Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 558/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa B. W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta P.
oraz Miastu P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 marca 2008 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 marca 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa -
Prezydenta Miasta P. kwotę 3600 (trzy tysiące sześćset) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 21 marca 2007 r. oddalił apelację B. W. od
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 20 lipca 2006 r., na podstawie którego oddalone
zostało jej powództwo przeciwko Skarbowi Państwa – Prezydentowi Miasta P. oraz
2
Miastu P. o zapłatę kwoty 923 200 zł w tym kwoty 840 000 zł z tytułu „utraconego obrotu
za okres od 14 maja 2001 r. do 10 czerwca 2003 r.”
Według dokonanych ustaleń Prezydent P. decyzją z dnia 6 maja 1999 r. zezwolił
(…) Spółdzielni Mieszkaniowej na budowę pawilonu gospodarczego. Prawo do realizacji
tej inwestycji decyzją tegoż Prezydenta z dnia 4 kwietnia 2001 r. przeniesione zostało na
powódkę. Prezydent P. decyzją z dnia 8 maja 2001 r. uchylił własną decyzję ostateczną
z dnia 6 maja 1999 r. z powodu protestu mieszkańców z terenu przyszłej budowy.
Decyzję tę wskutek odwołania złożonego przez powódkę Wojewoda X. - uznając za
zasadny zarzut naruszenia art. 155 k.p.a. - uchylił i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Prezydent P. decyzją z dnia 22
sierpnia 2001 r. po raz kolejny uchylił decyzję z dnia 6 maja 1999 r. o zezwoleniu na
budowę, tym razem z uzasadnieniem, że skoro (…) Spółdzielnia Mieszkaniowa
wypowiedziała powódce umowę o finansowanie i organizację budowy, to powódka
utraciła prawo do dysponowania nieruchomością. Wojewoda X. tę ostatnią decyzję
Prezydenta P. uchylił i odmówił uchylenia decyzji z dnia 8 maja 2001r. Skarga na tę
decyzję, wniesiona przez (…) Spółdzielnię Mieszkaniową, oddalona została wyrokiem
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 czerwca 2003 r.
Sąd Apelacyjny – odmiennie niż Sąd Okręgowy – uznał, że obie decyzje
Prezydenta P. (z dnia 8 maja 2001 r. oraz z dnia 22 sierpnia 2001 r.) wydane zostały z
rażącym naruszeniem prawa. Podkreślił, powołując się na wyrok NSA z dnia 4 grudnia
1981 r., I SA 2408/81 (ONSA 1981, nr 2, poz. 121), że uchylenie przez organ
administracji decyzji ostatecznej bez zgody strony, która na mocy decyzji nabyła prawo,
a zatem wbrew zasadzie wynikającej z art. 155 k.p.a., stanowi rażące naruszenie prawa
i skutkuje stwierdzenie nieważności takiej decyzji na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.
Sąd Apelacyjny pomimo uznania tych decyzji za bezprawne, stwierdził, że podtrzymane
przez powódkę w postępowaniu apelacyjnym żądanie zasądzenia kwoty 840 000 zł
z tytułu utraconego obrotu za okres od przerwania budowy pawilonu (14 maja 2001 r.)
do dnia wydania wyroku przez Naczelny Sąd Administracyjny (10 czerwca 2003 r.) nie
jest zasadne, bowiem powódka nie wykazała istnienia związku przyczynowego między
utratą obrotu we wskazanym okresie a decyzjami Prezydenta P. Sąd Apelacyjny
podniósł, że już w dniu 19 października 2001 r. Wojewoda X. wydał ostateczna decyzję
odmawiającą uchylenia decyzji z dnia 6 maja 1999 r., której powódka była beneficjentką.
