Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 324/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 czerwca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku L. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w W.
o przeliczenie kapitału początkowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 czerwca 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 14 marca 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 14 marca 2007 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację
wnioskodawczyni L. Z. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w J. z dnia 25 października 2005 r. oddalającego odwołanie
2
wnioskodawczyni od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 czerwca
2005 r. ustalającej kapitał początkowy bez uwzględnienia okresu zatrudnienia
wnioskodawczyni w byłym ZSRR w czasie od 1 października 1970 r. do 3 lipca
1991 r. z uwagi na nie udokumentowanie przez wnioskodawczynię statusu
repatrianta.
Sąd drugiej instancji podzielił podstawy zaskarżonego wyroku. Ustalono, że
wnioskodawczyni urodzona się [...] 1952 r. w D., wówczas na terytorium Ukraińskiej
Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, jest narodowości polskiej, pracowała w
placówkach pedagogicznych, opiekując się dziećmi polskiego pochodzenia.
Deklarowała jawnie swoje polskie pochodzenie. Okres pracy na terenie Ukrainy od
1 października 1970 r. do 3 lipca 1991 r. został wnioskodawczyni zaliczony do
ustalenia szczebla wynagrodzenia zasadniczego i awansowania do wyższego
szczebla w uznaniu wkładu pracy wniesionego w dzieło kultywowania tradycji
polskich na terenie Ukrainy. Okres ten został również zaliczony do stażu pracy dla
celów uposażeniowych. Postanowieniem z dnia 27 listopada 1996 r. Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej nadał wnioskodawczyni obywatelstwo polskie na
podstawie ustawy o obywatelstwie polskim. W dniu 12 listopada 2004 r.
wnioskodawczyni złożyła wniosek do Wojewody […] o uznanie jej za repatrianta.
Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2004 r. postępowanie w tym przedmiocie zostało
umorzone z powodu złożenia wniosku po upływie 12 – miesięcznego terminu
przewidzianego w art. 41 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz.U. z
2004 r. Nr 53, poz. 532 ze zm.); termin ten upłynął z dniem 31 grudnia 2001 r.
Na podstawie powyższych ustaleń Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko
Sądu pierwszej instancji, że wnioskodawczyni nie wykazała, że została uznana za
repatrianta. Wobec tego, brak przesłanki pozwalającej zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 9
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z
2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), na zaliczenie spornego okresu do okresów
składkowych.
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji co do
dezaktualizacji poglądu wyrażonego w uzasadnieniu uchwały Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 1995 r., W 16/94 (OTK 1995/1/24), o potrzebie
szerszej wykładni pojęcia „repatrianta”, aniżeli wynikającego z przepisów
3
regulujących nabycie obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji. W ocenie Sądu
drugiej instancji pogląd wyrażony w powyższej uchwale stracił na aktualności wraz
ze zmianą stanu prawnego spowodowaną wejściem w życie (z dniem 1 stycznia
2001 r.) ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji. Pojęcie „repatriant”,
„repatriacja” w stanie prawnym sprzed 1 stycznia 2001 r. rzeczywiście występowało
wyłącznie w kontekście formy uzyskania obywatelstwa polskiego i posiłkowo –
ustalenia okresów składkowych. Natomiast ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o
repatriacji określa nie tylko zasady nabycia obywatelstwa polskiego w drodze
repatriacji, ale i prawa repatrianta oraz zasady i tryb udzielania mu pomocy (art. 1
ust. 1 ustawy). Ustawa ta definiuje repatrianta jako osobę przybyłą do Polski na
podstawie wizy wjazdowej w celu repatriacji i uzyskującego w ten sposób
obywatelstwo polskie (art. 1 ust. 2) ale także w art. 41 określa warunki
umożliwiające uznanie za repatriantów te osoby narodowości polskiej, które przed
dniem wejścia w życie ustawy nabyły obywatelstwo polskie na podstawie przepisów
ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim. Ustawa ta w kompletny
sposób określa prawne granice pojęcia repatriant – dotyczy bowiem zarówno osób
repatriowanych po dniu 1 stycznia 2001 r. jak i osób, które przed tą datą nabyły
obywatelstwo polskie (tak jak wnioskodawczyni). Zawarte w art. 1 i w art. 41 ustawy
o repatriacji definicje stanowią wykładnię autentyczną pojęcia „repatriant”,
dokonaną przez ustawodawcę również z uwzględnieniem poglądu wyraźnego w
powołanej wyżej uchwale Trybunału Konstytucyjnego i w związku z tym nie jest
możliwa inna wykładnia tego pojęcia.
