Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 maja 2008 r.
II PK 320/07
Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o przywróceniu
praw pracowniczych osobom pozbawionym zatrudnienia za działalność związ-
kową, samorządową, przekonania polityczne i religijne (Dz.U. Nr 32, poz. 172 ze
zm.) pracownik może być zatrudniony na innym stanowisku niż poprzednio zaj-
mowane, jeżeli nastąpiło obniżenie jego zdolności do pracy.
Przewodniczący SSN Romualda Spyt, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Herbert Szurgacz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 maja
2008 r. sprawy z powództwa Stefana S.-M. przeciwko „M.-H.” Spółce z o.o. w W.
(poprzednio „M.” Spółka z o.o. w W.) o odszkodowanie i zadośćuczynienie, na skutek
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6
marca 2007 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Warszawie wyrokiem z dnia 8 czerwca 2006 r.
oddalił powództwo Stefana S.-M. wniesione przeciwko „M.” Spółce z o.o. w W.;
obecnie „M.-H.” Spółce z o.o. w W. o odszkodowanie i zadośćuczynienie na Centrum
Zdrowia Dziecka z tytułu poniesionych strat moralnych oraz orzekł o kosztach proce-
su.
Sąd pierwszej instancji swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustale-
niach i rozważaniach. Stefan S.-M. wniósł o zasądzenie od „M.” Spółki z o.o. w W.
odszkodowania w kwocie 30.974 zł za okres od lutego 1983 r. do czerwca 1989 r. i w
kwocie 437.072 zł za okres od czerwca 1989 r. do lipca 1999 r., a także zasądzenie
2
kwoty 300.000 zł na rzecz Centrum Zdrowia Dziecka z tytułu poniesionych strat mo-
ralnych.
Wyrokiem z dnia 9 sierpnia 1999 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Warszawie
oddalił powództwo i nie obciążył powoda kosztami postępowania. Sąd ustalił, że po-
wód pracował u pozwanego od 19 marca 1975 r. W dniu 24 czerwca 1982 r. wypo-
wiedziano mu umowę o pracę. Przy rozpoznawaniu odwołania powoda od wypowie-
dzenia zawarto ugodę, na mocy której strony rozwiązały umowę o pracę na mocy
porozumienia stron. Następnie z dniem 24 stycznia 1983 r. powód podjął pracę w
Zakładzie Usług Socjalnych w E. w N.D.M., gdzie został skierowany na budowę za-
graniczną w Iraku, skąd wyemigrował do Grecji. W 1984 r. powód powrócił do Polski i
po krótkim okresie pracy przeszedł na rentę inwalidzką II grupy. W dniu 8 grudnia
1989 r. Społeczna Komisja Pojednawcza w W. uwzględniła wniosek powoda o po-
nowne zatrudnienie. Powód złożył orzeczenie Komisji u pozwanego, lecz nie doszło
do zatrudnienia. W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powoda było niezasadne,
gdyż ustawa z dnia 24 maja 1989 r. o przywróceniu praw pracowniczych osobom
pozbawionym zatrudnienia za działalność związkową, samorządową, przekonania
polityczne i religijne (Dz.U. Nr 32, poz. 172 ze zm.) nie wprowadziła możliwości za-
sądzenia odszkodowań pieniężnych od pracodawców za okres poprzedzający wyda-
nie orzeczenia Społecznej Komisji Pojednawczej. Zadośćuczynieniem miało być
przywrócenie do pracy i takie powód uzyskał, a w sytuacji niewykonania przez pra-
codawcę orzeczenia Komisji, przysługiwało mu odszkodowanie na podstawie przepi-
sów prawa pracy, ale w tym zakresie uległo ono przedawnieniu (art. 291 § 1 k.p.) .
Apelację od powyższego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny w Warszawie wyro-
kiem z dnia 19 kwietnia 2000 r. Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak było w sprawie
dowodów na okoliczność, iż powód był w stałym kontakcie ze stroną pozwaną w celu
podjęcia zatrudnienia, a z załączonych przez niego pism wynika, że przyczyną od-
mowy zatrudnienia był brak etatów w firmach, w których starał się o pracę, a nie
działania pozwanego. W związku z tym brak było merytorycznych podstaw do zasą-
dzenia odszkodowania na podstawie art. 415 k.c., z uwagi na brak winy po stronie
pozwanej, a także przedawnienie (art. 442 § 1 k.c.).
