Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 lutego 2008 r.
I PK 209/07
1. Prawo do odprawy pieniężnej dla pracownika może być wynikiem sa-
mego rozwiązania stosunku pracy.
2. Strony mogą zawrzeć porozumienie ustalające, że nastąpi wykupienie
przez pracodawcę dodatkowego ubezpieczania dla pracownika, w wyniku
czego opłacanie składki ubezpieczeniowej przez pracodawcę spowoduje
wzrost przychodu pracownika, co zwiększy podstawę naliczenia podatku do-
chodowego.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski (sprawozdawca), Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 lutego
2008 r. sprawy z powództwa Bernadety Ł. przeciwko Przedsiębiorstwu Handlu Spo-
żywczego „B.” Spółce z o.o. w B. o zasądzenie ekwiwalentu za niewykorzystany
urlop wypoczynkowy, odprawę w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, o odszko-
dowanie i inne roszczenia, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 kwietnia 2007 r. [...]
I. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt I ppkt 2 oraz w pkt II i III i sprawę w tym
zakresie przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania
i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego,
II. w pozostałym zakresie oddalił skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 23 stycznia 2007 r. oddalił po-
wództwo Bernadety Ł. o zasądzenie: 25.128 zł odprawy w związku z wcześniejszym
odwołaniem ze stanowiska prezesa zarządu; 25.488 zł odprawy z tytułu wygaśnięcia
umowy o pracę zawartej na czas określony; 18.078 zł prowizji za okres choroby;
5.025,60 zł ekwiwalentu za urlop i 26.946,94 zł odszkodowania odpowiadającego
2
składkom na dodatkowe ubezpieczenie w A.L. Ustalił, że powódka 1 lipca 1995 r.
została zatrudniona w pozwanym Przedsiębiorstwie Handlu Spożywczego „B.”
Spółka z o.o. w B. na czas określony jako wiceprezes z wynagrodzeniem prowizyj-
nym od sprzedaży. Umowa była przedłużana i zmianie ulegała wysokość prowizji. Od
1 sierpnia 2002 r. powódce jako prezesowi zarządu przyznano wynagrodzenie w
kwocie 6.000 zł i prowizję w wysokości od 2 do 5 % z miesięcznie wypracowanego
zysku. Od 4 listopada 2002 r. do 5 maja 2003 r. powódka przebywała na zwolnieniu
chorobowym, w czasie którego odwołano ją z zarządu. Po powrocie 5 maja 2003 r.
zawarła porozumienie z prezesem zarządu, w którym ustalono zwolnienie jej od 5
maja 2003 r. z obowiązku świadczenia pracy po wykorzystaniu zaległego urlopu wy-
poczynkowego oraz że otrzyma wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3.000 zł.
Umowa o pracę uległa rozwiązaniu za porozumieniem stron z dniem 31 sierpnia
2003 r. Powódce wypłacono odprawę emerytalną w wysokości trzymiesięcznego wy-
nagrodzenia zgodnie z zakładowym układem zbiorowym pracy. Zarząd i kierownicy
komórek organizacyjnych Spółki byli dodatkowo ubezpieczeni w A.L. w okresie za-
trudnienia na koszt ubezpieczającej Spółki. W 1996 r. pozwana zawarła z tym ubez-
pieczycielem umowę ubezpieczenia na życie dla powódki na 10 lat. Roczna składka
za ubezpieczenie podstawowe oraz za uzupełniające ubezpieczenie w razie śmierci
lub inwalidztwa wynosiła 3.719,50 zł. W dniu 21 listopada 2002 r. nowy prezes spółki
zdecydował o zaprzestaniu opłacania składki na ubezpieczenie powódki i polisa na
jej ubezpieczenie została wykupiona przez A.L. zgodnie z pkt 17 ogólnych warunków
ubezpieczenia. Powódkę poinformowano o tym pismem z 2 czerwca 2003 r. Z wyku-
pienia polisy pozwana otrzymała kwotę 23.616,28 zł, którą przeznaczyła na nagrody
dla pracowników. W uzasadnieniu oddalenia powództwa Sąd Okręgowy stwierdził,
że żądanie odpraw nie było uprawnione, gdyż ustanie stosunku pracy nie nastąpiło z
przyczyn leżących po stronie pracodawcy, zaś odprawa ujęta w aneksie do umowy o
pracę na wyraźną prośbę powódki stanowiła odprawę emerytalną. Nie było też za-
sadne roszczenie o odszkodowanie za rozwiązanie umowy ubezpieczenia z A.L. do-
chodzone na podstawie art. 415 k.c. Wykupienie polisy powódki przez spółkę było
zgodne z warunkami ubezpieczenia. Powódka jako członek zarządu i ubezpieczona
wiedziała, że ubezpieczenie obowiązuje jedynie w okresie zatrudnienia oraz iż
zwiększy się podstawa podatku i składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowot-
ne. Strony zawierając porozumienie 5 maja 2003 r. nie przewidziały w nim wypłaty
odszkodowania lub zwrotu składek z tytułu dodatkowego ubezpieczenia na rzecz
3
powódki. Skoro zdecydowały o zakończeniu stosunku pracy to oznaczało to, iż koń-
czy się również umowa dodatkowego ubezpieczenia.