Na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o repatriacji osoba, która przed dniem
wejścia w życie ustawy nabyła obywatelstwo polskie na podstawie przepisów
ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2000 r. Nr 28,
poz. 353), może być uznana za repatrianta, jeżeli spełnia łącznie następujące
warunki:
1) złoży w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy
wniosek o uznanie za repatrianta do wojewody właściwego ze
względu na miejsce zamieszkania;
2) była w dniu uzyskania zezwolenia na osiedlenie się na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej obywatelem Związku Socjalistycznych
4
Republik Radzieckich lub jednego z państw powstałych po jego
rozpadzie;
3) jest polskiego pochodzenia.
Według Sądu drugiej instancji jedynie kumulatywne spełnienie powyższych
przesłanek dawało możliwość uznania wnioskodawczyni za repatrianta.
Tymczasem wnioskodawczyni nie spełniła przesłanki określonej w art. 41 ust. 1 pkt
1 powołanej ustawy – nie złożyła w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie
ustawy wniosku o uznanie za repatrianta.
W skardze kasacyjnej wniesionej od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego
skarżąca wnioskodawczyni wniosła o:
1) wystąpienie – w przypadku powzięcia przez Sąd Najwyższy
wątpliwości w zakresie zgodności z Konstytucją RP przepisów
wskazanych w pkt 2 zarzutów skargi – do Trybunału
Konstytucyjnego z pytaniem prawnym o zbadanie czy art. 6 ust. 1
pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.) w związku z
art. 41 ust. 1 oraz art. 16 ust. 4 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o
repatriacji (Dz.U. z 2004 r. Nr 53, poz. 532 ze zm.) w zakresie, w
jakim przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych i rentowych
oraz ich wysokości osobie, o której mowa w art. 41 ust. 1 ustawy o
repatriacji, zamykają tej osobie możliwość wykazania statusu
repatrianta przed sądem powszechnym w sprawach wymienionych
w tymże przepisie oraz zamykają tej osobie w przypadku niezłożenia
wniosku o uznanie za repatrianta w terminie 12 miesięcy od dnia
wejścia w życie ustawy o repatriacji możliwość uznania jako
składkowych okresów pracy w byłym ZSRR lub republikach
powstałych po jego rozpadzie są niezgodne z art. 2, art. 32 ust. 1
oraz z art. 67 Konstytucji RP, ewentualnie, jeżeli Sąd Najwyższy
uzna za dopuszczalne samodzielne badanie konstytucyjności
powołanych przepisów o ich ocenę w aspekcie zgodności z
Konstytucją RP i wydanie w sprawie merytorycznego
5
rozstrzygnięcia;
2) w przypadku stwierdzenia, że kwestionowane przepisy są niezgodne
z Konstytucją RP, o zmianę zaskarżonego wyroku przez nakazanie
organowi rentowemu przeliczenia kapitału początkowego z
uwzględnieniem okresu pracy wnioskodawczyni w byłym ZSRR, a
także o przyznanie od strony pozwanej kosztów postępowania
według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa prawnego,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o
uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie temu
Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o
kosztach procesu za obie instancje.
Skarga kasacyjna została oparta na dwóch podstawach. W ramach
podstawy dotyczącej naruszenia przepisów prawa materialnego skarżąca zarzuciła
naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 42 ust. 1 i w związku z art. 41 ust. 4 w
związku z art. 16 ust. 4 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji wskutek
zastosowania niekonstytucyjnych przepisów, a w konsekwencji naruszenie przepisu
art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
polegające na wadliwym przeliczeniu skarżącej kapitału początkowego.
