Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 36/08
POSTANOWIENIE
Dnia 19 czerwca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa Banku (…) S.A. w W.
przeciwko W. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 19 czerwca 2008 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 13 lutego 2008 r.,
sygn. akt I ACa (…),
1) uchyla zaskarżone postanowienie
2) nie obciąża powoda kosztami postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 13 lutego 2008 r. Sąd Apelacyjny odrzucił na podstawie
art. 373 k.p.c. apelację pozwanego W. M., wniesioną od wyroku Sądu Okręgowego w
W. z dnia 20 grudnia 2006 r.
Pozwany ubiegał się już przed Sądem pierwszej instancji o zwolnienie od kosztów
sądowych. Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2007 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił
wniosek pozwanego a Sąd drugiej instancji oddalił zażalenie pozwanego na to
postanowienie. Pozwany wnosząc apelację, po otrzymaniu wezwania do uiszczenia
wpisu, ponownie złożył wniosek o zwolnienie od kosztów, który – według oceny Sądu
Apelacyjnego – był identyczny w swej argumentacji z poprzednim wnioskiem. Pomimo to,
2
Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 21 grudnia 2007 r. uwzględnił wniosek
pozwanego i zwolnił go od opłaty od apelacji.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ponowny wniosek pozwanego o zwolnienie od
opłaty nie mógł uchylić prawomocności wydanych wcześniej rozstrzygnięć i tym samym
nie mógł mieć wpływu na bieg tygodniowego terminu do uiszczenia opłaty od apelacji
zwłaszcza, że nie opierał się na żadnych nowych okolicznościach w odniesieniu do
poprzedniego wniosku, który prawomocnie oddalono. Tych faktów nie zmienia wydane
przez Sąd pierwszej instancji postanowienie zwalniające pozwanego od opłaty od
apelacji.
Postanowienie z dnia 13 lutego 2008 r. Sąd Apelacyjny wydał na rozprawie pod
nieobecność pozwanego, który wnosił o odroczenie rozprawy z powodu choroby
wykazanej zaświadczeniem lekarskim. Jednocześnie pozwany deklarował złożenie w
późniejszym terminie zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego.
Pozwany złożył zażalenie na wymienione postanowienie. Zarzucił w nim
nieważność postępowania ze względu na pozbawienie możności obrony swych praw
przez uniemożliwienie mu udziału w rozprawie apelacyjnej oraz niewłaściwe
zastosowanie art. 373 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z zmianą, wprowadzoną do procedury cywilnej ustawą z dnia 15 czerwca
2007 r. o lekarzu sądowym (Dz. U. Nr 123, poz. 849 ze zm. – art. 29) poczynając od
dnia 1 lutego 2008 r. usprawiedliwienie niestawiennictwa z powodu choroby stron
wymaga przedstawienia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się na
zawiadomienie sądu, wystawionego przez lekarza sądowego (art. 2141
§ 1 k.p.c.).
Według projektu wymienionej ustawy, zapewnienie wiarygodności przedstawianym
zaświadczeniom usprawiedliwiającym niestawiennictwo z powodu choroby zmierza do
przyspieszenia postępowania a zarazem służy wyeliminowaniu nadużyciom uprawnień
przez uczestników postępowania, przez przedstawianie dokumentów pochodzących od
lekarzy, którzy nie spełniają wysokich wymogów stawianych lekarzom sądowym.
Dlatego nie stanowiło naruszenia art. 214 k.p.c. przeprowadzenie rozprawy dnia 13
lutego 2008 r. pod nieobecność pozwanego legitymującego się zaświadczeniem, które
nie zostało wystawione przez lekarza sądowego.
Słusznie natomiast zarzuca się w zażaleniu naruszenie art. 373 k.p.c. Jego
zastosowanie przez Sąd drugiej instancji jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy apelacja
podlegała odrzuceniu przez Sąd pierwszej instancji. Przyczyną odrzucenia apelacji było
3
nieopłacenie należnego wpisu sądowego w sytuacji, kiedy strona obowiązana do
wniesienia opłaty złożyła ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych,
oceniony jako oparty na tych samych okolicznościach. Sąd drugiej instancji uznał zatem,
że tak powinien postąpić Sąd pierwszej instancji bez podejmowania żadnych innych
czynności. Wniosek ten jest błędny albowiem zgodnie z treścią art. 107 ust. 2 ustawy z
dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz.
1398 ze zm.) ponowny wniosek pozwanego o zwolnienie od kosztów sądowych, jeśli
miał być oparty na tych samych okolicznościach podlegał odrzuceniu przez Sąd
pierwszej instancji, które nie podlegało zaskarżeniu. Jeśli Sąd pierwszej instancji takiej
decyzji nie podjął a nawet zwolnił pozwanego od kosztów sądowych w zakresie
wniesionej apelacji - co uchyliło prawomocność wydanego wcześniej negatywnego
rozstrzygnięcia, nie można obecnie przypisywać stronie niedopełnienie obowiązku
uiszczenia opłaty od apelacji i wyciągać z tego negatywnych konsekwencji
procesowych. Gdyby nawet przyjąć, że ocena Sądu drugiej instancji była właściwa, to
legitymowanie się przez stronę prawomocnym postanowieniem o zwolnieniu od opłaty
od środka odwoławczego wymagało przynajmniej skierowania do strony ponownego
wezwania do wniesienia opłaty.
Poza wskazaną przyczyną uchylenia zaskarżonego postanowienia zważyć
należy, że według utrwalonego w judykaturze poglądu, kontrola zachowania
ustawowych wymagań, co do środka odwoławczego, podejmowana przez sąd drugiej
instancji na podstawie art. 373 k.p.c., powinna sprowadzać się do sytuacji, gdy w
okolicznościach sprawy zachodzi ku temu pewna podstawa (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2006 r., sygn. akt I UZ 13/06, OSNC 2007/15-16/238;
postanowienie z dnia 19 sierpnia 2004 r. V CZ 82/04 niepubl.). Z uzasadnień orzeczeń
odmawiających pozwanemu zwolnienia od kosztów sądowych, wydanych w obu
instancjach wynika, że przyczyną odmowy zwolnienia od kosztów sądowych było
nieprzedłożenie wymaganych przez Sądy dokumentów obrazujących sytuację
majątkową i rodzinną pozwanego. Natomiast w ostatnio prowadzonym postępowaniu
wpadkowym, zakończonym uwzględnieniem wniosku pozwanego o zwolnienie od
kosztów sądowych, zostały przedłożone wszystkie dokumenty wskazanego w
zarządzeniu przewodniczącego z dnia 16 listopada 2007 r. W tej sytuacji zachodzi
uzasadniona wątpliwość, co do tożsamości okoliczności, na których pozwany opierał
swoje poprzednie wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych.
4
Z tych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie na podstawie
art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 39821
k.p.c.
Ze względu na szczególne okoliczności, które doprowadziły do odrzucenia
apelacji, Sąd Najwyższy na podstawie art. 102 k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
oraz art. 39821
k.p.c. odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania
zażaleniowego.