W apelacji powódka żądała zmiany wyroku i zasądzenia kwoty 57.100, 54 zł.
Zarzuciła naruszenie: art. 65 k.c., przez przyjęcie, że treść porozumienia z 5 maja
2003 r. była jednoznaczna; art. 18 k.p. w związku z art. 29 i art. 921
k.p., przez przy-
jęcie, iż odprawa wynikająca z aneksu do umowy z 28 sierpnia 2002 r. przysługiwała
w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn leżących po stronie zakładu
pracy bądź odwołania z funkcji prezesa; art. 29 k.p. w związku z art. 18 k.p., przez
przyjęcie, że skoro strony w porozumieniu nie uregulowały kwestii zwrotu składek na
dodatkowe ubezpieczenie, to powódce nie przysługuje roszczenie, pomimo że
składki miały charakter świadczenia dodatkowo jej należnego, zaś brak regulacji tej
kwestii w porozumieniu nie był jednoznaczny ze zrzeczeniem się takiego roszczenia;
art. 291 § 1 k.p., przez przyjęcie, że roszczenia związane z polisą powinny być trak-
towane jako dodatkowe wynagrodzenie i w związku z tym przedawnieniu uległy
składki sprzed 10 listopada 2001 r., podczas gdy roszczenie to nie miało charakteru
okresowego i stało się wymagalne dopiero w dacie wypowiedzenia polisy.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z 26 kwietnia 2007 r. zmienił wyrok i
zasądził na rzecz powódki 25.128 zł tytułem odprawy z odsetkami od 1 września
2003 r. w związku z rozwiązaniem stosunku pracy i 6.092,60 zł z odsetkami od 15
listopada 2004 r. tytułem odszkodowania w związku z rozwiązaniem umowy o ubez-
pieczenie w A.L. W pozostałej części powództwo i apelację oddalił oraz zmienił orze-
czenia o wydatkach i dalszych kosztach postępowania. W uzasadnieniu uwzględnio-
nych żądań wskazał, że aneksy do umowy o pracę z 14 września 2001 r. i z 28
sierpnia 2002 r. przyznawały powódce prawo do odprawy w wysokości trzymiesięcz-
nego wynagrodzenia. Wprawdzie nie sprecyzowano bliżej warunków tej odprawy,
lecz nie można podzielić stanowiska Sąd Okręgowego, że przysługiwała ona w razie
odwołania z funkcji prezesa zarządu bądź wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn
leżących po stronie pracodawcy. Odprawa ma swe źródło w umowie o pracę (anek-
sie) stąd nie można przyjąć, że przysługiwała w związku z innym stosunkiem praw-
nym (odwołaniem z funkcji w zarządzie). Jej wprowadzenie nie odbiegało od „stan-
dardów przyjmowanych w gospodarce rynkowej” (art. 18 k.p.). Odprawa rozpo-
wszechniona w stosunkach pracy osób zajmujących stanowiska w organach osób
prawnych stanowi swoiste umowne „odszkodowanie” za utratę miejsca pracy (wyroki
Sądu Najwyższego z 19 września 2002 r., I PKN 592/01 i z 15 marca 2006 r., II PK
4
167/05). Intencją stron było zagwarantowanie powódce stabilizacji zatrudnienia w
okresie, na który umowa o pracę została zawarta, zaś rozwiązanie umowy o pracę
miało spowodować powstanie uprawnienia do odprawy. Brak było podstaw do przy-
jęcia, iż strony uregulowały kwestię związaną z odprawą w porozumieniu z 5 maja
2003 r. i uzgodniły, że powódka wyraziła zgodę na otrzymanie jedynie odprawy eme-
rytalnej. Prawo do odprawy było niezależne od odprawy emerytalnej. Nie było racjo-
nalnych przyczyn dla wprowadzenia aneksem do umowy o pracę świadczenia za-
gwarantowanego już w zakładowym układzie zbiorowym pracy i w Kodeksie pracy.
