Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 97/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 października 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa "S.(..)" Spółdzielni Spożywców w G.
przeciwko Gminie G.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie
Cywilnej w dniu 26 września 2008 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 25 października 2007 r., sygn. akt V ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
„S.(..)” Spółdzielnia Spożywców w G. wnosiła o zobowiązanie Gminy G. do
złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu na jej rzecz użytkowania wieczystego gruntu
stanowiącego działkę nr (..)/1 o obszarze 0.33.95 ha, położoną przy ul. L. w G., objętą
księgą wieczystą nr (..)7 oraz o nieodpłatnym przeniesieniu własności znajdujących się
na tej działce budynków magazynowych.
2
Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2007 r. Sąd Okręgowy w G. oddalił powództwo,
przyjmując za podstawę orzeczenia następujący stan faktyczny.
Pozwana jest właścicielką nieruchomości o obszarze 1.64.23 ha położonej przy
ul. L. w G., objętej księgą wieczystą nr (..)7 prowadzoną przez Sąd Rejonowy w G. W
skład tej nieruchomości wchodzi zabudowana działka nr (..)/1 o obszarze 0.33.95 ha. W
okresie od dnia 1 marca 1971 r. do dnia 30 czerwca 1976 r. przedmiotowa działka,
stanowiąca wówczas część pierwotnej działki nr 4, pozostawała w użytkowaniu (..)
Zakładów Przemysłu Piekarskiego w G. Na podstawie uchwały Rady Ministrów nr
102/76 z dnia 21 maja 1976 r. w sprawie zmian w organizacji handlu wewnętrznego
(niepubl.), przedsiębiorstwo to zostało zlikwidowane, a cały jego majątek z dniem 1 lipca
1976 r. przejął odpłatnie Centralny Związek Spółdzielni Spożywców „S.(..)”, który z kolei
przekazał go Wojewódzkiej Spółdzielni Spożywców „S.(..)” w K. Od 1 stycznia 1983 r.
działka nr (...)/1 pozostaje w posiadaniu powódki, która jest następczynią prawną
Wojewódzkiej Spółdzielni Spożywców „S.(..)” w K. – Oddziału w G. Powódka opłaca
należny podatek od nieruchomości i przeprowadza konieczne remonty. W dniu 2
listopada 1995 r. powódka, powołując się na art. 80 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia
1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jedn. tekst: Dz.U. z
1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm. – dalej „u.g.g.”), wystąpiła do pozwanej o ustanowienie
na jej rzecz użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. L. i sprzedaż
usytuowanych na niej budynków, z uwzględnieniem nakładów koniecznych. Pozwana
poinformowała powódkę o konieczności dokonania geodezyjnego podziału
nieruchomości, jednak – pomimo dokonania tego podziału i wydzielenia działki nr (..)/1 –
ostatecznie pismem z dnia 30 stycznia 2006 r. odmówiła uwzględnienia wniosku,
twierdząc, że powódka nie spełnia przewidzianej w art. 207 ust. 1 ustawy z dnia 21
sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 261,
poz. 2603 ze zm. – dalej: „u.g.n.”) przesłanki zabudowy na podstawie pozwolenia na
budowę z lokalizacją stałą.
Sąd Okręgowy podniósł, że powódka za podstawę prawną żądania przyjmowała
art. 207 ust. 1 u.g.n. w brzmieniu sprzed dnia 15 lutego 2000 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 115,
poz. 741), natomiast pozwana stała na stanowisku, że powołany przepis może znaleźć
zastosowanie wyłącznie w brzmieniu obowiązującym od dnia 15 lutego 2000 r. (zob.
