Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 czerwca 2008 r.
I PK 302/07
Ukończenie studium wychowania przedszkolnego nie jest równoważne
ukończeniu studium pedagogicznego, co łącznie z uzyskaniem świadectwa
dojrzałości w terminie do 31 sierpnia 1990 r. dawało kwalifikacje do nauczania
w szkołach podstawowych na mocy § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Oświaty
i Wychowania z dnia 24 sierpnia 1982 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji
wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których
można zatrudniać nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz.U. Nr
29, poz. 206). W związku z tym nauczyciel, który w tym terminie ukończył stu-
dium wychowania przedszkolnego, a nie studium pedagogiczne, nie ma wyma-
ganych kwalifikacji do zatrudnienia na podstawie mianowania w rozumieniu
art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczy-
ciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 19, poz. 239 ze zm.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Romualda Spyt, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 czerwca
2008 r. sprawy z powództwa Jolanty S. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w M. o
przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 8 marca 2007
r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił apelację powódki od wyroku
Sądu Rejonowego w Mikołowie z 6 września 2006 r. oddalającego jej powództwo.
Powódka Jolanta S. wystąpiła przeciwko Szkole Podstawowej [...] w M. o
przywrócenie do pracy na uprzednio zajmowane stanowisko z dotychczasowym wy-
2
nagrodzeniem oraz zwrot kosztów postępowania. Pozwana wniosła o oddalenie po-
wództwa. Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka w latach 1981-83 pracowała w
Szkole Podstawowej [...] w M. W tym czasie ukończyła dwuletnie studium wycho-
wania przedszkolnego. W 1999 r. powódka ukończyła kurs doskonalenia w zakresie
nauczania zintegrowanego w klasach I-III. W 1983 r. uzyskała akt minowania. 15 lis-
topada 2000 r. otrzymała z mocy ustawy stopień nauczyciela mianowanego, na czas
określony do 31 sierpnia 2006 r. Dnia 30 sierpnia 2005 r. powódka otrzymała od
strony pozwanej informację, że zawarta umowa pracę wygaśnie z dniem 31 sierpnia
2006 r., a 2 czerwca 2006 r. otrzymała kolejne pismo od swojego pracodawcy, w któ-
rym pozwany przypominał powódce, że stosunek pracy wygasa w podanej powyżej
dacie .
Dokonując prawnej oceny żądania powódki, Sąd Rejonowy stwierdził, że ma
rację strona pozwana kiedy podnosi, że Jolanta S. winna była uzupełnić swoje wy-
kształcenie do 31 sierpnia 2006 r., a skoro tego nie uczyniła, to umowę o pracę nale-
żało z nią rozwiązać. Wynika to z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o
zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. Nr 19, poz.
239; powoływanej dalej jako „ustawa z 2000 r.”), który zawiera wymóg uzupełnienia
przez nauczycieli brakujących im kwalifikacji do 31 sierpnia 2006 r. pod rygorem wy-
gaśnięcia stosunku pracy. Sąd oddalił powództwo przyjmując, że posiadane przez
powódkę dokumenty nie potwierdzają kwalifikacji wymaganych do zajmowania przez
nią dotychczasowego stanowiska pracy. Kwalifikacje te szczegółowo określa rozpo-
rządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wy-
padków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształce-
nia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz.U. Nr 155, poz. 1288 ze
zm.; powoływane dalej jako „rozp. z 2002 r.). Posiadany przez nią dyplom ukończe-
nia studium wychowania przedszkolnego oraz zaświadczenie o ukończeniu kursu
doskonalącego, a nie kwalifikacyjnego, z zakresu nauczania zintegrowanego w kla-
sach od I do III nie uprawnia do nauczania w szkole podstawowej na dotychczaso-
wym stanowisku pracy. Dodatkowo Sąd pierwszej instancji podkreślił, że powódka
nie spełniła również kryteriów wynikających z rozporządzenia Ministra Oświaty i
Wychowania z 24 sierpnia 1982 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaga-
nych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudniać
nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz.U. Nr 29, poz. 206; powoły-
3
wanego dalej jako „rozp. z 1982 r.”), rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 8
maja 1989 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz
określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających
wyższego wykształcenia (Dz.U. Nr 34, poz.189 ze zm.; powoływanego dalej jako
„rozp. z 1989 r.”) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 10 października
1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz
określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających
wyższego wykształcenia (Dz.U. Nr 98, poz. 433 ze zm.; powoływanego dalej jako
„rozp. z 1991 r.”).
Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu apelacji powódki, uznał, że jest ona nieuza-
sadniona. W ocenie Sądu powódka nie spełniła warunków określonych w § 1 i § 3
rozp. z 1982 r., według którego kwalifikacje do nauczania w klasach od I do III posia-
da osoba, która ukończyła szkołę kształcącą nauczycieli i podjęła pracę na stanowi-
sku, do którego zajmowania uzyskała wystarczające kwalifikacje tj. ukończyła studia
wyższe z przygotowaniem pedagogicznym albo studia wyższe bez tego przygoto-
wania i studium pedagogiczne; ewentualnie, w terminie do 31 sierpnia 1990 r. uzy-
skała świadectwo dojrzałości i ukończyła studium pedagogiczne. W ocenie Sądu
Okręgowego, w myśl wskazanych przepisów, ukończenie przez powódkę dwulet-
niego studium wychowania przedszkolnego nie uprawnia jej do nauczania w szkole
podstawowej na dotychczasowym stanowisku pracy. Wymaganych przez § 1 i § 3
powyżej wskazanego rozporządzenia warunków do nabycia uprawnień do nauczania
w szkole podstawowej nie można odczytywać ani rozszerzająco, ani zwężająco. W
tej sytuacji Sąd pierwszej instancji słusznie przyjął, że skoro powódka nie uzupełniła
wymaganego przez ustawę wykształcenia, to strona pozwana miała prawo rozwiązać
z nią stosunek pracy. Sąd ten prawidłowo również zastosował art. 7 ust. 1 ustawy z
2000 r.
Pełnomocnik powódki w skardze kasacyjnej zaskarżył wyrok Sądu Okręgo-
wego w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego: 1. przez niewłaściwe
zastosowanie art. 7 ust. 1 ustawy z 2000 r., przez uznanie, że stosunek pracy z po-
wódką wygasł 31 sierpnia 2006 r., albowiem nie uzupełniła ona do tego dnia kwalifi-
kacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkole podstawowej; 2.
przez nieprawidłową wykładnię § 3 ust. 2 rozp. z 1982 r., przez uznanie, że studium
wychowania przedszkolnego nie wchodzi w zakres pojęcia studium pedagogiczne; 3.
przez nieprawidłową wykładnię § 4 pkt 3 rozp. z 2002 r., w wyniku czego uznano, że
4
powódka nie posiada kwalifikacji do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkołach
podstawowych, mimo tego, że prawidłowa interpretacja przekonuje, że studium wy-
chowania przedszkolnego, które ukończyła powódka wchodzi w zakres pojęcia za-
kład kształcenia nauczycieli, a kurs doskonalący w zakresie „nauczanie zintegrowane
w klasach I-III” w Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym w K. wchodzi w zakres poję-
cia wymaganego do tych kwalifikacji ukończonego kursu kwalifikacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu, ponieważ jej podstawa okazała się nie-
uzasadniona. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z 2000 r., nauczyciele zatrudnieni w dniu
jej wejścia w życie na podstawie mianowania z tym dniem uzyskują z mocy prawa
stopień nauczyciela mianowanego i stają się nauczycielami zatrudnionymi na pod-
stawie mianowania, z tym że z nauczycielami zatrudnionymi na podstawie mianowa-
nia, którzy nie posiadają wymaganych kwalifikacji, stosunek pracy wygasa z dniem
31 sierpnia 2006 r., o ile wcześniej nauczyciele ci nie uzupełnią kwalifikacji lub nie
zostanie z nimi rozwiązany stosunek pracy w odrębnym trybie. W przypadku nau-
czycieli, którzy do 31 grudnia 2006 r. nabyliby uprawnienia emerytalne, o których
mowa w art. 88 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze zm.), stosunek pracy wygasa z dniem 31 grudnia 2006 r. W
przepisie tym chodzi o kwalifikacje wymagane, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uza-