Takie uprzywilejowanie powoduje, że nieprecyzyjne kryteria przyznawania odprawy
nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do pozbawienia powódki świadczenia.
Odprawa została zagwarantowana powódce na wypadek wcześniejszego rozwiąza-
nia umowy o pracę bez względu na przyczynę ustania stosunku pracy. Odmowy
świadczenia nie uzasadniał zarzut nadużycia prawa z art. 8 k.p., bliżej też nieuza-
sadniony. Uprawnione było także żądanie odszkodowania w związku z rozwiązaniem
umowy o ubezpieczenie w A.L. Spółka jako ubezpieczająca pokrywała koszty ubez-
pieczenia i mogła wykupić umowę ubezpieczenia. Jednak z wynagrodzenia powódki
potrącano składki na ubezpieczenie społeczne oraz podatek dochodowy, stąd kwe-
stię szkody można było ująć jedynie jako jej wydatki związane ze składką na dodat-
kowe ubezpieczenie. Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu pierwszej instancji o
braku u powódki szkody „w rozumieniu art. 415 k.c. w odniesieniu do ponoszonych
przez nią wydatków związanych z opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne
od składek na dodatkowe ubezpieczenie”, albowiem kwoty te wpłynęły na wysokość
emerytury. Szkoda powódki wynika z zapłacenia wyższych podatków, gdyż kwoty
składek na jej dodatkowe ubezpieczenie wpłynęły na obciążenie jej wyższą skalą
podatkową. Ustalone na podstawie opinii biegłego kwoty zaliczek na podatek docho-
dowy, które potrącano z wynagrodzenia powódki zwiększyły w latach 1996-2002 jej
podatki o 6.092,60 zł. Jedynie w tym zakresie powódka poniosła uszczerbek mająt-
kowy, który należało zrekompensować. Żądane odszkodowanie stało się wymagalne
dopiero z dniem wypowiedzenia polisy przez spółkę i nie uległo przedawnieniu (art.
291 k.p.).
Skargę kasacyjną pozwana oparła na podstawie z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. Za-
rzuty naruszenia prawa materialnego odniosła do: 1) art. 8 k.p. w związku z art. 18
k.p., przez zasądzenie odprawy wyłącznie z tego względu, iż w aneksach znajduje
się postanowienie o odprawie, pomimo że: a) powódka dopuściła się ciężkiego naru-
5
szenia podstawowych obowiązków pracowniczych uzasadniających rozwiązanie z
nią z jej winy umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 52 § 1 k.p.) ze względu na
świadome i celowe działanie na szkodę spółki przez wypłacenie nagród członkom
zarządu - w tym sobie - bez zgody rady nadzorczej, podjęcie decyzji o wypłaceniu
nagród z Funduszu Prezesa Spółki i działanie tym samym wbrew uchwale rady nad-
zorczej z dnia 26 sierpnia 2002 r. zakazującej dokonywania tego rodzaju czynności
bez każdorazowej zgody rady nadzorczej; b) w stosunku do powódki pracodawca
podjął decyzję o rozwiązaniu z nią umowy o pracę z jej winy bez wypowiedzenia, a
do rozwiązania umowy o pracę nie doszło wyłącznie z tego względu, że powódka nie
odebrała wysłanego do niej pisma; c) powódce nie udzielono absolutorium wobec
stwierdzenia działań na niekorzyść spółki, zaciągnięcia kredytu, nieprawidłowości
dotyczących wypłaty prowizji członkom zarządu wbrew wyraźnym uregulowaniom
obowiązującym w spółce i decyzjom władz zakazujących przyznawania takich prowi-
zji z uwagi na złą sytuację finansową spółki (uchwała zwyczajnego zgromadzenia
wspólników z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie udzielenia absolutorium za rok obroto-
wy 2003 ); d) sytuacja ekonomiczna spółki była zła i w celu jej naprawy zaciągnięto
liczne zobowiązania finansowe, zakazano podwyższania wynagrodzeń i wypłaty na-
gród, zmniejszono sieć sklepów, a za taką sytuację finansową spółki z racji piasto-