Nie sposób zatem uznać że wspomniane decyzje Prezydenta P. pozostawały w
adekwatnym związku przyczynowym z opóźnieniem budowy pawilonu w całym okresie
3
wskazanym przez powódkę, zwłaszcza, że powódka nie wykazała aby po dniu 19
października 2001 r. nie mogła prowadzić budowy pawilonu. Złożone w postępowaniu
apelacyjnym dokumenty, które miały świadczyć, że powódka aż do czerwca 2003 r. nie
mogła prowadzić inwestycji, Sąd Apelacyjny uznał za spóźnione w świetle art. 381 k.p.c.
i dlatego dowody te pominął. Ewentualne opóźnienie budowy pozostające w
adekwatnym związku przyczynowym z decyzjami Prezydenta P. nie mogło stanowić -
jak podkreślił Sąd Apelacyjny – przyczyny utraty obrotu w okresie od maja 2001 r., skoro
w tym czasie budowa trwała, a lokal gastronomiczny nie istniał. Powódka nie wykazała
też wysokości szkody. Podstawy jej ustalenia nie mogą stanowić dochody uzyskane
przez powódkę w 2004 r., skoro w okresie wystąpienia twierdzonej szkody sytuacja
ekonomiczna w kraju była odmienna. Powódka bezzasadnie swą szkodę utożsamia z
„utraconym obrotem”, zamiast z utraconym dochodem. W swych wyliczeniach opartych
na założeniu, że otrzymywałaby określoną liczbę zamówień na przygotowane porcje
pizzy powódka wprawdzie wskazuje wysokość podatku, ale pomija inne istotne koszty,
które ponosiłaby prowadząc lokal gastronomiczny. Sąd Apelacyjny nie uznał za
usprawiedliwione także odszkodowanie obejmujące tylko okres od 8 maja 2001 r.
(wydanie bezprawnej decyzji przez Prezydenta P.) do 19 października 2001 r.
(uchylenie przez Wojewodę X. drugiej bezprawnej decyzji Prezydenta P. wydanej po
ponownym rozpoznaniu sprawy). Skoro bowiem powódka „nie wykazała w jakim okresie
z uwagi na wydanie przedmiotowych decyzji Prezydenta P. i związane z tym opóźnienie
budowy nie mogła prowadzić działalności gospodarczej, to nie można uznać, by
adekwatne dla tego nieustalonego okresu były dane o prowadzeniu działalności z 2004
r.
Rozpoznając skargę kasacyjną, zaskarżającą wyrok Sądu Apelacyjnego w części
„oddalającej powództwo w zakresie kwoty 399 377,35 zł”, która oparta została na
podstawie naruszenia prawa materialnego - art. 415 w zw. z art. 417 k.c. oraz art. 361 §
1 i 2 k.c., a także naruszenia prawa procesowego – art. 233 § 1 w zw. z art. 232, 278 i
391 k.p.c., a także art. 381 k.p.c., Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stan prawny regulujący odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody
wyrządzone przez funkcjonariuszy przy wykonywaniu powierzonej czynności uległ w
ostatnim czasie istotnym zmianom. Można wyróżnić trzy okresy: pierwszy -
"przedkonstytucyjny", zamykający się datą 17 października 1997 r., drugi - swoisty okres
przejściowy od dnia 17 października 1997 r. do dnia 31 sierpnia 2004 r. o oraz trzeci -
obecny stan prawny, obowiązujący od dnia 1 września 2004 r.
4
Z art. 3 k.c. i art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - kodeks
cywilny i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) wynika wskazówka, jaki
stan prawny należy uwzględniać przy ocenie zdarzeń zaistniałych w poszczególnych
okresach. Najogólniej mówiąc, należy stosować prawo obowiązujące w chwili zaistnienia
zdarzenia wywołującego szkodę. Stosując tę regułę stwierdzić należy, że do oceny
odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody związane ze zdarzeniami, które miały
miejsce przed dniem 17 października 1997 r., należy stosować art. 417-421 k.c., a także
przepisy szczególne, o których stanowił art. 421 k.c., przede wszystkim art. 153, 160 i
161 k.p.a. Wskazane przepisy należy stosować bez jakichkolwiek modyfikacji, gdyż
skutki czasowe orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK
18/00 (OTK-A Zb.Urz. 2001, nr 8, poz. 256), dotyczącego niekonstytucyjności art. 418
k.c. i nadania nowego rozumienia art. 417 § 1 k.c., jak i orzeczenia z dnia 23 września
2003 r., K 20/02 (OTK-A Zb.Urz. 2003, nr 7, poz. 76), dotyczącego niekonstytucyjności
art. 160 § 1 k.p.a. i art. 260 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja
podatkowa (jedn. tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz.60 ze zm., dalej: „Ord. podatk.”) w
części ograniczającej odszkodowanie do rzeczywistej szkody, można odnieść jedynie do
szkód powstałych po dniu 17 października 1997 r.
