Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 10 kwietnia 2008 r.
III UZ 16/07
Osoby bliskie zmarłego wnioskodawcy nie są współuczestnikami jedno-
litymi w rozumieniu art. 73 § 2 k.p.c. w sprawie o świadczenia, o których mowa
w art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Fun-
duszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353
ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn (sprawoz-
dawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 kwietnia
2008 r., sprawy z odwołania Franciszka K., Grzegorza K. i Marty K. następców praw-
nych zmarłej Jadwigi K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w L.
o prawo do renty, na skutek zażalenia wnioskodawcy Grzegorza K. na postanowienie
Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 października 2007 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie w sprawie z wniosku Jadwigi K. z udziałem jej następców
prawnych: Franciszka K., Grzegorza K. i Marty K. odrzucił skargę kasacyjną Grzego-
rza K. od wyroku z 26 czerwca 2007 r., w którym Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu
Okręgowego-Sądu Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 9 listopada 2006 r. i
oddalił odwołanie Jadwigi K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału
w R.P. z dnia 28 grudnia 2004 r., odmawiającej jej prawa do renty z tytułu niezdolno-
ści do pracy.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał, że skarga kasacyjna
Grzegorza K. podlegała odrzuceniu z tego powodu, że nie złożył on wniosku o dorę-
czenie mu odpisu wyroku Sądu drugiej instancji. Wniosek w trybie art. 387 § 3 k.p.c.
2
złożył na gruncie niniejszej sprawy jedynie Franciszek K. działający w swoim imieniu.
Pomiędzy wymienionymi współuczestnikami sporu nie istnieje współuczestnictwo
jednolite, zatem czynności dokonane przez jednego ze współuczestników wywołały
skutek procesowy jedynie w stosunku do współuczestnika działającego (art. 73 § 1
k.p.c.).
W zażaleniu na powyższe postanowienie Grzegorz K., reprezentowany przez
pełnomocnika będącego adwokatem, wniósł o jego uchylenie wskazując, że nie
można się zgodzić z twierdzeniem Sądu Apelacyjnego, że pomiędzy współuczestni-
kami sporu Franciszkiem K. i Grzegorzem K. nie istnieje współuczestnictwo jednolite.
Treść art. 73 § 2 k.p.c. wyraźnie stanowi, iż „w wypadku, gdy z istoty spornego sto-
sunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie
wszystkich współuczestników (współuczestnictwo jednolite), czynności procesowe
współuczestników działających są skuteczne wobec nie działających." W przedmio-
towej sprawie, wobec braku działu spadku, wyrok niepodzielnie dotyczyć ma wszyst-
kich uczestników, jako współwłaścicieli majątku spadkowego - tak Franciszka K., jak
również Grzegorza K. oraz Marty K. W sprawie tej zachodzi więc w sposób oczywisty
współuczestnictwo jednolite pomiędzy następcami prawnymi zmarłej Jadwigi K., po-
nieważ wynika ono z treści art. 1035 k.c., z tego względu czynności procesowe pod-
jęte przez Franciszka K. z mocy art. 73 § 2 k.p.c. odnoszą skutek wobec Grzegorza
K. i odwrotnie (209 k.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie należy wyjaśnić, że w toku niniejszego procesu Jadwiga K. zmarła,
a postępowanie sądowe wywołane jej odwołaniem od wskazanej wyżej decyzji ZUS
z 28 grudnia 2004 r. było kontynuowane z udziałem jej następców: syna Grzegorza
K. i męża Franciszka K. działającego w imieniu własnym oraz jako przedstawiciel
małoletniej córki Marty K.
Jak wynika z zażalenia opiera się ono na przekonaniu skarżącego, że będąca
przedmiotem procesu renta należna do dnia śmierci Jadwigi K. weszła do spadku po
niej, wobec czego wyrok powinien dotyczyć niepodzielnie wszystkich uczestników,
jako współwłaścicieli majątku spadkowego. Dlatego, jego zdaniem, pomiędzy na-
stępcami prawnymi zmarłej Jadwigi K. zachodzi współuczestnictwo jednolite wynika-
3
jące z art. 1035 k.c., a czynności procesowe podjęte przez Franciszka K. z mocy art.
