Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 9 maja 2008 r.
II PK 319/07
1. Zasądzenie odszkodowania zamiast żądanego przywrócenia do pracy
nie obejmuje powagą rzeczy osądzonej wynagrodzenia za czas pozostawania
bez pracy, jeżeli pracownik nie dochodził takiego roszczenia.
2. Prawomocne oddalenie powództwa o przywrócenie do pracy sprawia,
że późniejsze żądanie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy podlega
oddaleniu.
3. Gdy sąd pracy, mimo braku żądania wynagrodzenia za czas pozosta-
wania bez pracy, rozstrzyga o nim negatywnie (oddala je), to powaga rzeczy
osądzonej obejmuje również taki przedmiot rozstrzygnięcia (art. 366 k.p.c.).
4. Wniesienie apelacji od wyroku oddalającego żądanie przywrócenia do
pracy i zasądzającego odszkodowanie nie powoduje uprawomocnienia się
orzeczenia w części dotyczącej odszkodowania z art. 45 § 1 k.p.
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski (sprawozdawca), Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 maja
2008 r. sprawy z powództwa Władysławy H. przeciwko Naczelnej Izbie Lekarskiej z
siedzibą w W. o wynagrodzenie, na skutek skargi kasacyjnej powódki od postano-
wienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 czerwca 2007 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Apelacyj-
nemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Wanda H. wniosła skargę kasacyjną od postanowienia Sądu Apela-
cyjnego w Warszawie z 28 czerwca 2007 r., oddalającego jej zażalenie na postano-
wienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 5 marca 2007 r., odrzucające jej pozew o
2
wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy ze względu na uprzednie osądzenie
sprawy (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny orzeczenie oparł na ustaleniu, że powódka w związku z od-
wołaniem od wypowiedzenia umowy o pracę dochodziła alternatywnie przywrócenia
do pracy bądź odszkodowania za cały okres pozostawania bez pracy. Sąd Okręgowy
w Warszawie wyrokiem z 27 stycznia 2005 r. [...] oddalił powództwo o przywrócenie
do pracy i zasądził powódce od pracodawcy Naczelnej Izby Lekarskiej w W. odszko-
dowanie w kwocie 23.907,78 zł (odpowiadające wysokością trzymiesięcznemu wy-
nagrodzeniu) za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę z odsetkami i
oddalił żądanie odszkodowania w pozostałej części. Po apelacji powódki Sąd Apela-
cyjny w Warszawie wyrokiem z 19 października 2005 r. zmienił wyrok w części od-
dalającej powództwo o przywrócenie do pracy i przywrócił ją do pracy na poprzed-
nich warunkach (pkt I), natomiast w pozostałym zakresie apelację powódki oddalił
(pkt II). W sprawie tej Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasa-
cyjnej powódki.
Obecną sprawę rozpoczął pozew Wandy H., w którym po przywróceniu do
pracy wniosła o zasądzenie od pozwanego wynagrodzenia za cały czas pozostawa-
nia bez pracy w kwocie 286.892 zł. W uzasadnieniu wskazała, iż po przywróceniu do
pracy wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 19 października 2005 r. nabyła prawo do wy-
nagrodzenia przysługującego pracownikowi objętemu szczególną ochroną po przy-
wróceniu do pracy (na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy z 1991 r. o związkach zawo-
dowych z racji pełnienia funkcji przewodniczącej zakładowej organizacji związkowej).
Zasądzone trzymiesięczne odszkodowanie zalicza na poczet dochodzonego wyna-
grodzenia za 3 miesiące 2001 r. Mając na uwadze przepis art. 291 k.p. ograniczyła
swoje roszczenie do wynagrodzenia za okres 3 lat przed 26 października 2005 r.
Przedmiotem sprawy jest wynagrodzenie za okres od 25 października 2002 r. do 25
października 2005 r. Miesięczne wynagrodzenie wynosiło 7.969,24 zł, stąd docho-
dzone wynagrodzenie za 3 lata wynosi 286.892 zł.
Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z 21 lipca 2006 r. odrzucił po-
zew. W uzasadnieniu wskazał, że zgłoszone roszczenie zostało już rozstrzygnięte w
pierwotnej sprawie z odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę wyrokiem Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z 19 października 2005 r.
W zażaleniu powódka zarzuciła błędne utożsamianie odszkodowania z art. 45
i 471
k.p. z wynagrodzeniem za czas pozostawania bez pracy należnym pracowni-
3
kowi przywróconemu do pracy na podstawie art. 47 k.p. oraz błędną ocenę znacze-
nia i skutków punktu II wyroku Sądu Apelacyjnego z 19 października 2005 r., prowa-
dzące do obrazy art. 366 k.p.c. i niewłaściwego zastosowania art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
Argumentowała, że w pierwszej sprawie powództwo finalnie sprecyzowała na roz-
prawie w dniu 6 stycznia 2005 r. „w zakresie przywrócenia do pracy albo o odszko-
dowanie od momentu rozwiązania umowy o pracę ze stroną pozwaną do daty upra-
womocnienia się wyroku”. Wystąpiła więc tylko o przywrócenie do pracy albo o od-
szkodowanie i nie przejawiała zamiaru dochodzenia wynagrodzenia za czas pozo-
stawania bez pracy w rozumieniu art. 47 k.p. Apelacją zaskarżyła wyrok Sądu Okrę-
gowego z 27 stycznia 2005 r. tylko w części oddalającej powództwo o przywrócenie
o pracy i konsekwentnie we wnioskach żądała jedynie wydania orzeczenia przywra-
cającego ją do pracy. Po uwzględnieniu żądania przywrócenia do pracy Sąd Apela-
cyjny nie miał już innego przedmiotu zaskarżenia (żądania) i podstaw do oddalenia
apelacji „w pozostałym zakresie”. Z tej przyczyny wyrok ten nie mógł odnosić się do
niebędącego przedmiotem apelacji roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy na podstawie art. 47 k.p. Tym samym nie ma powagi rzeczy
osądzonej (art. 366 k.p.c.). Decyduje o niej sentencja wyroku a nie uzasadnienie.
Sąd Apelacyjny oddalając zaskarżonym postanowieniem zażalenie powódki
zgodził się wstępnie z jej twierdzeniem, że w odwołaniu od wypowiedzenia umowy o
pracę nie sformułowała żądania zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania
bez pracy. Niemniej przed zamknięciem rozprawy sprecyzowała powództwo, jako
żądanie przywrócenia do pracy albo odszkodowania za czas od momentu rozwiąza-
nia umowy o pracę do daty uprawomocnienia się wyroku sądu. Zgłosiła zatem rosz-
czenia alternatywne przysługujące pracownikowi na podstawie art. 45 § 1 k.p. Sąd
Okręgowy wyrokiem z 27 stycznia 2005 r. oddalił powództwo o przywrócenie do
pracy (pkt 1); zasądził odszkodowanie ograniczone do wysokości wynagrodzenia za
trzymiesięczny okres wypowiedzenia (pkt 2); oddalił powództwo o odszkodowanie w
pozostałej części (pkt 3). Powódka zaskarżyła apelacją ten wyrok jedynie w części
oddalającej powództwo o przywrócenie do pracy (pkt 1), przez co wyrok pierwszej
instancji uprawomocnił się w pozostałej części, w tym zasądzającej odszkodowanie z
tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę i oddalającej powódz-
two o wyższe odszkodowanie za cały czas pozostawania bez pracy. Sąd Apelacyjny
w wyroku z 19 października 2005 r. rozpatrzył apelację jedynie w granicach zaskar-
żenia (zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c.), to jest przyjął, że powódka zaskarżyła wyrok w
4
zakresie oddalenia powództwa o przywrócenie do pracy. Sąd Apelacyjny stwierdził,
iż powódka w pierwszej sprawie była „niekonsekwentna”, gdyż w apelacji domagała
się zmiany wyroku i przywrócenia do pracy, a jednocześnie nie zaskarżyła rozstrzy-
gnięcia o alternatywnym odszkodowaniu, doprowadzając do jego uprawomocnienia.
