Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 12 WRZEŚNIA 2008 R.
SNO 73/08
Przewodniczący: sędzia SN Wiesław Błuś.
Sędziowie: SN Marian Kocon, Beata Gudowska (sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y  S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego sędziego Sądu Apelacyjnego oraz
protokolanta po rozpoznaniu w dniu 12 września 2008 r. sprawy sędziego Sądu
Okręgowego, obwinionej o przewinienia dyscyplinarne z art.107 § 1 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, w związku z odwołaniem od
wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 5 maja 2008 r., sygn. akt
(...), wniesionym przez obwinioną
I . u c h y l i ł zaskarżony w y r o k w z a k r e s i e o r z e c z e n i a o k a r z e
d y s c y p l i n a r n e j :
1. za czyny przypisane obwinionej w punktach I, II i III i na podstawie art. 108 §
2 zd. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych
umorzył postępowanie dyscyplinarne w tym zakresie,
2. w pozostałym zakresie na podstawie art. 109 § 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001
r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych odstąpił od wymierzenia kary;
II. kosztami postępowania odwoławczego obciążył Skarb Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Minister Sprawiedliwości decyzjami z dnia 20 grudnia 2004 r. i 22 grudnia 2005
r., na podstawie art. 77 § 1 i 46 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm., dalej – u.s.p.), delegował
sędziego Sądu Rejonowego do pełnienia obowiązków sędziego w Sądzie Okręgowym
na okres od dnia 1 stycznia 2005 r. do dnia 31 grudnia 2005 r. oraz od dnia 1 stycznia
2006 r. do dnia 30 czerwca 2006 r., z prawem przewodniczenia w sprawach
rozpoznawanych przez ten Sąd w pierwszej instancji w składzie jednego sędziego i
dwóch ławników albo w składzie jednego sędziego.
Jako sędzia delegowana – naruszając art. 46 § 1 u.s.p. – w Sądzie Okręgowym
rozpoznała 56 spraw wyznaczonych jej do rozpoznania w składzie jednoosobowym w
postępowaniu odwoławczym (29 spraw o wykroczenia i 27 spraw o przestępstwa). Sąd
Apelacyjny, po stwierdzeniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej w postaci
nienależytej obsady sądu (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. oraz art. 104 § 1 pkt 2 k.p.w.), z
urzędu wznowił postępowanie zakończone wydanymi przez obwinioną
2
prawomocnymi wyrokami we wszystkich sprawach o przestępstwa oraz jednej o
wykroczenie i po uchyleniu tych wyroków przekazał 30 spraw do ponownego
rozpoznania. W pozostałych sprawach dotyczących wykroczeń umorzył postępowanie
ze względu na upływ terminu przedawnienia ich karalności.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, po zmodyfikowaniu opisu czynów
zarzucanych sędziemu Sądu Okręgowego przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego,
przyjął, że dopuściła się ona popełnienia pozostających w zbiegu realnym przewinień
służbowych, określonych w art. 107 § 1 u.s.p. Wyrokiem z dnia 5 maja 2008 r. uznał
obwinioną za winną tego, że jako sędzia Sądu Rejonowego, delegowana do pełnienia
obowiązków sędziego w Sądzie Okręgowym, rozpoznała w postępowaniu
odwoławczym w składzie jednoosobowym, któremu przewodniczyła:
1. w dniu 10 marca 2005 r. sprawy: IX Waz 33/05 (XII W 428/04 Sądu
Rejonowego w A.), IX Waz 34/05/z (II W 272/04 Sądu Rejonowego w B.), IX Waz
37/05 (XI W 554/04 Sądu Rejonowego w A.), IX Waz 38/05 (II W 43/04 Sądu
