt II Cz (…), wydanego w sprawie
ze skargi nabywcy prawa wieczystego użytkowania i prawa własności – „D.(...)” Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.
na czynność Komornika Sądowego Rewiru I przy Sądzie Rejonowym w K.,
przy udziale dłużnika „G.(...)” Spółki Akcyjnej w K.,
odrzuca skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 1 kwietnia 2004 r., przysądził na
rzecz Spółki z o.o. „D.(...)” w K. prawo użytkowania wieczystego gruntu i własność
budynków odnośnie do nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) za cenę 670.000,-
złotych. Komornik odmówił wystawienia faktury VAT w związku ze sprzedażą licytacyjną
wymienionej nieruchomości, a skargę na w/w odmowę wniesioną przez nabywcę, który
cenę uregulował, Sąd Rejonowy oddalił. Postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2005 r. Sąd
Okręgowy w K. oddalił zażalenie nabywcy podzielając pogląd sądu pierwszej instancji,
że organem, który dokonuje sprzedaży nieruchomości w rozumieniu przepisów ustawy z
dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U.
2
Nr 11, poz. 50 ze zm.) i rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 września 2002 r. w
sprawie wykonania niektórych przepisów o podatku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym (Dz. U. Nr 27, poz. 268 ze zm.) nie jest komornik lecz jest nim sąd. W
związku z tym Sąd Okręgowy uznał, że komornik nie jest płatnikiem podatku VAT i nie
ma obowiązku wystawienia faktury VAT.
Powyższe postanowienie zaskarżyła Spółka z o.o. „D.(...)” w K. skargą o
stwierdzenie niezgodności z prawem. Powołując się na zarzut wadliwej wykładni i
niewłaściwego zastosowania prawa materialnego oraz naruszenie przepisów
postępowania skarżąca podniosła, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z art. 12
„a” ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) oraz § 51 rozporządzenia Ministra Finansów
z dnia 22 marca 2002 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku
od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 27, poz. 268), a
ponadto – także z art. 759 i 921 § 1 k.p.c. Wskazała, że wbrew poglądowi Sądu
Okręgowego, komornik jest organem egzekucyjnym dokonującym sprzedaży
nieruchomości oraz jest płatnikiem podatku VAT obciążającego dłużnika w związku z
czym ma obowiązek wystawienia faktury VAT. Twierdziła, że przez wydanie
zaskarżonego orzeczenia została jej wyrządzona szkoda o wartości 127.300,- złotych,
wynikająca z niemożności odliczenia przez nią, jako podatnika, od należnego podatku
VAT w/w kwoty, która podlegała naliczeniu w związku z nabyciem w trybie sprzedaży
licytacyjnej nieruchomości dłużnika będącego podatnikiem z tytułu podatku VAT.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje stronie od prawomocnego orzeczenia sądu
drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie. W świetle kodeksu postępowania
cywilnego stronami są osoby, na rzecz których i wobec których ma nastąpić w wyniku
orzeczenia sądu urzeczywistnienie określonej normy prawnej w zakresie łączących te
osoby stosunków cywilnych. Uwzględniając charakter postępowania egzekucyjnego,
jako służącego zaspokojeniu wierzyciela w następstwie czynności w stosunku do
dłużnika przymuszających, dokonywanych przez właściwe organy, należy stwierdzić, że
przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest wydobycie wierzytelności od dłużnika i
pozyskanie jej przez wierzyciela jako ostatni etap realizowania norm prawa materialnego
regulujących stosunek prawny pomiędzy uprawnionym i zobowiązanym. Wskazanym
zrealizowaniem norm prawa materialnego zainteresowani są tylko wierzyciel i dłużnik. W
3
związku z tym stronami postępowania egzekucyjnego w znaczeniu materialnym są tylko
wierzyciel i dłużnik, natomiast w sensie formalnym za strony uznać należy prokuratora
oraz organizację społeczną, jeżeli na ich wniosek egzekucja została wszczęta. Inne
osoby (np. osoby, którym przysługują do nieruchomości ograniczone prawa rzeczowe
lub roszczenia albo prawa osobiste zabezpieczone na nieruchomości, organ, który
zawarł umowę o użytkowanie wieczyste – art. 922 k.p.c., dłużnik wierzytelności zajętej –
art. 884, 886, 892 k.p.c., nabywca ruchomości – art. 870-874, nabywca nieruchomości -
art. 968, 969, licytant – art. 991 k.p.c.) należy zaliczyć do uczestników postępowania
egzekucyjnego (art. 761 § 1 k.p.c.) ale nie przysługuje im status strony tego
postępowania; egzekucji nie prowadzi się na rzecz lub wobec tych osób, a jedynie z ich
ewentualnym udziałem.
