Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 54/08
POSTANOWIENIE
Dnia 5 września 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSA Dariusz Dończyk
w sprawie z wniosku A. O. i M. O.
przy uczestnictwie Miasta W.
o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 5 września 2008 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego […]
z dnia 24 września 2007 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 24 września 2007 r. zmienił
postanowienie Sądu Rejonowego i stwierdził, że M. O. oraz A. O. na zasadzie
wspólności ustawowej małżeńskiej nabyli przez zasiedzenie z dniem 27 maja 2005
r. własność położonych w W. bliżej opisanych działek gruntu o nr. 22/1 i (132 m2
)
i 22/2 (463 m2
).
W sprawie ustalono, że działki nr 22/1 i 22/2 wraz z przylegającą do nich
działką nr 21 (uprzednio: nr 11) zostały w połowie lat pięćdziesiątych ubiegłego
wieku włączone do ogrodzonego kompleksu ogrodu działkowego. Wnioskodawca
w 1961 r., po uzyskaniu pozwolenia na budowę, wzniósł na działce nr 11 budynek
mieszkalny. W tym też roku zawarł związek małżeński z wnioskodawczynią.
Ustalono, że decyzją Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 5 maja
1961 r. przyznano wnioskodawcy prawo własności czasowej do działki nr 21.
Zawarto też z wnioskodawcą w formie aktu notarialnego umowę o jej przekazaniu
w wieczystą dzierżawę; później umowę wieczystego użytkowania.
Decyzją Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 31 maja 1999 r. przekształcono prawo
wieczystego użytkowania w prawo własności.
Ustalono, że działki nr 22/1 i 22/2 są w posiadaniu wnioskodawców do dnia
dzisiejszego. Właścicielem ich jest m. st. Warszawa.
Sąd Okręgowy na gruncie tych ustaleń doszedł do innej od Sądu
Rejonowego oceny charakteru posiadania przez wnioskodawców działek nr 22/1
i 22/2. Sąd Rejonowy ocenił bowiem, że posiadanie to nie miało charakteru
samoistnego i z tej przyczyny oddalił wniosek. Sąd Okręgowy zmienił zaś treść
rozstrzygnięcia w oparciu o odmienną ocenę posiadania i przyjęcie,
że wnioskodawcy byli samoistnymi posiadaczami działek nr 22/1 i 22/2 od dnia
3 kwietnia 1961 r., tj. od chwili zawarcia związku małżeńskiego, do dnia 27 maja
2005 r., a w konsekwencji, iż z tym dniem nabyli ich własność przez zasiedzenie.
Skarga kasacyjna uczestnika postępowania od powyższego postanowienia -
oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 123
k.c. w zw. z art. 175 k.c., art. 172, 336 k.c., art. 232, 233 k.p.c., i zmierza do
uchylenia tego postanowienia oraz przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota zarzutów skargi kasacyjnej sprowadza się do kwestionowania
zasadności stanowiska Sądu Okręgowego, że wnioskodawcy wykazali samoistne
posiadanie działek nr 22/1 i 22/2.
Ocena charakteru posiadania związana jest z konkretnymi okolicznościami
danej sprawy. Dla istnienia samoistnego posiadania potrzebne jest faktyczne
władanie rzeczą (corpus). Bez wątpienia chodzi tu o dostrzegalny fakt fizycznego
władztwa nad rzeczą. Drugim współwystępującym, niezbędnym elementem
cywilistycznej konstrukcji posiadania, jest psychiczny czynnik zamiaru władania
rzeczą. Posiadacz samoistny włada rzeczą jak właściciel (cum animo rem sibi
habendi), podczas gdy posiadacz zależny włada rzeczą w zakresie prawa innego
niż własność. Czynnik woli (animus) stanowi kryterium, które pozwala
na odróżnienie posiadania samoistnego od posiadania zależnego.
Interpretacja elementu woli ma charakter obiektywny. Rzeczywistą wolę
posiadacza, która decyduje o charakterze samego posiadania ustala się
na podstawie zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą.
Oznacza to, że ustalone w sprawie czynności, takie jak zagospodarowanie działek
nr 22/1 i 22/2, w zależności od okoliczności mogą świadczyć zarówno o posiadaniu
samoistnym, jak i zależnym. Trzeba zatem było w okolicznościach sprawy
uwzględniać jeszcze dalsze fakty, chociażby takie, jak okoliczności wejścia
w posiadanie działek 22/1 i 22/2, wystąpienia wobec organów itp.
Z uwagi na to, że do działek 22/1 i 22/2 przylega działka nr 21, którą oddano
wnioskodawcom w użytkowanie wieczyste, i że wszystkie te działki wchodziły
w skład ogrodzonego kompleksu ogrodu działkowego rzeczą wnioskodawców było
wykazanie okoliczności pozwalających na ustalenie odmiennego niż do działki nr
22/1 ich stosunku do działek objętych wnioskiem. Niezbędne byłoby wykazanie
„manifestowania” wobec organów właścicielskiego charakteru władania tymi
działkami – tak, aby można było przyjąć, że wnioskodawcy traktowali grunt jak
własny. Należy podnieść, że realizacja funkcji zasiedzenia nie może uzasadniać
„zaskakiwania” podmiotów przeciwko którym biegnie termin zasiedzenia.
W wypadku, gdy według osoby władającej gruntem jest ona posiadaczem
4
w zakresie zbliżonym do użytkowania („bezterminowe prawo użyczenia”) i korzysta
z gruntu w sposób odpowiadający temu prawu, właściciel nieruchomości nie musi
podejmować żadnych działań zmierzających do zachowania swego prawa.
Upływ terminu zasiedzenia nie może bowiem spowodować utraty przysługującego
mu prawa własności.
Sąd Okręgowy wyszedł z odmiennych założeń, przeto zaskarżone
postanowienie nie mogło się ostać. Z tych przyczyn orzeczono, jak
w postanowieniu.