Rejonowego w B.), IX Waz 39/05/z (II W 316/04 Sądu Rejonowego w B.), IX Waz
40/05 (XI W 911/04 Sądu Rejonowego w A.), IX Waz 41/05 (XII W 2059/04 Sądu
Rejonowego w A.) i IX Waz 57/05 (XII W 2355/04 Sądu Rejonowego w A.),
2. w dniu 6 czerwca 2005 r. sprawy: IX Ka 407/05 (II K 138/04 Sądu
Rejonowego w C.) i IX Ka 447/05 (VI K 853/04 Sądu Rejonowego w D.),
3. w dniu 22 lipca 2005 r. sprawy: IX Waz 151/05 (VI W 623/04 Sądu
Rejonowego w D.), IX Waz 250/05 (XI W 3724/04 Sądu Rejonowego w A.), IX Waz
252/05/z (VI W 318/05 Sądu Rejonowego w E.) i IX Waz 253/05 (VI W 1087/04 Sądu
Rejonowego w E.),
4. w dniu 14 września 2005 r. sprawy: IX Ka 394/05 (VI K 325/04 Sądu
Rejonowego w F.), IX Ka 423/05 (VIII K 40/04 Sądu Rejonowego w A.), IX Ka
449/05 (VI K 691/04 Sądu Rejonowego w G.), IX Ka 780/05 (II K 280/04 Sądu
Rejonowego w H.) i IX Ka 814/05 (II K 292/04 Sądu Rejonowego w H.),
5. w dniu 21 września 2005 r. sprawę IX Ka 425/05 (VIII K 187/04 Sądu
Rejonowego w A.),
6. w dniu 2 listopada 2005 r. sprawy: IX Waz 249/05 (XII W 2802/04 Sądu
Rejonowego w A.), IX Waz 251/05 (VI W 694/04 Sądu Rejonowego w K.), IX Waz
363/05(VI W 279/05 Sądu Rejonowego w E.), IX Waz 367/05 (XI W 3076/05 Sądu
Rejonowego w A.) i IX Waz 371/05 (II W 259/05) Sądu Rejonowego w B.),
7. w dniu 12 grudnia 2005 r. sprawy: IX Ka 1394/05 (VIII K 393/05 Sądu
Rejonowego w A.), IX Ka 1407/05 (VI K 252/05 Sądu Rejonowego w L.), IX Ka
1457/05 (VI K 471/05 Sądu Rejonowego w F.) i IX Ka 1463/05 (VI K 220/05 Sądu
Rejonowego w G.),
8. w dniu 2 lutego 2006 r. sprawy: IX Waz 475/05 (II W 633/05 Sądu
Rejonowego w M.), IX Waz 476/05 (XI W 545/05 Sądu Rejonowego w A.), IX Waz
3
477/05 (XI W 1607/05 Sądu Rejonowego w A.) i IX Waz 481/05/z (VI W 714/05
Sądu Rejonowego w D.),
9. w dniu 7 lutego 2006 r. sprawę IX Waz 1/06 (VI W 1324/05 Sądu
Rejonowego w F.),
10. w dniu 30 marca 2006 r. sprawy: IX Waz 55/06 (VI W 476/05 Sądu
Rejonowego w G.), IX Waz 57/06/z (VI W 980/05 Sądu Rejonowego w L.), IX Waz
58/06 (XII W 883/05 Sądu Rejonowego w A.), IX Waz 60/06/z (II W 506/05 Sądu
Rejonowego w B.) i IX Waz 62/06 (II W 425/05 Sądu Rejonowego w B.),
11. w dniu 6 kwietnia 2006 r. sprawę IX Waz 64/06 (XI W 2966/04 Sądu
Rejonowego w A.),
12. w dniu 24 kwietnia 2006 r. sprawy: IX Ka 187/06 (VI K 370/05 Sądu
Rejonowego w D.), IX Ka 205/06 (VI K 677/05 Sądu Rejonowego w E.), IX Ka
215/06 (VI K 797/05 Sądu Rejonowego w L.), IX Ka 228/06 (VI K 659/05 Sądu
Rejonowego w L.), IX Ka 232/06 (XII K 386/05 Sądu Rejonowego w A.), IX Ka
265/06 (XII K 371/05 Sądu Rejonowego w A.) i IX Ka 355/06 (VI K 853/05 Sądu
Rejonowego w D.),
13. w dniu 29 maja 2006 r. sprawy: IX Ka 231/06 (XII K 123/05 Sądu
Rejonowego w A.), IX Ka 475/06 (VI K 1070/05 Sądu Rejonowego w F.) i IX Ka
497/06 (VII K 881/05 Sądu Rejonowego w A.),
14. w dniu 5 czerwca 2006 r. sprawę IX Waz 61/06 (II W 367/05 Sądu
Rejonowego w B.),
15. w dniu 8 czerwca 2006 r. sprawy: IX Ka 616/06 (VI K 1005/05 Sądu
Rejonowego w M.), IX Ka 621/06 (II K 852/05 Sądu Rejonowego w B.), IX Ka
623/06 (VI K 425/05 Sądu Rejonowego w F.), IX Ka 707/06 (II K 423/05 Sądu
Rejonowego w O.) i IX Ka 800/06 (II K 1/06 Sądu Rejonowego w B.), co w każdym
wypadku stanowiło rażące i oczywiste naruszenie art. 46 § 1 u.s.p., zakazującego
sędziemu sądu niższego przewodniczenia składowi sądu orzekającego w trybie
postępowania odwoławczego w sądzie wyższego rzędu, i za to na podstawie art. 109 §
1 pkt 1 u.s.p. wymierzył jej karę upomnienia.
