Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 października 2008 r.
III PK 19/08
Organ, który zdecydował o przeniesieniu nauczyciela bez jego zgody do
innej szkoły powinien rozpatrzyć skrócenie wyznaczonego okresu przeniesie-
nia, jeżeli ustanie jego przyczyna (art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. - Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Herbert Szurgacz, SA Halina Kiryło.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 paździer-
nika 2008 r. sprawy z powództwa Haliny P. przeciwko Wójtowi Gminy w S.P. o uzna-
nie skrócenia przeniesienia za bezskuteczne, na skutek skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Siedlcach z
dnia 14 grudnia 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 14 września 2007 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Siedlcach oddalił powództwo Haliny P. skierowane przeciwko Wój-
towi Gminy w S.P. o uznanie za bezskuteczne skrócenia przeniesienia jej z pracy w
Szkole Podstawowej w G. do pracy w Szkole Podstawowej w C.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w Szkole Podstawowej w
C. na stanowisku nauczyciela nauczania zintegrowanego od dnia 1 września 1980 r.
Decyzją Wójta Gminy w S.P. z dnia 23 maja 2006 r. na podstawie art. 19 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97,
poz. 674 ze zm.) została przeniesiona do Szkoły Podstawowej w G. na okres 3 lat
(od 1 sierpnia 2006 r. do 31 lipca 2009 r.). W związku z tym przeniesieniem otrzy-
mywała 20% dodatek, a także pracowała z ograniczeniem czasu pracy z 5 do 4 dni w
tygodniu. Decyzją z dnia 15 czerwca 2007 r. Wójt Gminy w S.P. przeniósł powódkę z
2
powrotem do Szkoły Podstawowej w C., ze względu na zwolnienie się etatu w tej
Szkole oraz w celu zatrudnienia w Szkole Podstawowej w G. innego nauczyciela w
pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Rejonowy uznał, że powyższa czynność jest
zgodna z art. 19 Karty Nauczyciela, który umożliwia organowi nadzorującemu szkołę
prowadzenie racjonalnej polityki obsady etatów nauczycieli w szkołach funkcjonują-
cych na obszarze gminy. Organ odpowiedzialny za obsadę etatów nauczycieli na
terenie objętym jego działalnością powinien mieć odpowiednią swobodę i kierować
się nie tylko potrzebami szkoły, w której wystąpiły braki kadrowe, ale również - aktu-
alnymi potrzebami szkoły zatrudniającej przeniesionego nauczyciela.
Kwestionowana przez powódkę decyzja wójta o skróceniu okresu przeniesie-
nia powódki i ponownym skierowaniu jej do pracy w Szkole Podstawowej w C. - we-
dług oceny Sądu - została podyktowana interesem obydwu szkół i uwzględniała fakt
zwolnienia etatu w Szkole Podstawowej w C. wskutek oddelegowania z tej szkoły
nauczyciela do pracy w Kuratorium Oświaty w S. Powódka zaś była „naturalnym”
kandydatem do objęcia zwolnionego etatu; przepracowała bowiem w tej szkole po-
nad 25 lat i była z nią związana emocjonalnie. Z kolei uzyskano w ten sposób zwol-
nienie etatu w Szkole Podstawowej w G., dla zatrudnienia innego nauczyciela w peł-
nym wymiarze czasu pracy.
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2007 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Siedlcach na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powódki od
powyższego wyroku Sądu Rejonowego. Sąd drugiej instancji stwierdził, że decyzja
wójta Gminy w S.P. z dnia 15 czerwca 2007 r. stanowi logiczną konsekwencję po-
przedniej decyzji z dnia 23 maja 2006 r. o przeniesieniu powódki ze Szkoły Podsta-
wowej w C. do Szkoły Podstawowej w G. na okres 3 lat - na podstawie art. 19 ust. 1
Karty Nauczyciela. Przyczyną bowiem wydania decyzji z dnia 23 maja 2006 r. była
sytuacja kadrowa w Szkole Podstawowej w C. (brak etatu w nauczaniu zintegrowa-
nym). Decyzja ta nie została podważona przez powódkę wobec tego Sąd drugiej in-
stancji uznał, że zgodziła się ona z jej uzasadnieniem. Według tego Sądu, zgodnie z
orzecznictwem Sądu Najwyższego podstawą skierowania nauczyciela do innej
szkoły są potrzeby szkoły, do której nauczyciel ma być skierowany (uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 24 marca 1983 r., III PZP 8/83, OSNCP 1983 nr 9, poz. 130).