ustawę z dnia 7 stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz
innych ustaw, Dz. U. z 2000, nr 6, poz. 70), w którym – w przeciwieństwie do jego
pierwotnej treści – uzależniał nabycie prawa użytkowania wieczystego od zabudowania
3
nieruchomości na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą. Nowelizacja ta
została wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 kwietnia 2006 r., SK 30/04
(OTK-A 2006, nr 4, poz. 42) uznana za niezgodną z zasadą ochrony praw słusznie
nabytych wyrażoną w art. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji, ale tylko w zakresie, w jakim
odnosi się do wszczętych a niezakończonych przed jej wejściem w życie spraw
dotyczących nabycia użytkowania wieczystego nieruchomości stanowiących własność
Skarbu Państwa lub gminy niezabudowanych przez ich posiadaczy. Powódka natomiast
przed wejściem w życie ustawy nowelizującej z dnia 6 stycznia 2000 r. nie spowodowała
wszczęcia postępowania w przedmiocie nabycia użytkowania wieczystego spornej
działki w trybie przewidzianym w art. 207 u.g.n. Nie było nim złożenie wniosku z dnia 2
listopada 1995 r., bo art. 80 ust. 2 u.g.g. nie nakładał ani na Skarb Państwa, ani na
gminę obowiązku uwłaszczenia posiadacza nieruchomości. W tej sytuacji –
skonstatował Sąd Okręgowy – roszczenie powódki należy oceniać w świetle art. 207
ust. 1 u.g.n. w aktualnym brzmieniu, co sprawia, że musi być ono uznane za
nieuzasadnione, skoro bezspornie powódka nie zabudowała spornej działki.
Na skutek apelacji powódki, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 25 października
2007 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zobowiązał pozwaną do
złożenia w terminie 14 dni od prawomocności wyroku oświadczenia woli o ustanowieniu
na rzecz powódki prawa użytkowania wieczystego na okres 99 lat działki nr (..)/1 o
obszarze 0.33.95 ha, położonej przy ul. L. w G., objętej księgą wieczystą nr (..)7 oraz o
nieodpłatnym przeniesieniu własności znajdujących się na tej działce budynków.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że roszczenie powódki zasługuje na uwzględnienie na
podstawie art. 204 ust. 1 w związku z art. 205 u.g.n. Podkreślił, że zgodnie z art. 2 c ust.
2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm. – dalej: „u.zm.u.g.g.”) –
dodanym do powołanej ustawy ustawą nowelizującą z dnia 7 października 1992 r. (Dz.
U. Nr 91, poz. 455), która weszła w życie z dniem 24 grudnia 1992 r. – powódce
przysługiwało roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego działki nr (…)/1 oraz
o przeniesienie własności znajdujących się na niej budynków. Artykuł 204 u.g.n. jest
odpowiednikiem art. 2 c u.zm.u.g.g. i – ze względu na wyrażoną w art. 205 u.g.n.
zasadę bezpośredniego działania przepisów nowej ustawy – znajduje zastosowanie w
niniejszej sprawie. Dla skuteczności przewidzianego w nim roszczenia konieczne jest,
aby spółdzielni zarówno w dniu 5 grudnia 1990 r., jak i w chwili wystąpienia z wnioskiem
o ustanowienie użytkowania wieczystego przysługiwało prawo użytkowania gruntu.
4
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 listopada 1999 r., U 6/99 (OTK
1999, nr 7, poz. 159), wyjaśnił, że ograniczone prawa rzeczowe powstają w trybie
określonych zdarzeń prawnych, przy czym wśród aktów prawnych przewidujących
oddawanie gruntów państwowych w użytkowanie wymienił ustawę z dnia 14 lipca 1961
r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U. Nr 32, poz. 159 ze zm.; jedn.
