Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 8 września 2008 r.
III SPP 14/08
Konieczność krótkotrwałego udostępnienia przez sąd ubezpieczeń spo-
łecznych akt rentowych Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych dla załatwienia
kolejnej sprawy ubezpieczonego stanowi przyczynę usprawiedliwiającą prze-
dłużenie postępowania apelacyjnego, co uzasadnia oddalenie skargi na prze-
wlekłość postępowania.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 września
2008 r. sprawy ze skargi Andrzeja S. na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyj-
nego w Krakowie [...], z udziałem Prezesa Sądu Apelacyjnego w Krakowie
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Ubezpieczony Andrzej S. w skardze z 14 lipca 2008 r. wniósł o stwierdzenie
przewlekłości postępowania w sprawie o dalszą rentę (przed Sądem Apelacyjnym w
Krakowie) wobec zaniechania rozpoznania jego apelacji wniesionej 21 stycznia 2008
r. Wskazał, że inwalidztwo wynika z wypadku górniczego i niewyznaczenie rozprawy
apelacyjnej pozbawia go środków do życia. Żądał wyznaczenia Sądowi Apelacyjne-
mu dwóch tygodni na rozpoznanie sprawy oraz zasądzenia od Skarbu Państwa
kwoty 10.000 zł, adekwatnej do jego cierpień z braku środków do godnego życia i
rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie.
W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego w Krakowie wniósł o jej
oddalenie. Potwierdził, iż Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z 20 grudnia 2007 r.
oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji organu rentowego odmawiającej renty
wobec braku dalszej niezdolności do pracy oraz wniesienie apelacji 21 stycznia 2008
r., która wpłynęła do Sądu Apelacyjnego 20 lutego 2008 r. Nierozpoznanie apelacji
2
wynikało z udostępniania akt rentowych Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych na
jego wnioski. Pierwszy raz udostępniono je 17 marca 2008 r. i zostały zwrócone 2
kwietnia 2008 r. Ponowne udostępnienie akt pozwanemu nastąpiło 13 maja 2008 r. i
akta te zostały zwrócone w lipcu. Natomiast w dniu 28 kwietnia 2008 r. ubezpieczony
złożył wniosek o ustanowienie mu pełnomocnika z urzędu i 30 kwietnia 2008 r. został
wezwany do złożenia oświadczenia o stanie majątkowym. Sąd Apelacyjny 19 maja
2008 r. ustanowił ubezpieczonemu pełnomocnika, którego 29 maja 2008 r. wyzna-
czyła Okręgowa Izba Radców Prawnych w K. Po wniesieniu skargi na przewlekłość
17 lipca 2008 r. zarządzono termin rozprawy apelacyjnej na 19 sierpnia 2008 r., jed-
nak wobec wniesienia skargi na przewlekłość postępowania przedstawiono ją Są-
dowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga nie jest zasadna i dlatego została oddalona. Podlegała rozpoznaniu na
podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony
do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U.
Nr 179, poz. 1843), stąd skarżący musi się zgodzić, że badanie zarzucanej przewle-
kłości postępowania może obejmować tylko postępowanie przed Sądem Apelacyj-
nym w Krakowie, a nie całe sądowe postępowanie odwoławcze od decyzji rentowej
(art. 4 i 5 ustawy).
Sąd Okręgowy rozstrzygnął sprawę wyrokiem 20 grudnia 2007 r. i apelacja
skarżącego wniesiona 21 stycznia 2008 r. wpłynęła do Sądu Apelacyjnego w Krako-
wie 20 lutego 2008 r. Skarga na przewlekłość postępowania została wniesiona 16
lipca 2008 r. Od wpływu apelacji do wniesienia skargi upłynęło więc prawie 5 miesię-
cy i okres ten mógłby być oceniony jako równoznaczny z przewlekłością postępowa-
nia, zwłaszcza, że sprawa dotyczy prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecz-
nego. W odpowiedzi na skargę nie wskazano na istnienie stanu zaległości w rozpo-
znawaniu spraw tego rodzaju. W orzecznictwie zasadnie wskazuje się przy tym, że
stan taki nie stanowiłby też usprawiedliwionej przyczyny zaniechania rozpoznania
indywidualnej sprawy (por. postanowienia Sąd Najwyższego: z 21 marca 2006 r., III
SPP 13/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 121; z 16 marca 2006 r., III SPP 10/06, OSNP
2007 nr 7-8, poz. 120; z 6 stycznia 2006 r., III SPP 154/05, OSNP 2006 nr 21-22,
3
poz. 342; z 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 33; z 8 marca
2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005 nr 20, poz. 327).
