Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 marca 2008 r.
I PK 238/07
Przepis art. 386 § 4 k.p.c. reguluje nierozpoznanie istoty sprawy przez
sąd pierwszej instancji; nie dotyczy natomiast nierozpoznania istoty sprawy
przez sąd drugiej instancji. Twierdzenie skarżącego, że art. 386 § 4 k.p.c. został
naruszony przez sąd drugiej instancji w związku z nierozpoznaniem wszystkich
zarzutów apelacyjnych, jest nieadekwatne do treści tego przepisu.
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Zbigniew Hajn.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 marca
2008 r. sprawy z powództwa Adama P. przeciwko BOT Kopalni Węgla Brunatnego
„B.” SA w R. o odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim z
dnia 10 kwietnia 2007 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2. nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz strony pozwanej kosz-
tów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bełchatowie wyrokiem z 28 grudnia 2006 r. [...]
oddalił powództwo Adama P. przeciwko BOT Kopalni Węgla Brunatnego „B.” SA w
R. o odszkodowanie w kwocie 13.996,71 zł. Powód domagał się odszkodowania
twierdząc, że nie został przez pozwanego pracodawcę skierowany na egzamin na
stanowisko maszynisty lokomotywy, a wcześniej nie został dopuszczony do pracy na
tym stanowisku po przedstawieniu prawidłowego badania lekarskiego i te działania
pracodawcy miały charakter celowy. Ze względu na obawę utraty pracy został zmu-
szony do podpisania ugody w sprawie zmiany stanowiska na zatrudnienie na gor-
szych warunkach, co oznaczało dla niego wymierną szkodę.
2
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był pracownikiem pozwanej Kopalni Węgla
Brunatnego „B.” SA w R. w okresie od 1 września 1978 r. do 31 grudnia 2005 r. na
podstawie umowy o pracę, kolejno na stanowiskach: maszynista lokomotywy spali-
nowej, robotnik do prac lekkich, mechanik maszyn i urządzeń układu KTZ. Stosunek
pracy łączący powoda z pozwaną został rozwiązany za porozumieniem stron na
podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr
90, poz. 844 ze zm.). Powód otrzymał świadczenia wynikające z tej ustawy związane
ze sposobem rozwiązania stosunku pracy. Od początku zatrudnienia w pozwanej
Kopalni powód pracował na stanowisku maszynisty lokomotywy spalinowej w od-
dziale Rs-5. W dniu 6 maja 2003 r. stawił się w pracy o godzinie 700
. Sztygar zmia-
nowy - dyżurny ruchu wydał polecenie wyjazdu dwóch lokomotyw i polecił powodowi
uruchomić jedną z nich. Przodowy hali przekazał polecenie przyjęcia dwóch lokomo-
tyw powodowi i innemu maszyniście. Obsługa lokomotywy składa się z dwóch osób:
maszynisty i pomocnika. Z uwagi na brak pracowników w tym dniu powodowi nie
przydzielono pomocnika. Z powodu złej widoczności powód odmówił wyjazdu loko-
motywą bez pomocnika, lecz po kilku minutach przyprowadził lokomotywę pod na-
stawnię, przyjeżdżając z ustawiaczem. Powód twierdził, że nie będzie obsługiwał
lokomotywy bez pomocnika i domagał się wydania na piśmie polecenia w zakresie
jednoosobowej obsługi lokomotywy. W związku z odmową jednoosobowego prowa-
dzenia lokomotywy sztygar zmianowy nie wydał powodowi raportu pracy sprzętu i
polecił mu odstawić lokomotywę. Kierownik oddziału uznał, że powód samowolnie
uruchomił lokomotywę, postąpił wbrew przepisom BHP oraz regulaminowi technicz-
nemu stacji i w związku z tym nie zaliczył powodowi uruchomienia lokomotywy 6
maja 2003 r. do pracy na stanowisku maszynisty. Powód został skierowany tego dnia
do pracy przy rozbiórce torów. W czasie pracy w tym samym dniu powód uległ wy-
padkowi. Pracodawca nie uznał tego zdarzenia za wypadek przy pracy. Dopiero wy-
rokiem z 27 stycznia 2005 r. [...] Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim uznał
zdarzenie z 6 maja 2003 r. za wypadek przy pracy i przyznał powodowi prawo do
wypłaty zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100 %
podstawy wymiaru z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby powstałej od 6
maja 2003 r. W związku z wypadkiem przy pracy, powód przebywał na zwolnieniu
lekarskim do 29 października 2003 r., po czym powrócił do pracy.