W kasacji powód zarzucił naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwie
zastosowanie art. 415 i 435 k.c. w związku z art. 300 k.p. poprzez uznanie, że prze-
pisy te są podstawą prawną roszczeń powoda, a w konsekwencji uznanie, że powód
był zobowiązany do wykazania winy pozwanego, gdy tymczasem podstawą roszczeń
3
powoda mógł być jedynie art. 361 i 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. Nadto skarżący
zarzucił naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 442 § 1
k.c. wskutek przyjęcia, że roszczenia jako roszczenia deliktowe uległy przedawnie-
niu. Skarżący zarzucił także obrazę przepisów postępowania, które mogło mieć
istotny wpływ na wynik sprawy poprzez pominięcie wyjaśnienia, jaka była przyczyna
niezatrudnienia go przez pozwanego na stanowisku zajmowanym przed zwolnie-
niem.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 561/00 (OSNAPiUS
2002 nr 17, poz. 408) oddalił kasację powoda w zakresie roszczenia o odszkodowa-
nie za okres od lutego 1983 r. do czerwca 1989 r. oraz uchylił zaskarżony wyrok
Sądu Apelacyjnego oraz wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 sierpnia
1999 r. w pozostałej części i przekazał sprawę w tym zakresie Sądowi Okręgowemu
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego i
apelacyjnego. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu orzeczenia stwierdził, iż na mocy art.
2 ust. 1 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o przywróceniu praw pracowniczych osobom
pozbawionym zatrudnienia za działalność związkową, samorządową, za przekonania
polityczne i religijne - pracodawca był zobowiązany do zatrudnienia powoda na sta-
nowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, jednak nie niższym niż
poprzednio zajmowane. Pracodawca mógł uwolnić się od tego obowiązku w sytuacji,
gdyby wykazał, iż nie miał możliwości zatrudnienia na takim stanowisku, z przyczyn
od niego niezależnych. Orzeczenie Społecznej Komisji Pojednawczej podlegało eg-
zekucji po nadaniu mu klauzuli wykonalności (art. 6 ust. 6 ustawy). Dotyczy to także
obowiązku nawiązania stosunku pracy. Skoro pracodawca nie wykonał tego obo-
wiązku, ponosi wobec byłego pracownika odpowiedzialność odszkodowawczą na
podstawie stosowanych odpowiednio przepisów Kodeksu cywilnego. Może to więc
być odpowiedzialność deliktowa albo kontraktowa. Zważywszy, że powód nie miał
obowiązku wskazania podstawy prawnej swego roszczenia, a jedynie fakty uzasad-
niające odpowiedzialność pozwanego, Sąd winien ustalić stan faktyczny i ocenić go
w zakresie obu możliwych podstaw odpowiedzialności. Tymczasem Sądy nie ustaliły
faktów dotyczących przyczyny niewykonania przez pozwanego obowiązku zatrud-
nienia powoda.
W ocenie Sądu Najwyższego zasadny jest również zarzut naruszenia art. 415
k.c., do którego doszło poprzez uznanie braku winy w działaniu pozwanego, jak rów-
nież nierozważnie możliwości zastosowania art. 471 k.c. Aby zastosować powyższe
4
przepisy należało dowieść, iż pozwany pracodawca nie miał obiektywnych możliwo-
ści zatrudnienia powoda na stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawo-
dowym. Sąd Najwyższy uznał ponadto, iż nie można stwierdzać, by roszczenie po-
woda przedawniło się, a w każdym razie by przedawnienie dotyczyło całego odszko-
dowania, w związku z czym zarzuty kasacji okazały się zasadne jedynie w zakresie
roszczenia o odszkodowanie dotyczące lat 1989 - 1999.