Zasadniczo więc prawidłową podstawą faktyczną decyzji pozwanego z dnia 23 maja
2006 r. powinny być potrzeby Szkoły Podstawowej w G. Skoro pomimo to powódka
nie kwestionowała innej podstawy uzasadniającej przeniesienie, to konsekwentnie
3
pozwany miał prawo do uwzględnienia potrzeb macierzystej szkoły powódki także w
decyzji z dnia 15 czerwca 2007 r.
Od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach powódka wniosła
skargę kasacyjną z wnioskiem o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji. Podstawę skargi kasa-
cyjnej stanowi zarzut błędnej wykładni art. 19 ustawy - Karta Nauczyciela, przez
przyjęcie, że dopuszczalne jest skrócenie okresu przeniesienia nauczyciela miano-
wanego przez organ prowadzący szkołę, bez zgody nauczyciela.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że art. 19 Karty Nauczyciela
nie przewiduje możliwości skrócenia okresu przeniesienia nauczyciela. Natomiast od
takiego przeniesienia zależą uprawnienia przeniesionego nauczyciela do zmniejszo-
nego wymiaru czasu pracy, oraz zwiększonego o 20% wynagrodzenia zasadniczego.
Nie jest to również kwestia bez znaczenia dla szkoły, do której zostaje przeniesiony
nauczyciel. Szkoła będzie zobowiązana do zapewnienia niezbędnych rezerw na
wyższe uposażenie, co przy zmniejszonym wymiarze czasu pracy wpływa wprost na
budżet szkoły oraz organizowanie czasu pracy pozostałych nauczycieli. Według
przedstawionego w skardze stanowiska „uprawnienie do przeniesienia mianowanego
nauczyciela, zawarte w art. 19 Karty Nauczyciela, jest absolutnym wyjątkiem w sto-
sunkach umownych pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, a tym samym nie może
być ono traktowane rozszerzająco”. Wobec braku stosownej regulacji w Karcie Nau-
czyciela, zgodnie z jej art. 91c, należy uznać, że skrócenie okresu przeniesienia jest
zmianą warunków pracy i płacy nauczyciela mianowanego, dopuszczalną tylko w
warunkach określonych w art. 42 Kodeksu pracy. Dla powódki skrócenie okresu
przeniesienia jest w istocie kolejnym „przeniesieniem” tyle tylko, że tym razem z po-
wrotem do szkoły macierzystej. Stosunek pracy łączący powódkę ze Szkołą Podsta-
wową w C. istniał po przeniesieniu jej do Szkoły Podstawowej w G., co oznacza, że
nie doszło do nawiązania nowego stosunku pracy ze Szkołą Podstawową w G., a
tym samym nie jest możliwe kolejne przeniesienie bądź skrócenie okresu przeniesie-
nia, gdyż takiej sytuacji Karta Nauczyciela nie przewiduje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedstawiony w skardze kasacyjnej pogląd jakoby skrócenie okresu przenie-
sienia nauczyciela do innej szkoły nie było możliwe na gruncie art. 19 ustawy Karta
4
Nauczyciela oparł skarżący przede wszystkim na dwóch założeniach, że - po pierw-
sze - uprawnienie do przeniesienia mianowanego nauczyciela jest „absolutnym wy-
jątkiem” i - po drugie - że przeniesienie to nie powoduje nawiązania nowego stosun-
ku pracy ze szkołą, do której nauczyciel został przeniesiony. Każde z powyższych
założeń jest prawdziwe, jednakże nie ma racji skarżący, że można z nich wyprowa-
dzić zakaz skrócenia okresu przeniesienia nauczyciela do innej szkoły. Wniosek taki
nie jest uprawniony, a jego pozorna logiczność jest sprzeczna z istotą wskazanych
cech instytucji przeniesienia nauczyciela. Jest to rzeczywiście instytucja, którą nale-
żałoby traktować jako bardzo wyjątkową zwłaszcza w odniesieniu do umownych
stosunków pracy. Chodzi wszak o decyzje dysponowanie o przeniesieniu pracownika
na inne od umówionego miejsce pracy, bez zgody pracownika, w trybie decyzyjnym,
na podstawie kompetencji podmiotu nie będącego stroną stosunku pracy. To organ
prowadzący szkołę, bez zgody nauczyciela, nie kierując się jego racjami, zmienia
ustalone jego miejsce pracy, ze względu na powody o charakterze publicznym -
ażeby doprowadzić do pożądanego rozmieszczenia nauczycieli. Tak daleko idąca
ingerencja podmiotu niebędącego stroną nauczycielskiego stosunku pracy w jego
treść bez zgody zainteresowanego nauczyciela jest wyjątkowa i nie może trwać dłu-
żej niż 3 lata.
