Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 520/07
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Zbigniew Strus
w sprawie z wniosku M. B.
przy uczestnictwie Z. B. i Miasta W.
o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 17 kwietnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania Miasta W. od postanowienia Sądu
Okręgowego w W. z dnia 24 maja 2007 r., sygn. akt V Ca (…),
I uchyla zaskarżone postanowienie w części oddalającej apelację dotyczącą
stwierdzenia przez Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 18 grudnia 2006 r.,
sygn. akt XVI Ns (…) zasiedzenia nieruchomości, położonej w W. przy ul. S.,
w obrębie 1- 05 - 13, stanowiącej część działki ewidencyjnej nr 5,
oznaczonej projektowanym numerem ewidencyjnym (…), o powierzchni 723
m
2
, przedstawionej na mapie, sporządzonej przez geodetę Z. M., przyjętej do
ewidencji zasobu powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i
Kartograficznej w dniu 23 listopada 2005 r. pod numerem (…), która to
nieruchomość ma urządzoną księgę wieczystą nr (...), prowadzoną przez
Sąd Rejonowy i oddala w tym zakresie wniosek;
II ustala, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze
swoim udziałem w sprawie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 18 grudnia 2006 r. Sąd Rejonowy stwierdził, że M. i Z. B.
na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej nabyli przez zasiedzenie z dniem 1
października 2000 r. własność nieruchomości gruntowej w W. przy ul. S., składającej się
z działek o projektowanych numerach ewidencyjnych (…) i (…), o powierzchni 723 m2
i
239 m2
, dla których prowadzone są księgi wieczyste odpowiednio o numerach (...) i (...).
Sąd ten ustalił, że nieruchomość przy ul. S. nabyła babka wnioskodawczyni w
1935 r. Na podstawie przepisu dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i
użytkowaniu gruntów na obszarze miasta W. własność tej nieruchomości stała się
własnością gminną, a następnie Skarbu Państwa. Wnioskodawczyni M. B. nabyła
spadek po babce na podstawie testamentu (w 1991 r.). W lipcu 1996 r. M. B. zawarła
związek małżeński z Z. B. Nieruchomość została skomunalizowana.
Sąd Rejonowy przyjął samoistne posiadanie nieruchomości wnioskodawczyni i jej
poprzedniczki prawnej. Posiadanie to było wykonywane w dobrej wierze i przy
uwzględnieniu art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny
(Dz. U. Nr 55, poz. 321). Sąd Rejonowy stwierdził, że zasiedzenie przez
wnioskodawczynię i jej małżonka nastąpiło ostatecznie w dniu 1 października 2000 r.
(na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej).
W wyniku wniesienia apelacji przez Miasto W. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone
postanowienie Sądu Rejonowego w ten sposób, że uznał nabycie nieruchomości przez
zasiedzenie z dniem 27 maja 2005 r., a w pozostałej części apelację oddalił. Sąd ten
stwierdził władanie nieruchomością w złej wierze. Oznaczało to konieczność
odpowiedniego wydłużenia terminu zasiedzenia nieruchomości. Przy uwzględnieniu art.
10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. Sąd Okręgowy ustalił, że zasiedzenie nastąpiło w dniu
27 maja 2005 r. W ocenie tego Sądu, nie doszło do przerwania biegu zasiedzenia
spornej nieruchomości, ponieważ powództwo windykacyjne Miasta W. zostało
wytoczone jedynie przeciwko wnioskodawczyni M. B., a zasiedzenie biegło na rzecz
obojga małżonków. Skoro nie zostali oni pozwani łącznie w procesie wydobywczym, to
nie zostały spełnione warunki przerwania zasiedzenia, przewidziane w art. 175 k.c. w
zw. z art. 123 § 1 pkt 1 k.c.
Skargą kasacyjną Miasta W. zaskarżono postanowienie Sądu drugiej instancji w
części obejmującej stwierdzenia zasiedzenia nieruchomości położonej w W. przy ul. S.,
3
[stanowiącej działkę o projektowanym numerze ewidencyjnym (…), o pow. 723 m2
], dla
której prowadzona jest księga wieczysta nr (...).
W skardze podniesiono następujące zarzuty: naruszenie art. 172 k.c. w zw. z art.
10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz.
321) oraz w zw. z art. 175 i w zw. z art. 123 § 1 pkt 1 k.c.; naruszenie art. 175 k.c. w zw.
z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. oraz w zw. z art. 72 § 1 pkt 1 § 2 k.p.c.; art. 31 § 1 k.r.o.
Skarżąca twierdziła, że w wyniku wytoczenia przeciwko wnioskodawczyni powództwa o
wydaniu nieruchomości nastąpiło przerwanie biegu zasiedzenia. Domagała się w
związku z tym uchylenia postanowienia Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania temu Sądowi,
ewentualnie – wskazanego uchylenia i orzeczenia co do istoty przez oddalenie wniosku
o stwierdzenie zasiedzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasadnicze znaczenie w niniejszym postępowaniu miała kwestia stwierdzenia
przerwania biegu zasiedzenia biegnącego na rzecz wnioskodawczyni M. B. w związku z
wytoczeniem przez Miasto W. (uczestnika postępowania) przeciwko M. B. procesu o
wydanie działki bliżej określonej w pozwie [sygn. akt III C (…)] i w skardze kasacyjnej.
Według Sądu Okręgowego, pozew o wydanie nieruchomości nie mógł jednak
spowodować przerwania biegu zasiedzenia, ponieważ powództwo zostało wniesienie
tylko przeciwko M. B. (obecnej wnioskodawczyni), a tymczasem zasiedzenie biegło na
jej rzecz i na rzecz jej małżonka Z. B. Skoro sprawa o wydanie nieruchomości mogła
toczyć się tylko przeciwko obojgu małżonkom łącznie (art. 72 § 1 i § 2 k.p.c.), nie zostały
spełnione wymogi prowadzące do przerwania biegu zasiedzenia (art. 175 k.c. w zw. z
art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Stanowiska Sądu Okręgowego nie można podzielić.