tekst: Dz. U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159 ze zm. – dalej „u.g.t.m.o.”). Bezspornie, decyzją z
dnia 31 marca 1969 r. Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium
Miejskiej Rady Narodowej w G. – powołując się na art. 2 ust. 1 i art. 10 u.g.t.m.o. oraz §
3 ust. 1, § 4 ust. 1 i 4, § 6 i § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 1962 r. w
sprawie przekazywania terenów w miastach i osiedlach (jedn. tekst: Dz.U. z 1969 r. Nr
3, poz. 19 – dalej: „rozporządzenie z dnia 31 maja 1962 r.”) – przekazał nieruchomość
położoną przy ul. L. w użytkowanie (..) Zakładom Przemysłu Piekarskiego. Trzeba
zatem przyjąć, stwierdził Sąd Apelacyjny, że na rzecz (..) Zakładów Przemysłu
Piekarskiego powstało ex lege prawo użytkowania, a jego źródłem decyzyjnym była
powołana decyzja administracyjna. Centralny Związek Spółdzielni Spożywców „S.(..)” z
kolei stał się ex lege następcą prawnym (..) Zakładów Przemysłu Piekarskiego w
zakresie prawa użytkowania, na podstawie uchwały Rady Ministrów nr 102/76 z dnia 21
maja 1976 r. w sprawie zmian w organizacji handlu wewnętrznego. Z istoty ogólnego
następstwa prawnego wynika, że następca znajduje się w tej samej sytuacji jak
poprzednik w zakresie przysługujących mu praw. Zachodzą zatem – zdaniem Sądu
Apelacyjnego – podstawy, by przyjąć, że od 1976 r. poprzednik prawny powódki był
użytkownikiem spornego gruntu w rozumieniu art. 204 ust. 1 u.g.n. Skoro prawo
użytkowania tego gruntu nabyła następnie powódka, powództwo zasługuje na
uwzględnienie na podstawie art. 204 ust. 1 u.g.n. w związku z art. 64 k.c. i art. 1047 § 1
k.p.c.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego pozwana, powołując się na
obie podstawy określone w art. 3983
§ 1 k.p.c., wnosiła o jego uchylenie i oddalenie
apelacji ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W ramach
pierwszej podstawy kasacyjnej wskazała na naruszenie przepisów: art. 10 u.g.t.m.o.
przez przyjęcie, że przekazanie terenów państwowych w użytkowanie organizacji
społecznej, jaką był Centralny Związek Spółdzielni Spożywców „S.(..)”, mogło nastąpić
bez decyzji właściwego do spraw gospodarki komunalnej i mieszkaniowej organu
prezydium rady narodowej, art. 252 w związku z art. 254 k.c. przez przyjęcie, że „prawo
zarządu i użytkowania”, przysługujące (..) Zakładom Przemysłu Piekarskiego jako
5
rzekomo ograniczone prawo rzeczowe, mogło przejść na powodową Spółdzielnię w
drodze sukcesji uniwersalnej, dla której podstawę prawną stanowiła uchwała Rady
Ministrów nr 102/76 z dnia 21 maja 1976 r. w sprawie zmian w organizacji handlu
wewnętrznego, i art. 204 ust. 1 w związku z art. 205 u.g.n. przez przyjęcie, że powódka
była w dniu 5 grudnia 1990 r. użytkownikiem spornego gruntu. W ramach drugiej
podstawy podniosła natomiast zarzut obrazy art. 231 w związku z art. 233 k.p.c. przez
przyjęcie z powołaniem się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia
1996 r., II CRN 100/96 (OSNC 1996, nr 12, poz. 165), że wspomniana uchwała Rady
Ministrów nr 102/76 kreowała ograniczone prawo rzeczowe, podczas gdy teza tego
postanowienia odnosiła się do uchwały Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, a nie do
uchwały Rady Ministrów nr 102/76 i gdy zostało ono wydane na tle innego stanu
faktycznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 204 ust. 1 u.g.n, spółdzielni, związkowi spółdzielczemu oraz innym
osobom prawnym, które w dniu 5 grudnia 1990 r. były użytkownikami gruntów,
stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy, przysługuje roszczenie o
ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu oraz o przeniesienie własności
znajdujących się na nim budynków, innych urządzeń i lokali. Roszczenie to powstaje ex
lege przy zachowaniu określonych w powołanym przepisie wymogów prawnych, a
rozpoznający je sąd jest uprawniony do samodzielnego rozstrzygnięcia kwestii, czy
spółdzielnia w dniu 5 grudnia 1990 r. była użytkownikiem gruntu (zob. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 9 sierpnia 1993 r., III CZP 105/93, OSNCP 1994, nr 3, poz. 57 i
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2998 r., III CKN 566/97, OSNC 1999, nr 1,
poz. 17). Za utrwalone w orzecznictwie uznać należy stanowisko, że użyte w art. 204
u.g.n. pojęcie użytkowania oznacza ograniczone prawo rzeczowe w rozumieniu art. 244
§ 1 k.c. (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 1998 r., III CKN 566/97,
OSNC 1999, nr 1, poz. 17, z dnia 11 lutego 1999 r., I CKN 1162/98, OSNC 1999, nr 10,
poz. 174, z dnia 11 lipca 2000 r., II CKN 565/00, niepubl., z dnia 26 lipca 2000 r., I CKN
736/99, niepubl., z dnia 19 października 2000 r., III CKN 965/98, niepubl., z dnia 1
lutego 2001 r., I CKN 474/99, Monitor Prawn. 1999, nr 10, s. 32 i z dnia 3 października
2003 r., III CK 12/02, niepubl. i z dnia 28 czerwca 2005 r., I CK 801/04, OSNC 2006, nr
5, poz. 90).
