Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 55/08
POSTANOWIENIE
Dnia 26 września 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa H. C. i A. C.
przeciwko Muzeum (…) w B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 26 września 2008 r.,
zażalenia powodów na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 13 czerwca 2008 r.,
sygn. akt I ACa (…),
1) oddala zażalenie,
2) przyznaje adw. Igorowi Służałkowi od Skarbu Państwa Sądu Apelacyjnego
kwotę 3600 (trzy tysiące sześćset) złotych podwyższoną o 22% stawkę
podatku od towaru i usług z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu powodom w postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny w sprawie z powództwa H. C. i A. C. przeciwko Muzeum (…)
w B., postanowieniem z dnia 13 czerwca 2008 r., I Aca (…) odrzucił skargę powodów o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 czerwca 2006 r., I Aca (…). W uzasadnieniu wskazał, że nie stanowi podstawy
do wznowienia postępowania to, iż powodowie nie posiadali znajomości elementarnych
podstaw prawnych oraz to, iż w okresie procedowania nie posiadali środków
finansowych na opłacenie pełnomocnika. Zdaniem Sądu powodowie nie przedstawili
2
takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, z których nie mogli
skorzystać w poprzednim postępowaniu, zaś sam fakt dokonania przez sąd orzekający
ustaleń sprzecznych z tezą zaprezentowaną przez stronę nie stanowi podstawy
wznowienia postępowania.
Sąd Apelacyjny wskazał, że wprawdzie powodowie po ostatecznym
sprecyzowaniu podstaw wznowienia powołali się na art. 401 pkt 2 k.p.c. według którego
można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności jeżeli strona w skutek
naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania, to jednak w ocenie
Sądu okoliczność ta nie miała miejsca. Zdaniem Sądu sam fakt działania bez fachowego
pełnomocnika, jak również i to, że strona nie była świadoma możliwości zgłoszenia
wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie może stanowić podstawy
wznowienia.
Sąd Apelacyjny nie zgodził się również z interpretacją pisma procesowego z dnia
15 kwietnia 2005 r. [akt II C (…)] dokonaną przez pełnomocnika procesowego
skarżących. Stwierdził, że wymienione pismo nie mogło być odczytane jako wniosek o
ustanowienie pełnomocnika z urzędu, bowiem nie wynika to ani z nazwy tego pisma ani
z jego treści. Zdaniem Sądu z analizy treści przedmiotowego pisma nie sposób wywieść,
że powodowie zwracają się do Sądu z prośbą o pomoc w prowadzeniu sprawy.
Dodatkowo Sąd Apelacyjny wskazał, że ewentualne naruszenie art. 5 k.p.c. przez
niepouczenie strony o konieczności ustanowienia pełnomocnika w procesie nie
powoduje nieważności postępowania.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, samo sformułowanie podstawy wznowienia
w sposób odpowiadający ustawie nie oznacza, że skarga opiera się na ustawowej
podstawie wznowienia i koniecznym jest zbadanie czy twierdzenia skargi stanowią taką
ustawową podstawę. Zdaniem Sądu okoliczności przytoczone przez pełnomocnika
powodów nie stanowią podstawy dla wznowienia postępowania i dlatego też na
podstawie art. 410 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
Powyższe postanowienie powodowie zaskarżyli w całości wnosząc o jego
uchylenie. Ich zdaniem w konsekwencji naruszenia przepisów prawa zostali pozbawieni
możności działania, bowiem w postępowaniu, którego wznowienia żądają występowali
bez pomocy fachowego pełnomocnika, zaś powództwo w sprawie zostało oddalone
przede wszystkim z uwagi na nie wykazanie zasadności roszczenia. W ocenie
pełnomocnika powodów analiza składanych przez nich wniosków dowodowych prowadzi
do przekonania, iż nie byli w stanie samodzielnie działać w procesie. Jednocześnie
3
powodowie zwrócili się do Sądu o pomoc w postępowaniu i prośba ta winna zostać
potraktowana jako wniosek o przyznanie im pełnomocnika z urzędu. Przesłanka
wznowienia postępowania z art. 401 pkt 2 k.p.c. nie jest sformułowana w identyczny
sposób jak podstawa nieważności z art. 379 pkt 5 k.p.c. Przepis art. 401 pkt 2 k.p.c.
