Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 7/08
POSTANOWIENIE
Dnia 29 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSA Michał Kłos
w sprawie z powództwa T. B. i D. B.
przeciwko J. D. i Skarbowi Państwa - Komendzie Miejskiej Policji w S.
o ochronę dóbr osobistych i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 29 stycznia 2008 r.,
zażalenia powodów
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 25 września 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
1) uchyla zaskarżone orzeczenie w pkt II w części odrzucającej apelację
powodów w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia o roszczeniach
niemajątkowych, a także w pkt III, zaś w pozostałym zakresie oddala
zażalenie
2) koszty postępowania zażaleniowego znosi wzajemnie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 25 września 2007 r. Sąd Apelacyjny sprostował
niedokładność w oznaczeniu strony pozwanej w zaskarżonym przez powodów T. B. i D.
B. apelacją wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 7 marca 2007 r. w ten sposób, że w
rubrum orzeczenia przed słowami „Komendzie Miejskiej Policji w S.” dodał słowa
„Skarbowi Państwa –”, zaś w pkt 3 tenoru wyroku przed słowami „Komendy Miejskiej
Policji w S.” dodał słowa „Skarbu Państwa”, odrzucił apelację powodów oraz zasądził od
2
każdego z powodów na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Komendy Miejskiej Policji
w S. zwrot kosztów postępowania apelacyjnego.
W uzasadnieniu Sąd drugiej instancji podał, że każdy z powodów wnosił
o zasądzenie na swoją rzecz określonej kwoty pieniężnej oraz domagał się przeprosin i
zaniechania dalszych naruszeń. Roszczenia powodów są jednego rodzaju, oparte na
jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, a zatem uzasadniony jest pogląd, iż
pomiędzy powodami zachodzi przypadek współuczestnictwa formalnego. Wobec tego,
zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm., dalej: „u.k.s.c.”), każdy z nich powinien
był uiścić opłatę od apelacji oddzielnie, stosownie do swojego roszczenia lub
zobowiązania. Skoro zatem wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła w stosunku do
każdego z powodów 6 830 zł, tj. połowę łącznej wartości przedmiotu zaskarżenia 13 660
zł, to opłata stosunkowa od apelacji dla każdego z powodów z osobna w zakresie
roszczenia o zapłatę wynosiła 341,50 zł, a gdy chodzi o roszczenie o ochronę dóbr
osobistych (przeproszenie i zakazanie dalszych naruszeń) – opłata jest stała i wynosi
600 zł. Zatem każdy z powodów, reprezentowanych przez adwokata, winien był uiścić
odrębną opłatę wynoszącą po zaokrągleniu w górę do pełnego złotego 942 zł. Ponieważ
uiszczona łącznie przez obu skarżących opłata wyraża się kwotą 1 883 zł, została ona
zaniżona o 1 zł, a tym samym apelacja jako nienależycie opłacona podlega odrzuceniu.
W zażaleniu pełnomocnik powodów zarzucił zaskarżonemu postanowieniu
naruszenie art. 4 pkt 1 i art. 21 u.k.s.c., a także art. 1302
§ 1, 2 i 3 k.p.c., art. 72 § 1
k.p.c. oraz art. 378 § 1 k.p.c., wnosząc o uchylenie postanowienia w całości bądź o jego
zmianę poprzez „orzeczenie o przyjęciu apelacji do rozpoznania”. W uzasadnieniu
strona żaląca podnosi argument, że niezwrócenie powodom pozwu, od którego wnieśli
oni opłatę stosunkową w tej samej wysokości, oznaczało, że Sąd pierwszej instancji
przesądził już o rodzaju współuczestnictwa pomiędzy nimi i Sąd odwoławczy nie
powinien tego kwestionować, musiałby bowiem zastosować art. 386 § 3 k.p.c.
Zmieniając rodzaj współuczestnictwa, Sąd drugiej instancji wykracza poza granice
apelacji, a rodzaj współuczestnictwa nie jest okolicznością, którą powinien brać pod
uwagę z urzędu. Jeżeli zatem przyjąć, że Sąd Apelacyjny błędnie i bezpodstawnie
zmienił kwalifikację prawną współuczestnictwa po stronie powodowej, to tym samym nie
było możliwe stosowanie w sprawie powołanych wyżej przepisów ustawy o kosztach
sądowych. Przy tym Sąd drugiej instancji wykazał się niekonsekwencją, albowiem opłata
od apelacji pokrywa przynajmniej część roszczeń powodów, a zarazem obejmuje dwie
3
odrębne apelacje. Nie można było przyjąć, że odrzuceniu podlega „apelacja powodów”,
należało zaś wskazać, którą apelację Sąd odrzuca, względnie uprzednio wezwać
pełnomocnika do określenia, której apelacji kwota 1 883 zł dotyczy oraz w zakresie
których żądań.