3
Po powrocie ze zwolnienia lekarskiego powód nie został dopuszczony do
pracy na stanowisku maszynisty lokomotywy, ponieważ kierownik oddziału uznał, że
powód utracił uprawnienia do obsługi lokomotywy, gdyż od czasu ostatniego prowa-
dzenia przez powoda lokomotywy upłynął okres sześciu miesięcy. Instrukcja o przy-
gotowaniu zawodowym, egzaminach i pouczeniach pracowników przedsiębiorstwa
„Polskie Koleje Państwowe” w § 15 ust. 1 pkt 2 przewidywała bowiem, że pracownik,
który ubiega się o ponowne dopuszczenie do pracy na stanowisku bezpośrednio
związanym z bezpieczeństwem ruchu kolejowego, a nie pracował na tym stanowisku
pracy przez co najmniej 6 miesięcy, obowiązany jest przystąpić do egzaminu weryfi-
kacyjnego. W związku z przyjęciem przez pracodawcę utraty przez powoda upraw-
nień do wykonywania pracy na stanowisku maszynisty lokomotywy spalinowej w od-
dziale Rs-5, powód od 6 listopada 2003 r. został oddelegowany do pracy na stanowi-
sku robotnika do prac lekkich w zespole magazynów EMS do czasu uzyskania
uprawnień prowadzenia pojazdów trakcyjnych. Oddelegowanie zostało również uza-
sadnione potrzebą zakładu pracy. W dniu 1 stycznia 2004 r. oddelegowanie powoda
zostało przedłużone z tych samych powodów. Powód zwracał się do dyrektora o
skierowanie na egzamin uprawniający do prowadzenia lokomotyw, a dyrektor za-
pewniał go, że sprawa zostanie pozytywnie załatwiona. Ostatecznie powód nie
otrzymał skierowania na egzamin uprawniający do prowadzenia lokomotywy. W dniu
25 marca 2004 r. dyrektor wystąpił z wnioskiem o wypowiedzenie powodowi dotych-
czasowych warunków pracy i płacy w związku z brakiem uprawnień do wykonywania
zawodu maszynisty pojazdów trakcyjnych oraz ze względu na stan zdrowia (w wyni-
ku badań kontrolnych orzeczono wobec powoda ograniczenie dźwigania ciężarów
powyżej 15 kg) i brak możliwości zatrudnienia na innym stanowisku w oddziale Rs-5.
Pismem z 25 marca 2004 r. pracodawca zawiadomił Związek Zawodowy Pracowni-
ków Ruchu Ciągłego przy KWB „B.” SA w R. o zamiarze wypowiedzenia warunków
pracy i płacy w związku z brakiem uprawnień do wykonywania zawodu maszynisty
pojazdów trakcyjnych oraz ze względu na stan zdrowia i brak możliwości zatrudnie-
nia na innym stanowisku w oddziale Rs-5. Związek zawodowy negatywnie zaopinio-
wał decyzję pracodawcy dotyczącą wypowiedzenia powodowi warunków umowy o
pracę. W okresie od kwietnia do końca sierpnia 2004 r. powód przebywał na zwol-
nieniu lekarskim. Korzystał także z pomocy lekarza psychiatry. Po powrocie do pracy
powód został poinformowany, że w związku z utratą uprawnień do wykonywania do-
tychczasowej pracy pracodawca może zaproponować mu inne stanowisko pracy, a w
4
przypadku odmowy przyjęcia zaproponowanego stanowiska, może rozwiązać z pra-
cownikiem umowę o pracę. Podczas spotkania w dniu 6 września 2004 r. prezes
pozwanej poinformował powoda, że w związku z utratą przez niego uprawnień do
wykonywania dotychczasowej pracy oraz ograniczeniami zdrowotnymi może zapro-
ponować mu pracę na stanowisku robotnika do prac lekkich w zespole magazynów,
za wynagrodzeniem według kategorii zaszeregowania 9c w kwocie 1.198 zł mie-
sięcznie. Powód podpisał porozumienie o zmianie warunków zatrudnienia. Na swoją
prośbę od 1 października 2004 r. został przeniesiony do pracy w oddziale P-1 na
stanowisko mechanika maszyn i urządzeń układu KTZ. Od 1 listopada 2004 r. pod-
wyższono mu wynagrodzenie zasadnicze do kwoty 1.278 zł według kategorii zasze-
regowania 11a. W okresie od 29 marca do 26 czerwca 2004 r. powód korzystał ze
zwolnień lekarskich i otrzymywał w tym czasie wynagrodzenie za czas choroby i za-