Pogodziła się z zasądzeniem na jej rzecz odszkodowania za niezgodne z prawem
wypowiedzenie umowy o pracę i jego wysokością. Sprawa w zakresie konsekwencji
finansowych niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę została zatem
prawomocnie osądzona w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Prawomocne zakoń-
czenie sporu, którego przedmiotem było roszczenie o odszkodowanie z tytułu nie-
zgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę i uwzględnienie tego powództwa
„skonsumowało” roszczenie powódki o zasądzenie wynagrodzenia za czas pozosta-
wania bez pracy, gdyż sprawa w zakresie rekompensaty finansowej za naruszenie
przez pracodawcę przepisów regulujących wypowiedzenie umowy o pracę została
prawomocnie rozstrzygnięta i stanowi rei iudicatae. Powódka nie może prowadzić
sporu o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy wywodzone z art. 47 k.p.,
skoro zostało na jej rzecz zasądzone odszkodowanie z mocy art. 471
k.p. i sprawa w
tym zakresie została rozstrzygnięta. Z tego punktu widzenia zakres rozstrzygnięcia
Sądu Apelacyjnego w pkt II wyroku z 19 października 2005 r. nie ma już istotnego
znaczenia dla uznania, że w sprawie zachodzi rzecz osądzona co do roszczeń finan-
sowych powódki za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę. Sąd Ape-
lacyjny podzielił też generalnie pogląd skarżącej, że zakres przedmiotowy rozstrzy-
gnięcia winien wynikać z sentencji wyroku a nie z jego uzasadnienia.
Skarga kasacyjna zarzuciła, że postanowienie zostało wydane wskutek: a)
błędnej wykładni art. 45, 471
oraz 47 k.p., w następstwie przyjęcia, że przysługujące
pracownikowi na podstawie art. 45 w związku z art. 471
k.p. roszczenie o odszkodo-
wanie z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę ma ten sam
charakter prawny co należne pracownikowi przywróconemu do pracy na podstawie
art. 47 k.p. roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, wobec
czego prawomocne zasądzenie na rzecz pracownika odszkodowania, o którym
mowa w art. 45 i art. 471
k.p. prowadzi do „skonsumowania” wywodzonego z art. 47
k.p. roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy i stwarza
stan powagi rzeczy osądzonej także w odniesieniu do tego ostatniego roszczenia; b)
niewłaściwego zastosowania art. 366 i art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w związku z błędnym
przyjęciem, że ustalenie stanu powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu tych przepi-
5
sów w odniesieniu do dochodzonego przez powódkę roszczenia o zapłatę wynagro-
dzenia z art. 47 k.p., może być dokonane na podstawie wyroków sądowych wyda-
nych w sprawie, w której tak kwalifikowane roszczenie nie było w ogóle objęte po-
wództwem wniesionym przez powódkę, ani też nie było przedmiotem rozstrzygnięcia
w treści któregokolwiek z punktów sentencji wyroków. Na tej podstawie skarżąca
wniosła o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpozna-
nia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi w znacznej części są zasadne, co jednak nie oznacza, że
uchylenie zaskarżonego postanowienia przesądza, iż nie nastąpiło osądzenie
sprawy.