W odpowiedzi na zażalenie pozwany Skarb Państwa – Komendant Miejski Policji
w S. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wnosił o umorzenie
postępowania zażaleniowego w zakresie, w jakim jest skierowane przeciwko
postanowieniu odrzucającemu apelację w części skierowanej przeciwko Komendzie
Miejskiej Policji w S., a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku o oddalenie
zażalenia w całości i zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazywała,
że powód dopiero w zażaleniu oznaczył stronę pozwaną w sposób prawidłowy, podczas
gdy wcześniej wytoczył powództwo przeciwko podmiotowi pozbawionemu zdolności
sądowej. Sąd nie może wyręczać powoda w prawidłowym oznaczeniu strony
w procesie. Roszczenia strony powodowej są oparte na takiej samej podstawie
faktycznej i prawnej, sytuacja procesowa wyczerpuje zatem znamiona
współuczestnictwa formalnego. Żądanie żalących, aby odrzucić apelację tylko w części
bądź jedynie co do niektórych osób, nie ma podstawy normatywnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafny jest wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia pogląd, że
pomiędzy powodami zachodzi przypadek współuczestnictwa formalnego. Powodowie
wskazywali w pozwie na deliktową odpowiedzialność pozwanych. O współuczestnictwie
materialnym można mówić tylko wtedy, gdy pomiędzy poszkodowanymi istnieje więź
oparta na jedności zdarzenia wyrządzającego szkodę (np. gdy chodzi o jeden wypadek
drogowy, w którym poszkodowanych jest kilka osób, jedno znieważenie kilku osób tą
samą wypowiedzią, por. postanowienie SN z dnia 19 grudnia 1985 r., I CZ 135/85, z 20
stycznia 1977 r., IV CZ 6/77, nie publ.). Współuczestnictwo materialne nie zachodzi, gdy
takich zdarzeń było więcej i nie uczestniczyły w nich te same osoby, a nie wynika z
pozwu, by każde działanie, które miało naruszać dobra osobiste powodów, kierowane
było wobec nich jednocześnie i obu dotyczyło w tym samym stopniu. Wobec tego, gdy
współuczestnictwo jest tylko formalne, zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn.
zm., dalej: „u.k.s.c.”), każdy z nich powinien był uiścić opłatę od apelacji oddzielnie,
stosownie do swojego roszczenia. Skoro zatem wartość przedmiotu zaskarżenia
wynosiła w stosunku do każdego z powodów 6 830 zł, tj. połowę łącznej wartości
4
przedmiotu zaskarżenia 13 660 zł, to opłata stosunkowa od apelacji dla każdego z
powodów z osobna w zakresie roszczenia o zapłatę wynosiła 341,50 zł i zgodnie z art.
21 ustawy należało ją zaokrąglić w górę do pełnego złotego. Nie ulega wątpliwości, że
opłata należna od każdego z powodów z osobna nie została zaokrąglona we wskazany
sposób, zatem wniesiona opłata jest opłata niewłaściwą. Powoduje to konsekwencje
określone w art. 1302
k.p.c.
Należy zwrócić uwagę, że przepis ten nie stanowi novum. Analogiczną regulację
prawną zawarł bowiem ustawodawca także w art. 17 zd. drugie ustawy o kosztach
sądowych z 1967 r. Już pod rządami ustawy dawnej podnoszono trafny pogląd, że
adwokat lub radca prawny powinni charakteryzować się odpowiednim profesjonalizmem.
Wiedzy o obowiązku uiszczenia w terminie prawidłowej co do wysokości opłaty od
pisma lub środka zaskarżenia, który podlega opłacie, nie można uznać za zbyt
wygórowane wymaganie wobec zawodowego pełnomocnika (por. uzasadnienie uchwały
SN z dnia 20 maja 2003 r., III CZP 16/03, OSNC 2004 nr 3, poz. 33). Taki wniosek jest
tym bardziej słuszny w obecnym stanie prawnym, który charakteryzuje zwiększony
rygoryzm, pomyślany niewątpliwie w celu większego zdyscyplinowania adwokatów i
radców prawnych, a przez to przyspieszenia i usprawnienia toczących się postępowań
(por. m.in. uchwały SN: z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 109/06, OSNC 2007 nr 7-8,
poz. 105; z dnia 22 lutego 2006 r., III CZP 6/06, OSNC 2007 nr 1, poz. 5; postanowienie
SN z dnia 2 czerwca 2006 r., II UZ 14/06, OSNPUSiSP 2007 nr 11-12, poz. 175).
Powyższe uwagi dotyczą jednak jedynie opłaty od roszczeń majątkowych. Trzeba
uwzględnić bowiem fakt, że skarżący dochodzili w sprawie zarówno roszczeń o
charakterze majątkowym, podlegających opłacie stosunkowej, jak i roszczeń o
charakterze niemajątkowym, od których należna jest opłata stała w kwocie po 600 zł.
Wniesiona przez skarżących opłata przewyższa kwotę łączną 1 200 zł, niewątpliwie
zatem obejmuje prawidłowo opłaconą opłatę stałą. Nawet zatem uznając, że
samodzielnie obliczona opłata od apelacji w części dotyczącej roszczeń majątkowych
wniesiona została nieprawidłowo, brak było podstaw do odrzucenia apelacji także w tej
części, która dotyczy roszczeń o charakterze niemajątkowych, skoro wniesiona od
każdego z powodów opłata mieści należną opłatę stałą.
Wobec powyższego zaskarżone postanowienie należało uchylić w tej części, w
jakim orzeka o odrzuceniu apelacji powodów w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia o
roszczeniach niemajątkowych., o czym orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 3941
w związku z art. 39815
k.p.c.