wanej funkcji odpowiedzialność ponosiła również powódka; e) sytuacja ekonomiczna
spółki była zła, zaś powódka żąda wypłaty kwoty niebagatelnej, albowiem równej
25.128 zł, zatem niegodziwie wysokiej; f) powódka w 2000 r. otrzymała wynagrodze-
nie w kwocie 161.460 zł przy zysku netto spółki 148.083 zł. W 2001 r. zarobiła
116.553 zł przy zysku netto 125.743 zł, a w 2002 r. powódka zarobiła 101.553 zł przy
stracie spółki wynoszącej 60.763 zł, wobec czego czynienie przez powódkę użytku
ze swego prawa żądania wypłacenia odprawy jest sprzeczne z zasadami współżycia
społecznego i nie korzysta z ochrony; 2) art. 18 § 1 k.p., przez zasądzenie odprawy
w wysokości 25.128 zł, pomimo że w aneksach do umowy o pracę, w tym w aneksie
z 28 sierpnia 2002 r., jako inne warunki zatrudnienia wskazano odprawę w wysokości
trzymiesięcznego wynagrodzenia, natomiast zgodnie z porozumieniem, które strony
zawarły w dniu 5 maja 2003 r., powódce w okresie od 5 maja 2003 r. do końca obo-
wiązywania umowy o pracę, tj. do 31 sierpnia 2003 r. przysługiwało wynagrodzenie
zasadnicze w wysokości 3.000 zł brutto miesięcznie, wobec czego odprawa nie mo-
gła wynosić 25.128 zł; 3) art. 3531
k.c. i art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.,
przez zasądzenie odprawy wyłącznie z tego względu, iż w aneksach znajduje się
6
„zapis” o odprawie, pomimo że pracodawca zobowiązał się do wypłaty odszkodowa-
nia w wysokości trzykrotnego wynagrodzenia bez względu na to: a) w jaki sposób
umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu, a zatem również w przypadku wypowiedzenia
umowy o pracę przez pracownika, czy rozwiązania umowy o pracę przez pracodaw-
cę z powodu naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków ze stosunku
zatrudnienia; b) czy pracownik osiąga wiek emerytalny i w związku z rozwiązaniem
umowy o pracę otrzyma środki finansowe od pracodawcy w wysokości równej od-
prawie (trzykrotności wynagrodzenia), ale z innego tytułu, tj. z tytułu odprawy eme-
rytalnej; c) czy wysokość należnej odprawy uzasadnia wypłatę w kwocie niegodziwie
wysokiej, a zatem w sytuacji, gdy „zapis” o bezwarunkowo przysługującej pracowni-
kowi odprawie jest nieważny, gdyż sprzeciwia się celowi odprawy, właściwości (natu-
rze) stosunku oraz zasadom współżycia społecznego; 4) art. 300 k.p., art. 42 § 1 k.p.
w związku art. 415 k.c., przez zasądzenie odszkodowania w kwocie 6.092,60 zł z
odsetkami obliczonego jako suma opłaconego przez pracownika zawyżonego podat-
ku dochodowego od osób fizycznych w związku z wykupieniem polisy ubezpiecze-
niowej w A.L. w trakcie trwania umowy o pracę i bez zgody pracownika, w sytuacji
gdy ubezpieczenie to było dodatkowym elementem umowy o pracę, pomimo iż: a)
ubezpieczony pracownik nie był uprawniony do otrzymania wpłaconych przez praco-
dawcę składek na polisę, otrzymania kwoty uzyskanej z wykupu polisy, ani do zwró-
ceniu mu poniesionych przez niego kosztów z tytułu zwiększonego podatku docho-
dowego od osób fizycznych; b) praktyką przyjętą w spółce było wykupywanie polis
ubezpieczeniowych niezwłocznie po zaprzestaniu przez pracownika piastowania
funkcji członka zarządu; c) powszechnie przyjmuje się, iż nieskuteczne wprowadze-
nie bez wypowiedzenia warunków niekorzystnych dla pracownika uzasadnia zasą-
dzenie wyłącznie pełnej wysokości należnego świadczenia za okres, w którym wbrew
uprawnieniu nie uzyskiwał świadczenia, a nie za okres, w którym za wiedzą i zgodą
powódki, była objęta dodatkowym ubezpieczeniem, zatem za który otrzymywała
dodatkowe świadczenie.
