Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 582/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa "I.(...)" - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.
przeciwko A. P. i B. P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 marca 2008 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 20 lutego 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 20 lutego 2007 r. oddalił apelację pozwanych od
wyroku zasądzającego od nich na rzecz strony powodowej na podstawie art. 299 k.s.h.
kwoty 178 570,51 zł z ustawowymi odsetki i kosztami procesu.
2
Według dokonanych ustaleń należności obciążające „A.(...)” spółkę z o.o., w której
pozwani pełnili funkcje prezesa i wiceprezesa zarządu, stały się wymagalne w stosunku do
strony powodowej w okresie od 21 czerwca do 15 października 2002 r. Wobec ich
niezaspokojenia strona powodowa, po uzyskaniu w dniu 15 stycznia 2003 r. tytułu
wykonawczego, złożyła w dniu 27 stycznia 2003 r. wniosek o wszczęcie egzekucji kwoty
6 758,37 zł z odsetkami od 28 czerwca 2002 r. z łącznej kwoty 155 802,82 zł., na którą
opiewał tytuł wykonawczy. Po wyegzekwowaniu kwoty 7 574,20 zł dalsze prowadzenie
egzekucji nie było możliwe, bowiem postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2003 r. - w
następstwie uwzględnienia wniosku pozwanych z dnia 12 marca 2003 r. - ogłoszona
została upadłość spółki „A.(...)”. W okresie 2000 r. – 2003 r. prowadzonych było przeciwko
tej spółce 25 postępowaniach egzekucyjnych, z których 16 zakończyło się
wyegzekwowaniem należności, natomiast 9 postępowań, w tym wszczęte wnioskiem
strony powodowej, zostało umorzone na podstawie art.63 § 1 Prawa upadłościowego.
Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 7 listopada 2003 r. postanowił nie
wszczynać z urzędu postępowania w przedmiocie pozbawienia pozwanych prawa
prowadzenia działalności gospodarczej, a postanowieniem z dnia 4 marca 2005 r. odrzucił
wniosek strony powodowej o wydanie takiego orzeczenia.
Sądy obu instancji uznały, że trwałe zaprzestanie spłacania długów przez spółkę
zarządzaną przez pozwanych miało miejsce już w połowie 2002 r., a zatem złożony w
marcu 2003 r. wniosek pozwanych o ogłoszenie upadłości nie był wnioskiem złożonym we
właściwym czasie.
Sąd Apelacyjny odnosząc się do zarzutów apelacyjnych uznał:
- za niezasadny zarzut braku prawidłowego umocowania pełnomocnika
procesowego strony powodowej, bowiem na taką okoliczność mogłaby powoływać się tylko
strona powodowa, a ponadto czynności procesowe podjęte przez pełnomocnika W. W.
zostały potwierdzone przez zarząd powodowej spółki;
- za bezzasadny zarzut naruszenia art. 365 i 366 k.p.c., bowiem niewydanie przez
Sąd Rejonowy w P. w sprawie V Up. – Zd. (…) w stosunku do pozwanych orzeczenia
zakazującego prowadzenia działalności gospodarczej (art.172
Prawa upadłościowego), nie
pozbawia możliwości wydania wobec pozwanych orzeczenia na podstawie art. 299 k.s.h.;
- niezasadny zarzut naruszenia art. 299 k.s.h., skoro już w połowie 2002 r. spółka
zarządzana przez pozwanych przestała regulować należności publicznoprawne (składki
ZUS, podatki).
3
Skarga kasacyjna pozwanych oparta została na podstawie naruszenia prawa
materialnego – art. 299 § 1 i 2 k.s.h. oraz prawa procesowego – art. 379 pkt 2 w zw. z art.
87 § 2 i art. 89 § 1, art. 379 pkt 3 w zw. z art. 365 i 366, art. 378 § 1 oraz art. 227 i 224 w
zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Skarżący wnosili o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku
Sądu pierwszej instancji, zniesienie postępowania i przekazania sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się do najdalej idącego zarzutu nieważności postępowania stwierdzić
należy, że Sąd Najwyższy, choć związany granicami zaskarżenia i podstaw kasacyjnych,
bierze pod uwagę z urzędu nieważność postępowania przed sądem drugiej instancji. W
tym stanie rzeczy nie ma przeszkód, by strona wnosząca skargę kasacyjną wskazała
podstawy takiej nieważności, dotykające stronę przeciwną, skoro Sąd Najwyższy
okoliczność skutkującą nieważność postępowania rozważa z urzędu (art. 39813
§ 2 k.p.c.).
