Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 120/07
POSTANOWIENIE
Dnia 12 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
SSN Zbigniew Strus
w sprawie ze skargi A. B. o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Rejonowego w W.
z dnia 24 października 2005 r., sygn. akt I Co (…), wydanego
w sprawie z wniosku Z. B.
z udziałem A. B. i T. B.
o nadanie klauzuli wykonalności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 12 marca 2008 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w W. postanowieniem z dnia 24 października 2005 r. nadał
klauzulę wykonalności postanowieniu tego Sądu z dnia 20 grudnia 2002 r. przeciwko
małżonce dłużnika A. B. W postępowaniu klauzulowym ustalił, że T. B. i A. B. są
małżeństwem od 1981 r. i obowiązuje ich ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej.
Postanowienie Sądu Rejonowego w W. zapadło w sprawie o dział spadku, w której
zasądzono od T. B. na rzecz Z. B. łącznie kwotę 190 000 zł oraz obciążono go kosztami
postępowania na rzecz Z. B. Powyższe w ocenie Sądu Rejonowego wskazywało na
istnienie przesłanek do uwzględnienia wniosku Z. B. o nadanie klauzuli wykonalności
przeciwko małżonkowi dłużnika, określonych w art. 787 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy
podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie miał zastosowanie art. 787 § 1 k.p.c. w
2
brzmieniu obowiązującym na dzień złożenia wniosku, co miało miejsce w dniu 10
stycznia 2005 r. Postanowienie Sądu Rejonowego w W. z dnia 24 października 2005 r.
nie zostało zaskarżone i jest prawomocne.
A. B. w skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem tego postanowienia
zarzuciła naruszenie prawa materialnego art. 41 § 1 i 2 k.r.o. oraz naruszenie przepisu
postępowania art. 787 k.p.c. i podniosła, że zaskarżone postanowienie jest niezgodne z
art. 41 § 1 i 2 k.r.o.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawy skargi wskazane przez skarżącą oraz ich uzasadnienie nakazują
przyjąć, że w jej ocenie zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego w W. jest
niezgodne z prawem, gdyż przy rozpoznawaniu wniosku nie zastosowano art. 41 § 1 i 2
k.r.o. oraz art. 787 k.p.c. w obecnie obowiązującym brzmieniu, nadanym tym przepisom
ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy- Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1691), która weszła w życie z dniem 20
stycznia 2005 r. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy stanowisko to nie jest
zasadne. Przepisy wprowadzające wymienioną wyżej ustawę przewidują, iż przepisy
dotychczasowe stosuje się do oceny odpowiedzialności małżonków za zobowiązania
sprzed wejścia w życie ustawy (art. 5 ust. 5 pkt 1), a egzekucję prowadzi się według
przepisów dotychczasowych, jeżeli roszczenie powstało przed wejściem w życie ustawy
(art. 5 ust. 6). Skoro tytuł wykonawczy, któremu nadano klauzulę wykonalności
przeciwko A. B. pochodzi z dnia 20 grudnia 2002 r., to jest oczywiste, że roszczenie
stanowiące ewentualną podstawę odpowiedzialności małżonków B. powstało przed
dniem 20 stycznia 2005 r. Przesądza to o reżimie ich odpowiedzialności według zasad
wynikających z brzmienia przepisów k.r.o. obowiązującego przed dniem 20 stycznia
2005 r. i konieczności oceny przesłanek do nadania klauzuli wykonalności na podstawie
art. 787 k.p.c. według tej samej zasady. Nie do zaakceptowania byłby bowiem pogląd,
że przy istnieniu w dacie powstania zobowiązania określonej podstawy
materialnoprawnej pozwalającej wierzycielowi na uzyskanie zaspokojenia z majątku
wspólnego, późniejsze wprowadzenie zaostrzonych rygorów proceduralnych w
postępowaniu klauzulowym miałoby pozbawić go takiej możliwości. Nie sposób byłoby
wymagać np. od wierzyciela uzyskania zgody małżonka dłużnika na zaciągnięcie
zobowiązania w formie dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowym,
jako przesłanki nadania klauzuli wykonalności, gdy w momencie dokonania czynności
zgoda małżonka dłużnika nie była wymagana dla powstania jego odpowiedzialności z
3
majątku dorobkowego, a decydowało o tym jedynie skuteczne zaciągnięcie
zobowiązania przez jego małżonka. Podobnie też powstanie zobowiązania z deliktu
przed dniem 20 stycznia 2005 r. stawiało wierzyciela w innej sytuacji, co do możliwości
uzyskania zaspokojenia z majątku wspólnego, niż w wypadku tego rodzaju zobowiązań
powstałych poczynając od dnia 20 stycznia 2005 r. Przy ocenie tego zagadnienia należy
mieć również na uwadze, że postępowanie klauzulowe uregulowane w art. 787 stanowi
uproszczoną formę uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika i
pozwala wierzycielowi uniknąć konieczności pozywania równocześnie dłużnika i jego
małżonka. Możliwość skorzystania z tego trybu uzyskania tytułu wykonawczego
przeciwko małżonkowi dłużnika nie powinna być wyłączona na skutek zmiany przepisów
regulujących postępowanie klauzulowe w sytuacji, gdy jednocześnie pozwanie
małżonka dłużnika pozwalałoby na uzyskanie tytułu przeciwko niemu.