W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa procesowego skarżąca
zarzuciła:
- naruszenie prawa procesowego wyrażonego w art. 193 Konstytucji
RP w związku z art. 8 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 178 ust. 1
Konstytucji RP przez niewystąpienie przez Sądy obu instancji do
Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym w zakresie
konstytucyjności art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy emerytalnej w związku z
art. 42 ust. 1 w związku z art. 41 ust. 4 w związku z art. 16 ust. 4
ustawy o repatriacji, a w konsekwencji wydanie rozstrzygnięcia w
oparciu o niekonstytucyjne przepisy;
- naruszenie prawa procesowego wyrażonego w art. 8 ust. 1 i ust. 2 w
związku z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP przez oparcie zaskarżonego
6
rozstrzygnięcia na niekonstytucyjnych przepisach.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżąca stwierdziła, że sąd powszechny
nie posiada kompetencji w zakresie pośredniego orzekania o zgodności z
Konstytucją przepisów prawa. Kompetencję taką posiada, stosownie do art. 178
Konstytucji RP, wyłącznie Trybunał Konstytucyjny. Do chwili stwierdzenia
niezgodności przepisu z Konstytucją istnieje domniemanie jego konstytucyjności i
tylko Trybunał Konstytucyjny może to domniemanie obalić. Sądy sprawujące
„wymiar sprawiedliwości” zostały wyposażone w instrument kontroli
konstytucyjności przepisu, od którego zależy rozstrzygnięcie w danej sprawie –
możliwość przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego co do
zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi lub ustawą. Wyrażona w art. 2 Konstytucji RP zasada, że jej
przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej, w
kontekście wyrażonej w art. 178 ust. 1 Konstytucji RP reguły, że sędziowie
podlegają tylko konstytucji i ustawom, oznacza obowiązek sądu weryfikacji ustaw
na podstawie których zostały wydane w zakresie ich zgodności z Konstytucją, a w
przypadku stwierdzenia ich niezgodności obowiązek wystąpienia z pytaniem
prawnym do Trybunału Konstytucyjnego.
Według skarżącej powołane przepisy naruszają jej konstytucyjne prawa i
wolności, w zakresie, w jakim przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych i
rentowych oraz ich wysokości osobie o której mowa w art. 41 ust. 1 zamykają
możliwość wykazania statusu repatrianta przed sądem powszechnym oraz
zamykają tej osobie po upływie terminu 12 miesięcy możliwość uzyskania statusu
repatrianta w drodze postępowania administracyjnego.
Z konstytucyjnego wzorca art. 67 Konstytucji RP wynika prawo obywatela do
zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę
lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Prawo to, zgodnie z art.
32 ust. 1 Konstytucji RP przysługuje na równych zasadach wszystkim obywatelom
RP. Uzależnianie w postępowaniu sądowym uznania okresów pracy za granicą
przez osobę, która uzyskała obywatelstwo polskie i spełnia merytoryczne warunki
uznania za repatrianta (polskie pochodzenie, obywatelstwo posiadanie w dniu
7
uzyskania zezwolenia na osiedlenie się na terytorium RP obywatelstwa ZSRR lub
jednego z państw powstałych po jego rozpadzie) od legitymowania się przez tę
osobę decyzją uznającą za repatrianta jest niezgodne z zasadą równości wobec
prawa wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Stawia bowiem tę osobę w sytuacji
mniej korzystnej niż np. osoby które nabyły, obywatelstwo na podstawie art. 109
ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz.U. Nr 114, poz. 739
ze zm.). Osobom tym, na podstawie samego wjazdu do polski, przysługują wszelkie
prawa, jakie przepisy prawa wiążą z uzyskaniem obywatelstwa polskiego w drodze
repatriacji lub uznaniem za repatrianta (por. wyrok NSA z dnia 19 marca 2002 r., V
SA 2174/01, ONSA 2003, Nr 2, poz. 72). Wskazane osoby znajdują się również w
mniej korzystnej sytuacji w zakresie ustalania świadczenia emerytalnego, niż
osoby, które nabyły obywatelstwo w wyniku urodzenia. Zdaniem skarżącej
przedstawione rozróżnienie narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa
do zabezpieczenia społecznego, jak również wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP
zasadę urzeczywistniania przez Rzeczpospolitą Polską sprawiedliwości społecznej.
Zdaniem skarżącej stanowiąc w art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy emerytalnej o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r., Nr
39, poz. 353 ze zm.) w związku z art. 41 ust. 1 w związku z art. 16 ust. 4 ustawy o
repatriacji, że dla celów ustalenia świadczeń emerytalnych konieczne jest
legitymowanie się decyzją o uznaniu za repatrianta, ustawodawca w rzeczywistości
przekreślił prezentowaną w uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca
1995 r., W 16/94 ideę jak najpełniejszego przyznawania uprawnień osobom, które
tylko z formalnych powodów nie mogły przybyć do RP jako osoby legitymujące się
wizą repatrianta (obawa przed prześladowaniem, trudności z uzyskaniem wizy
repatriacyjnej w b. ZSRR lub powstałej po jego rozpadzie republice).