Taki pogląd sformułował wyraźnie Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 23
września 2003 r. i te same racje przemawiają za odniesieniem skutków czasowych
wyroku Trybunału z dnia 4 grudnia 2001 r. do daty wejścia w życie Konstytucji. Takie
stanowisko prezentuje również Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 20 maja 2000 r., II
CKN 293/00 (OSNC 2000, nr 11, poz. 209) stwierdził, że konstytucyjna zasada
niedziałania prawa wstecz wyłącza w sprawie o odszkodowanie uwzględnienie art. 77
ust. 1 Konstytucji do oceny zdarzeń zaistniałych przed jej wejściem w życie (por. też np.
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2004 r., I CK 447/03, z dnia 20
października 2004 r., IV CK 96/04 oraz z dnia 8 grudnia 2004 r., I CK 303/04, "Izba
Cywilna" 2005, nr 10, s. 46).
W rozpoznawanej sprawie skarżąca wywodzi skutki prawne ze zdarzeń
zaistniałych w tzw. okresie przejściowym, czyli między dniem 17 października 1997 r. a
dniem 1 września 2004 r., przy czym chodzi o konkretne zdarzenie w postaci wydania i
wykonania nieostatecznych decyzji administracyjnych z dnia 8 maja 2001 r. i 22 sierpnia
2001 r., następnie uchylonych. Odpowiadając na sformułowane w skardze kasacyjnej
zarzuty naruszenia prawa materialnego i przedstawionego zagadnienia prawnego
odnoszącego się do podstawy i zasad odpowiedzialności odszkodowawczej organów
5
władzy publicznej we wskazanym okresie, należy – kierując się argumentacją przyjętą w
uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia
2006 r., III CZP 125/05 (OSNC 2006, nr 12, poz. 194) - mieć na względzie, że:
- po pierwsze: zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie
ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692), do
zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem 1 września 2004 r. stosuje się art.
417, 419, 420, 4201
, 4202
i 421 k.c. oraz art. 153, 160 i 161 § 5 k.p.a. w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 1 września 2004 r.;
po drugie: Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00
(OTK Zb.Urz. 2001, nr 8, poz. 256) orzekł, że art. 418 k.c. jest niezgodny z art. 77 ust. 1
Konstytucji, a art. 417 k.c. rozumiany w ten sposób, że Skarb Państwa ponosi
odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie
funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności jest zgodny
z art. 77 ust. 1 Konstytucji;
po trzecie: skutki orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r.
sięgają daty wejścia w życie Konstytucji, czyli dnia 17 października 1997 r.;
po czwarte: w okresie od dnia 17 października 1997 r. do dnia 1 września 2004 r.
Skarb Państwa ponosił na podstawie art. 417 § 1 k.c. odpowiedzialność za szkodę
wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie funkcjonariusza państwowego przy
wykonywaniu powierzonej mu czynności, przy czym odpowiedzialność ta nie była
uwarunkowana stwierdzeniem winy funkcjonariusza. Ta zasada znajdowała
zastosowanie także wówczas, gdy szkoda wynikła na skutek wydania zarządzenia lub
orzeczenia w rozumieniu art. 418 k.c. (por. np. wyrok z dnia 8 stycznia 2002 r., I CKN
581/99, OSNC 2002, nr 10, poz. 128).