Zasadnicza argumentacja skarżącej sprowadza się do twierdzenia, iż w pier-
wotnej sprawie wystąpiła z roszczeniem o przywrócenie do pracy, jednak bez żąda-
nia zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Sąd pierwszej in-
stancji odrzucając pozew przyjął, że Sąd Apelacyjny w wyroku z 19 października
2005 r. rozstrzygnął o wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy. Natomiast w
zaskarżonym postanowieniu Sąd Apelacyjny również stwierdził uprzednie osądzenie
sprawy, jednak z innych przyczyn. Przyjął, że powódka w pierwszej sprawie nie żą-
dała wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, jednakże orzeczenie o żąda-
nym przez nią odszkodowaniu za cały czas pozostawania bez pracy, w znacznej
części oddalone, „skonsumowało” roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawa-
nia bez pracy.
Skarżąca ma rację, że takie stanowisko nie jest prawidłowe. Obie sprawy,
pierwotna i obecna, dotyczą roszczeń przewidzianych w art. 45 i 47 k.p. (innych po-
wódka nie dochodziła). Problem rzeczy osądzonej w zakresie tych roszczeń (rei iudi-
catae) mogą implikować zasadniczo trzy sytuacje (art. 366 i 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w
związku z art. 45 i 47 k.p.).
W pierwszej - odpowiadającej twierdzeniu powódki, iż nie dochodziła wyna-
grodzenia za czas pozostawania bez pracy - pracownik poprzestaje na żądaniu
przywrócenia do pracy i nie dochodzi wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy. Wówczas zasądzenie odszkodowania nie stanowi jednocześnie rozstrzygnię-
cia o wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy; przede wszystkim ze względu
6
na związanie sądu granicami żądania. Odszkodowanie i wynagrodzenie za czas po-
zostawania bez pracy, choć są roszczeniami wynikającymi z jednego stosunku praw-
nego, a ściślej z jednego zdarzenia prawnego - wypowiedzenia nieuzasadnionego
lub naruszającego przepisy o wypowiadaniu umów o pracę - to jednak nie są to rosz-
czenia bezpośrednio alternatywne, z tym skutkiem, że zasądzenie odszkodowania
stanowi jednocześnie negatywne rozstrzygnięcie o wynagrodzeniu za czas pozosta-
wania bez pracy. Roszczeniami alternatywnymi są tu tylko żądanie przywrócenia do
pracy i (albo) odszkodowania z art. 45 § 1 k.p. Wynagrodzenie za czas pozostawania
bez pracy jest roszczeniem pochodnym od roszczenia o przywrócenie do pracy (art.
45 § 1 w związku z art. 47 k.p.). Pracownik nie musi wraz z żądaniem przywrócenia
do pracy dochodzić wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Może poprze-
stać tylko na przywróceniu do pracy, a żądanie wynagrodzenia za czas pozostawa-
nia bez pracy uzależnić od przywrócenia do pracy. Roszczenie o wynagrodzenie za
czas pozostawania bez pracy zależy od podjęcia pracy na podstawie prawomocnego
wyroku. Gdy pracownik nie dochodzi wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy, to nie ma w ogóle podstawy sporu tożsamej z dochodzonym odszkodowaniem
(art. 366 k.p.c. w związku z art. 45 § 1 i 47 k.p.). Wynagrodzenie za czas pozostawa-
nia bez pracy nie jest świadczeniem takim samym jak odszkodowanie. Oba świad-
czenia mają inne znaczenie i przede wszystkim inne podstawy prawne oraz skutki,
nie tylko w prawie pracy i dla stosunku pracy, lecz również dla ubezpieczenia spo-
łecznego. Choć wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w istocie ma rów-
nież odszkodowawczy charakter (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 lipca 2005 r., II
PK 389/04, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 174), to jednak nie jest odszkodowaniem z
art. 45 § 1 i art. 471