sadnieniu wyroku z 2 kwietnia 2008 r. (II PK 274/07), w dniu wejścia w życie ustawy
z 18 lutego 2000 r., tj. 6 kwietnia 2000 r. W wyroku tym Sąd Najwyższy dokonał
także wykładni pojęcia „wymagane kwalifikacje” zawartego w powołanym wyżej art. 7
ust. 1. Sąd Najwyższy stwierdził, że Karta Nauczyciela ustala ogólne kwalifikacje,
których posiadanie jest niezbędne do zajmowania stanowiska nauczyciela. W art. 9
ust. 1 ustawa ta stanowi, że stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która: 1)
posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub
ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do które-
go są to wystarczające kwalifikacje; 2) przestrzega podstawowych zasad moralnych;
3) spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu. Powyższy przepis
nie wyłącza możliwości wykonywania zawodu nauczyciela przez osoby nieposiada-
jące wyższego wykształcenia. Z kolei szczegółowe kwalifikacje wymagane do zaj-
mowania stanowisk nauczycieli w poszczególnych typach szkół i placówek ustalają
5
akty wykonawcze do wyżej wskazanego przepisu. W obowiązującym stanie prawnym
jest to rozp. z 2002 r., które w § 4 pkt 2 i 3 dopuszcza w szkołach podstawowych wy-
konywanie zawodu przez nauczycieli bez wyższego wykształcenia legitymujących się
dyplomem ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli. Ponadto w § 20 stanowi się,
że nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia na podstawie mia-
nowania, którzy spełniali wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych
przepisów, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela.
Analogiczne rozwiązanie przyjęto we wcześniejszych rozporządzeniach wykonaw-
czych do art. 9 Karty Nauczyciela. Tym samym przy ocenie kwalifikacji nauczyciela w
chwili wejścia w życie art. 7 ust. 1 ustawy nowelizującej, przez pojęcie „wymagane
kwalifikacje" należało rozumieć kwalifikacje określone w rozp. z 1991 r., z uwzględ-
nieniem § 12 tego rozporządzenia. Odnosił się on do nauczycieli, którzy spełniali
wymagania kwalifikacyjne na gruncie poprzednio obowiązującego w tym zakresie
rozp. z 1989 r. Zgodnie z tym przepisem nauczycieli, którzy do dnia wejścia w życie
rozporządzenia spełniali wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych
przepisów oraz uzyskali mianowanie, uznaje się za posiadających kwalifikacje w ro-
zumieniu przepisów rozporządzenia.
W rezultacie, mając na uwadze fakt, że powódka uzyskała sporne kwalifikacje
pod rządami rozp. z 1982 r., posiadanie przez nią wymaganych kwalifikacji należało
oceniać na jego podstawie. W myśl § 1 tego rozporządzenia kwalifikacje do naucza-
nia w szkołach w zakresie wykształcenia posiada osoba, która ukończyła szkołę
wyższą lub inną szkołę i ma przygotowanie pedagogiczne albo ukończyła szkołę
kształcącą nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego zajmowania
zgodnie z przepisami rozporządzenia są to wystarczające kwalifikacje. Z kolei, w od-
niesieniu do nauczycieli szkół podstawowych, § 3 ust. 1 wymienionego rozporządze-
nia stanowił, że kwalifikacje do nauczania w szkołach podstawowych ma osoba,
która ukończyła studia wyższe z przygotowaniem pedagogicznym albo studia wyższe
bez tego przygotowania i studium pedagogiczne, zaś w odniesieniu do nauczycieli
niemających, jak powódka, wykształcenia wyższego, § 3 ust. 2 tego rozporządzenia
stanowił, że w terminie do dnia 31 sierpnia 1990 r. kwalifikacje do nauczania w
szkołach podstawowych można było uzyskać również przez uzyskanie świadectwa
dojrzałości i ukończenie studium pedagogicznego.