siłek chorobowy w wysokości 80 % podstawy wymiaru. Różnica pomiędzy wynagro-
dzeniem i zasiłkiem w wysokości 80 % podstawy wymiaru wyniosła łącznie kwotę
1.416,27 zł. Różnica wynagrodzenia za pracę w związku ze zmianą stawki zaszere-
gowania (przy uwzględnieniu wszystkich składników) wyniosła w 2004 r. 1.511,38 zł,
a w 2005 r. 11.490,10 zł. Powód zwracał się na piśmie do pozwanego pracodawcy o
wyrównanie wszystkich składników wynagrodzenia za pracę, lecz otrzymał odpo-
wiedź odmowną. Sąd Rejonowy stwierdził, że powód cierpiał na łagodne zaburzenia
depresyjne, które mogły być wywołane przewlekłą sytuacją stresową, jednak w dniu
6 września 2004 r. - składając oświadczenie woli w zakresie zmiany warunków
umowy o pracę - posiadał rozeznanie sytuacji i rozumiał znaczenie swojego czynu.
Oddalając powództwo o odszkodowanie Sąd Rejonowy przyjął, że nie zostały
spełnione przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej określone w art. 471 k.c.
lub w art. 415 k.c., ponieważ zachowanie pracodawcy nie nosiło znamion winy i nie
było sprzeczne z przepisami prawa. Pozwany oddelegował powoda do innej pracy na
okres nieprzekraczający dopuszczalnego czasu powierzenia pracownikowi innej
pracy, powołując się przy tym na potrzeby pracodawcy. Powód, wyrażając zgodę na
oddelegowanie, nie kwestionował jego zasadności. Powierzona praca odpowiadała
kwalifikacjom powoda, a pozwany pracodawca nie naruszył art. 42 § 4 k.p. Powód
podnosił, że porozumienie z pracodawcą dotyczące nowych warunków pracy (w tym
wynagrodzenia) zawarł 6 września 2004 r. pod przymusem, bowiem pracodawca
zapowiedział, że w przypadku odmowy podpisania porozumienia zwolni go z pracy.
Sąd Rejonowy nie dopatrzył się po stronie powoda żadnej z wad oświadczenia woli,
5
w tym działania pod wpływem groźby. Wada określona w art. 87 k.c. polega na wa-
dliwym funkcjonowaniu mechanizmu woli, tzn. na nieprawidłowości przy powzięciu
aktu woli. Groźba musi być bezprawna. Bezprawne jest zarówno zachowanie się
sprzeczne z prawem (z ustawą bądź z zasadami współżycia społecznego), jak i za-
chowanie, które jest formalnie zgodne z prawem, jednakże zmierza do wymuszenia
złożenia oświadczenia woli (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 stycznia 1998 r., I
CKN 375/97, niepublikowany). W wyroku z 19 marca 2002 r., I CKN 1134/99 (OSNC
2003 nr 3, poz. 36), Sąd Najwyższy podkreślił, że bezprawność groźby polega na
sprzecznym z prawem działaniu grożącego lub wykorzystaniu działania formalnie
zgodnego z prawem do osiągnięcia celu, dla którego prawo to nie przysługuje. Sąd
Rejonowy ustalił, że pozwany pracodawca w czasie przedstawienia powodowi poro-
zumienia w zakresie nowych warunków pracy nie groził mu, że w przypadku odmowy
zawarcia porozumienia rozwiąże z nim stosunek pracy. Powód został wcześniej po-
informowany, że pracodawca może skorzystać z takiego uprawnienia. Jeżeli nawet
pracodawca zastrzegł możliwość rozwiązania z powodem umowy o pracę, w przy-
padku niewyrażenia przez niego zgody na propozycję zmiany warunków dotychcza-
sowej umowy, to takie oświadczenie nie stanowiło bezprawnej groźby w rozumieniu
art. 87 k.c. Stronom umownego stosunku pracy przysługuje bowiem prawo wypowie-
dzenia zawartej umowy o pracę, zaś dopuszczalność takiego wypowiedzenia nor-
mują przepisy prawa pracy. Gdyby powód nie zgodził się na zmianę warunków
umowy o pracę i zakład pracy w związku z tym wypowiedział mu umowę o pracę, to
przysługiwałyby mu środki prawne dla zwalczania zasadności bądź skuteczności
dokonanego wypowiedzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 sierpnia 1980 r., I
PR 52/80, OSNCP 1981 nr 3, poz. 39).