k.p. Wymiar obu świadczeń jest inny, a znacząca różnica wystę-
puje w przypadku pracowników szczególnie chronionych - do czego również odwo-
łuje się powódka - gdyż im po przywróceniu do pracy wynagrodzenie przysługuje za
cały czas pozostawania bez pracy (art. 47 k.p.). Natomiast odszkodowanie jest limi-
towane i nawet w sprawie pracownika szczególnie chronionego przewidziane jest w
ograniczonej wysokości (art. 45 i 471
k.p.). Istotne różnice nie pozwalają przyjąć, że
są to świadczenia tożsame. Zasadnie zatem skarżąca zarzuca, że rozstrzygnięcie o
odszkodowaniu nie mogło obejmować („skonsumować”) osądzenia o wynagrodzeniu
za czas pozostawania bez pracy, skoro nie było dochodzone. Orzeczenie o odszko-
dowaniu nie jest zatem równoznaczne z orzeczeniem o wynagrodzeniu za czas po-
zostawania bez pracy w sytuacji, gdy pracownik roszczenia tego nie dochodzi lecz
7
poprzestaje tylko na żądaniu przywrócenia do pracy. Brak jest wówczas podstaw do
przyjęcia rozstrzygnięcia o roszczeniu o wynagrodzeniu za czas pozostawania bez
pracy i nie zachodzi przeszkoda procesowa z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Jednak, gdy w
pierwotnym procesie sąd zasądza odszkodowanie i oddala żądanie przywrócenia do
pracy, to wówczas odrębnie dochodzone żądanie wynagrodzenia za czas pozosta-
wania bez pracy w kolejnym procesie jest bezprzedmiotowe, to znaczy musiałoby
zostać oddalone, gdyż niemożliwy stał się warunek jego zasądzenia, czyli przywró-
cenie do pracy i jej podjęcie.
Druga sytuacja występuje wówczas, gdy pracownik dochodzi przywrócenia do
pracy i - zwykle - równocześnie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy,
natomiast sąd pracy nie uwzględniając takiego roszczenia zasądza odszkodowanie
(art. 45 § 2 i 3 k.p.). Wówczas nie byłoby podstaw do niestwierdzenia jednoczesnego
rozstrzygnięcia o wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy. Tak prawodawca
ukształtował roszczenia alternatywne z art. 45 § 1 k.p. i skutki ich osądzenia. Wyni-
kają one z jednego stosunku prawnego i zdarzenia (wypowiedzenia umowy o pracę).
Uwzględnienie jednego roszczenia wyklucza jednoczesne uwzględnienie drugiego.
Zasądzenie jednego likwiduje dług (zobowiązanie) pracodawcy co do innego rosz-
czenia z art. 45 § 1 k.p. Realizacja takiego rozwiązania materialnoprawnego (usta-
wowych roszczeń alternatywnych) łączy się z funkcją procesową art. 4771
k.p.c. W
założeniu spór wynikły z wypowiedzenia umowy o pracę winien zakończyć się w jed-
nym postępowaniu, przy tym samym stanie faktycznym. Uwzględnienie więc w wyro-
ku jednego roszczenia likwiduje spór jednocześnie co do drugiego roszczenia alter-
natywnego, nawet gdy sentencja nie zawiera orzeczenia oddalającego drugie rosz-
czenie. Alternatywne roszczenia przywrócenia do pracy i wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy albo odszkodowania z art. 45 § 1 k.p. wynikają z bezpraw-
ności lub niezasadności tego samego wypowiedzenia, obejmują więc ten sam
przedmiot rozstrzygnięcia. Zaskarżenie zatem apelacją wyroku oddalającego jedno z
tych roszczeń nie powoduje uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego dru-
gie roszczenie. (por. uchwała Sądu Najwyższego z 25 lutego 1999 r., III ZP 34/98,
OSNAPiUS 2000 nr 2, poz. 44). Apelacja skarżąca oddalenie żądania przywrócenia
do pracy powoduje, że nie uprawomocnia się orzeczenie pierwszej instancji zasą-
dzające odszkodowanie. Przy przeciwnym nieuprawnionym założeniu, należałoby
odrzucić apelację skarżącą tylko oddalenie przywrócenia do pracy i nieskarżącą
orzeczenia o odszkodowaniu, właśnie ze względu na pozytywne osądzenie sprawy.