W piśmie z dnia 27 sierpnia 2007 r. (data złożenia w biurze podawczym
Sądu Apelacyjnego– 28 sierpnia 2008 r.) pełnomocnik skarżącej sprostował
oczywistą omyłkę pisarską powstałą w treści pierwszego z podniesionych w
skardze kasacyjnej zarzutów. W zgłoszonym zarzucie jest „(...) z art. 42 ust. 1 w
zw. z art. 41 ust. 4 (...)”, a powinno być „...z art. 41 ust. 1 w zw. z art. 41 ust. 4 (...)”.
Pełnomocnik wnioskodawczyni podniósł, że omyłkowo wpisał w treść zarzutu
nieistniejący art. 42 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z treści
8
uzasadnienia skargi kasacyjnej wynika, że zarzut dotyczył m.in. art. 41 ust. 1 tej
ustawy.
Pełnomocnik skarżącej sprostował również oczywistą omyłkę popełnioną w
drugim zarzucie skargi kasacyjnej. W zgłoszonym zarzucie jest ,”(...) a w
konsekwencji naruszenie przepisu art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (...)”, a powinno być „(...) a w konsekwencji
naruszenie przepisów art. 174 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (...)”. Według pełnomocnika skarżącej z treści
samego zarzutu wynika, że skarżąca kwestionowała wadliwe przeliczenie kapitału
początkowego, co reguluje przepis art. 174 powołanej ustawy, nie zaś jej art. 25.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Punktem wyjścia rozważenia zagadnienia prawnego wynikającego ze skargi
kasacyjnej jest stwierdzenie bezsporności ustaleń faktycznych stanowiących
podstawę zaskarżonego wyroku, a nawet bezsporności zawartej w tym wyroku
oceny prawnej w zakresie zastosowanych w wyroku przepisów ustawowych.
Skarżący nie kwestionuje tego, że wnioskodawczyni nie została uznana w
przewidzianym do tego trybie za repatrianta i że z tego powodu nie spełniła,
określonego w art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, warunku potraktowania
zatrudnienia za granicą jako okresu składkowego. Z podstaw skargi kasacyjnej i jej
wniosków wynika, że skarżący nie kwestionując poprawności subsumcyjnej
podstawy prawnej wyroku w zakresie zastosowanego w wyroku porządku
normatywnego przepisów ustawowych, zarzucił jego nieodpowiedniość wyłącznie z
powodu określonej sprzeczności z Konstytucją. Z tego względu bezpośrednim
przedmiotem sprawy w jej zakresie poddanym do rozpatrzenia Sądowi
Najwyższemu stała się kwestia niezgodności art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy o
emeryturach i rentach (w związku z art. 41 ust. 1 oraz art. 16 ust. 4 ustawy z dnia 9
listopada 2000 r. repatriacji) z art. 2, art. 32 ust 1 oraz art.. 67 Konstytucji RP –
kwestia, którą zajmował się Sąd drugiej instancji nie znajdując podstaw do
weryfikacji obowiązujących norm prawa ustawowego.
9
Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, jak to przekonująco wskazał
Sąd drugiej instancji, uwzględnia ujawnione wcześniej, a wyrażone w szczególności
w uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 1995 r. W 16/94, dążenie
do objęcia prerogatywami należnymi repatriantom także tych osób pochodzenia
polskiego lub narodowości polskiej, które nie uzyskały statusu repatrianta pomimo
powrotu do Ojczyzny gdyż podlegały różnorakim trudnościom przy korzystaniu z
procedury repatriacyjnej, co w przeszłości wiązało się z obawami przed
ewentualnymi represjami jakie mogły wiązać się ze zgłoszeniem repatriacji ze
Związku Radzieckiego do Polski.
Przepisy ustawy z 9 listopada 2000 r. o repatriacji skierowane są na
przyszłość (do sytuacji zaistniałych po wejściu w życie ustawy). Ich celem jest
wyrażone w praembule ustawy uznanie: „że powinnością Państwa Polskiego jest
umożliwienie repatriacji Polakom, którzy pozostali na Wschodzie, a zwłaszcza w
azjatyckiej części byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, i na
skutek deportacji, zesłań i innych prześladowań narodowościowych lub
politycznych nie mogli w Polsce nigdy się osiedlić”. Repatriantem, według definicji
ustawowej (art. 1 ust. 2) jest osoba polskiego pochodzenia, która przybyła do
Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy wjazdowej w celu repatriacji z
zamiarem osiedlenia się na stałe.