Na tej podstawie skarżąca wniosła o uchylenie i zmianę wyroku przez oddale-
nie powództwa lub o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz uwzględ-
nienie kosztów postępowania. Powódka wniosła o nieuwzględnienie skargi i zasą-
dzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
7
Podstawy skargi uzasadniają uchylenie orzeczenia o odszkodowaniu w
związku z rozwiązaniem umowy o ubezpieczenie w A.L. W pozostałym zakresie
podlega oddaleniu.
Nie są zasadne zarzuty skargi dotyczące odprawy. Skarżąca wymaga wyka-
zania kauzalności odprawy, którą sama powódce przyznała. Świadczenie to nie
może być uznane za przypadkowe, gdyż dwukrotnie zapisano je w kolejnych anek-
sach do umowy o pracę. Przy enigmatyczności tych postanowień Sąd Apelacyjny
ustalił wolę stron w zakresie warunków tego świadczenia, zatem w sferze faktycznej
ustalenia te są wiążące (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Prawo do odprawy swą kauzę (przy-
czynowość) może znajdować w samym fakcie rozwiązania umowy o pracę w zwy-
kłym trybie. Już tylko w potocznym pojęciu odprawienie pracownika oznacza rozwią-
zanie z nim stosunku pracy i może obejmować również wyposażenie go w określone
świadczenie (zapłatę odprawy). Odprawa w tym znaczeniu może być bliska odszko-
dowaniu wynikającemu z utraty pracy, lecz przy jej przyznawaniu nie zakłada się wy-
rządzania szkody, stąd używa się pojęcia odprawa. Gdy pracodawca przyznaje pra-
cownikowi w umowie o pracę odprawę, to przy braku innych uzgodnień uzasadniony
jest wniosek, że odprawa będzie mu przysługiwać na wypadek jej rozwiązania, z re-
guły w zwykłym trybie i przed upływem okresu, na który umowa o pracę była za-
warta. Lakoniczność wzmianki o odprawie w umowie o pracę nie powinna działać na
niekorzyść pracownika. W przypadku sporu, że postanowienie umowne nie rodzi
skutku zobowiązaniowego, ciężar wykazania takiego zarzutu spoczywa na praco-
dawcy. Określone zatem w umowie o pracę prawo do odprawy staje się obowiązkiem
pracodawcy i uprawnieniem pracownika. Z tych motywów trafna jest dalsza argu-
mentacja zaskarżonego wyroku o przyznaniu powódce odprawy jako świadczenia
innego niż ustawowe lub układowe, lecz stanowiącego swoistą rekompensatę za
możliwie łatwe rozwiązanie z nią stosunku pracy, ściśle zależnego od funkcji w za-
rządzie spółki. W przypadku członków zarządów spółek handlowych formuła pracow-
niczego wynagrodzenia z umówionymi dodatkowymi składnikami, takimi jak odpra-
wa, obejmuje często zapłatę za utratę funkcji w zarządzie. Rozwiązanie umowy o
pracę w zależności od trwania funkcji w zarządzie może tym bardziej uzasadniać
prawo do odprawy. Różni się ona od odprawy emerytalnej, którą - jak podaje skar-
żąca - dla powódki odrębnie określało prawo płacowe. Zarzuty skargi nie uzasadniają
zmiany orzeczenia o odprawie, gdyż nie opiera się ona na błędnej wykładni art. 3531
8
k.c. i art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. Skoro prawo do odprawy powstało z
woli pracodawcy i znajduje przyczynowe uzasadnienie, to umowa w tej części nie
może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, bowiem porzą-
dek prawny wymaga dotrzymywania umów i wykonywania zobowiązań. Podobnie
należy ocenić zarzut nieważności postanowienie o prawie do odprawy z powodu nie-
godziwie wysokiej kwoty odprawy. Umowa (aneksy) jednoznacznie ustaliła odprawę
jako równą trzem wynagrodzeniom miesięcznym. W takiej proporcji nie odbiega ona
od odpraw przyznawanych pracownikom zatrudnianym na podobnych stanowiskach.
