Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 20/08
POSTANOWIENIE
Dnia 16 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi J. K.
o wznowienie postępowania w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko Bank P.(…) S.A. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 16 maja 2008 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 21 grudnia 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
1) oddala zażalenie;
2) nie obciąża skarżącego kosztami postępowania zażaleniowego;
3) przyznaje adwokatowi G. Ch. od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
kwotę 5 400 zł (pięć tysięcy czterysta), podwyższoną o stosowną stawkę
podatku od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej J. K. z urzędu w postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 21 grudnia 2007 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
skargę powoda J. K. o wznowienie postępowania w sprawie przeciwko Bank P.(…) S.A.
w W. o zapłatę, zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 8
grudnia 2006 r. sygn. akt I ACa (…).
2
Sąd Apelacyjny wskazał, że powód wniósł skargę o wznowienie postępowania w
dniu 25 września 2007 r. opierając ją na podstawie z art. 403 § 1 pkt.1 k.p.c. i z art. 403
§ 2 k.p.c. Zarzucił, że wyrok Sądu Apelacyjnego został wydany w oparciu o dokumenty
przerobione, wskazując, że chodzi o znajdujące się w aktach sprawy I ACa (…) na
kartach (…) dokumenty w postaci pisma zarządu pozwanego Banku z dnia 15 lutego
1996 r. skierowanego do powoda i spółki P.(...) zawierającego tę samą treść, lecz
podpisy innych osób w pismach przesłanych powodowi i spółce P.(...) i złożonych do akt
przez powoda oraz w tych samych pismach złożonych do akt przez stronę pozwaną.
Przerobienie dokumentu polegało, zdaniem skarżącego na tym, że jego odpisy, którymi
posługiwała się strona pozwana i które złożyła do akt sprawy podpisane były przez dwie
osoby: wiceprezesa P. i nieupoważnionego C. F., zaś odpisy przesłane przez Bank
powodowi oraz spółce P.(...), złożone następnie w toku procesu przez powoda do akt
sprawy, podpisane były tylko przez jedną osobę: wiceprezesa P. Powód wskazał w
skardze, że w dniu 10 maja 2007 r. skierował doniesienie do Prokuratury Apelacyjnej o
popełnieniu przestępstwa sfałszowania powyższych dokumentów i o podejrzeniu ich
przerobienia dowiedział się w dniu 2 sierpnia 2007 r. z doręczonego mu zarządzenia z
dnia 26 lipca 2007 r. o odmowie ścigania.
Jako drugą podstawę skargi o wznowienie wskazał fakt, że w aktach sprawy I ACa
(…) brak porozumienia z dnia 12 lipca 1995 r. w sprawie warunków zadłużenia, do
którego odwołał się Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu swojego wyroku, a Sąd
pierwszej instancji także powołał się na istnienie takiego dokumentu, lecz tylko na
podstawie pisma pozwanego z dnia 20 grudnia 1995 r., do którego nie załączono
porozumienia z dnia 12 lipca 1995 r. Świadczy to, zdaniem skarżącego, o tym, że Sądy
obu instancji wyrokowały na podstawie dokumentu, którego nie było w aktach, gdyby
natomiast dysponowały porozumieniem z dnia 12 lipca 1995 r., zapadłby wyrok
korzystny dla powoda. Celowe nie złożenie go przez pełnomocnika strony pozwanej
może świadczyć o sfałszowaniu tego dokumentu. O powyższej podstawie wznowienia
postępowania powód dowiedział się w dniu 6 sierpnia 2007 r., gdy przeglądał akta
sprawy w celu porównania ich z treścią dostarczonej mu odpowiedzi na skargę
kasacyjną.
Odrzucając skargę o wznowienie postępowania Sąd Apelacyjny w odniesieniu do
podstawy z art. 403 § 1 pkt. 1 k.p.c. stwierdził, że wszystkie podnoszone w skardze
przez powoda fakty dotyczące podpisów C. F. na niektórych tylko odpisach dokumentu
składanego do akt były znane Sądom obu instancji, a także Sądowi Najwyższemu, który
3
odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej powoda i uwzględnione zostały w
uzasadnieniach wydanych orzeczeń. Nie ma, zdaniem Sądu, dowodów
potwierdzających twierdzenia powoda o przerobieniu wskazanych przezeń dokumentów,
z zamiarem wywołania wrażenia, że oświadczenie w imieniu Banku składały osoby
umocowane, podczas gdy było ono dotknięte brakami.
