Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 65/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
w sprawie z powództwa Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego W J.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń I.(...) Spółce Akcyjnej w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 lipca 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Gospodarczego
w G. z dnia 12 października 2007 r., sygn. akt X Ga (…) [X WSC (…)],
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2007 r. Sąd Rejonowy w Ż. zasądził na rzecz
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w J. od Towarzystwa Ubezpieczeń I.(...)
Spółki Akcyjnej w W. kwotę 81 838,55 zł z ustawowymi odsetkami tytułem świadczenia z
umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.
Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że w 1999 r. strony łączyła umowa
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej m.in. za szkody wyrządzonej przy udzielaniu
świadczeń zdrowotnych w okresie objętym ubezpieczeniem, związane z zakażeniem
HIV i WZW. W okresie tym pacjentka Ł. P. została zakażona gronkowcem złocistym
podczas leczenia na oddziale urologii. Następstwa tego zakażenia ujawniły się w latach
2002 – 2003, pacjentka w tym okresie wymagała leczenia, poniosła szkodę w postaci
2
utraconych zarobków, domagała się także od powoda stosownego zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę i cierpienia. Pacjentka ta wystąpiła z powództwem przeciwko
powodowi, który o tym fakcie niezwłocznie powiadomił pozwanego. Pozwany w procesie
tym brał udział w charakterze interwenienta ubocznego i popierał stanowisko wówczas
pozwanego, a obecnie powoda. Sąd Okręgowy w G. Ośrodek Zamiejscowy w R.
zasądził na rzecz pacjentki odszkodowanie i zadośćuczynienie, a wniesiona apelację
oddalił Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 20 października 2006 r.
Sąd Rejonowy uznał podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia
roszczenia za niezasadny w świetle art. 819 § i 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem, bieg
przedawnienia roszczenia o świadczenie do zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się w
dniu, w którym nastąpiło zdarzenie objęte ubezpieczeniem. Przez pojęcie „zdarzenie
objęte ubezpieczeniem” należy zaś, zdaniem Sądu, rozumieć zdarzenie, które jest
zarówno jego przyczyną wypadku sprawczego, jak i następstwem. Wypadkiem
sprawczym było zakażenie pacjentki, a jego następstwem – powstanie szkody. Do
czasu powstania szkody roszczenie o jej naprawienie w ogóle nie powstaje, nie można
zatem mówić o jego wymagalności i rozpoczęciu biegu przedawnienia. Szkoda może
powstać później niż zdarzenie, które ją wywołało, zatem jako początek biegu terminu
przedawnienia należy przyjąć dzień powstania szkody. W konsekwencji, zdaniem Sądu
Rejonowego, data wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem nie zamyka się datą
opuszczenia szpitala przez zakażoną pacjentkę, lecz datą ustalenia przez sąd w
prawomocnym wyroku faktu zaistnienia szkody i krzywdy, ich przyczyny oraz zakresu.
Data zdarzenia objętego ubezpieczeniem pokrywa się zatem z dniem, w którym
prawomocne stało się orzeczenie Sądu drugiej instancji, co nastąpiło 20 października
2006 r. Od tego dnia należy liczyć trzyletni bieg przedawnienia, który w dacie wniesienia
powództwa niniejszej sprawie jeszcze nie upłynął.
Powyższe ustalenia i ocenę prawną podzielił Sąd Okręgowy w G., oddalając
wyrokiem z dnia 12 października 2007 r. wniesioną przez pozwanego apelację.
Wyrok ten w całości zaskarżył pozwany skargą kasacyjną, opartą na podstawie
naruszenia prawa materialnego (art. 3933
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Skarżący zarzucał błędną
wykładnię art. 819 § 2 k.c. w związku z art. 805 § 1 k.c. przez przyjęcie, że zdarzeniem
objętym ubezpieczeniem jest wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 20 października 2006 r.,
a nie zakażenie pacjentki w okresie jej pobytu w szpitalu. W konkluzji pozwany wnosił o
uchylenie zaskarżonego wyroku i zmianę orzeczenia poprzez oddalenie powództwa,
3
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzuty skarżącego sprowadzają się do stwierdzenia, że konsekwencją
podzielenia poglądu prawnego przedstawionego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
byłoby uznanie, iż przedmiotem ubezpieczenia było ryzyko poniesienia strat w majątku
powoda, powstałych w wyniku niekorzystnych dla niego orzeczeń sądu, i to w okresie
przekraczającym okres objęty udzieloną ochroną ubezpieczeniową. Nie można
oczywiście uznać, że wypadkiem ubezpieczeniowym, o jakim mowa w art. 805 k.c.,
bądź tez zdarzeniem objętym ubezpieczeniem, o jakim mowa w art. 819 § 2 k.c., może
być wyrok sądu, zasądzający odszkodowanie na rzecz pokrzywdzonego. Nawet jeśli
uznać, że „wypadek ubezpieczeniowy” i „zdarzenie objęte ubezpieczeniem” nie są
pojęciami tożsamymi (o czym dalej), to i tak nie wyrok sądu powoduje powstanie
obowiązku naprawienia szkody, tylko jej wyrządzenie. Trafność tego twierdzenia nie
oznacza jednak, że skarga kasacyjna podlega uwzględnieniu.