stanowi o pozbawieniu możności wskutek naruszenia przepisów prawa, co miało
miejsce w postępowaniu, którego wznowienia domagają się powodowie. Ponadto
zdaniem powodów istniała uzasadniona potrzeba pouczenia ich o możliwości zgłoszenia
wniosku o przyznanie im pełnomocnika z urzędu, w konsekwencji w skutek naruszenia
art. 5 k.p.c. powodowie zostali pozbawieni możności działania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie powodów nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny prawidłowo
odrzucił skargę o wznowienie postępowania, bowiem nie została ona oparta na
ustawowej podstawie.
Podstawy wznowienia postępowania zostały uregulowane przez ustawodawcę w
sposób wyczerpujący w art. 401-4011
oraz art. 403 k.p.c. Sformułowanie podstawy
wznowienia w sposób odpowiadający powyższym przepisom nie oznacza jednak
oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej
uzasadnienia wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi. Taka skarga, nie oparta
na ustawowej podstawie wznowienia, podlega odrzuceniu (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99, OSNP 2001, nr 4, poz.
133).
Jako podstawę wznowienia skarżący ostatecznie wskazali art. 401 pkt 2 k.p.c.
podnosząc, że zostali pozbawieni możności działania, z czym nie sposób się zgodzić. W
orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że w powołanym przepisie
chodzi o takie pozbawienie strony możności działania, które utożsamiane jest z
podstawą nieważności postępowania, określoną w art. 379 pkt. 5 k.p.c. Przyjmuje się,
że strona zostaje pozbawiona możności działania tylko wtedy, gdy doszło do
całkowitego pozbawienia jej możności obrony swych praw, a więc gdy znalazła się w
takiej sytuacji, która uniemożliwiła, a nie tylko utrudniła lub ograniczyła popieranie przed
sądem dochodzonych żądań lub obronę przed zarzutami strony przeciwnej (por. np.
wyrok z dnia 20 stycznia 1966 r., II PR 371/65, OSNCP 1966 z. 10, poz. 172, wyrok z
dnia 14 czerwca 1968 r., I CR 432/67, OSNCP 1969 r. z. 7-8, poz. 137, wyrok z dnia 10
lipca 1974 r., II CR 331/74, OSNCP 1975 z. 5, poz. 84, „Nowe Prawo" 1976 nr 5, s.
807).
4
Nie zachodzi natomiast nieważność postępowania, a tylko jego wadliwość, jeżeli
na skutek uchybień sądu zostały naruszone procesowe prawa strony, nie pozbawiające
jej jednak możności działania. W konsekwencji nawet przy założeniu, że stronie
powodowej w niniejszej sprawie można przypisać przymiot nieporadności, a sąd
zgodnie z art. 5 i 212 k.p.c. powinien pouczyć ją o możliwości ustanowienia
pełnomocnika, to ewentualne uchybienie Sądu nie prowadzi do nieważności
postępowania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., II UK 271/04, OSNCP
2006, Nr 5-6, poz. 95; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2007 r., II CSK
286/07, niepubl.). Nadto należy wskazać, że trafnie Sąd Apelacyjny zinterpretował
pismo strony powodowej z dnia 15 kwietnia 2005 r., z którego nie sposób wywieść,
wbrew odmiennym twierdzeniom pełnomocnika powodów, że zawierało wniosek o
ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie powodów, uwzględniając wniosek pełnomocnika
powodów na podstawie § 19 i 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.
1348 ze zm.) rozstrzygnął o kosztach nieopłaconej pomocy z urzędu.