Odnosząc się do drugiej wskazanej przez powoda podstawy wznowienia,
określonej w art. 403 § 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny stwierdził, że późniejszym wykryciem
okoliczności faktycznych i środków dowodowych, w rozumieniu tego przepisu, jest
dowiedzenie się o istnieniu okoliczności faktycznych lub dowodów dopiero w takim
czasie, że powołanie ich przed zakończeniem postępowania nie było możliwe, a to
dlatego, że strona ich nie znała. O tym, że w aktach brak porozumienia z dnia 12 lipca
1995 r. powód wiedział w toku postępowania przed Sądami obu instancji, podobnie jak o
tym, że podstawą ustaleń Sądu Okręgowego dotyczących porozumienia stron z dnia 12
lipca 1995 r. o spłacie kredytu było nie samo to porozumienie, lecz pismo strony
pozwanej z dnia 20 grudnia 1995 r. Sąd Apelacyjny stwierdził także, że powód
niewątpliwie znał treść porozumienia z dnia 12 lipca 1995 r. jednak w toku procesu nie
wykazał inicjatywy dowodowej w celu załączenia go do akt sprawy.
Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 410 k.p.c. odrzucił
skargę o wznowienie postępowania z powodu nie oparcia jej na jednej z ustawowych
podstaw wznowienia.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik powoda zarzucił naruszenie
art. 403 § 1 pkt.1 oraz art. 403 § 2 k.p.c. przez przyjęcie, że nie zachodzą przesłanki
wznowienia postępowania wskazane w tych przepisach oraz naruszenie art. 410 § 1
k.p.c. przez odrzucenie na posiedzeniu niejawnym skargi o wznowienie postępowania z
powodu jej merytorycznej niezasadności, choć spełniała ona wymagania formalne i
powinna zostać rozpoznana merytorycznie na rozprawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 410 § 1 k.p.c. Sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym skargę o
wznowienie postępowania wniesioną po upływie przepisanego terminu,
niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie. Zgodnie z utrwalonym
stanowiskiem Sądu Najwyższego ta ostatnia przyczyna odrzucenia skargi zachodzi nie
tylko wtedy, gdy powołana w niej podstawa wznowienia została sformułowana w sposób
nieodpowiadający ustawie, ale także wówczas, gdy wskazane w niej okoliczności
wprawdzie dadzą się podciągnąć pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia,
4
lecz jednak w rzeczywistości podstawa ta nie występuje (porównaj między innymi
orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1968 r. I CZ 122/67, OSNC 1968/8-
9/154, z dnia 14 grudnia 2006 r. I CZ 103/06, z dnia 27 października 2006 r. I CZ 43/06,
z dnia 16 maja 2007 III CSK 56/07, z dnia 30 maja 2007 IV CZ 22/07, nie publ.).
Taka sytuacja zachodzi w odniesieniu do wskazanej przez skarżącego podstawy
wznowienia postępowania w oparciu o art. 403 § 2 k.p.c., to jest twierdzenia o
późniejszym wykryciu takich okoliczności faktycznych i środków dowodowych, które
mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których powód nie mógł skorzystać w
poprzednim postępowaniu. Trafnie Sąd Apelacyjny wskazał, że w przepisie tym chodzi o
późniejsze wykrycie faktów i dowodów dla strony nie tylko nieznanych w toku
poprzedniego postępowania, lecz, których także nie mogła znać, choć istniały już w toku
tego postępowania, jednakże nie były objęte materiałem sprawy (porównaj między
innymi orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1968r. I CO 1/68, OSNCP
1969/2/36 oraz z dnia 17 listopada 2005 r. I CZ 125/05, nie publ.). Nie ulega
wątpliwości, że dokument w postaci porozumienia stron z dnia 12 lipca 1995 r. o spłacie
kredytu nie tylko istniał w czasie postępowania w sprawi objętej skargą o wznowienie
postępowania, lecz bez wątpienia już wtedy znany był skarżącemu, podobnie jak fakt,
że nie został złożony jako dowód do sprawy, a Sądy jedynie w sposób pośredni ustaliły
jego treść. Powód mógł zatem powołać się na dowód z tego dokumentu i żądać
zobowiązania strony pozwanej do złożenia go do akt w poprzednim postępowaniu, jak
również powołać się wówczas na okoliczności wynikające z tego dokumentu lub z faktu
zawarcia przez strony określonego porozumienia o spłacie kredytu. Skoro tego nie
uczynił, nie może opierać skargi o wznowienie postępowania na podstawie określonej w
art. 403 § 2 k.p.c., która w rzeczywistości nie zachodzi. Stanowi to podstawę do
odrzucenia skargi w oparciu o art. 410 § 1 k.p.c.