Ustawa ta choć poświęcona sprawom repatriantów, a więc sprawom osób
przybyłych do Polski w ramach specjalnej procedury repatriacyjnej, określiła także
warunki na których może być uznana za repatrianta „osoba, która przed dniem
wejścia w życie ustawy nabyła obywatelstwo polskie na podstawie przepisów
ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2000 r. Nr 28,
poz. 353)”. W tej regulacji zawartej w art. 41 rozdziału 9 ustawy poświęconej
zmianom w przepisach obowiązujących, przepisom przejściowym i końcowym,
wyrażona została wspomniana wcześniej potrzeba upodobnienia do repatriantów
sytuacji prawnej osób polskiego pochodzenia, które jeszcze przed wejściem w
życie ustawy uzyskały obywatelstwo polskie ale poza trybem repatriacji.
Regulacji tej nadano znaczenie wyjątkowe, chodziło o upodobnienie sytuacji
prawnej osób nie spełniających cech repatrianta do statusu repatrianta, chodziło o
osoby, które już wcześniej nabyły obywatelstwo polski, o objęcie nową regulacją –
10
przewidzianą w niej ochroną prawną – sytuacji, które nie tylko zaistniały wcześniej,
przed wejściem w życie ustawy, ale ponadto ze specjalnych przyczyn nie
mieszczących się w definicji repatrianta. W takim systemowym kontekście należy
oceniać określony w art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy pierwszy z warunków rozszerzenia
ochrony zasadniczo przewidzianej tylko dla repatriantów, mianowicie, że z
uprawnienia do uznania za repatrianta może skorzystać osoba, która „złoży w
terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy wniosek o uznanie za
repatrianta do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania”.
Powyższy wniosek uznania za repatrianta osoby, która według ustawy
repatriantem nie jest, stwarza obowiązujący, ustawowo ukształtowany, stan
prawny. Ukształtowanie tej sytuacji prawnej polegającej na umożliwieniu pewnym
osobom uzyskania statusu repatrianta tylko w określonym czasie, mieści się w
prerogatywach (właściwości) ustawodawcy.
Sąd Najwyższy, podobnie jak Trybunał Konstytucyjny (por. uzasadnienie
wyroku z dnia 12 lutego 2008 r. SK 82/06) uważa, że sądy nie powinny wkraczać w
domenę ustawodawcy, że weryfikacji sądów nie podlega ocena celowości i
trafności rozstrzygnięć parlamentu w zakresie zapewnienia prawa do
zabezpieczenia społecznego. W powołanym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny
przypomniał, że „Obowiązek wyboru najbardziej trafnych rozstrzygnięć spoczywa
na parlamencie, który ponosi odpowiedzialność polityczną za sposób
wykorzystywania kompetencji prawotwórczych. Do uprawnień ustawodawcy należy
stanowienia prawa odpowiadającego założonym celom politycznym i
gospodarczym oraz przyjmowanie takich rozwiązań prawnych, które jego zdaniem
będą najlepiej służyły realizacji tych celów”.
Tak art. 41 ust. 1 ustawy o repatriacji jak i zastosowany w zaskarżonym
wyroku, art. 16 ust 4 ustawy o repatriacji stanowiący o tym, że decyzja o uznaniu za
repatrianta powoduje, że przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych i
rentowych oraz ich wysokości w Rzeczypospolitej Polskiej, okresy zatrudnienia za
granicą uwzględnia się jako okresy składkowe, oraz art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowiący, że
okresami składkowymi są okresy zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie
nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca
11
1944 r. i zostały uznane za repatriantów – przyznają szczególne uprawnienia
osobom, które zostały uznane za repatriantów.
Jeżeli ktoś, tak jak wnioskodawczyni nie jest repatriantem (nie odpowiada
definicji repatrianta) i nie został uznany za repatrianta w specjalnym trybie
przewidzianym dla osób polskiego pochodzenia, to nie korzysta z ustawowo
określonego przywileju, dlatego, że nie spełnia ustawowo ukształtowanych
warunków przywileju.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę potwierdza
stanowisko, które Sąd Najwyższy wyraził w uchwale z dnia 9 maja 2007 r. I UZP
1/07, że: Przy ustalaniu prawa do emerytury warunkiem niezbędnym uwzględnienia
okresu składkowego wymienionego w art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) jest – po wejściu w życie ustawy z
dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (jednolity tekst: Dz.U. z 200 4. Nr 53, poz. 532
ze zm.) – przedstawienie przez wnioskodawcę pozytywnej decyzji o uznaniu go za
repatrianta w oparciu o art. 16 tej ustawy” (OSNP 2007/21-22/323).