Uwzględniając, że istnienie przesłanek do nadania klauzuli wykonalności
przeciwko małżonce dłużnika należało rozważyć na gruncie art. 787 k.p.c. w jego
dotychczasowym brzmieniu, błędne było stanowisko Sądu Rejonowego, że ocena
zasadności wniosku sprowadzała się wyłącznie do oceny, czy Z. B. i A. B. pozostawali w
związku małżeńskim i obowiązywał ich ustrój wspólności ustawowej. Stanowisko to nie
uwzględnia bowiem brzmienia dawnego art. 41 § 2 k.r.o., mającego znaczenie w
postępowaniu klauzulowym (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1984 r.,
III CZP 76/84 OSP 1986, nr 2, poz.27). Ocena ta nie została jednak zakwestionowana w
skardze poprzez odpowiednie zredagowanie jej podstaw.
Merytoryczna ocena podstaw skargi nie miała jednak ostatecznie decydującego
znaczenia dla sposobu jej rozstrzygnięcia. Przedmiotem skargi było postanowienie sądu
pierwszej instancji. Art. 4241
§ 2 k.p.c. stanowi, że w tym wypadku skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje wyjątkowo, jeżeli
niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego
lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, a strony nie skorzystały z
przysługujących im środków prawnych. Wymóg wyjątkowego wypadku odnosi się
zarówno do charakteru naruszonych przepisów, jak i przyczyn, dla których strona nie
skorzystała z przysługujących jej środków prawnych. Należało zatem uwzględnić, że na
postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności skarżącej służyło
zażalenie. Zgodnie z brzmieniem art. 795 § 2 k.p.c. termin do wniesienia zażalenia
przez dłużnika biegnie od daty doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji.
Nie mogło być zatem uzasadnionym usprawiedliwieniem zaniechanie złożenia przez
4
skarżącą zażalenia powoływana przez nią okoliczność, że Sąd Rejonowy w W. wydał
postanowienie na posiedzeniu, na którym skarżąca nie była obecna i wnosiła o jego
odroczenie z uwagi na swoją chorobę, a wobec nie poinformowania jej o sposobie
rozpoznania jej wniosku, nie wiedziała o zakończeniu postępowania i treści wydanego
postanowienia. Niezależnie od faktu, że skarżąca przy wykazaniu aktywności miała
możliwość ustalenia, jaki był przebieg posiedzenia w dniu 24 października 2005 r., mimo
iż nie brała w nim udziału, gdyż o jego terminie została zawiadomiona, należało mieć na
uwadze, że termin do wniesienia zażalenia nie biegł od tej daty. Ewentualne uchybienie
sądu związane z nieuwzględnieniem wniosku o odroczenie posiedzenia nie miało zatem
znaczenia dla możliwości złożenia zażalenia w terminie. Skarżąca nie wykazała zaś, że
po zawiadomieniu jej o wszczęciu egzekucji zaistniały szczególne okoliczności
uniemożliwiające jej złożenie zażalenia. Brak było zatem podstaw by przyjąć, że
skarżąca nie skorzystała z przysługującego jej środka prawnego z uwagi na wyjątkową
sytuację w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. Z tego względu skarga podlegała odrzuceniu
na podstawie art. 4248
§ 2 k.p.c.