Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 217/07
POSTANOWIENIE
Dnia 7 lutego 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie ze skargi pozwanego
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w O.
z dnia 24 sierpnia 2005 r., w sprawie z powództwa . W.
przeciwko W. W.
o rozwód,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 lutego 2008 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
2
W sprawie rozwodowej małżonków A. i W. W. strony po ostatecznym
sprecyzowaniu stanowisk wnosiły o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie.
Sąd Okręgowy w O. w oparciu o zeznania stron ustalił między innymi, że ich
pożycie małżeńskie układało się źle, pozwany był agresywny i bił żonę. Wyrokiem z
dnia 24 sierpnia 2005 r. Sąd rozwiązał związek małżeński stron z winy męża.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem powyższego
prawomocnego wyroku, wniesionej na podstawie art. 4241
§ 2 k.p.c., pozwany
wskazał na naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. przez orzeczenie rozwodu z jego winy,
mimo że strony zgodnie wniosły o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie,
naruszenie art. 217 § 1 k.p.c. przez pozbawienie go możliwości obrony swoich praw
w wyniku uniemożliwienia mu przytaczania okoliczności faktycznych i zgłoszenia
dowodów, bowiem pozwany nie uznał tego za konieczne wobec zgodnego wniosku
stron o zaniechanie orzekania o winie, naruszenie art. 57 § 2 zd. drugie k.r.o. przez
nie uwzględnienie wiążącego dla Sądu wniosku stron o orzeczenie rozwodu bez
orzekania o winie, naruszenie art. 45 Konstytucji przez orzekanie co do przedmiotu,
który nie był objęty żądaniem, pozbawienie pozwanego możliwości obrony
i zadysponowanie przez Sąd przedmiotem procesu, który pozostawiony został
swobodnemu uznaniu stron.
Uzasadniając fakt wyrządzenia szkody przez wydanie zaskarżonego wyroku,
pozwany wskazał, że na jego podstawie został wydany w dniu 5 marca 2007 r.
przez Sąd Rejonowy w L. wyrok zasądzający od niego na rzecz byłej żony
alimenty po 120 zł. miesięcznie na podstawie art. 60 § 2 k.r.o.
Uzasadniając wystąpienie w sprawie przesłanek określonych w art. 4241
§ 2
k.p.c. pozwany wskazał na naruszenie przez Sąd pierwszej instancji podstawowych
zasad porządku prawnego: zasady dyspozytywności, która powoduje związanie
sądu zgodnym wnioskiem stron o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie oraz
prawa do obrony, bowiem pozwany, przekonany, że Sąd orzeknie zgodnie
z wnioskiem stron, nie zgłaszał żadnych wniosków dowodowych dla obrony swoich
praw ani nie kontrolował dalszego postępowania, nie stawił się na ogłoszenie
3
wyroku i nie zaskarżył go, pozostając w usprawiedliwionym przekonaniu, że treść
wyroku będzie zgodna ze złożonymi przez strony wnioskami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga pozwanego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku wniesiona została na podstawie art. 4241
§ 2 k.p.c., stanowiącego wyjątek
od zasady określonej w art. 4241
§ 1 k.p.c., zgodnie z którą skarga przysługuje od
prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji, a zatem strona ma obowiązek
wyczerpania możliwości zaskarżenia orzeczenia w drodze przysługujących jej
środków prawnych i dopiero po ich wyczerpaniu albo w braku takich środków, może
wnieść skargę od prawomocnego orzeczenia Sądu pierwszej instancji, o ile
wykazane zostaną okoliczności określone w paragrafie drugim omawianego
przepisu.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że
dopuszczalność wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia sądu pierwszej instancji, w sytuacji, gdy strona nie
skorzystała z przysługującego jej prawa do wniesienia apelacji, jest uzależniona od
kumulatywnego spełnienia obu przesłanek art. 4241
§ 2 k.p.c., to jest wyjątkowego
wypadku (wyjątkowych okoliczności) oraz występowania niezgodności z prawem
o kwalifikowanym charakterze, wynikającej z naruszenia podstawowych zasad
porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela.
Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 2 lutego 2006 r. I CNP
4/06 (OSNC 2006/6/113) „wyjątkowy wypadek”, o którym mowa w art. 4241
§ 2
k.p.c., odnosi się także do przyczyn nieskorzystania przez stronę z przysługujących
jej środków zaskarżenia. Przyczyny te muszą mieć charakter wyjątkowy
w znaczeniu obiektywnym, co oznacza, że chodzi o wyjątkowe okoliczności
obiektywnie uniemożliwiające stronie wniesienie środka odwoławczego, a nie
o okoliczności subiektywne, wynikające z woli lub zaniedbań strony. Wnosząc
skargę na podstawie art. 4241
§ 2 k.p.c. strona musi zatem wykazać, że
nieskorzystanie przez nią z przysługującego środka odwoławczego nastąpiło
z wyjątkowych powodów mających charakter siły wyższej, takich jak na przykład
ciężka choroba, katastrofa, klęska żywiołowa czy wyjątkowe okoliczności leżące po
4
stronie osób trzecich, które obiektywnie rzecz biorąc uniemożliwiły wniesienie
środka odwoławczego.
Bez wątpienia za taką okoliczność nie możne być uznane, wskazane przez
pozwanego w skardze, jako przyczyna niezaskarżenia wyroku rozwodowego, jego
przekonanie, że treść wyroku Sądu pierwszej instancji będzie zgodna z wnioskami
stron, w tym z wnioskiem o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie.
Subiektywne przekonanie strony, że Sąd wyda wyrok zgodny z żądaniem stron
i zgodny z prawem, nie może być uznane za usprawiedliwione wyjaśnienie
przyczyny niewniesienia środka odwoławczego, a tym samym za wyjątkową
okoliczność, w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. usprawiedliwiającą nieskorzystanie
z przysługującego środka odwoławczego od wyroku sądu pierwszej instancji.
Strona ma obowiązek dbania o swoje interesy procesowe i prawne. Zasada
dwuinstancyjności postępowania sądowego została wprowadzona dlatego, że jest
rzeczą powszechnie znaną, iż zdarzają się zarówno błędy orzecznicze, jak
i pomyłki sądowe, które z inicjatywy stron mogą zostać usunięte przez Sąd drugiej
instancji. Dlatego obowiązkiem stron jest kontrolowanie przebiegu procesu
i reagowanie na jego nieprawidłowości, a w szczególności zapoznanie się
z orzeczeniem i złożenie przysługującego środka odwoławczego, jeżeli orzeczenie
jest niezgodne z wolą stron, przepisami prawa lub zapadło w wyniku omyłki sądu.
W zaskarżonej sprawie rozwodowej możliwe było wniesienie przez
pozwanego apelacji, której nie wniósł nie z powodów obiektywnych, a powodu
zaniedbania własnych interesów procesowych. Nie może być to uznane za
„wyjątkowy wypadek”, uzasadniający wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia w oparciu o art. 4241
§ 2 k.p.c., co prowadzi
do odrzucenia skargi na podstawie o art. 4248
§ 2 k.p.c.
db
/tp/