Sąd Rejonowy nie przyjął nieważności oświadczenia woli powoda ze względu
na znajdowanie się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie de-
cyzji i wyrażenie woli. Wada oświadczenia woli określona w art. 82 k.c., polegająca
na nieprawidłowym funkcjonowaniu mechanizmu woli, obejmuje dwa stany faktycz-
ne: wyłączenie świadomości i wyłączenie swobody. Obojętne jest, czy takie stany są
trwałe, czy tylko przejściowe. Stan wyłączający swobodne powzięcie decyzji i wyra-
żenie woli może być rozumiany tylko jako stan, w którym możliwość wolnego wyboru
jest całkowicie wyłączona. Brak świadomości charakteryzuje się brakiem rozeznania,
niemożności zrozumienia posunięć własnych lub też innych osób, niezdawaniem so-
bie sprawy ze znaczenia własnego postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z
6
11 grudnia 1979 r., II CR 448/79, OSP 1981 nr 3, poz. 45). Taka sytuacja nie miała
miejsca w przypadku powoda. Podpisując porozumienie dotyczące zmiany warun-
ków umowy powód miał możliwość swobodnego wyboru. Z opinii biegłego sądowego
z zakresu psychiatrii wynikało, że składając oświadczenie woli w zakresie warunków
umowy o pracę powód posiadał rozeznanie sytuacji i rozumiał znaczenie swojego
czynu.
Od powyższego wyroku powód wniósł apelację, kwestionując ustalenia fak-
tyczne, prawidłowość oceny materiału dowodowego oraz zarzucając naruszenie
prawa materialnego, a mianowicie art. 415 k.c. (ewentualnie 471 k.c.) w związku z
art. 300 k.p. przez ich niezastosowanie. Powód zarzucił również nadużycie prawa
przez pozwanego w sposób wyjątkowo rażący, widoczny i czytelny, co jest narusze-
niem art. 8 k.p.
Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych wyrokiem z 10 kwietnia 2007 r. [...] oddalił apelację. Sąd Okręgowy stwier-
dził, że Sąd Rejonowy przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe i właściwie
ocenił zgromadzony materiał dowodowy. Sąd drugiej instancji podniósł, że Sąd
pierwszej instancji - oprócz prawidłowego ustalenia faktów kluczowych dla rozpozna-
nia sprawy - skupił się na badaniu wielu okoliczności, których ustalenie z punktu wi-
dzenia wydania prawidłowego rozstrzygnięcia było zbędne. Zdaniem Sądu Okręgo-
wego o zasadności roszczeń zgłoszonych w pozwie decydowało przede wszystkim
udzielenie prawidłowej odpowiedzi na pytanie, czy porozumienie w sprawie nowych
warunków pracy, które powód zawarł z pozwanym pracodawcą w dniu 6 września
2004 r., było porozumieniem, które nie uchybiało przepisom Kodeksu pracy i było
wolne od wad, w szczególności czy nie zawarto go pod wpływem groźby (art. 87 k.c.)
lub w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie
woli (art. 82 k.c.). Sąd drugiej instancji stwierdził, że precyzyjne odtworzenie przebie-
gu zdarzeń związanych z niedopuszczeniem powoda do pracy na stanowisku ma-
szynisty lokomotywy spalinowej w dniu 6 maja 2003 r., wypadkiem przy pracy, jaki
zaistniał w tym dniu, późniejszym długotrwałym przebywaniem na zwolnieniu lekar-
skim, miało w sprawie drugorzędne znaczenie, zaś odnoszące się do tych kwestii
zarzuty apelacyjne nie mogły prowadzić do wzruszenia zaskarżonego wyroku. Sąd
Okręgowy uznał za istotny dla rozstrzygnięcia sprawy fakt wypowiedzenia powodowi
w dniu 6 września 2004 r. warunków pracy i płacy (na mocy porozumienia stron).