Dopuszczając przeniesienie nauczyciela bez jego zgody w drodze ingerencji
podmiotu kierującego się racjami publicznymi ustawodawca skonstruował warunki
przeniesienia, które chronią nauczyciela przed ingerencją niekonieczną dla założo-
nego celu publicznego. Jednym z nich jest ograniczony czas przeniesienia bez zgody
nauczyciela - nie może on przekroczyć okresu 3 lat. Okres przeniesienia bez zgody
nauczyciela powinien być - według zasady minimalizacji interwencji w stosunek pracy
- możliwie najkrótszy. Granica 3 lat jest najdalej idąca, nie może być przekroczona,
ale przecież pożądane jest ażeby organ decydujący wykorzystywał swe maksymalne
uprawnienie tylko jeżeli jest konieczne. Z powyższych aspektów granicy czasowej
przeniesienia nauczyciela bez jego zgody wynikają wnioski zupełnie przeciwne, od
tych na które powołał się pełnomocnik powódki w skardze kasacyjnej. Można powie-
dzieć, że niejako z natury ingerencji ograniczającej czyjeś prawa wynika raczej dąże-
nie do minimalizowania konsekwencji ingerencji niż - jak to sugeruje skarżący - jej
stabilizowanie. Warunkiem przeniesienia jest konieczność zapewnienia szkole obsa-
dy na stanowisku nauczyciela (por. pierwsze zdanie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela).
Jeżeli już po przeniesieniu nauczyciela zmienią się okoliczności i odpadnie warunek
5
„konieczności”, to wydaje się, że podmiot, który „przeniósł” nauczyciela nie tylko
może ale powinien rozpatrzyć możliwość skrócenia wyznaczonego okresu przenie-
sienia. Oczywiście powinny wtedy być brane pod uwagę wszystkie okoliczności, w
tym także usprawiedliwiony interes przeniesionego nauczyciela, ale podstawowe
znaczenie mają okoliczności, które stanowią przesłankę przeniesienia.
W art. 19 ust. 1 (in fine) Karty Nauczyciela zabezpieczone zostało prawo prze-
niesionego nauczyciela do powrotu na uprzednio zajmowane stanowisko. Jest to za-
sadnicza granica zakresu ingerencji w stosunek pracy nauczyciela w jego macierzy-
stej szkole. Jeżeli zatem na skutek przeniesienia nauczyciel nie traci zatrudnienia
(stosunku pracy) w swej macierzystej szkole, a ze szkołą nową nie dochodzi do na-
wiązania nowego stosunku pracy (por. powołaną w skardze uchwałę Sądu Najwyż-
szego z dnia 11 lutego 2004 r., III PZP 14/03, OSNP 2005 nr 4, poz. 50) i jeżeli na-
uczyciel przeniesiony ma zapewnione prawo powrotu na uprzednio zajmowane sta-
nowisko, stanowisko od którego go oderwano bez jego zgody, to taki stan rzeczy na
pewno nie uzasadnia - jak to uważa skarżący - zakazu skrócenia okresu przeniesie-
nia. Nieprzekonujący jest argument pełnomocnika skarżącej dotyczący art. 19 ust. 2
Karty Nauczyciela, według którego nauczycielowi przeniesionemu przysługują okre-
ślone przywileje. Taki sposób określenia konsekwencji przeniesienia nauczyciela bez
jego zgody stanowi formę specjalnej gratyfikacji celów publicznych realizowanych
przez organ prowadzący szkołę bez zgody nauczyciela. Konieczność spełnienia do-
datkowych świadczeń na rzecz nauczyciela, do którego zastosuje się przeniesienie,
jest także mechanizmem, który zabezpiecza nauczycieli przed nieuzasadnionym
przeniesieniem do innej szkoły. Wszystkie te swoiste „ekwiwalenty” przeniesienia
stają się bezprzedmiotowe w razie powrotu nauczyciela na uprzednio zajmowane
stanowisko.
Nie ma też racji pełnomocnik skarżącej co do wyrażonego w skardze poglądu
jakoby skrócenie okresu przeniesienia wymagało zastosowania przepisów Kodeksu
pracy o wypowiedzeniu warunków pracy. Stosownie do art. 91c Karty Nauczyciela
przepisy Kodeksu pracy mają zastosowanie „w zakresie spraw wynikających ze sto-
sunku pracy” tylko nieuregulowanych przepisami ustawy. Instytucja przeniesienia
nauczyciela bez jego zgody do innej szkoły - o czym była mowa wyżej - jest specy-
ficzną instytucją Karty Nauczyciela w niej uregulowaną; zmiana warunków przenie-
sienia polegająca na skróceniu okresu przeniesienia bez zgody nauczyciela mieści
się w zakresie tej instytucji.
6
Mając powyższe na uwadze, uznając, że rozpatrywana skarga kasacyjna nie
ma zasadnej podstawy, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39814
k.p.c.
========================================