W toku ponownego rozpoznania Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Warszawie
przeprowadził postępowanie dowodowe, mające na celu ustalenie przyczyn, dla któ-
rych nie wykonano orzeczenia Społecznej Komisji Pojednawczej. Sąd ustalił, że po-
wód zgłosił swą gotowość do pracy, stawiając się u pracodawcy w grudniu 1989 r., z
pismem datowanym 13 grudnia 1989 r. wyrażającym jego gotowość do pracy i
przedkładając orzeczenie Społecznej Komisji Pojednawczej z dnia 8 grudnia 1989 r.
Pracodawca jednakże nie przywrócił go wówczas do pracy ze względu na brak moż-
liwości zatrudnienia na stanowisku dotychczasowym lub równorzędnym w związku z
zamierzoną reorganizacją, z którą łączyła się konieczność redukcji zatrudnienia oraz
z faktem, iż w tym czasie nie dysponowano odpowiednim stanowiskiem pracy dla
powoda, który życzył sobie zatrudnienia na stanowisku kierowniczym w kraju lub na
placówce zagranicznej. W następstwie przeprowadzonych w grudniu 1989 r. rozmów
powoda z dyrektorem biura spraw osobowych A.K., jak też z dyrektorem generalnym
spółki - J.Z. uzgodniono, iż stanowisko pracy zostanie powodowi zaproponowane po
reorganizacji spółki w pierwszym półroczu 1990 r. Sąd Okręgowy ustalił, że pracow-
nica działu kadr pozwanego na początku roku 1990 usiłowała kilkakrotnie skontakto-
wać się z powodem telefonicznie w celu zaproponowania mu spotkania z kierowni-
kiem kilku działów branżowych i eksportu w celu uzgodnienia zatrudnienia. Czyniła to
na polecenie dyrektora A.K., lecz jej starania pozostały bezskuteczne, bowiem po-
wód nie odbierał telefonu, ani też sam nie zgłaszał się do pracodawcy w celu uzy-
skania zatrudnienia.
Dopiero w dniu 25 maja 1998 r. powód wniósł w tej sprawie pozew do sądu.
Zważywszy na podniesiony przez pozwanego fakt braku gotowości do pracy ze
strony powoda z uwagi na jego stan zdrowia, Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z
jego akt rentowych, na podstawie których ustalił, że na skutek wniosku o rentę inwa-
lidzką przedstawionego przez jego ówczesnego pracodawcę Zakład Handlu Zagra-
nicznego Zrzeszenia „B.”, decyzją ZUS z dnia 31 października 1985 r. został zaliczo-
ny do III grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia z przeciwwskazaniem do zatrud-
5
nienia w zakresie prac odpowiedzialnych, w napięciu. Kolejnymi decyzjami z 16 paź-
dziernika i 11 grudnia 1986 r. ZUS zaliczono zainteresowanego ponownie do III
grupy inwalidów na dalszy okres z zaznaczeniem, że są przeciwwskazania do pracy
w napięciu, pośpiechu i pracy odpowiedzialnej oraz pracy wymagającej ruchliwości.
Decyzją ZUS z 29 września 1988 r. zainteresowany został zaliczony do II grupy in-
walidzkiej z ogólnego stanu zdrowia, a we wskazaniach do zatrudnienia wskazano
pracę w warunkach specjalnych. Sąd Okręgowy ustalił na podstawie załączonego
zaświadczenia o stanie zdrowia z dnia 26 sierpnia 1988 r., że zainteresowany od
1985 r. pozostaje pod opieką Poradni Zdrowia Psychicznego z powodu zespołu pa-
ranoidalnego.
Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 21 stycznia 1991 r. nadal przy-
znano zainteresowanemu II grupę inwalidzką . W kolejnej decyzji ZUS z 3 marca
1994 r. stwierdzono, że inwalidztwo jest trwałe; stwierdzone schorzenia mają cha-
rakter postępujący i czynią badanego trwale niezdolnym do pracy zarobkowej w nor-
malnych warunkach. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego lekarza z za-
kresu medycyny pracy, a następnie, za jego sugestią z opinii biegłego lekarza psy-
chiatry w celu ustalenia, czy powód zdolny był do podjęcia pracy w grudniu 1989 r. i
w latach następnych aż do chwili obecnej na stanowisku równorzędnym ze stanowi-
skiem, jakie zajmował przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy, tj. odpowiadającym
mu pod względem posiadanych przez niego kwalifikacji, ewentualnie na stanowisku
specjalisty ds. techniczno-ekonomicznych o charakterze kierowniczym, bądź na in-
nym stanowisku na placówce zagranicznej, jak wnosił o to powód, a nadto w celu
ustalenia, czy pozwany miał możliwość stworzenia mu „warunków specjalnych”, o
jakich mowa w orzeczeniu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i na czym miałoby to
w tym wypadku polegać. Zarówno z opinii pisemnych jak i ustnych biegłych sądo-
wych lekarzy z zakresu medycyny pracy wynikało, że powód nie był zdolny do pracy
z pozwanej spółce w grudniu 1989 r. i w latach następnych aż do chwili obecnej na
stanowisku równorzędnym z tym, jakie zajmował dotychczas.
Mając na uwadze ustalone okoliczności oraz opinie biegłych Sąd Okręgowy
uznał, że pozwany nie miał obowiązku ponownego zatrudnienia powoda z uwagi na
fakt, że w istocie ze względu na stan zdrowia nie był on gotów do podjęcia pracy ani
w grudniu 1989 r., ani w latach następnych. Z tych przyczyn, zdaniem Sądu Okręgo-
wego, nie zachodzi także odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanego ani na
podstawie art. 415 k.c., ani 471 k.c. Ubocznie Sąd podniósł, że gdyby nie zachodził
6
brak gotowości powoda do pracy, to również nie można by uznać odpowiedzialności
pozwanego na podstawie któregokolwiek z tych przepisów, bowiem z samych pism
kierowanych do pozwanej spółki wynika, że strony uzgodniły, iż zostanie powodowi
zaproponowane jakieś stanowisko pracy po reorganizacji zaplanowanej na I półrocze
1990 r. oraz że w sprawie tej będzie ustalony termin spotkania, a kontakt nawiązany
zostanie w drodze telefonicznej, zaś jak wynika z przeprowadzonego postępowania
zainteresowany nie był dostępny pod telefonem, a próby telefonicznego skontakto-
wania się z nim przez pozwanego były bezskuteczne. Sam zainteresowany również
nie nawiązał kontaktu w tej sprawie z pozwanym, choć zgłosił się w 1994 r. po za-
świadczenie o zarobkach. Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy powództwo
oddalił.
W apelacji od powyższego wyroku zainteresowany, skarżąc go w całości, za-
rzucił błędne ustalenie, iż po stronie pozwanego zachodziły okoliczności uniemożli-
wiające mu zatrudnienie powoda na stanowisku odpowiadającym kwalifikacjom za-
wodowym oraz iż okoliczności te były przyczyną, dla której nie zatrudniano powoda
zgodnie z orzeczeniem Społecznej Komisji Pojednawczej po zgłoszeniu przez niego
gotowości podjęcia pracy; błędne ustalenie, iż powód nie zgłosił gotowości do podję-
cia pracy u pozwanego; oraz że pozwany próbował porozumieć się z powodem w
celu umówienia spotkania, na którym powodowi miano by zaproponować pracę po
reorganizacji zaplanowanej na I półrocze 1990 r., a także naruszenie przepisów
prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia poprzez dopuszczenie i
przeprowadzenie dowodów niewskazanych przez żadną ze stron postępowania.
W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że Sąd przede wszystkim błędnie usta-
lił, iż po stronie pozwanego pracodawcy istniały przyczyny uniemożliwiające zatrud-
nienie powoda zgodnie z orzeczeniem Komisji Pojednawczej. Gdy powód zgłosił
swoją gotowość do świadczenia pracy na rzecz pozwanego, kwestia jego stanu
zdrowia jako negatywnej przesłanki podjęcia przez niego pracy w ogóle się nie poja-
wiła. Pozwany w ogóle nie wskazał powodowi przyczyn, dla których odmawia jego
zatrudnienia, po prostu nie wykonał orzeczenia Komisji. O tym, iż stan zdrowia po-
woda nie stanowił dla pozwanego negatywnej przesłanki zatrudnienia powoda zgod-
nie z orzeczeniem Komisji Pojednawczej świadczy również fakt, iż dowód z opinii
biegłego na okoliczność stanu jego zdrowia w dacie zgłoszenia gotowości do pracy
został dopuszczony przez Sąd pierwszej instancji z urzędu.