Wskazanym regulacjom ustawowym określającym warunki uznania za
repatrianta i określającym uprawnienia przysługujące osobom, które zostały uznane
za repatriantów zarzucono w skardze sprzeczność z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67
Konstytucji w oparciu o przedstawioną w skardze argumentację, która nie jest
zasadna.
Skarżąca nie dostrzega wyjątkowego, uprzywilewującego beneficientów
charakteru kwestionowanych w skardze przepisów. Nie może tu wchodzić w
rachubę zarzucona w skardze jakaś forma nierówności (dyskryminacji) ani w
stosunku do – jak to określała skarżąca obywateli urodzonych w Polsce ani w
stosunku do osób, które nabyły obywatelstwo na podstawie art. 109 ust. 3 ustawy z
dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach.
Wymaganie spełnienia warunku uznania za repatrianta na podstawie
wniosku zgłoszonego w określonym terminie jest warunkiem (przesłanką)
szczególnego przywileju polegającego na zaliczeniu, jako okresu składkowego,
okresu zatrudnienia za granicą, chociaż zasadą jest, że zatrudnienie za granicą nie
stanowiło przesłanki praw emerytalnych i rentowych. Trzeba mieć na uwadze, że
12
osobie uznanej za repatrianta Rzeczypospolita Polska zapewniła możliwość
uzyskania świadczenia ubezpieczeniowego albo jego zwiększenia, ze względu na
zatrudnienie za granicą, które nie stanowiło źródła jakichkolwiek przysporzeń na
rzecz funduszy ubezpieczeniowych w Polsce. Jest to potraktowanie jako okresów
składkowych sytuacji, które z pewnością nie miały „składkowego” znaczenia.
Zupełnie chybione jest porównanie przez skarżącego sytuacji
wnioskodawczyni z sytuacją osoby, która nabyła obywatelstwo na podstawie art.
109 ust. 3 ustawy o cudzoziemcach. O sytuacji relewantnej w tym zakresie można
byłoby mówić tylko w odniesieniu do cudzoziemca narodowości polskiej lub
pochodzenia polskiego, który przybył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej -
stosownie do art. 109 § 1 ustawy - w okresie od dnia 1 stycznia 1992 r. do dnia 31
grudnia 1996 r. na podstawie uzyskanego przed przyjazdem zezwolenia na pobyt
stały i przebywa w nim nieprzerwanie. Cudzoziemiec z mocy art. 109 ust. 7 ustawy
uzyskuje uprawnienia, jakie przepisy prawa wiążą z uzyskaniem obywatelstwa
polskiego w drodze repatriacji lub uznaniem za repatrianta ale dotyczy to
cudzoziemca który w okresie do dnia 31 grudnia 1998 r. złożył wniosek o uznanie
go za obywatela polskiego i co do którego Minister Spraw Wewnętrznych i
Administracji wydał decyzję o uznaniu go za obywatela polskiego. Nie wiadomo
dlaczego skarżący przeciwstawia wnioskodawczyni sytuacją prawną cudzoziemca,
o którym mowa w art. 109 ust. 7 ustawy o cudzoziemcach, zupełnie pomijając
określone w ustawie warunki, które musi taki cudzoziemiec spełnić ażeby uzyskać
uprawnienia przysługujące osobie uznanej za repatrianta.
Wobec braku wątpliwości co do zgodności z Konstytucją przepisów
stanowiących podstawę prawną zaskarżonego wyroku niezasadna jest „procesowa”
podstawa skargi kasacyjnej jak również zawarty w niej wniosek o wystąpienie do
Trybunału Konstytucyjnego. Sąd Najwyższy nie stwierdził takiej potrzeby i uznał za
prawidłowe w tym zakresie stanowisko Sądu drugiej instancji.
Zaskarżony wyrok dokładnie, co przyznaje skarżąca w skardze kasacyjnej
wyraża ustawowe normy prawne. Skoro zaś te normy (przepisy ustawowe) nie
budzą wątpliwości co do ich zgodności z Konstytucją, to bezzasadna okazała się
także pierwsza z podstaw skargi kasacyjnej.
Bezzasadna skarga podlegała oddaleniu stosownie do art. 39814
k.p.c.
13
/tp/
14