Powód przyjął zaproponowane mu nowe warunki zatrudnienia, wykonywał pracę na
7
powierzonym mu nowym stanowisku w zamian za umówione wynagrodzenie i do
dnia wniesienia pozwu w niniejszej sprawie nie kwestionował zasadności dokonanej
zmiany. Sąd Rejonowy wnikliwie zbadał, czy oświadczenie woli powoda w przedmio-
cie wyrażenia zgody na zaproponowane mu nowe warunki pracy i płacy dokonane
zostało w sposób niewadliwy. Sąd Okręgowy w pełni podzielił pogląd Sądu pierwszej
instancji, że przy podpisywaniu w dniu 6 września 2004 r. porozumienia w sprawie
zmiany warunków pracy i płacy powód działał z pełnym rozeznaniem skutków praw-
nych swojego oświadczenia woli. Dla zbadania, czy stan zdrowia powoda w tej dacie
nie stanowił przeszkody w świadomym albo swobodnym powzięciu decyzji i wyraże-
niu woli (co stanowi wadę oświadczenia woli z art. 82 k.c.), Sąd Rejonowy dopuścił
dowód z opinii biegłego lekarza medycyny z zakresu psychiatrii. Biegła, w obszernie
umotywowanej opinii, jednoznacznie ustaliła, że powód składając oświadczenie woli
posiadał rozeznanie sytuacji i rozumiał znaczenie swojego czynu. Na tej podstawie
Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, że wada oświadczenia woli przewidziana w art. 82
k.c. nie wystąpiła. Sąd drugiej instancji nie zgodził się z zarzutem skarżącego, że
powód przyjął zaproponowane mu nowe warunki pracy i płacy pod wpływem groźby
(art. 87 k.c.). Ustosunkowując się do zarzutów apelacji Sąd Okręgowy odwołał się do
wyroku Sądu Najwyższego z 10 października 2002 r., I PKN 439/01, LEX nr 76844,
zgodnie z którym nie można uznać za bezprawną groźbę działania pracodawcy,
który wskazuje na możliwość rozwiązania stosunku pracy w razie odmowy podjęcia
pracy na nowym stanowisku pracy. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy
wywiódł, że przesłanką prawnej doniosłości groźby w rozumieniu art. 87 k.c. jest
bezprawność groźby. Nie można uznać za bezprawną groźbę, gdy pracodawca
wskazuje na możliwość zastosowania środków, do użycia których jest uprawniony,
czym w rozpoznawanej sprawie była możliwość rozwiązania stosunku pracy w razie
odmowy podjęcia przez powoda pracy na nowym stanowisku pracy. Informowanie
pracownika o skutkach prawnych braku zgody na nowe warunki zatrudnienia stanowi
realizację uprawnień pracodawcy i nie może być kwalifikowanie jako działanie bez-
prawne.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powoda, za-
skarżając wyrok ten w całości. Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naru-
szenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a miano-
wicie: 1) art. 328 § 2 „k.c.” w związku z art. 391 k.p.c., z uwagi na niewyjaśnienie
prawnej podstawy wyroku, poprzez ograniczenie się jedynie do zarzutu apelacyjnego
8
co do oceny, czy porozumienie w sprawie nowych warunków pracy z dnia 6 września
2004 r. jest porozumieniem nieuchybiającym przepisom Kodeksu pracy i jest wolne
od wad, z uznaniem innych opisanych w wyroku zdarzeń (niedopuszczenie powoda
do pracy na stanowisku maszynisty lokomotywy spalinowej w dniu 6 maja 2003 r.,
wypadek przy pracy w tym dniu, długotrwałe przebywanie powoda na zwolnieniu le-
karskim) za mające drugorzędne znaczenie; 2) art. 386 § 4 „k.c.”, poprzez nierozpo-
znanie istoty sprawy z uwagi na nieodniesienie się do podnoszonego zarzutu nad-
użycia przez pozwanego prawa w stosunku do powoda w rozumieniu art. 8 k.p. w
sposób rażący, widoczny i czytelny, na co wskazują podejmowane działania co do
zatrudnienia powoda po wypadku przy pracy.