7
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z 6 marca 2007 r. oddalił apelację w zakresie żądania odszkodowania i odrzucił
apelację w zakresie żądania zadośćuczynienia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, po-
nowne zatrudnienie pracownika na podstawie umowy o pracę na stanowisku odpo-
wiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, jednak nie niższym niż poprzednio zaj-
mowanym, wymaga po stronie osoby zgłaszającej się, oprócz formalnego zgłoszenia
gotowości do pracy w zakreślonym terminie, rzeczywistej, faktycznej zdolności do
świadczenia tej pracy - inaczej mówiąc „zdolności bycia pracownikiem”. W związku z
tym, w świetle odpowiedzialności odszkodowawczej ukształtowanej na podstawie art.
471 k.c. w związku z art. 300 k.p., należało ustalić, czy niezawarcie umowy o pracę z
powodem było następstwem okoliczności, za które strona pozwana nie ponosi od-
powiedzialności. W ustalonych okolicznościach należało przyjąć, że powód był nie-
zdolny do pracy i de facto nie mógł podjąć pracy u pozwanego poczynając od grud-
nia 1989 r. i później. Tym samym niewykonanie przez pozwanego zobowiązania do
nawiązania stosunku pracy jest następstwem okoliczności, za które pozwany odpo-
wiedzialności nie ponosi. Całkowita niezdolność do pracy - tzw. niemożliwość na-
stępcza w rozumieniu art. 475 k.c. - spowodowała wygaśnięcie zobowiązania po
stronie pozwanej. Powód nie doznał zatem szkody, która byłaby następstwem oko-
liczności, za które odpowiadałaby strona pozwana.
Powód zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną, żądając uchylenia go w całości i
przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Skarżący
oparł skargę kasacyjną na obydwu podstawach kasacyjnych. Podniósł zarzut naru-
szenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art.
232 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. poprzez zaak-
ceptowanie przez Sąd Apelacyjny dopuszczenia przez Sąd Okręgowy z urzędu do-
wodu z opinii biegłych na okoliczności, których pozwany reprezentowany przez pro-
fesjonalnego pełnomocnika do czasu dopuszczenia przez Sąd tego dowodu nawet
nie podnosił, a które to okoliczności pozwany powinien wykazać, jeżeli uważał, iż
zachodzą podstawy do oddalenia powództwa. Naruszenie tych przepisów miało
istotny wpływ na wynik sprawy, albowiem gdyby Sąd nie dopuścił z urzędu dowodu z
opinii biegłych, brak byłoby dowodów na okoliczności, które powinien był wykazać
pozwany, a zatem apelacja podlegałaby uwzględnieniu.
Ponadto podniósł zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 32 ust. 1 i art.
45 ust. 1 Konstytucji RP, albowiem zaakceptowanie przez Sąd Apelacyjny dopusz-
8
czenia przez Sąd Okręgowy, zwłaszcza Sąd Pracy z urzędu, bez wniosku pozwane-
go, dowodu z opinii biegłych na okoliczności, które powinien był udowodnić pozwany,
reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, stanowi naruszenie prawa do
bezstronnego sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady rów-
nego traktowania stron oraz art. 475 k.c. oraz art. 22 k.p. poprzez ich niewłaściwe
zastosowanie, albowiem zobowiązanie pozwanego do zatrudnienia powoda nie wy-
gasło, skoro nie utracił on określonej w art. 22 k.p. zdolności bycia pracownikiem, zaś
pozwany nie utracił możliwości zatrudnienia, a zatem świadczenie pozwanego nie
stało się niemożliwe.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie jest usprawiedliwiony zarzut skargi kasacyjnej naruszenia art. 232 k.p.c.