Te założenia, powszechnie przyjęte, pozwalają stwierdzić, że w okresie
przejściowym (18 października 1997 r. – 31 sierpnia 2004 r.) podstawą prawną
odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wynikłe na skutek wydania niezgodnego
z prawem orzeczenia lub zarządzenia były następujące przepisy:
- w wypadku szkody będącej następstwem wydania orzeczenia sądowego miał
zastosowanie art. 417 § 1 k.c., z tym że wykazanie bezprawności w odniesieniu do
prawomocnego orzeczenia wydanego w postępowaniu cywilnym było, praktycznie
biorąc, niemożliwe. Z jednej strony - jak przyjął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia
12 lipca 2005 r., I CNP 1/05 (OSNC 2006, nr 1, poz. 15) - skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego wydanego przed dniem 1
6
września 2004 r. jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu, a z drugiej, w razie
uchylenia lub zmiany wyroku na skutek wznowienia postępowania sąd mógł orzec o
zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia albo o przywróceniu stanu
poprzedniego, co nie wyłączało możliwości dochodzenia w osobnym procesie
naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku (art. 415 k.p.c.). Roszczenie
odszkodowawcze mogło być jednak skierowane wobec strony przeciwnej, która
otrzymała świadczenie, należy bowiem zauważyć, że dopiero w wyniku nowelizacji art.
415 k.p.c. dokonanej ustawą z dnia 20 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z
2005 r. Nr 13, poz. 98), która obowiązuje od dnia 6 lutego 2005 r. wprowadzono
możliwość dochodzenia odszkodowania ”także od Skarbu Państwa";
- w odniesieniu do szkody powstałej w wyniku wydania nieprawomocnego wyroku
zaopatrzonego w rygor natychmiastowej wykonalności obowiązywał i obowiązuje art.
338 § 2 k.p.c., który stanowi, że sąd uchylając lub zmieniając taki wyrok może na
wniosek pozwanego orzec o restytucji, co nie wyłącza możliwości dochodzenia w
osobnym procesie naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku od
strony przeciwnej, a nie Skarbu Państwa;
- w przypadku szkody, którą poniosła strona na skutek wydania ostatecznej decyzji
administracyjnej dotkniętej wadą uzasadniającą wznowienie postępowania
administracyjnego albo wskutek uchylenia takiej decyzji w wyniku wznowienia
postępowania (art. 153 § 1 k.p.a.), podstawą prawną odpowiedzialności
odszkodowawczej był art. 417 § 1 k.c. (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 26 listopada 1989 r., III CZP 58/88, OSNCP 1989, nr 9, poz. 129);
- w odniesieniu do szkody powstałej na skutek wydania ostatecznej decyzji
administracyjnej z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a., podstawą prawną odpowiedzialności
Skarbu Państwa był wyłącznie art. 160 k.p.a., z tym że zgodnie z wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 23 września 2003 r., K 20/02, stronie poszkodowanej
przysługiwało pełne odszkodowanie, a nie tylko wyrównanie rzeczywistej szkody;
- w odniesieniu do szkody powstałej wskutek wydania ostatecznej decyzji przez
organ podatkowy, następnie uchylonej w wyniku wznowienia postępowania lub
stwierdzenia nieważności takiej decyzji, podstawą prawną odpowiedzialności Skarbu
Państwa był art. 260 Ord. pod. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia
30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych
7
innych ustaw (Dz. U. Nr 143, poz. 1199), z tym że poszkodowany miał prawo do
pełnego odszkodowania.
Z powyższego wynika, że przepisy kodeksu postępowania administracyjnego
(podobnie jak przepisy Ordynacji podatkowej) nie zawierały regulacji dotyczącej
odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę spowodowaną wydaniem i wykonaniem
nieostatecznej decyzji administracyjnej (także podatkowej), następnie uchylonej przez
organ odwoławczy. Oznacza to, że nie ma przepisów szczególnych, o których stanowi
art. 421 k.c. W konsekwencji można stwierdzić, że poszukiwanie podstawy prawnej
ewentualnej odpowiedzialności Skarbu Państwa musi być odniesione do przepisów
kodeksu cywilnego, a w szczególności do art. 417 § 1 k.c.