Przyjęta przez Sąd Apelacyjny konstrukcja prawna, według której Gliwickie
Zakłady Przemysłu Piekarskiego, na podstawie decyzji Wydziału Gospodarki
6
Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w G. z dnia 31 marca
1969 r., nabyły prawo użytkowania nieruchomości przy ul. L., obejmującej sporną
działkę nr (..)/1, a Centralny Związek Spółdzielni Spożywców „S.(..)”, na podstawie
uchwały Rady Ministrów nr 102/76 z dnia 21 maja 1976 r. w sprawie zmian w organizacji
handlu wewnętrznego, stał się następcą prawnym tych Zakładów w zakresie prawa
użytkowania, nie może być uznana za trafną. Wspomniana decyzja z dnia 31 marca
1969 r. została wydana na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o
gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz rozporządzenia z dnia 31 maja 1962 r.
Zgodnie z art. 3 u.g.t.m.o., tereny państwowe mogły być wówczas przekazywane
jednostkom państwowym i organizacjom społecznym w użytkowanie, innym zaś osobom
fizycznym w wieczyste użytkowanie (ust. 1); organizacjami społecznymi w rozumieniu
ustawy były organizacje polityczne, związki zawodowe i organizacje spółdzielcze, prócz
spółdzielni budownictwa mieszkaniowego i rolniczych spółdzielni produkcyjnych (ust. 2);
przekazywanie terenów spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego i rolniczym
spółdzielniom produkcyjnym normowały odrębne przepisy (ust. 3). Od dnia 25 kwietnia
1969 r., po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 19 kwietnia 1969 r. o zmianie ustawy o
gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U. Nr 11, poz. 80), art. 3 u.g.t.m.o.
regulował również kwestię przekazywania terenów państwowych spółdzielniom
budownictwa mieszkaniowego oraz rolniczym spółdzielniom produkcyjnym.
Spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego tereny te mogły być oddawane w
użytkowanie wieczyste, a rolniczym spółdzielniom produkcyjnym w „użytkowanie
stosownie do przepisów kodeksu cywilnego”. Przekazywanie terenów państwowych
jednostkom państwowym i organizacjom społecznym w użytkowanie następowało w
drodze decyzji właściwego do spraw gospodarki komunalnej i mieszkaniowej organu
prezydium powiatowej (miejskiej miasta stanowiącego powiat lub wyłączonego z
województwa) rady narodowej. Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia z dnia 31 maja 1962
r., ostateczna decyzja o przekazaniu stwarzała pomiędzy przekazującym a
przejmującym stosunek zobowiązaniowy, do którego miały zastosowanie przepisy o
zobowiązaniach umownych. Z przytoczonych regulacji wynika, że już w ustawie z dnia
14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach ustawodawca rozróżniał
pojęcia „użytkowanie” oraz „użytkowanie stosownie do przepisów kodeksu cywilnego”.
Jak wyjaśnił Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 listopada
1999 r., U 6/99, zgodnie z art. 245 k.c., do ustanowienia prawa użytkowania na
nieruchomości konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego przynajmniej dla
7
oświadczenia właściciela, który obciąża swoją nieruchomość. Niezachowanie tej formy
powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej, z tym że przepisy szczególne
regulujące użytkowanie nieruchomości państwowych, obowiązujące równolegle z
prawem rzeczowym, a później z kodeksem cywilnym, przewidywały także inną formę
oddawania w użytkowanie, a mianowicie decyzję administracyjną. Przykładem takich
regulacji była ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i
osiedlach, która dla ustanowienia użytkowania gruntów państwowych wymagała – w
miejsce aktu notarialnego – decyzji administracyjnej wydanej przez właściwy organ.