Sąd dyscyplinarny przyjął, że naruszenie przez obwinioną art. 46 § 1 u.s.p. miało
charakter oczywistej i rażącej obrazy prawa. Uznał, że obraza prawa była oczywista,
gdyż art. 46 § 1 u.s.p. wyraża jasny zakaz przewodniczenia przez sędziego sądu
niższego składowi sądu wyższego orzekającemu w drugiej instancji. W ocenie Sądu,
obraza prawa była także rażąca, gdyż spowodowała naruszenie zasady stabilności
prawomocnych orzeczeń sądowych z powodu bezwzględnej przesłanki odwoławczej,
uznanej w art. 523 § 1 k.p.k. za rażące naruszenie prawa. Sąd przyjął winę nieumyślną
po stwierdzeniu, że obwiniona w okresie delegacji w Sądzie Okręgowym nie
obejmowała swoim zamiarem rozpoznania wszystkich przydzielonych jej spraw w
nienależytym składzie.
4
Sąd Dyscyplinarny nie podzielił wniosku obwinionej o odstąpienie od
wymierzenia kary ze względu na stopień społecznej szkodliwości popełnionych
przewinień dyscyplinarnych oraz wielość spraw dotkniętych oczywistą i rażącą obrazą
art. 46 § 1 u.s.p.
W odwołaniu obejmującym orzeczenie co do kary, obwiniona zakwestionowała
przypisanie jej czynom charakteru rażącego w rozumieniu art. 46 § 1 u.s.p., zarzucając
obrazę przepisów postępowania, polegającą na niezasadnym oddaleniu jej wniosków
dowodowych i wydaniu orzeczenia bez należytego rozważenia wszystkich
okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia, w tym dowodów ujawnionych
na rozprawie. Wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę w części obejmującej wymiar
kary przez odstąpienie od jej wymierzenia. Jednocześnie wniosła o uwzględnienie
przedawnienia dyscyplinarnego na podstawie art. 108 § 2 u.s.p.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego pozostawił wnioski odwołania do uznania
Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Obwiniona sędzia nie kwestionowała faktu rozpoznania jednoosobowo w
postępowaniu odwoławczym spraw ujętych w zaskarżonym wyroku, lecz podniosła,
że czyniła to w zaufaniu dla wydanych zarządzeń, przyznając jednocześnie, że
przeoczyła treść art. 46 § 1 u.s.p. ze względu na przeciążenie pracą w trzech różnych
wydziałach. Wyraziła ubolewanie, podnosząc, że nikt z przełożonych nie zwrócił jej
uwagi na nienależytą obsadę sądu.
Mając na względzie te bezsporne okoliczności, Sąd Najwyższy – Sąd
Dyscyplinarny uznał, że wniosek obwinionej o odstąpienie od wymierzenia kary
dyscyplinarnej, wiążący się z zastosowaniem art. 109 § 5 u.s.p., wymagał oceny
stopnia społecznej (korporacyjnej) szkodliwości popełnionego przez nią przewinienia
dyscyplinarnego z uwzględnieniem strony przedmiotowej i podmiotowej oraz
stwierdzenia, że jej czyny mają postać uprzywilejowaną, charakteryzującą się
przewagą elementów łagodzących (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13