oraz związany z nim zarzut naruszenia art. 45 Konstytucji, aczkolwiek - co należy od
razu zaznaczyć - w okolicznościach sprawy kwestia dopuszczenia przez Sąd dowo-
du niewnioskowanego przez stronę powodową nie ma zasadniczego znaczenia. W
związku z podniesionym zarzutem naruszenia art. 232 k.p.c. wystarczy ograniczyć
się do podkreślenia, że zasadniczo dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu nie
może być uznane za działanie naruszające przepisy postępowania cywilnego i nie
może stanowić skutecznego zarzutu kasacyjnego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego
z 6 lipca 2005 r., III CK 3/05, LEX nr 180925). Również po nowelizacji Kodeksu po-
stępowania cywilnego dokonanej ustawą z 24 maja 2000 r. (Dz.U. Nr 48, poz. 554),
która między innymi wzmocniła zasadę kontradyktoryjności, sąd nie został pozba-
wiony inicjatywy dowodowej, która obecnie została oparta na uznaniu sądu, a nie, jak
poprzednio - na obowiązku ustawowym. W toku postępowania Sąd Okręgowy po-
wziął wiadomość o złym stanie zdrowia powoda, który - zdaniem Sądu - mógłby wy-
łączać możliwość podjęcia przez niego zatrudnienia, w związku z czym dopuścił do-
wód z opinii biegłych mających ustalić jego zdolność do pracy, co nie nasuwa za-
strzeżeń z punktu widzenia art. 232 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grud-
nia 2005 r., V CK 400/05, OSP 2006 nr 11, poz. 127). Unormowanie art. 232 k.p.c.
nie narusza - zdaniem Sądu Najwyższego - art. 45 Konstytucji, tym samym zarzut
skargi kasacyjnej naruszenia tego przepisu Konstytucji nie jest usprawiedliwiony.
Usprawiedliwiony jest natomiast zarzut skargi kasacyjnej naruszenia przepisu
art. 475 k.c. w związku z art. 300 k.p. Stosownie do art. 2 powołanej wcześniej
9
ustawy z 24 maja 1989 r. o przywróceniu praw pracowniczych osobom pozbawionym
zatrudnienia (w skrócie: ustawa 1989) zakład pracy powinien, w terminie 14 dni od
dnia zgłoszenia gotowości ponownego podjęcia pracy, zatrudnić osobę, o której
mowa w art. 1 ustawy, na stanowisku odpowiadającym posiadanym przez nią kwalifi-
kacjom zawodowym, jednak nie niższym niż poprzednio zajmowane, jeżeli ze strony
zakładu nie zachodzą okoliczności uniemożliwiające zatrudnienie. W razie odmowy
zatrudnienia osoba zainteresowana może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia
odmowy, zwrócić się z wnioskiem o rozstrzygnięcie sprawy do Społecznej Komisji
Pojednawczej (art. 3). Komisja Pojednawcza rozstrzyga sprawę orzeczeniem
uwzględniającym lub oddalającym wniosek o ponowne zatrudnienie (art. 6).
W rozpoznawanej sprawie, w następstwie wniosku powoda, Społeczna Komi-
sja Pojednawcza orzeczeniem z dnia 8 grudnia 1989 r. uwzględniła wniosek powoda
o ponowne zatrudnienie. Zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy 1989 orzeczenie uwzględ-
niające wniosek nakłada obowiązek zawarcia przez zakład pracy umowy o pracę,
jeżeli osoba zainteresowana, której orzeczenie dotyczy, zgłosi gotowość podjęcia
pracy w ciągu 7 dni od jego wydania, a w razie niezawinionych przez nią przyczyn
uniemożliwiających zgłoszenie w tym terminie gotowości podjęcia pracy - w ciągu 7
dni od ustania tych przyczyn. Powód zgłosił gotowość podjęcia pracy, natomiast pra-
codawca - strona pozwana, wbrew wynikającemu z ustawy obowiązkowi, nie zawarła
z nim umowy o pracę, uzasadniając odmowę tym, że zamierza dokonać reorganiza-
cji, a także tym, iż aktualnie nie dysponuje odpowiednim stanowiskiem pracy dla za-
interesowanego, który życzył sobie zatrudnienia na stanowisku kierowniczym.