Skarżący wniósł o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania twierdząc, że
jest oczywiście uzasadniona, ponieważ Sąd Okręgowy naruszył wskazane przepisy
postępowania oraz nie rozpoznał istoty sprawy. Pełnomocnik powoda stwierdził, że
do zawartego w apelacji zarzutu naruszenia przez pracodawcę art. 8 k.p. nie ma
żadnego odniesienia w wyroku, a „zarzuty apelacyjne odnoszące się do ciągu zda-
rzeń i wskazujące na szykanę pozwanego jako pracodawcy zostały uznane za nie-
istotne bez wyjaśnienia dlaczego, z powołaniem się jedynie na brzmienie art. 385
k.p.c.”
Pełnomocnik powoda wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Została oparta jedynie
na zarzutach naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie art. 328 § 2 k.p.c. w
związku z art. 391 k.p.c. oraz art. 386 § 4 k.p.c. (w skardze kasacyjnej prawdopo-
dobnie w wyniku oczywistej omyłki pełnomocnik powoda powołał art. 328 § 2 „k.c.”
oraz art. 386 § 4 „k.c.”). Pierwszy z tych przepisów stanowi, że uzasadnienie wyroku
powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie:
ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i
przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej,
oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Skar-
żący twierdzi, że Sąd Okręgowy naruszył ten przepis z uwagi na niewyjaśnienie pod-
stawy prawnej wyroku. Jest to zarzut nieskuteczny. Sąd Okręgowy odniósł się
9
szczegółowo do oceny materialnoprawnej oświadczenia woli powoda złożonego 6
września 2004 r. i stwierdził, podzielając w tym przedmiocie ocenę prawną Sądu
Rejonowego, że oświadczenie to nie było dotknięte żadną z wad oświadczeń woli, w
szczególności powód nie złożył tego oświadczenia w stanie wyłączającym świadome
albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 82 k.c.) albo pod wpływem
bezprawnej groźby (art. 87 k.c.). Faktem jest, że Sąd Okręgowy nie oceniał szcze-
gółowo - z punktu widzenia prawa materialnego, z powołaniem się na konkretne
przepisy tego prawa - innych przedstawionych przez powoda w toku postępowania
zdarzeń (a mianowicie niedopuszczenia go do pracy na stanowisku maszynisty lo-
komotywy spalinowej w dniu 6 maja 2003 r., skutków wypadku przy pracy w tym
dniu, długotrwałego przebywania w związku z tym wypadkiem na zwolnieniu lekar-
skim), nie oznacza to jednak takiej wady uzasadnienia zaskarżonego wyroku, która
mogłaby powodować jego uchylenie.
Naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. może stanowić
usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej tylko wtedy, gdy uzasadnienie zaskar-
żonego wyroku nie posiada wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera tak
kardynalne braki, które uniemożliwiają kontrolę kasacyjną. Gdy sąd odwoławczy od-
dalając apelację orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w
pierwszej instancji, nie musi powtarzać dokonanych ustaleń. Wystarczy stwierdzenie,
że przyjmuje je za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2006 r., I CSK
147/05, LEX nr 190753). To samo można odnieść do oceny prawnej - jeżeli sąd od-
woławczy podziela ocenę prawną dokonaną przez sąd pierwszej instancji, nie musi
powtarzać wszystkich argumentów prawnych przytoczonych przez ten sąd, wystar-
czające jest, gdy stwierdzi, że podziela ustalenia faktyczne i oceny prawne sądu
pierwszej instancji, a apelację uznaje za nieuzasadnioną. W orzecznictwie Sądu Naj-
wyższego przyjmuje się, że jeżeli sąd drugiej instancji oddala apelację, akceptując
zarówno dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, jak i przyjętą
przez ten sąd podstawę prawną zaskarżonego orzeczenia, to wystarczające jest
przytoczenie w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji art. 385 k.p.c. jako
podstawy prawnej rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 października
1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999 nr 3, poz. 60).
Uzasadnienie orzeczenia sądu drugiej instancji nie musi zawierać wszystkich
elementów przewidzianych dla uzasadnienia orzeczenia sądu pierwszej instancji.