8
W odwołaniu od wypowiedzenia umowy o pracę pracownik może wybrać jedno rosz-
czenie alternatywne i później może je zmieniać aż do wydania wyroku. Tak samo w
apelacji, gdy skarży tylko oddalone żądanie przywrócenia do pracy, to nie uprawo-
mocnia się orzeczenie o odszkodowaniu. Inaczej ujmując, gdy sąd zasądza odszko-
dowanie, to nie może równocześnie orzec pozytywnie o przywróceniu do pracy i od-
wrotnie. Nie można zatem nie stwierdzić, że orzeczenie drugoinstancyjne w pierw-
szej sprawie rozstrzygnęło inaczej niż wynika to z prawa materialnego (45 k.p.) i pro-
cesowego (4771
k.p.c.), gdyż w jednym orzeczeniu uwzględniono przywrócenie do
pracy i odszkodowanie.
Może wystąpić jednak i trzecia sytuacja, w której o powadze rzeczy osądzonej
będzie decydować faktyczny przedmiot rozstrzygnięcia, czyli gdy sąd orzeknie o tym,
co w ogóle nie było dochodzone w sprawie. Pracownik może zaniechać żądania wy-
nagrodzenia za czas pozostawania bez pracy i gdy mimo to, sąd pracy orzeknie o
nim negatywnie, to stanowi to przedmiot rozstrzygnięcia. Może się on różnić od
przedmiotu sprawy, niemniej przedmiot rozstrzygnięcia określa rzecz osądzoną. Sąd
jest związany granicami żądania, jeżeli jednak wyjdzie poza te granice i rozstrzygnie
nawet negatywnie o świadczeniu, które nie było żądane, to orzeczenie takie ma moc
rzeczy osądzonej, obejmującej również tę część rozstrzygnięcia, co do którrj sąd wy-
szedł poza granice żądania. O rzeczy osądzonej zawsze decyduje treść konkretnego
rozstrzygnięcia (art. 366 k.p.c.).
Jak widać z tych trzech sytuacji znaczenie decydujące miało to, czy powódka
prócz żądania przywrócenia do pracy dochodziła jednocześnie wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy, albo - czy mimo braku takiego żądania - orzekł o nim
sąd i w ten sposób rozstrzygnął (osądził) sprawę również co do wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy. Nie można nie zauważyć, że tę ostatnią sytuację (przy
lakonicznym uzasadnieniu) mógł mieć na uwadze Sąd pierwszej instancji. Takie osą-
dzenie sprawy, wychodzące poza granice żądania, możliwe jest również w drugiej
instancji. Natomiast Sąd Apelacyjny niezasadnie przyjął osądzenie sprawy przyjmu-
jąc zakres żądań taki jak w sytuacji pierwszej (wyżej opisanej). Nieuprawnione było
jego stwierdzenie, że apelacja powódki w pierwszej sprawie była „niekonsekwentna”,
gdyż nie zaskarżyła rozstrzygnięcia o odszkodowaniu i doprowadziła do jego upra-
womocnienia, oraz, że skoro uzyskała przywrócenie do pracy i pozostało rozstrzy-
gnięcie pierwszej instancji o odszkodowaniu, to w zakresie „konsekwencji finanso-
wych niezgodnego z prawem wypowiedzenia” zasądzone odszkodowanie stanowiło
9
osądzenie sprawy co do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Według
tego stanowiska prawomocne zakończenie sporu o odszkodowanie miało „skonsu-
mować” roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Otóż nie
można się zgodzić z taką oceną, gdyż w alternatywnych roszczeniach z art. 45 § 1
k.p. przywrócenie do pracy wyłącza odszkodowanie i odwrotnie. Gdyby razem z
przywróceniem do pracy dochodzono wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy, to również i to świadczenie pozostawałoby w takiej alternatywie. „Rzecz osą-
dzoną” rozwiązywałaby wówczas druga sytuacja, czyli to, że sąd może nie uwzględ-
nić jednego z przysługujących pracownikowi żądań i zasądzić drugie. Nie może na-
tomiast zasądzić jednocześnie obu, czyli przywrócenia do pracy i odszkodowania.