Orzeczenie Komisji rodziło obowiązek zawarcia umowy o pracę. Obowiązek
ten ciążył na zakładzie pracy (pracodawcy) od momentu ogłoszenia orzeczenia, o ile
osoba zainteresowana, której dotyczyło orzeczenie, zgłosiła gotowość podjęcia pracy
w ciągu 7 dni. Powód spełnił ten warunek. Takie stanowisko zajmuje orzecznictwo.
Według orzeczeń Sądu Najwyższego z 19 marca 1991 r., I PR 476/90, niepubliko-
wany i z 10 października 1990 r., I PR 318/90 (OSP 1991 nr 7, poz. 168) odpowie-
dzialność odszkodowawcza za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku
zawarcia umowy o pracę, wynikającego z orzeczenia Społecznej Komisji Pojednaw-
czej, uzależniona jest od wykazania braku należytej staranności przy jego spełnieniu
przez zakład pracy (art. 471, 472 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Odwołanie się przez
ustawodawcę w art. 6 ustawy do odpowiedniego stosowania art. 2 ust. 2 nie powo-
duje uchylenia obowiązku zakładu pracy, ogranicza jedynie w czasie możliwość do-
10
magania się przez powoda jego realizacji. Sąd Apelacyjny potwierdził, że niewyko-
nanie obowiązku może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą. Trafnie również
wskazał na przesłanki odpowiedzialności zakładu pracy w razie niewykonania wyni-
kającego z ustawy zobowiązania. Nietrafnie jednak przyjął, że w rozpoznawanej
sprawie zachodzi przesłanka wyłączająca całkowicie tę odpowiedzialność w postaci
faktycznej niezdolności powoda do pracy, tj. z powodu okoliczności, za którą dłużnik
odpowiedzialności nie ponosi (art. 475 § 1 k.c.). W świetle ustalonych okoliczności
rozpoznany u powoda 5 grudnia 1990 r. zespół paranoidalny nie czynił go całkowicie
niezdolnym do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia. Dopiero kolejnym orze-
czeniem Komisji Lekarskiej ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia z 21 stycznia 1991 r., zali-
czającym powoda do II grupy inwalidztwa z ogólnego stanu zdrowia stwierdzono jego
niezdolność do jakiegokolwiek systematycznego zatrudnienia.
W orzeczeniu z 10 października 1990 r., I PR 318/90 (OSP 1991 nr 7, poz.
168) Sąd Najwyższy stwierdził, że „brak wolnych etatów” nie stanowi okoliczności
uniemożliwiającej zatrudnienie w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy 1989, gdyż jest oko-
licznością zależną od zakładu pracy i możliwą do przezwyciężenia. Podobnie nie jest
taką okolicznością konieczność ewentualnego dostosowania stanowiska pracy do
możliwości pracy powoda. Przepis art. 2 ust. 1 ustawy 1989 o dostarczeniu stanowi-
ska odpowiadającego kwalifikacjom zawodowym jednak nie niższego niż poprzednio
zajmowane ma charakter gwarancji dla osoby zainteresowanej, co nie oznacza, że w
związku z ograniczeniem jej zdolności do pracy nie może ono być inne niż poprzed-
nio zajmowane. Sąd Apelacyjny ustalił, że powód wyraził gotowość podjęcia pracy,
składając u pozwanego pismo z 13 grudnia 1989 r. Pomimo zgłoszenia gotowości do
pracy i uzgodnienia z dyrektorem ds. kadr i dyrektorem generalnym spółki, iż stano-
wisko zostanie zaproponowane powodowi po reorganizacji spółki w pierwszym pół-
roczu 1990 r., pracodawca stosownej propozycji nie przedstawił. Pozwany nie wyka-
zał przy tym, aby próby skontaktowania się z powodem były bezowocne z jego winy.
Z przytoczonych motywów, na podstawie art. 39815
k.p.c. należało orzec jak w
sentencji wyroku.
========================================