Zgodnie z art. 175 k.c., do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o
biegu przedawnienia roszczeń. Zastosowanie ma tu przede wszystkim art. 123 § 1 pkt 1
k.c. wskazujący na te zdarzenia (akty dochodzenia roszczeń przez wierzycieli), które
powodują przerwanie biegu przedawnienia tych roszczeń. Odpowiednie zastosowanie
tego przepisu do zasiedzenia oznacza, że przerwanie biegu zasiedzenia mogłoby
nastąpić w wyniku wytoczenia przez właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi
powództwa o wydanie nieruchomości, co do której rozpoczął się już bieg zasiedzenia.
Powództwo takie zmierza bowiem bezpośrednio do ochrony prawa własności i tym
samym – do spowodowania przerwania posiadania posiadacza samoistnego (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2004 r. I CK 276/04, nieopubl.). Z
4
ustaleń dokonanych przez Sąd Okręgowy nie wynika, że z powództwem windykacyjnym
w sprawie o sygn. III C (…) wystąpił inny podmiot niż podmiot legitymujący się prawem
własności w stosunku do spornej nieruchomości.
W skardze kasacyjnej trafnie zwrócono uwagę na to, że czym innym jest kwestia
określenia samej postaci i adresata tzw. akcji zaczepnej właściciela wobec samoistnego
posiadacza, a czym innym odpowiednie, procesowe ukształtowanie strony biernie
legitymowanej w procesie windykacyjnym. Podstawowe znaczenie ma bowiem
jurydyczny cel akcji zaczepnej właściciela. Skoro zasiedzenie biegnie przeciwko temu
właścicielowi i na rzecz samoistnego zindywidualizowanego posiadacza, to wytaczając
powództwo windykacyjne przeciwko takiemu posiadaczowi, właściciel manifestuje tym
samym wolę ochrony prawa własności wobec tego podmiotu. Tym samym spełnione
zostają warunki przerwania biegu zasiedzenia w rozumieniu art. 175 k.c. w zw. z art.
123 § 1 pkt 1 k.c. w odniesieniu do posiadacza pozwanego w procesie wydobywczym.
Przyjęcie zatem przez Sąd Okręgowy stanowiska, że wniesienie przeciwko
wnioskodawczyni przez Miasto W. powództwa o wydanie nieruchomości nie prowadziło
do przerwania wobec niej biegu zasiedzenia, stanowiło naruszenie przepisów art. 175
k.c. w zw. z art. 123 § 1 pkt 1 k.c.
Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawczyni władała działką (określoną w pozwie o
jej wydanie i w skardze kasacyjnej) jako posiadacz samoistny w złej wierze. Zgodnie z
utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, przepis art. 10 ustawy z dnia 28 lipca
1990 r. ma także zastosowanie do nieruchomości państwowych, które z dniem 27 maja
1990 r. stały się z mocy prawa mieniem komunalnym (zob. np. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 13 stycznia 1995 r., III CZP 174/94, OSNC 1995, z. 4, poz. 67).
Oznacza to, że przy doliczeniu okresu samoistnego posiadania wspomnianej działki
przez poprzedniczkę prawną wnioskodawczyni (jej babkę) nabycie własności przez
wnioskodawczynię przez zasiedzenie mogło nastąpić z dniem 27 maja 2005 r. Skrócony
zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. termin zasiedzenia rozpocząłby swój
bieg właśnie od dnia 27 maja 1990 r. Wniesienie przez właściciela (uczestnika
postępowania o zasiedzenie) pozwu o wydanie działki w dniu 23 maja 2005 r.
spowodowało przerwanie biegu zasiedzenia w rozumieniu art. 175 k.c. w zw. z art. 123
§ 1 pkt 1 k.c. w odniesieniu do omawianej działki, bliżej określonej także w skardze
kasacyjnej.
Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że Sąd Okręgowy badał
istnienie przesłanek zasiedzenia przewidzianych w art. 172 k.c. także w odniesieniu do
5
małżonka wnioskodawczyni - uczestnika, traktując go jako równorzędnego w stosunku
do wnioskodawczyni posiadacza (współposiadacza nieruchomości). Co więcej, przyjął
także konstrukcję kontynuacji posiadania tego uczestnika; rozpoczętego jeszcze przez
babkę małżonki. Ta prawna ocena charakteru władania nieruchomością przez małżonka
wnioskodawczyni nie może być uznana za właściwą. Przymiot posiadacza samoistnego
mogła uzyskać tyko uczestniczka postępowania i tylko ona mogła doliczyć okres
samoistnego władania nieruchomością przez swoją poprzedniczkę prawną (art. 176
k.c.). Władanie sporną nieruchomością przez małżonka wnioskodawczyni mogło się
mieścić tylko w ramach posiadania samoistnego sprawowanego przez M. B. Małżonek
wnioskodawczyni nie miał zatem statusu samoistnego współposiadacza nieruchomości.
Możliwość zasiedzenia zatem przez niego określonej w skardze kasacyjnej działki
gruntu w ogóle nie mogła być brana pod uwagę i to nie tylko z racji braku - jak
podniesiono w skardze - wymaganego terminu zasiedzenia. Stwierdzenie zasiedzenia
nieruchomości przez małżonka wnioskodawczyni stanowiło zatem naruszenie przepisu
art. 172 k.c.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c. orzekł
jak w sentencji. O kosztach postępowania orzeczono stosownie do art. 520 § 1 k.p.c.