Decyzja administracyjna, niejako zastępująca akt notarialny, była więc zawsze, mimo
zmieniających się ustaw, warunkiem koniecznym powstania prawa użytkowania gruntu
państwowego na rzecz organizacji społecznej, w tym spółdzielni. W braku umowy
zawartej w formie aktu notarialnego organizacje społeczne nie mogą więc wywodzić
swojego użytkowania z żadnego innego zdarzenia cywilnoprawnego, jak tylko
z konstytutywnej decyzji administracyjnej o ustanowieniu dla nich tego prawa (zob. OTK
1999, nr 7, poz. 159).
Podzielając przyjęty przez Sąd Apelacyjny, w ślad za Trybunałem
Konstytucyjnym, pogląd, że pod rządem ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce
terenami w miastach i osiedlach do ustanowienia użytkowania w rozumieniu art. 244 § 1
k.c. mogło dojść w drodze decyzji administracyjnej, nie można zaaprobować stanowiska
tego Sądu, że na podstawie decyzji Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej
Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w G. z dnia 31 marca 1969 r. prawo takie
powstało na rzecz (…) Zakładów Przemysłu Piekarskiego. Zakłady te bowiem miały
status przedsiębiorstwa państwowego, czyli jednostki państwowej w rozumieniu art. 3
ust. 1 u.g.t.m.o. i § 3 ust. 1 rozporządzenia z dnia 31 maja 1962 r., co sprawiało,
że ostateczna decyzja o przekazaniu terenu państwowego w użytkowanie nie mogła
prowadzić do powstania ograniczonego prawa rzeczowego. Inaczej miała się rzecz gdy
chodziło o organizację społeczną w rozumieniu art. 3 ust. 2 u.g.t.m.o., gdyż organizacja
taka mogła wywodzić prawo użytkowania z konstytutywnej decyzji administracyjnej o
ustanowieniu dla niej tego prawa (zob. też uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10
stycznia 1968 r., III CZP 93/67, OSNCP 1969, nr 2, poz. 21, z dnia 19 stycznia 1993 r.,
III CZP 163/92, OSNCP 1993, nr 7-8, poz. 123, wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20
sierpnia 1996 r., II CRN 100/96, OSNC 1996, nr 12, poz. 165, z dnia 7 stycznia 1997 r., I
CKN 41/96, OSNC 1997, nr 5, poz. 59). To rozróżnienie, wynikające z obowiązującej
wówczas zasady jedności mienia ogólnonarodowego (zob. art. 128 k.c. skreślony przez
8
art. 1 pkt 23 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r., Dz.U. Nr 55, poz. 321), uszło uwagi Sądu
Apelacyjnego, który odwołując się do wywodów Trybunału Konstytucyjnego zawartych w
uzasadnieniu wyroku z dnia 22 listopada 1999 r., U 6/99, przeoczył, że dotyczyły one
możliwości ustanowienia w drodze decyzji użytkowania na rzecz organizacji społecznej,
a nie jednostki państwowej.
Jeszcze przed wejściem w życie kodeksu cywilnego Sąd Najwyższy wyjaśnił, że
przedsiębiorstwu państwowemu, któremu została przydzielona nieruchomość
państwowa, nie przysługuje względem tej nieruchomości prawo własności, gdyż prawo
to należy do Państwa (zasada jednolitego funduszu własności państwowej).