Prawo strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostaje na-
ruszone na skutek działania lub bezczynności sądu. Skarżący jednak nie dostrzega
lub pomija dwie zasadnicze sytuacje jakie wystąpiły na etapie postępowania przed
Sądem Apelacyjnym, które zasadniczo są racjonalnymi przyczynami zaniechania
wyznaczenia rozprawy apelacyjnej już w początkowej fazie tego postępowania. Otóż
w aktach sprawy [...] znajdują się wnioski Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o udo-
stępnienie akt rentowych skarżącego. Wynika z nich, iż w tym samym czasie skarżą-
cy prowadził postępowanie przed organem rentowym dla uzyskania dalszych świad-
czeń. Udostępnienie przez Sąd Apelacyjny akt rentowych organowi rentowemu na-
stępowało w sumie w interesie wnioskodawcy dla załatwienia jego sprawy ubezpie-
czeniowej. Tak wynika z pisma organu rentowego z 11 marca 2008 r. [...], w którym
zwraca się on o akta rentowe w celu załatwienia wniosku skarżącego z 27 grudnia
2007 r. Brak jest szczególnej regulacji w prawie pozytywnym, na podstawie której
można by przyjąć, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych z chwilą wszczęcia postę-
powania odwoławczego przestaje być dysponentem swoich akt rentowych. W nich
zaś znajduje się dokumentacja związana z postępowaniem poprzedzającym wydanie
skarżonej decyzji, a jednocześnie dotycząca uprawnień ubezpieczonego do dalszych
świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W tej sprawie można zatem przyjąć, że przy-
czyna zaniechania rozpoznania apelacji wynikająca z udostępniania akt organowi
rentowemu była usprawiedliwiona. Sąd Apelacyjny dwukrotnie udostępniał akta or-
ganowi rentowemu, na pierwszy wniosek który wpłynął 13 marca 2008 r. i na drugi z
8 maja 2008 r. - w celu sporządzenia odpowiedzi na odwołanie od decyzji z 27 marca
2008 r. o odmowie przyznania prawa do emerytury. Po drugim wniosku akta rentowe
zostały zwrócone do Sądu Apelacyjnego dopiero 10 lipca 2008 r. Oczywiście taka
zależność postępowania sądowego od posiadania akt rentowych jest niewłaściwa,
gdyż w efekcie prowadzi do przedłużenia terminu rozpoznania sprawy sądowej. Uza-
sadniona jest więc potrzeba uregulowania tego zagadnienia i wykluczenia mogących
występować kolizji w jednoczesnym rozpoznawaniu spraw sądowych i administracyj-
nych tego samego wnioskodawcy. Nie ma jednak podstawy prawnej (choćby w re-
gulaminie urzędowania sądów) do autorytatywnego powielania dokumentacji znaj-
dującej się w aktach rentowych na użytek sądowej sprawy odwoławczej. Inaczej uj-
mując, trudno forsować odmowę (zakaz) udostępniania organowi rentowemu jego
4
akt, zwłaszcza, gdy racjonalnie wskazuje on na konieczność załatwiania na ich pod-
stawie kolejnej sprawy wnioskodawcy. Z drugiej strony akta te zawierają materiał
nieodzowny do rozstrzygnięcia sprawy sądowej.
Niezależnie od tego w sprawie wystąpiła też druga okoliczność, która równo-
legle z kwestią udostępnienia akt rentowych była rozpoznawana w postępowaniu
apelacyjnym i służyła interesowi procesowemu skarżącego w tym postępowaniu.
Chodzi o złożony przezeń w dniu 24 kwietnia 2008 r. wniosek o ustanowienie pełno-
mocnika z urzędu. Wymagał on uzupełnienia przez skarżącego o oświadczenie o
stanie majątkowym, po którym został rozpoznany pozytywnie i Okręgowa Izba Rad-
ców Prawnych w K. wyznaczyła wnioskodawcy pełnomocnika - radcę prawnego w
dniu 27 maja 2008 r., o czym Sąd zawiadomił wnioskodawcę przesyłką z 4 czerwca,
odebraną 18 czerwca 2008 r.
Zarządzeniem z 17 lipca 2008 r. została wyznaczona rozprawa apelacyjna na
18 sierpnia 2008 r. Tutaj jednak Sąd Apelacyjny zamiast rozpoznać apelację przeka-
zał Sądowi Najwyższemu do rozpoznania sprawę ze skargą na przewlekłość postę-
powania.
Z powyższych motywów należało stwierdzić, że do czasu wniesienia skargi
przewlekłość postępowania nie zachodziła, gdyż nierozpoznanie apelacji było
usprawiedliwione. Można też ogólnie stwierdzić, że szybkość załatwienia sprawy nie
może być w kolizji z należytym przygotowaniem jej do rozstrzygnięcia, zwłaszcza w
postępowaniu apelacyjnym, co niezależnie od przyczyn wywołanych przez same
strony skłania do akceptowania określonego (krótkiego) terminu na jej rozpoznanie
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z 14 lutego 2006 r., III SPP 7/06, OSNP
2007 r. nr 5-6, poz. 88, w którym przyjęto, iż skarga na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu apelacyjnym bez nieuzasadnionej zwłoki jest
nieuzasadniona, jeżeli w dniu jej sporządzenia upłynęło niewiele ponad 4 miesiące
od wniesienia apelacji).
Skargę jako niezasadną oddalono na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o skar-
dze na przewlekłość postępowania.
========================================