czerwca 2002 r., V KKN 544/00, OSNKW 2002, nr 9-10, poz. 73 z aprobującą glosą
T. Hajduka, Przegląd Sądowy 2005 nr 3, s. 99).
Sąd Najwyższy stwierdził przy tym, że strona przedmiotowa przewinień
dyscyplinarnych obwinionej została oceniona przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej
instancji prawidłowo. Trafnie Sąd ten wskazał, że nic nie zwalniało obwinionej od
obowiązku badania prawidłowego biegu spraw (§ 68 obowiązującego ówcześnie
Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych – rozporządzenie
Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1987 r., Dz. U. Nr 38, poz. 218 ze zm.),
w tym badania wyznaczonego składu sądu. Należy także podzielić ustalenia Sądu
5
pierwszej instancji, że czyny obwinionej – przez zachwianie stabilności
prawomocnych orzeczeń – w znacznym stopniu zagrażały dobru wymiaru
sprawiedliwości. Trzeba bowiem podkreślić, że naruszony przez obwinioną art. 46
u.s.p. ma bardzo istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru
sprawiedliwości oraz wykonywania władzy sądowniczej. Sędzia orzekający poza
sądem, w którym ma swoje miejsce służbowe (art. 55 § 3 u.s.p.) jest sędzią
niewłaściwym, podobnie jak niewłaściwy jest sąd obsadzony przez sędziów innego
sądu. Ustawodawca dał temu wyraz, stwierdzając, że w składzie może brać udział
tylko jeden sędzia innego sądu, przy czym sędzia sądu niższego nie może być
przewodniczącym składu sądu, a Minister Sprawiedliwości może przyznać sędziemu
Sądu Rejonowego, delegowanemu do Sądu Okręgowego, prawo przewodniczenia
tylko w sprawach rozpoznawanych przez ten Sąd w pierwszej instancji, w składzie
jednego sędziego i dwóch ławników albo w składzie jednego sędziego.
Nie można jednak podzielić poglądu Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji
co do tego, że liczba naruszeń przepisów dotyczących składu sądu, powodujących
konieczność wznowienia postępowania oraz umorzenia postępowania wobec
sprawców wykroczeń, należy uznać za okoliczność obciążającą obwinioną. Liczbę
tych jednorodzajowych uchybień określała liczba spraw przydzielonych obwinionej do
referatu i spraw wyznaczanych jej do rozpoznania w określonych terminach przez inne
osoby. Stałe, powtarzające się wyznaczanie terminów posiedzeń, w których obsada
sądu ustalana była w sposób nienależyty, mogło wywołać – co przekonująco wyjaśniła
obwiniona – uzasadnione okolicznościami przekonanie o prawidłowości takiego
postępowania. W 2005 roku obwiniona sędzia pełniła obowiązki sędziego w Sądzie
Okręgowym w III Wydziale Karnym (pierwszoinstancyjnym) oraz w IX Wydziale
Karnym Odwoławczym, orzekając w tych wydziałach w połowie obciążenia oraz
dodatkowo kończyła sprawy swojego referatu w Sądzie Rejonowym. W 2006 roku
orzekała w IX Wydziale Karnym Odwoławczym w pełnym obciążeniu, a ponadto
kończyła sprawy z III Wydziału Karnego. Takie obciążenie pracą stanowi pewne
wytłumaczenie obwinionej i znacznie obniża stopień społecznej oraz korporacyjnej
szkodliwości popełnionych przez nią przewinień dyscyplinarnych.
Uwzględniając wagę czynów obwinionej, Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny
uwzględnił jednak także okoliczności przemawiające na jej korzyść. Za istotną z tego
punktu widzenia uznał dotychczasową nienaganną postawę zawodową obwinionej,
wysoką ocenę w czasie kilkunastoletniej pracy sędziowskiej, brak zarzutów co do
wykonywania obowiązków, opinię o niej jako osobie sumiennej i zaangażowanej w
wykonywaną pracę, co zaowocowało między innymi powierzeniem jej funkcji
wiceprezesa Sądu Rejonowego w A., delegowaniem do orzekania w Sądzie
Okręgowym, a następnie powołaniem w dniu 14 lipca 2006 r. na stanowisko sędziego
Sądu Okręgowego.
6
Biorąc pod uwagę oceny dotyczące obwinionej, sposób jej działania, znikome
natężenie winy i całkowity brak złej woli, Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny
stwierdził, że dokonane ustalenia uzasadniają uznanie przewinień dyscyplinarnych
popełnionych przez obwinioną za przewinienia mniejszej wagi, zwłaszcza że do ich
popełnienia doszło nie tyko z przyczyn zależnych od sędziego. W tym stanie rzeczy,
po uznaniu, że prowadzone postępowanie dyscyplinarne odniosło pożądany skutek i
ma wystarczające znaczenie prewencyjne, Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny,
uchylając wyrok Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w zakresie orzeczenia o
karze dyscyplinarnej, odstąpił od jej wymierzenia na podstawie art. 109 § 5 u.s.p.
Czyny przypisane obwinionej w punktach 1 – 3 wyroku, popełnione w dniach:
10 marca 2005 r., 6 czerwca 2005 r. i 22 lipca 2005 r. objęte zostały przedawnieniem
dyscyplinarnym, czego skutkiem, przewidzianym w art. 108 § 2 u.s.p., było uchylenie
rozstrzygnięcia o karze za te czyny i umorzenie postępowania w zakresie wymierzenia
kary dyscyplinarnej w tym zakresie.
Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego wynika z art. 133 u.s.p.