Przechodząc do drugiej podstawy wznowienia wskazanej przez skarżącego jako
oparcie wyroku na dokumencie przerobionym (art. 403 § 1 pkt. 1 k.p.c.) trzeba
stwierdzić, że zgodnie z art. 407 § 1 k.p.c. skargę o wznowienie wnosi się w terminie
trzymiesięcznym, liczonym od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie
wznowienia. Termin ten rozpoczyna swój bieg od dnia, w którym złożenie skargi stało
się możliwe, to jest od dnia, w którym strona dowiedziała się o możliwości podrobienia
lub przerobienia dokumentu, co nie wymaga ustalenia faktu podrobienia lub przerobienia
dokumentu w drodze prawomocnego wyroku skazującego, koniecznego, zgodnie z art.
404 k.p.c., tylko przy powołaniu się na podstawę wznowienia określoną w art. 403 § 1
5
pkt. 2 k.p.c. (porównaj postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2000 r. IV
CKN 1418/00, nie publ.). Przy wskazaniu jako podstawy wznowienia okoliczności
określonych w art. 403 § 1 pkt. 1 k.p.c., jak uczynił to skarżący, „dowiedzenie się o
podstawie wznowienia”, w rozumieniu art. 407 § 1 k.p.c. oznacza dowiedzenie się
o okolicznościach uprawdopodobniających podstawę wznowienia, nie chodzi zatem o
uzyskanie pewności co do faktu podrobienia czy przerobienia dokumentu, lecz o
dowiedzenie się, że prawdopodobne, wiarygodne jest, iż nastąpiło fałszerstwo, które
może być dowodzone wszystkimi środkami dowodowymi w postępowaniu wszczętym
skargą o wznowienie.
Zgodnie z twierdzeniem powoda zawartym w skardze o wznowienie postępowania,
już w dniu 10 maja 2007 r. powiadomił on Prokuraturę Apelacyjną o podejrzeniu
popełnienia przestępstwa przerobienia dokumentów wskazanych następnie w skardze o
wznowienie jako dokumenty przerobione, na których oparto wyrok. Już zatem najpóźniej
w dniu 10 maja 2007 r. dowiedział się on o podstawie wznowienia, w rozumieniu art. 407
§ 1 k.p.c., bowiem najpóźniej w tym dniu powziął, na podstawie porównania różnych
odpisów tych dokumentów złożonych do akt, podejrzenie, że mogą być one przerobione,
skoro jedne odpisy tego samego dokumentu zawierają podpis Cz. F., a inne nie.
Trzymiesięczny termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania opartej na
podstawie z art. 403 § 1 pkt. 1 k.p.c. rozpoczął zatem bieg od dnia 10 maja 2007 r. i
zakończył się w dniu 10 sierpnia 2007 r., zaś skarga została wniesiona w dniu 25
września 2007 r. a więc po terminie.
Na marginesie tylko należy wskazać także, iż zgodnie ze stanowiskiem Sądu
Najwyższego zajętym w orzeczeniach z dnia 6 stycznia 1961 r. I CR 147/60 (OSPiKA
1960, poz. 316) oraz CZ 101/59 (OSPiKA 1960, poz. 198) skarga o wznowienie
postępowania z przyczyn określonych w art. 403 § 1 pkt. 1 k.p.c. dopuszczalna jest tylko
wówczas, gdy strona nie mogła z przyczyn faktycznych lub prawnych uzyskać
uwzględnienia zarzutu przerobienia dokumentu poprzez zwyczajne środki procesowe
lub zaskarżenia, a przeszkodą taką mogą być jedynie okoliczności, które obiektywnie
uniemożliwiały jej podniesienie takiego zarzutu w postępowaniu objętym skargą o
wznowienie. Z uwagi na to, że dokumenty, co do których powód w skardze o
wznowienie podnosi zarzut przerobienia, cały czas znajdowały się w aktach poprzedniej
sprawy i już w tamtej sprawie wiadomo było, że jedne ich odpisy opatrzone są podpisem
Cz. F., a inne nie, podstawy do twierdzenia o ich przerobieniu były zatem wówczas takie
6
same jak obecnie i zarzuty w tym przedmiocie mogły być zgłoszone przez powoda już w
sprawie objętej skargą o wznowienie.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenie jako nieuzasadnione
(art. 39814
w zw. z art. 394 § 3 k.p.c.).