Uprawnienie przedsiębiorstwa państwowego w stosunku do mienia państwowego,
nazywane „zarządem i użytkowaniem”, „zarządem operacyjnym” bądź po prostu
„zarządem”, nie stanowi ograniczonego prawa rzeczowego w rozumieniu art. 113 i nast.
prawa rzeczowego, żaden bowiem przepis prawa takiego charakteru temu uprawnieniu
nie nadaje, a ze swej istoty jest ono prawem swoistym, odbiegającym od tradycyjnych
form prawnych korzystania z rzeczy cudzej. Istota zarządu i użytkowania polega na tym,
że daje ono jednostce państwowej, której zarząd i użytkowanie przysługuje, prawo
wykonywania własności państwowej w imieniu własnym, a więc na zewnątrz, tzn. w
stosunkach z osobami trzecimi jednostka państwowa występuje tak, jak czyni to
właściciel (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16
października 1961 r., 1 CO 20/61, OSN 1962, poz. 41, a także postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 14 czerwca 1963 r., I CR 336/63, OSNCP 1964, nr 11, poz. 223).
Stanowisko to zachowało aktualność również pod rządem art. 128 k.c.
(zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 1966 r., I CR 80/66, OSNCP 1967, nr
2, poz. 24, uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 1980
r., III CZP 2/80, OSNCP 1981, nr 4, poz. 47 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27
czerwca 1984 r., III CZP 28/84, OSNCP 1995, nr 1, poz. 11). Trzeba zatem stwierdzić,
że – wbrew odmiennej ocenie Sądu Apelacyjnego – decyzja Wydziału Gospodarki
Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w G. z dnia 31 marca
1969 r. nie doprowadziła do powstania na rzecz (…) Zakładów Przemysłu Piekarskiego
prawa użytkowania w rozumieniu art. 244 § 1 k.c. Przysługujące tym Zakładom
użytkowanie uprawniało je wprawdzie do korzystania z terenu państwowego
z wyłączeniem innych osób, ale nie było ograniczonym prawem rzeczowym
w rozumieniu art. 244 § 1 k.c. Z dniem 1 sierpnia 1985 r., zgodnie z art. 80 ust. 1 u.g.g.,
9
grunty państwowe będące w użytkowaniu państwowych jednostek organizacyjnych
przeszły w zarząd tych jednostek.
Skoro (...) Zakłady Przemysłu Piekarskiego w G. do czasu likwidacji, czyli do dnia
1 lipca 1976 r., nie nabyły prawa użytkowania, o którym mowa w art. 244 § 1 k.c.,
bezprzedmiotowe stały się rozważania na temat ewentualnego następstwa prawnego –
w zakresie prawa użytkowania – Centralnego Związku Spółdzielni Spożywców „S.(..)”.
Powoływana przez Sąd Apelacyjny uchwała Rady Ministrów nr 102/76 z dnia 21 maja
1976 r. w sprawie zmian w organizacji handlu wewnętrznego – jak wskazał już Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 16 kwietnia 2008 r., V CSK 540/07 (niepubl.) – nie będąc
aktem prawnym powszechnie obowiązującym, nie mogła stanowić źródła kreującego
powstanie użytkowania na rzecz jednostki spółdzielczej ani regulować problematyki
przekazywania terenów państwowych między jednostkami państwowymi
a spółdzielczymi w sposób odmienny od zasad i trybu określonego w ustawie z dnia 14
lipca 1961 r o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (zob. też wyrok Naczelnego
Sądu Administracyjnego z dnia 24 stycznia 1992 r., I S.A. 1268/91, ONSA 1993, nr 3,
poz. 57). Pod rządem tej ustawy nie było natomiast dopuszczalne przekazywanie
użytkowanych nieruchomości w drodze czynności prawnych między organizacjami
społecznymi, możliwość przekazywania, obwarowana kilkoma warunkami, istniała tylko
w odniesieniu do państwowych jednostek organizacyjnych ( art. 10 ust. 4 u.g.t.m.o.).
Konkludując, trzeba zgodzić się ze skarżącą, że Sąd Apelacyjny naruszył
powołane przez nią przepisy prawa materialnego, wobec czego wniosek o uchylenie
zaskarżonego wyroku jest uzasadniony. Ponieważ Sąd Apelacyjny, ze względu na
przyjętą konstrukcję rozstrzygnięcia, nie objął swą oceną wszystkich okoliczności
przytoczonych w uzasadnieniu dochodzonego żądania, konieczne stało się przekazanie
sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Dlatego Sąd Najwyższy na podstawie
art. 39815
§ 1 oraz art. 108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c. orzekł, jak w sentencji.