73 § 2 k.p.c. odnoszą skutek wobec Grzegorza K. i odwrotnie (art. 209 k.c.).
Powyższe zapatrywanie nie uwzględnia tego, że zgodnie z art. 922 § 2 k.c. nie
należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak
również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby nieza-
leżnie od tego, czy są one spadkobiercami. Z tego względu prawa do świadczeń
określonych ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), jako prawa zmarłego ściśle
związane z jego osobą, nie należą do spadku, a zatem nie są przedmiotem dziedzi-
czenia, (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 listopada 2001 r.,
P 2/2001, pkt. III.1; por. także: uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
26 lutego 1965 r., III PO 22/64, OSNCP 1965 nr 7-8, poz. 107, wpisaną do księgi za-
sad prawnych, oraz uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 9 grudnia
1968 r. - również wpisaną do księgi zasad prawnych, III PZP 59/68, OSNCP 1969 nr
4, poz. 84; ponadto wyrok Sąd Apelacyjnego w Lublinie z 19 sierpnia 1999 r., III AUa
229/99, OSA 2000 nr 7-8, poz. 32).
Roszczenia o wskazane wyżej świadczenia mogą być jednak, co ma miejsce
w rozpoznawanej sprawie, dochodzone na podstawie art. 136 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, który ustala szczególne następstwo prawne po osobie, która zgłosiła
wniosek o świadczenia określone ustawą. Zgodnie z ustępem pierwszym tego arty-
kułu, w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą,
świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi
prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzie-
ciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w
razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na któ-
rych utrzymaniu pozostawała ta osoba. Warunkiem realizacji przez te osoby prawa
do wymienionych świadczeń jest zgłoszenie przez nie w terminie 12 miesięcy od dnia
śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, wniosku o dalsze prowadzenie po-
stępowania (art. 136 ust. 3). Spełnienie tego warunku upoważnia je do udziału w dal-
szym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci
osoby, która o te świadczenia wystąpiła (art. 136 ust. 2). Uprawnienia wynikające z
art. 136 przysługują osobom wskazanym w tym przepisie niezależnie od tego czy są
spadkobiercami osoby, której rozważane świadczenia przysługiwały.
4
Jak wynika z przytoczonej wyżej regulacji świadczenia wskazane w art. 136
ustawy o emeryturach i rentach z FUS przysługują uprawnionym osobom tylko na
wniosek o dalsze prowadzenie postępowania zgłoszony przez każdego zaintereso-
wanego z osobna (art. 136 ust. 3). Ponadto, świadczenia te, jako świadczenia pie-
niężne, są z natury rzeczy świadczeniami podzielnymi i od decyzji sądu opartej na
ocenie spełnienia przez poszczególnych uczestników postępowania przesłanek z art.
136 ust. 1, zależy przyznanie prawa do świadczenia. Wobec tego ani z istoty sto-
sunku prawnego, będącego przedmiotem niniejszego postępowania, ani z przepisu
ustawy nie wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestni-
ków. Wyłącza to, w świetle art. 73 § 2 k.p.c., możliwość uznania, że uczestnicy po-
stępowania w niniejszej sprawie są objęci współuczestnictwem jednolitym. W tej sy-
tuacji złożenie wniosku o doręczenie orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnie-
niem przez jednego z uczestników tego postępowania (Franciszka K.), niebędącego
współuczestnikiem jednolitym, nie otwiera drogi do zaskarżenia orzeczenia skargą
kasacyjną innemu uczestnikowi (skarżącemu w obecnym postępowaniu) (por. np.
postanowienia Sądu Najwyższego z 28 marca 2002 r., I PKN 343/01, Prokuratura i
Prawo 2003 nr 1, s. 43 i z 30 października 2003 r., I PK 382/03).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z
art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie.
========================================