W rozpoznawanej sprawie pełnomocnikiem strony powodowej zarówno w postępowaniu
przed sądem pierwszej, jaki drugiej instancji był W. W., który według twierdzeń strony
powodowej w tym czasie był jej pracownikiem. Jeśli istotnie W. W. był pracownikiem strony
powodowej, to okoliczność, że udzielone mu pełnomocnictwo – ze względu na uchybienie
wymaganiu przewidzianemu w art. 205 § 1 k.s.h. - było bezskuteczne, nie mogła rodzić
nieważności postępowania, skoro czynności procesowe W. W. zostały zgodnie z art. 97 § 2
k.p.c. zatwierdzone przez członków zarządu strony powodowej.
Kwestia, czy W. W. był pracownikiem strony powodowej po dniu 31 grudnia 2004 r.,
a więc w okresie, gdy jako pełnomocnik strony powodowej brał udział w nadal toczącym się
postępowaniu w Sądzie Okręgowym, a następnie w Sądzie Apelacyjnym, jest sporna i
niestety nie została wyjaśniona przez Sąd Apelacyjny w ramach zarzutu podniesionego w
apelacji. Strona powodowa odpowiadając na ten zarzut ograniczyła się do zaprzeczenia
twierdzeniom pozwanych. Pozwani konsekwentnie zarzut ten podnosili, żądając aby strona
powodowa fakt pozostawania W. W. w stosunku pracy wykazała stosownym dokumentem.
Wnosili także o zwrócenie się przez Sąd z zapytaniem do Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych. Strona powodowa odpowiadając na te zarzuty twierdziła, że zgodnie z
rozkładem ciężaru dowodu, to pozwani powinni wykazać, że W. W. nie był jej
pracownikiem od 1 stycznia 2005 r. Sąd Apelacyjny nie odnosząc się do tego – istotnego z
punktu widzenia ważności postępowania – sporu przyznał w sposób dorozumiany rację
stronie powodowej. Należy więc z całą mocą podkreślić, że obowiązek wykazania
zdolności pełnienia funkcji pełnomocnika dotyczy nie tylko zarządców i zleceniobiorców,
4
lecz wszystkich osób wymienionych w art. 87 k.p.c. Jeśli więc przeciwnik strony podniesie
zarzut braku zdolności pełnienia przez osobę ją reprezentującą funkcji pełnomocnika
procesowego, obowiązkiem sądu jest zobowiązanie takiej osoby do przedstawienia
stosownych dokumentów. Nieprzedstawienie w wyznaczonym terminie dokumentów
legitymujących udział pełnomocnika w sprawie kwalifikować należy jako wadę
pełnomocnictwa, uniemożliwiającą udział w sprawie. W najnowszym orzecznictwie Sądu
Najwyższego, pod wpływem głosów krytyki poglądów wyrażonych w uchwałach Sądu
Najwyższego z dnia 20 grudnia 1968 r., III CZP 93/68 (OSNCP 1969, nr 7-8, poz.129) oraz
z dnia 18 września 1992 r., III CZP 112/92 (OSNCP 1993, nr 5, poz.75), przeważa
stanowisko, że występowanie w sprawie w charakterze pełnomocnika strony osoby, która
nie może być pełnomocnikiem, oznacza brak należytego umocowania ze skutkami
przewidzianymi w art. 379 pkt 2 k.p.c., w związku z czym uchybienie to nie może być
usunięte w drodze zatwierdzenia przez stronę czynności dokonanych przez tę osobę
(uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 2004 r., III CZP 32/04, OSNC 2006, nr 1, poz.
2; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2001, I PKN 586/00, OSNP 2003, nr 14,
poz. 335). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę pogląd ten podziela.
Dopuszczenie zatem w charakterze pełnomocnika strony powodowej W. W. w sytuacji, gdy
nie będąc jej pracownikiem nie mógł być pełnomocnikiem, oznaczałoby nieważność
postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.).
Nie przesądzając kwestii nieważności postępowania uznać należało, że Sąd
Apelacyjny, ograniczając się do stwierdzenia, że czynności W. W. potwierdzone zostały
przez zarząd powodowej spółki w istocie nie odniósł się do zarzutu apelacyjnego
nieważności postępowania, opartego na tezie, że osoba ta w ogóle nie mogła pełnić funkcji
pełnomocnika strony powodowej. Oznacza to naruszenie – powołanego w skardze
kasacyjnej - art. 378 k.p.c. Zasadność tego zarzutu powoduje, że ocena pozostałych
byłaby przedwczesna.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 39815
§ 1
k.p.c.).