Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 46/08
POSTANOWIENIE
Dnia 11 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Strus
w sprawie ze skargi strony pozwanej - N.(...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
O.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu
Okręgowego w L. z dnia 10 marca 2006 r., sygn. akt II Ca (…);
w sprawie z powództwa J. W., J. W., M. W. i M. W.
przeciwko N.(...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w O., A. J. i M. P.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 lipca 2008 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w L. postanowieniem z 10 marca 2006 r. odrzucił przedstawioną
do rozpoznania apelację pozwanej N.(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w
O. oraz pozwanych będących osobami fizycznymi, uznając, że apelacja nie spełniała
wymagań formalnych takiego środka odwoławczego, ponieważ nie określono w niej
zakresu żądanej zmiany zaskarżonego wyroku. Jak stwierdził Sąd drugiej instancji
„wniosek o uchylenie wyroku nie był w treści apelacji formułowany”, a wymagania
ustawowego nie spełnia żądanie „wyłącznie oddalenia powództwa”, które wskazuje
rodzaj postulowanego rozstrzygnięcia, a nie zakres żądanej zmiany. Skarżący nie
określił bowiem, czy żąda oddalenia powództwa jako całości, czy jego części. Według
zapatrywania Sądu meriti zakres żądanej zmiany nie może być przez sąd
wyprowadzany z porównania wskazanego zakresu zaskarżenia i treści orzeczenia
2
zaskarżonego apelacją. Sąd Okręgowy wsparł argumentację przez odwołanie się do
sankcji ustanowionych w art. 3701
k.p.c. i na podstawie tego przepisu oraz art. 373
zdanie pierwsze k.p.c., orzekł jak wyżej wskazano.
Skargę od tego postanowienia wniosła pozwana N.(...) spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością w O.. Wskazując jako naruszone przepisy art. 368 § 1 pkt 5, art.
3701
i art. 130 § 1 k.p.c., domagała się stwierdzenia niezgodności z nimi zaskarżonego
postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Nie można byłoby odmówić trafności argumentacji skarżącej, gdyby skarga
spełniała wymagania formalne wymienione w art. 4245
§ 1 k.p.c. Tymczasem pozwana,
trafnie podważając wykładnię i zastosowanie art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c., pominęła
obowiązek uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie
orzeczenia o odrzuceniu ich apelacji, wynikający z art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.
Nie budzi wątpliwości ratio legis wprowadzenia instytucji prawa procesowego pn.
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jako
instrumentu realizacji odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody określone w art.
4171
§ 2 k.c. Wprowadzenie do systemu prawa oraz postępowania cywilnego tej
instytucji było konieczne ze względu na konstytucyjną zasadę odpowiedzialności za
szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej, w
tym również sądów. Postępowanie uregulowane w przepisach art. 4241
- 42412
k.p.c.
jest zatem etapem dochodzenia odszkodowania, a ponieważ angażuje Sąd Najwyższy
w postępowania dotyczące wielu spraw, często o małej wartości przedmiotu sporu lub
motywowanych przesłankami subiektywnymi, zachodziła konieczność stworzenia reguł
selekcji rozpoznawanych spraw. Kryterium przyjętym w ustawie stało się m.in.
uprawdopodobnienie istnienia szkody, związanej ściśle z wydaniem orzeczenia
kończącego postępowanie, ponieważ jak wyżej już stwierdzono, jedynym celem tego
postępowania jest umożliwienie merytorycznego rozpoznania w przyszłości żądania
przyznania odszkodowania. Dobór środków służących tej selekcji należy do kompetencji
ustawodawcy, poddanego kontroli pod względem zgodności aktów normatywnych z
aktami wyższego rzędu. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego dotyczące przepisów
stosowanych wprost lub pośrednio do skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem (np.
wyrok TK z 1 kwietnia 2008 r. sygn. SK 77/06, Dz. U. Nr 59, poz. 367, dotyczący
zakresu przedmiotowego skargi oraz wyrok TK z 1 lipca 2008 r., sygn. SK 40/07
dotyczący wymogów formalnych skargi kasacyjnej, a także wyrok z 20 maja 2008 r.
3
sygn. P 18/07 dotyczący rygorów formalnych w postępowaniu apelacyjnym) wskazują,
że niektóre rygory ustawowe były nadmierne lub zbędne w stosunku do standardów
ochrony należnej osobom, które poniosły szkodę wskutek niezgodnych z prawem
działania organów władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji). Kontrola prawa rangi
ustawy nie należy jednak do władzy sądowniczej, ponieważ sędziowie zgodnie z art.
178 ust. 1 Konstytucji podlegają ustawom, co nakłada nich uprawnienie do interpretacji i
obowiązek stosowania norm wynikających z ustaw. W tych ramach Sąd Najwyższy nie
ma kompetencji do zmiany lub uchylenia zaskarżonego, prawomocnego orzeczenia.
Powracając do obowiązku uprawdopodobnienia szkody należy zauważyć, że
obowiązkowe zastępstwo stron przez wyspecjalizowanych prawników w postępowaniu
przed Sądem Najwyższym usprawiedliwiało nałożenie na skarżących obowiązku
przytoczenia okoliczności i dowodów (choćby w mniejszym stopniu sformalizowanych)
wskazujących na celowość merytorycznego rozpoznawania skargi, jako etapu
postępowania o odszkodowanie. Wykonanie tego obowiązku, odpowiadającego
kwalifikacjom pełnomocników uprawnionych do wnoszenia skarg, opatrzone zostało
jednoznacznie surową sankcją odrzucenia skargi (art. 4248
§ 1 k.p.c.). Istniejące
uchybienie konstrukcyjne skargi i konieczność odrzucenia (art. 4248
§ 1 k.p.c.) nie
pozwala na jej merytoryczną ocenę.
Na marginesie tej sprawy wypada zwrócić uwagę na błędną interpretację art. 368
§ 1 k.p.c. dokonaną przez Sąd orzekający postanowieniem, przeciw któremu
skierowana została skarga. W rozpoznawanej sprawie pozwana zaskarżyła wyrok sądu
pierwszej instancji w całości, przytoczyła zarzuty i powołując się na te zarzuty wnosiła o
zmianę zaskarżonego wyroku i wyłącznie (podkreślenie zawarte w apelacji) oddalenie
powództwa.
Sformułowanie „oddalenie powództwa” było jednoznaczne i nie pozostawiało
wątpliwości, co do zakresu żądanej zmiany, spełniało zatem wymaganie art. 368 § 1 pkt
5 k.p.c. Podobną zwięzłość spotyka się w tymże kodeksie, a przecież formuła ustawowa
„oddala apelację” nie budziła i nie budzi wątpliwości co do zakresu rozstrzygnięcia.
Dopiero jego ograniczenie wymaga rozwinięcia zwrotu ustawowego i zaznaczenia
zakresu zmiany lub uchylenia; dlatego wymaganie, aby skarżący dodawał okolicznik „w
całości” przy żądaniu zmiany przez oddalenie powództwa nie wynika z wymienionego
wyżej przepisu.