Jeżeli sąd drugiej instancji podziela ocenę prawną, jakiej dokonał sąd pierwszej in-
10
stancji - i uznaje ją za wyczerpującą - wystarczy stwierdzenie, że podziela
argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku sądu pierwszej instancji (por. wyroki
Sądu Najwyższego z 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05, LEX nr 179977, z 8 grudnia
2005 r., II CK 317/05, LEX nr 188553). W sprawie zakończonej zaskarżonym wyro-
kiem Sąd Rejonowy dokonał oceny prawnej roszczeń powoda w kontekście obu
możliwych do wyobrażenia podstaw skonstruowania odpowiedzialności odszkodo-
wawczej pozwanego pracodawcy - zarówno kontraktowej (art. 471 k.c.), jak i delikto-
wej (art. 415 k.c.). Oddalając apelację - na podstawie art. 385 k.p.c. - Sąd Okręgowy
w istocie podzielił ocenę prawną Sądu Rejonowego, zgodnie z którą działaniom
strony pozwanej nie można przypisać ani bezprawności (w szczególności naruszenia
przepisów prawa), ani zawinienia. Skoro skarga kasacyjna nie została oparta na za-
rzutach naruszenia przepisów prawa materialnego (zwłaszcza art. 471 k.c. i art. 415
k.c., stanowiących podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, zaakceptowaną w
sposób dorozumiany przez Sąd Okręgowy), to nie jest możliwe skontrolowanie w
postępowaniu kasacyjnym prawidłowości oceny materialnoprawnej co do braku moż-
liwości (przesłanek) przypisania stronie pozwanej odpowiedzialności odszkodowaw-
czej (opartej na zasadzie winy i bezprawności) za jakąś ewentualną szkodę ponie-
sioną przez powoda. Sporządzenie uzasadnienia w sposób nie w pełni odpowiadają-
cy stawianym mu wymaganiom może stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi
kasacyjnej wyjątkowo - wtedy, gdy przedstawione w nim motywy (w tym argumenta-
cja prawna) nie pozwalają na przeprowadzenie kontroli kasacyjnej zaskarżonego
orzeczenia. Jedynie bowiem w takim wypadku uchybienie art. 328 § 2 k.p.c. może
być uznane za mogące mieć wpływ na wynik sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego
z 28 lutego 2006 r., III CSK 149/05, LEX nr 182956). Skarga kasacyjna zarzucająca
zaskarżonemu wyrokowi sądu drugiej instancji, że został wadliwie uzasadniony (art.
328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c.) powinna wykazywać, że przez uchybienia
formalne sądu nie istnieje możliwość jednoznacznej rekonstrukcji podstaw rozstrzy-
gnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2006 r., V CK 405/04, LEX nr
195422). W rozpoznawanej sprawie istnieje możliwość jednoznacznej rekonstrukcji
podstaw rozstrzygnięcia, co wynika z analizy uzasadnień wyroków Sądów obydwu
instancji, a zatem nie sposób twierdzić, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku zo-
stało sporządzone z naruszeniem wymagań konstrukcyjnych przewidzianych w art.
328 § 2 k.p.c.
11
Drugi z zarzutów naruszenia przepisów postępowania dotyczy rzekomego nie-
rozpoznania istoty sprawy przez Sąd drugiej instancji z uwagi na nieodniesienie się
tego Sądu do podniesionego w apelacji zarzutu rażącego naruszenia przez pozwa-
nego pracodawcę prawa w stosunku do powoda „w rozumieniu art. 8 k.p.” Skarżący
powołał się przy tym na naruszenie przez Sąd Okręgowy art. 386 § 4 k.p.c., który
stanowi, że poza wypadkami określonymi w art. 386 § 2 i 3 k.p.c. (czyli w razie
stwierdzenia nieważności postępowania) sąd drugiej instancji może uchylić zaskar-
żony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpo-
znania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Zarzut naruszenia art. 386 §
4 k.p.c. jest również chybiony. Przepis ten - w odróżnieniu od art. 386 § 2 k.p.c. - nie
nakazuje sądowi drugiej instancji uchylenia zaskarżonego wyroku sądu pierwszej
instancji, lecz przewiduje jedynie taką możliwość. Sąd drugiej instancji może bowiem
uchylić zaskarżony wyrok w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy, ale może także sam sprawę rozpoznać co do istoty. Sąd drugiej instancji
tylko wyjątkowo może naruszyć art. 386 § 4 k.p.c. wydając orzeczenie prawomocnie
kończące postępowanie w sprawie (oddalające apelację lub zmieniające zaskarżony
wyrok i orzekające co do istoty sprawy) zamiast orzeczenia uchylającego zaskarżony
apelacją wyrok sądu pierwszej instancji. Nierozpoznanie istoty sprawy przez sąd
pierwszej instancji stwarza sądowi apelacyjnemu możliwość, a nie obowiązek, uchy-
lenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Nie
ma przeszkód, aby w takiej sytuacji sąd drugiej instancji wydał orzeczenie kończące
postępowanie, jeżeli nie zmienia ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd pierw-
szej instancji, a jedynie stosuje do nich inne przepisy prawa materialnego (por. wyrok
Sądu Najwyższego z 12 listopada 2007 r., I PK 140/07).
Zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. jest nietrafny także z innej przyczyny.
Przepis ten reguluje sytuację nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej in-
stancji, nie dotyczy natomiast nierozpoznania istoty sprawy przez sąd drugiej instan-
cji. Twierdzenie skarżącego, że został on naruszony przez Sąd Okręgowy w związku
z nierozpoznaniem jednego z zarzutów apelacji, stanowi zatem nieadekwatne do
normatywnej treści tego przepisu uzasadnienie jego naruszenia. Nierozpoznanie
istoty sprawy stanowi wadę braną pod uwagę w ramach kontroli orzeczeń sądu
pierwszej instancji w postępowaniu apelacyjnym (art. 386 § 4 k.p.c.). Zarzut tego ro-
dzaju wadliwości nie odnosi się do orzeczenia sądu drugiej instancji i nie może sta-
12
nowić usprawiedliwionej podstawy skargi kasacyjnej (por. wyrok Sądu Najwyższego
z 14 lutego 2001 r., I PKN 247/00, OSNAPiUS 2002 nr 21, poz. 521). Granic rozpo-
znania sprawy przez sąd drugiej instancji dotyczy bowiem inny przepis, a mianowicie
art. 378 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę
w granicach apelacji, co jest rozumiane także jako obowiązek odniesienia się do
wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów. W skardze kasacyjnej nie zarzucono
jednak naruszenia art. 378 § 1 k.p.c., co czyni kasacyjny zarzut nierozpoznania przez
Sąd Okręgowy apelacyjnego zarzutu dotyczącego nadużycia przez pozwanego pra-
codawcę prawa w stosunku do powoda pozbawionym racji ze względu na nieodnie-
sienie go do właściwej normy procesowej. Nierozpoznania istoty sprawy przez sąd
drugiej instancji - w znaczeniu nierozpoznania wszystkich zarzutów apelacyjnych -
dotyczy zatem inny przepis niż wskazany w podstawach skargi kasacyjnej, co czyni
zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. bezpodstawnym (chybionym).
Istotna część wywodów uzasadnienia skargi kasacyjnej poświęcona jest nie-
rozpoznaniu przez Sąd Okręgowy twierdzeń powoda dotyczących nadużycia prawa
przez pracodawcę w stosunku do niego, zwłaszcza długotrwałego szykanowania go
przez pracodawcę, w następstwie czego powód popadł w depresję. Sąd Najwyższy
nie może ocenić zasadności tych zarzutów, ponieważ nie zostały one powiązane z
odpowiednio skonstruowanymi zarzutami naruszenia przepisów prawa procesowego
albo materialnego. W skardze kasacyjnej w ogóle nie zarzucono naruszenia przepi-
sów prawa materialnego (np. art. 415 k.c., art. 471 k.c., art. 8 k.p.), co uniemożliwia
dokonanie przez Sąd Najwyższy oceny prawidłowości rozstrzygnięcia co do istoty
sprawy (oddalenia apelacji od wyroku oddalającego powództwo). Sąd Najwyższy
rozpoznaje bowiem skargę kasacyjną jedynie w granicach sformułowanych przez
skarżącego podstaw (art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną na pod-
stawie art. 39814
k.p.c. O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.
========================================