Wynagrodzenie powódki nie było też niezwykle wysokie. Nie można również pomijać,
iż nie jest rolą sądu pracy ocena, czy prywatny pracodawca (niepubliczna spółka
prawa handlowego ) przyznała pracownikowi świadczenie zbyt wysokie. Wynagro-
dzenie ustala sam podmiot zatrudniający, stąd następnie (ex post) nie może się
odwoływać do zasad współżycia społecznego czy do zasady godziwości wynagro-
dzenia jak i podstaw jego zmniejszenia lub odmowy wypłaty. Nie jest zasadny zarzut
naruszenia art. 8 k.p. w związku z art. 18 k.p. Przyjmuje się w nim szczególną ko-
niunkcję, gdyż istota regulacji art. 18 k.p. polega przecież na przyznaniu pracowni-
kowi właśnie przez pracodawcę lepszych warunków płacy niż określone w ustawie i
byłby naruszona gdyby było odwrotnie. Pracodawca, który przyznał lepsze warunki,
nie może tej samej sytuacji kwalifikować jako nadużycie prawa czy sprzeczność
prawa z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.). Poza tym szczególna klau-
zula generalna może być rozważana w postępowaniu kasacyjnym tylko, gdy w stanie
faktycznym sprawy zostały ustalone okoliczności, które uzasadniałyby jej zastoso-
wanie. Podstawy kasacyjne ograniczone są ustalonym stanem faktycznym, który
wiąże Sąd Najwyższy (art. 39813
§ 2 k.p.c.). W sprawie nie ustalono okoliczności,
które skarżąca powołuje na uzasadnienie stosowania art. 8 k.p. W szczególności,
iżby powódka dopuściła się ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych uza-
sadniającego rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z jej winy, działania na
niekorzyść spółki i aby z tej przyczyny nie udzielono jej absolutorium. Na podstawie
uzasadnienia skargi trudno też przyjąć, aby sytuacja finansowa spółki uległa diame-
tralnemu pogorszeniu, skoro podaje się w niej, że do 2001 r. w spółce był zysk, a
strata powstała dopiero w 2002 r. i wyniosła 60.763 zł. Wyżej już wskazano, że na-
wet niemałe wynagrodzenie nie jest „od razu” niegodziwe, zwłaszcza, gdy częścią
wynagrodzenia za pracę powódki była prowizja od zysku, zatem zależało ono od we-
ryfikowalnego efektu pracy firmy. Nie został również naruszony art. 18 § 1 k.p. przez
9
ustalenie wysokości odprawy z pominięciem kwoty wynagrodzenia - 3.000 zł - usta-
lonej w porozumieniu z 5 maja 2003 r o rozwiązaniu umowy o pracę. Skarżący pomi-
nął tu zastrzeżenie jakie powódka uczyniła przed podpisaniem porozumienia. W jego
treści znajduje się bowiem zastrzeżenie, iż „porozumienie dotyczy wyłącznie wyna-
grodzenia w okresie wypowiedzenia i sposobu rozwiązania umowy o pracę, nie doty-
czy wcześniejszych okresów”. Przedmiotowy zakres porozumienia był więc ograni-
czony i stąd skoro zmniejszenie wysokości wynagrodzenia odnosiło się tylko do
okresu wypowiedzenia, to nie obejmowało uprzedniego wynagrodzenia, według któ-
rego winna być naliczona odprawa. Inaczej ujmując, przy takim zastrzeżeniu powódki
trudno byłoby przyjąć, że porozumienie ograniczało również podstawę naliczenia
odprawy.