Roszczenia są w alternatywie rozłącznej i stąd jednoczesne uwzględnienie obu nie
jest dopuszczalne. Nawet więc gdy apelacja zaskarżyła tylko oddalenie przywrócenia
do pracy, to uwzględnienie tego żądania winno łączyć się z uchyleniem orzeczenia o
odszkodowaniu. Uwzględnienie apelacji i żądania przywrócenia do pracy powinno
prowadzić do uchylenia orzeczenia o odszkodowaniu. Niemniej wyrok Sądu Apela-
cyjnego z 19 października 2005 r. jest prawomocny i wyznacza granice rzeczy osą-
dzonej. Granice te wyznacza również punkt II tego wyroku, w którym wiele wskazuje,
iż rozstrzygnięto o wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy. Jeżeli przyjąć,
że Sąd Apelacyjny wyszedł poza granice żądania apelacji i rozstrzygnął o wynagro-
dzeniu to nastąpiłoby osądzenie sprawy i w tym zakresie. Inną rzeczą jest to, czy
wadliwość orzeczenia drugiej instancji polegająca na wyrokowaniu z przekroczeniem
granic zaskarżenia może zostać usunięta (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 21 li-
stopada 2006 r., III CZP 85/06, LEX nr 197683, z glosami A. Błaszczykowskiej-Góry,
OSP 2007 nr 9, poz. 105 i O. Sztejnert, Monitor Prawniczy 2008 nr 1, dodatek s. 14).
Nie jest też trafne stanowisko zaskarżonego postanowienia, że „zakres rozstrzygnię-
cia Sądu Apelacyjnego w punkcie II wyroku z 19 października 2005 r. nie ma już
istotnego znaczenia, dla uznania, że w sprawie zachodzi res iudicata co do roszczeń
finansowych powódki”. Wszak nie można również nie zauważyć, że w samej skardze
kasacyjnej powódka główny zarzut opierała na nieuprawnionym orzeczeniu o żąda-
niu, którego nie zgłosiła.
Reasumując stwierdzić należy, iż przy braku żądania wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy orzeczenie o odszkodowaniu nie mogło obejmować jedno-
cześnie negatywnego osądzenia niedochodzonego wynagrodzenia za czas pozo-
stawania bez pracy. Zasądzenie odszkodowania zamiast żądanego przywrócenia do
10
pracy nie obejmuje powagą rzeczy osądzonej wynagrodzenia za czas pozostawania
bez pracy, jeżeli pracownik nie dochodził go razem z żądaniem przywrócenia do
pracy. Prawomocne oddalenie tego żądania sprawia, że późniejsze dochodzenie
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy staje się bezprzedmiotowe i podle-
ga oddaleniu (podlega zasądzeniu po warunkiem przywrócenia do pracy i jej podję-
cia). Gdy jednak sąd pracy mimo braku żądania wynagrodzenia za pracę oddala je,
to granice powagi rzeczy osądzonej określa przedmiot rozstrzygnięcia (art. 366
k.p.c.). Sąd Apelacyjny powinien zatem jeszcze raz ocenić, czy powódka rzeczywi-
ście nie dochodziła wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Nawet przy
braku żądania wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy należy rozważyć
zakres osądzenia sprawy objęty pkt II wyroku Sądu Apelacyjnego z 19 października
2005 r., wraz z jego uzasadnieniem i w tym kontekście, mając na uwadze trzecią
sytuację, ocenić czy doszło do osądzenia sprawy.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji z mocy art. 39815
k.p.c.
========================================