W niniejszej sprawie ustalone zostało, że szkoda wyrządzona została na skutek
zakażenia pacjentki gronkowcem złocistym w okresie jej pobytu w szpitalu w 1999 r.
Wątpliwości mogą dotyczyć kwestii, jakie zdarzenie powoduje powstanie ochrony
ubezpieczeniowej, czy jest nim wyrządzenie szkody, czy jej wystąpienie, czy też inne
zdarzenie, od jakiego zatem zdarzenia należy liczyć początek biegu terminu
przedawnienia, określonego w art. 819 § 2 k.c. Może bowiem być tak, że szkoda wystąpi
później niż jej wyrządzenie i możliwe są takie sytuacje, w których bieg przedawnienia
rozpocznie się przed terminem wymagalności roszczenia, albo nawet przed jego
powstaniem.
Kodeks cywilny nie definiuje pojęć „wypadek ubezpieczeniowy” ani „zdarzenie
objęte ubezpieczeniem”. W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 marca
2007 r., II CSK 475/06 (niepubl.) wskazano na to, że w nauce ubezpieczeń przyjmuje się
różne ujęcie wypadku ubezpieczeniowego, którym może być:
1) zdarzenie wyrządzające szkodę - wówczas odpowiedzialność zakładu
ubezpieczeń powstanie, gdy zdarzenie to zajdzie w okresie ubezpieczenia, niezależnie
od tego, czy w tym samym okresie powstanie i ujawni się szkoda oraz czy zgłoszone
zostanie dotyczące jej roszczenie;
2) powstanie szkody - wówczas odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń
powstanie jeżeli szkoda powstanie w okresie ubezpieczenia, niezależnie od tego kiedy
4
szkoda się ujawni oraz kiedy zaistnieje zdarzenie wywołujące szkodę i czy zgłoszone
zostało roszczenie dotyczące szkody;
3) naprawienie szkody - wówczas odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń
powstanie, jeżeli szkoda ujawni się w okresie ubezpieczenia niezależnie od daty jej
powstania, daty zdarzenia, które spowodowało szkodę oraz chwili zgłoszenia
roszczenia;
4) zgłoszenia roszczenia - wówczas odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń
powstanie, jeżeli w okresie ubezpieczenia poszkodowany zgłosi roszczenie niezależnie
od daty zdarzenia wywołującego szkodę oraz daty powstania i ujawnienia się szkody.
Sąd Najwyższy w powyższym orzeczeniu wskazał, że dokonany przez strony
umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wybór odnośnie do ujęcia wypadku
ubezpieczeniowego wyznacza zarazem czasowy zakres umowy. Pogląd ten należy
podzielić, niewątpliwie bowiem od umowy stron zależy, jakie zdarzenie zostanie objęte
umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Nie jest skutkiem przypadku brak
definicji ustawowej również pojęcia „zdarzenia objętego ubezpieczeniem”, bowiem,
podobnie jak „wypadek ubezpieczeniowy”, sprecyzowanie go zależy od umowy stron.
Dla właściwego zatem określenia, jakie zdarzenie zostało objęte ubezpieczeniem i czy
jest ono tożsame z wypadkiem ubezpieczeniowym, konieczne było dokonanie wykładni
zawartej umowy, której integralną część stanowią ogólne warunki ubezpieczenia, przy
uwzględnieniu reguł określonych w art. 65 § 2 k.c. Skarga kasacyjna nie zawiera jednak
zarzutu naruszenia tego przepisu, zatem brak podstaw do kwestionowania dokonanej
przez orzekające Sądy wykładni umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i
ustalenia na tej podstawie, że zdarzeniem objętym ochrona ubezpieczeniową nie było
powstałe w okresie ubezpieczenia zdarzenie wyrządzające szkodę, ale wynikające z
tego zdarzenia powstanie szkody. Zgłoszenie tego zdarzenia spowodowało, zgodnie z
art. 819 § 4 k.c., przerwanie biegu przedawnienia, wobec czego zarzut przedawnienia
roszczenia okazał się niezasadny. Podkreślić należy, że kontrola zarzutu naruszenia
prawa materialnego możliwa jest wyłącznie na podstawie stanu faktycznego ustalonego
w sprawie, którym Sąd Najwyższy jest związany (art. 39813
§ 2 k.p.c.). W świetle zaś
dokonanych ustaleń, przy braku zarzutu naruszenia art. 65 § 2 k.c., zarzuty wadliwej
wykładni art. 805 i 819 § 2 k.c. okazały się chybione.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.