Podejmując szerzej ten problem należy zwrócić uwagę, że jego rozstrzygnięcie
musi uwzględniać fakt obowiązywania w tym okresie art. 77 ust. 1 Konstytucji. Trybunał
Konstytucyjny, charakteryzując znaczenie tego przepisu wskazał w uzasadnieniu
wyroku z dnia 23 września 2003 r., że przepis ten nie oznacza tylko podniesienia na
szczebel konstytucyjny zastanej przez Konstytucję regulacji odpowiedzialności za
szkody wyrządzone przez władzę publiczną uregulowanej w kodeksie cywilnym. W
przepisie tym wyraża się myśl ogólną, że bezprawne wyrządzenie szkody przez władzę
publiczną daje prawo do odszkodowania. Jest to prawo konstytucyjne. Ta konstatacja
jest decydująca dla normatywnego znaczenia art. 77, przepis ten jednak nie wskazuje
wyczerpująco ani jaka szkoda ma podlegać naprawieniu, ani nie rozstrzyga, co decyduje
o wymagalnej przesłance bezprawności. Te kwestie muszą być zatem - co do zasady -
uregulowane w ustawach. Dokonując wykładni przepisów ustawowych wówczas
obowiązujących należy mieć na względzie, wyrażoną w art. 77 Konstytucji hipotezę
generalną, zgodnie z którą każde wyrządzenie w bezprawny sposób szkody przez
władzę publiczną daje konstytucyjne prawo do jej naprawienia. W stanie prawnym
znajdującym zastosowanie do tych zdarzeń nie było odpowiednika art. 4171
§ 2 k.c.
Obowiązywał wówczas art. 421 k.c., przepisy szczególne, m.in. art. 153 i 160 k.p.a.,
oraz art. 260 Ord. pod. W powołanej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia
2006 r. trafnie wywiedzione zostało, że decyzja nieostateczna może być traktowana jako
niezgodna z prawem. Należy jednak pamiętać, że ocena bezprawności decyzji
nieostatecznej może być dokonana dopiero po zakończeniu postępowania decyzją
ostateczną. Dopiero wówczas możliwe jest ustalenie, czy w wyniku wykonania decyzji
nieostatecznej powstała szkoda, ustalenie jej rozmiarów, wreszcie - co najważniejsze -
możliwa jest ocena, czy istnieje adekwatny związek przyczynowy między szkodą a
8
wadliwościami decyzji nieostatecznej. Do czasu zakończenia postępowania decyzją
ostateczną nie jest więc możliwe ustalenie przesłanek odpowiedzialności
odszkodowawczej Skarbu Państwa. Trzeba uwzględnić także wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r. Ustalony w nim nowy stan prawny w
przedmiocie odpowiedzialności Skarbu Państwa - zarówno w warstwie konstytutywnej
(utrata mocy obowiązującej art. 418 k.c.), jak i w warstwie interpretacyjnej (nadanie
nowego rozumienia art. 417 § 1 k.c.) - nie może być rozumiany jako stworzenie
podstawy prawnej do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w odniesieniu do
każdego wadliwego orzeczenia lub decyzji. Brak więc jest podstaw do przyjęcia
stanowiska, że każde orzeczenie lub decyzja uchylona w toku instancji może być
uznana za niezgodną z prawem i tym samym rodzącą odpowiedzialność
odszkodowawczą. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 30 maja 2003 r., III CZP 34/03,
Sąd Najwyższy wskazał, że organ odwoławczy często uchyla orzeczenie lub decyzję z
powodu odmiennej oceny stanu faktycznego, odmiennej wykładni przepisów prawa
materialnego, odmiennej kwalifikacji przepisów regulujących zasady postępowania lub
niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności faktycznych itp. Z tego względu nie
można przyjąć, że każde wadliwe działanie organu pierwszej instancji może być
kwalifikowane jako bezprawne, choćby było ono skorygowane przez instancję
odwoławczą. Należy także zgodzić się z poglądem, że samo pojęcie bezprawności nie
jest jednakowe na gruncie całego systemu prawa i nie każda nieprawidłowość może być
kwalifikowana jako bezprawność. W szczególności nieprawidłowość w działaniu władzy
publicznej może przybrać postać naruszeń konstytucyjnych praw i wolności,
konstytucyjnych zasad funkcjonowania władzy publicznej, uchybień wymaganiom
określonym w ustawach zwykłych, aktach wykonawczych (uchybienia w sferze prawa
materialnego i procesowego), jak i uchybień normom pozaprawnym, w różny sposób
powiązanym z normami prawnymi. Jest oczywiste, że nie wszystkie te nieprawidłowości
można kwalifikować jako przejaw bezprawności. W sferze odpowiedzialności
odszkodowawczej Skarbu Państwa za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej,
przesłanka bezprawności oznacza naruszenie przez władzę publiczną przepisów prawa,
przy czym nie każde naruszenie prawa będzie stanowiło podstawę odpowiedzialności
odszkodowawczej, ale jedynie takie, które stanowiło warunek konieczny do powstania
szkody i którego normalnym następstwem w danych okolicznościach jest powstanie
szkody.
9
Przedstawiony wywód prawny prowadzi do wniosku, że podstawą prawną
odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa za szkodę, o powstaniu której twierdzi
powódka, byłby art. 417 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed 1 września 2004 r. i w
rozumieniu przyjętym w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2000 r.
Powódka powinna zatem wykazać, że decyzje administracyjne z dnia 8 maja i 22
sierpnia 2001 r. były bezprawne i wskutek ich wydania wyrządzona została szkoda,
pozostająca w normalnym związku przyczynowym z tymi decyzjami. Nie może budzić
wątpliwości – z przyczyn szczegółowo wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego
orzeczenia – że wspomniane decyzje były bezprawne.
Odnosząc się do kwestii związku przyczynowego uznać należało, że skoro
decyzje te spowodowały wstrzymanie budowy pawilonu, której zakończenie zgodnie z
harmonogramem prac pozwoliłoby na rozpoczęcie handlu i uzyskiwanie dochodu przez
powódkę, to decyzje te pozostawałyby w normalnym związku przyczynowym ze szkodą
polegająca na utracie tego dochodu począwszy od dnia, w którym lokal gastronomiczny
zostałby otwarty, gdyby nie zostały wydane wspomniane decyzje administracyjne.
Powódka musiałaby zatem wykazać, że wskutek decyzji Prezydenta P., od chwili
wstrzymania budowy pawilonu do chwili uchylenia tych decyzji przez Wojewodę X.,
uzyskiwałaby dochód z prowadzenia lokalu gastronomicznego. Ustalenia dokonane w
sprawie, na istnienie takiego związku nie wskazują. Twierdzenie powódki, że już z
chwilą wydania bezprawnej decyzji administracyjnej z dnia 8 maja 2001 r. rozpoczął się
okres, w którym traciła dochód ze sprzedaży w lokalu gastronomicznym, nie znajduje
żadnego uzasadnienia, skoro w tym czasie trwała dopiero budowa lokalu. Ewentualna
szkoda powódki pozostająca w związku przyczynowym z decyzją z dnia 8 maja 2001 r.