Skarga jest zasadna co do orzeczenia o odszkodowaniu „w związku z rozwią-
zaniem umowy o ubezpieczenie w A.L.”. Sąd stwierdził odpowiedzialność za czyn
niedozwolony i odszkodowanie zasądził na podstawie art. 415 k.c. Prawna konstruk-
cja takiej odpowiedzialności zakłada, że szkoda (odszkodowanie) pozostaje w nor-
malnym związku przyczynowym z bezprawnym działaniem pracodawcy (art. 361 k.c.
i art. 415 k.c.). Orzeczenie o odszkodowaniu nie jest prawidłowe, gdyż przedmiot
sporu został ujęty w taki sposób, że to co nie było niezgodne z prawem zostało oce-
nione jako czyn niedozwolony. Nie można nie dostrzec, że szkoda została powiąza-
na z zachowaniem (zdarzeniami), które strony wspólnie akceptowały, natomiast nie z
samym rozwiązaniem umowy o dodatkowe ubezpieczenie. Powódka nie była stroną
umowy o dodatkowe ubezpieczenie. Niemniej nawet przy braku odrębnej umowy w
formie pisemnej trudno założyć, iż łącznie z podstawową umową o dodatkowe ubez-
pieczenie nie zaistniała odrębna (niespisana) umowa z pracodawcą. Wszak powódka
była inspiratorem zawarcia umowy o dodatkowe ubezpieczenie (uchwała zarządu Nr
21/a z 11 marca 1996 r. [...]). Potem umowa ta była zgodnie realizowana. Składka
ubezpieczeniowa, która obciążała pracodawcę z natury rzeczy mogła być i była
traktowana na gruncie prawa o podatku dochodowym od osób fizycznych jako przy-
chód (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 marca 2007 r., I UK 282/06; podobnie w
przypadku składki na ubezpieczenie społeczne por. wyrok Sądu Najwyższego z 11
lutego 1999 r., III ZP 39/98). Zastosowanie miał więc reżim wynikający z powszech-
nych przepisów podatkowych (art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fi-
zycznych). Zwykłą konsekwencją zapłaty składki na dodatkowe ubezpieczenie był
wzrost przychodu (podstawy opodatkowania) podatku rozliczanego przez powódkę
10
bez protestu kierowanego do pracodawcy. Pozwala to przyjąć, iż doszło do porozu-
mienia między stronami poza umową ubezpieczenia z ubezpieczycielem. Szkoda nie
może więc wynikać z umówionego (zgodnego) realizowania umowy. Zaskarżone
rozstrzygnięcie było przy tym niekonsekwentne, gdyż wzrost przychodu stanowiący
podstawę opodatkowania powodował automatycznie wzrost podstawy składki na
ubezpieczenie społeczne, lecz tu szkody nie stwierdzono. Obowiązek podatkowy
związany z wzrostem przychodu skutkiem ujmowania w nim składek na dodatkowe
ubezpieczenie mógł być równoważony ekwiwalentnością świadczenia, choćby tylko
związaną z ubezpieczeniem określonego ryzyka powódki w okresie zatrudnienia.
Podważa to więc stwierdzenie szkody jako wynikającej ze zdarzeń, które pracownik
akceptował w ramach porozumienia z pracodawcą. Szkoda niezasadnie powiązana
została więc z tą częścią (etapem) umowy, która była zgodnie realizowana. Nato-
miast czym innym jest rozwiązanie umowy i zakończenie ubezpieczenia. Zaskarżony
wyrok orzekł o odszkodowaniu za rozwiązanie umowy. W rozstrzyganiu o odszkodo-
waniu orzeczenie zależy od żądania i wskazywanej podstawy faktycznej (art. 187 § 1
k.p.c.) i tu nie można nie zauważyć, że powódka przedstawiała różne uzasadnienie
dochodzonego odszkodowania. Jednak poza relacją między ubezpieczycielem i
ubezpieczającym nie ustalono, czy i jakie warunki umówiono z powódką na wypadek
wcześniejszego rozwiązania umowy o dodatkowe ubezpieczenie. W dalszej kolejno-
ści również nie oceniono czy następstwo zdarzeń pozwalałoby przyjąć odpowiedzial-
ność odszkodowawczą pozwanej za rozwiązanie umowy o dodatkowe ubezpiecze-
nie.
Z tych motywów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na mocy art. 39814
i
39815
§ 1 k.p.c. O kosztach orzeczono na mocy art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art.
39821
k.p.c.
========================================