Nabywca nieruchomości nie pozostaje w stosunku materialno-prawnym ani
wobec wierzyciela czy dłużnika, ani wobec Komornika. Komornik jest funkcjonariuszem
publicznym (art. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Komornikach sądowych i
egzekucji - tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191 ze zm.), któremu zostało
powierzone realizowanie przymusu państwowego w zakresie wykonywania orzeczeń
sądowych, a jego pozycja wobec uczestników postępowania egzekucyjnego ma
charakter władczy. Nie sposób uznać, że rozstrzygając o zasadności skargi na
Komornika, złożonej przez nabywcę nieruchomości w związku z odmową wystawienia
przez komornika faktury VAT dotyczącej sprzedaży nieruchomości na licytacji sąd
orzeka w sprawie cywilnej pomiędzy komornikiem i nabywcą i że z tego tytułu nabywcy
przysługuje status strony postępowania egzekucyjnego (por. post. SN z dnia 24.X.2006
r. IV CNP 84/06 - nie publ.).
W rozpoznawanej sprawie skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 22 kwietnia 2005 r. była
niedopuszczalna, ponieważ wniesiona została przez podmiot niebędący stroną
postępowania egzekucyjnego. Jako niedopuszczalna skarga ta podlegała odrzuceniu na
podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c.
Niezależnie od powyższego skarga wymienionego nabywcy nieruchomości
podlegała odrzuceniu ze względu na to, że zaskarżone postanowienie nie było
kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c. Przedmiotem tego
postępowania jako całości było wyegzekwowanie od dłużnika kwoty należnej
wierzycielowi, nie zaś kwestia, czy do wartości nieruchomości wynikającej
z oszacowania biegłego Komornik powinien doliczyć podatek VAT i dopiero tak ustaloną
4
wartość uznać za cenę nieruchomości na użytek licytacji publicznej, względnie - w
ramach wartości oszacowanej przez biegłego powinien oznaczyć jej część jako
przeznaczoną na podatek VAT (por. uchwałę SN z dnia 15 grudnia 2006 r. III CZP
115/06 – OSNC 2007, nr 10, poz. 146) a następnie, przekazać podatek VAT organowi
podatkowemu i wystawić fakturę VAT.
Ta kwestia wyłoniła się dopiero po pozytywnym zakończeniu postępowania
egzekucyjnego (które, nota bene, nie wymaga wydania jakiegokolwiek
orzeczenia „kończącego”, a jedynie stosownej wzmianki na tytule wykonawczym - art.
816 k.p.c.) i z tego względu w żadnym razie nie może być wiązana z problematyką
orzeczeń kończących postępowanie w sprawie egzekucyjnej. Mogłaby natomiast zostać
podniesiona przez strony w ewentualnej skardze o stwierdzenie niezgodności na
prawomocne postanowienie sądu co do przybicia (art. 990 k.p.c.), jako na orzeczenie
kończące zasadniczą, samodzielną część postępowania egzekucyjnego (por.
postanowienie SN z dnia 5 lipca 2006 r. IV CNP 25/06 – OSNC 2007, nr 3, poz. 48).