mogłaby polegać na poniesieniu dodatkowych kosztów związanych ze wstrzymaniem
budowy, kosztów wynikających z przesunięcia terminu jej kontynuowania, a także
utracie dochodów z działalności w lokalu gastronomicznym, ale tylko za okres, o który
nastąpiło, w następstwie wstrzymania budowy, przesunięcie terminu otwarcia lokalu
gastronomicznego. Na okoliczności niezbędne do wykazania szkody wynikającej ze
wstrzymania budowy lub szkody powstałej w konkretnym czasie wskutek przesunięcia
terminu otwarcia lokalu powódka nie przedstawiła żadnych dowodów. Twierdziła
jedynie, że utraciła przychody równe dochodom, przedstawiając własne wyliczenia, bez
wskazania dowodów, potwierdzających te wyliczenia. Dodać należy, że wyliczenia
powódki obejmują nawet okres po uchyleniu decyzji Prezydenta P., gdy – jak sama
przyznała – szkoda powstała wskutek „blokowania kontynuowania robót” przez
10
Spółdzielnie Mieszkaniową, nie zaś pozwany Skarb Państwa. Sąd Apelacyjny, uznając
zatem, że nie zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej w
postaci wykazania szkody oraz związku przyczynowego między bezprawnym działaniem
a szkodą, nie naruszył – powołanych w skardze kasacyjnej - art. 417 w zw. z art. 361 § 1
i 2 k.c. Zarzut naruszenia art. 415 k.c. nie mógł zostać naruszony, skoro nie miał
zastosowania w sprawie.
Bezzasadne są także zarzuty naruszenia prawa procesowego. Zarzut naruszenia
art.233 § 1 k.p.c. nie może być podstawą skargi kasacyjnej (art. 3983
§ 3 k.p.c.).
Naruszenie art. 232 w zw. z art. 278 k.p.c. i art. 391 k.p.c. nie może polegać na
„błędnym przyjęciu, że strona powodowa nie wykazała okresu oraz zaistnienia i
wysokości szkody…”. Przepis art. 232 k.p.c. stanowi o obciążającym strony obowiązku
wskazania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne oraz o
uprawnieniu sądu dopuszczenia dowodu nie wskazanego przez strony, natomiast art.
278 k.p.c. określa sposób postępowania w związku z dopuszczonym dowodem z opinii
biegłego. W sytuacji, gdy dowód taki nie był zgłoszony, a skarżąca nie wykazała, że
istniały podstawy dopuszczenia tego dowodu przez Sąd Apelacyjny z urzędu, zarzut
naruszenia tych przepisów należało ocenić jako bezzasadny.
Sąd Apelacyjny nie naruszył także art. 381 k.p.c. przez pominięcie dokumentów
przedstawionych w postępowaniu apelacyjnym, w sytuacji – jak podkreślono w skardze
kasacyjnej – „gdy o potrzebie ich przedstawienia powódka dowiedziała się dopiero z
uzasadnienia wyroku Sądu I instancji”. Artykuł 381 k.p.c. dotyczy tzw. nowości (nowych
faktów i dowodów). Za nowe fakty i dowody w rozumieniu tego przepisu należy uznać
takie, które nie istniały wcześniej lub o których istnieniu stronie nie było wiadomo w toku
postępowania przed sądem pierwszej instancji mimo dołożenia staranności w zakresie
zbierania dowodów. Z art. 381 k.p.c. wynika, że strona wnioskująca o przeprowadzenie
dowodu w postępowaniu apelacyjnym powinna wykazać istnienie przyczyn określonych
w art. 381 k.p.c., usprawiedliwiających jego powołanie dopiero przed sądem drugiej
instancji. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, według którego
strona nie może skutecznie żądać ponowienia, czy uzupełnienia dowodu w
postępowaniu apelacyjnym, tylko dlatego, że spodziewała się korzystnej dla siebie
oceny tego dowodu przez sąd pierwszej instancji, bądź przypuszczała, że do wykazania
spornej okoliczności wystarczą inne dowody (por. wyrok SN z 7 listopada 1997 r., II
CKN 446/97, OSNC 1998, nr 4, poz. 67 oraz z 27 listopada 1998 r., III CKN 52/98,
niepubl.).
11
Z przytoczonych względów skargę kasacyjną należało oddalić (art. 39814
k.p.c.),
orzekając o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z
art.108 § 1, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.