Jak wynika z wiążących Sąd Najwyższy ustaleń faktycznych, powódka ukoń-
czyła studium wychowania przedszkolnego. W związku z tym z literalnej i systemo-
6
wej wykładni § 3 ust. 2 rozp. z 1982 r. i art. 7 ust. 1 ustawy z 2000 r. wynika, że nie
ma ona „wymaganych kwalifikacji” w rozumieniu tego ostatniego przepisu. Wbrew
twierdzeniu skargi kasacyjnej, oceny tej nie zmienia regulacja zawarta w rozp. z 2002
r. Z § 4 pkt 3 tego rozporządzenia wynika, że kwalifikacje do zajmowania stanowiska
nauczyciela w szkołach podstawowych posiada, między innymi, osoba, która legity-
muje się dyplomem ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności zgod-
nej z nauczanym przedmiotem lub rodzajem prowadzonych zajęć albo legitymuje się
dyplomem ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności innej niż nau-
czany przedmiot lub rodzaj prowadzonych zajęć, która ponadto ukończyła kurs kwali-
fikacyjny z zakresu nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć. Z kolei
pojęcie zakładu kształcenia nauczycieli obejmuje zgodnie z § 1 pkt 5 omawianego
aktu, kolegium nauczycielskie, nauczycielskie kolegium języków obcych, studium
nauczycielskie, pedagogiczne studium techniczne, studium wychowania przedszkol-
nego, studium nauczania początkowego. Z tych regulacji skarżąca wyprowadza
wniosek, że prawodawca zrównał pojęcie studium pedagogicznego (z § 3 ust. 2 rozp.
z 1982 r.) z pojęciem zakładu kształcenia nauczycieli (z § 3 rozp. z 2002 r.) z punktu
widzenia kwalifikacji niezbędnych do nauczania w szkole podstawowej, w związku z
czym ukończenie przez powódkę w 1983 r. studium wychowania przedszkolnego,
uznanego w 2002 r. za zakład kształcenia nauczycieli, nakazuje przyjąć, że posiada
ona „wymagane kwalifikacje” w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy z 2000 r. Argument
ten jest nietrafny. Jak wyżej wykazano, w przypadku powódki wymagane kwalifikacje
oznaczają kwalifikacje oceniane na podstawie rozp. z 1982 r., a nie rozp. z 2002 r.,
które do niej nie może mieć zastosowania. Przyjęcie odmiennego stanowiska prowa-
dziłoby do rozstrzygnięcia sprzecznego z normą prawną wynikającą z niebudzącej
wątpliwości wykładni literalnej oraz opartego na przepisach nieobowiązujących w
okresie objętym sporem. W związku z tym należy przyjąć, że ukończenie studium
wychowania przedszkolnego nie jest równoważne ukończeniu studium pedagogicz-
nego, które, łącznie z uzyskaniem świadectwa dojrzałości w terminie do 31 sierpnia
1990 r. dawało kwalifikacje do nauczania w szkołach podstawowych na podstawie §
3 ust. 2 rozp. z 1982 r. W związku z tym nauczyciel, który w tym terminie ukończył
studium wychowania przedszkolnego, a nie studium pedagogiczne, nie ma wymaga-
nych kwalifikacji do zatrudnienia na podstawie mianowania w rozumieniu art. 7 ust. 1
ustawy z 2000 r. Poza tym warto zauważyć, że nawet hipotetyczne założenie do-
puszczalności zastosowania do powódki późniejszych zmian wprowadzonych rozp. z
7
2002 r., nie zmieniłoby oceny, że nie osiągnęła ona wymaganych kwalifikacji. Jak już
wskazano, zgodnie z wiążącymi Sąd Najwyższy ustaleniami przyjętymi w podstawie
faktycznej zaskarżonego wyroku, powódka ukończyła kurs doskonalący z zakresu
nauczania zintegrowanego w klasach od I do III, a nie kwalifikacyjny z zakresu nau-
czanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć.
Wobec powyższego przedstawione w skardze zarzuty naruszenia art. 7 ust. 1
ustawy z dnia 18 lutego 2000 r., a także § 3 ust. 2 rozporządzenia z 24 sierpnia 1982
r. i § 4 pkt 3 rozporządzenia z 10 września 2002 r. okazały się nieuzasadnione.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie 39814
k.p.c., orzekł jak w sen-
tencji.
========================================