Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 100/08
POSTANOWIENIE
Dnia 14 listopada 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSA Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. G., W. G. i K. G.
przy uczestnictwie A. J. i J. J.
o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 14 listopada 2008 r.,
zażalenia wnioskodawców J. G. i W. G. na postanowienie Sądu Okręgowego w W. G. z
dnia 7 maja 2008 r., sygn. akt I Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 7 maja 2008 r. Sąd Okręgowy w W. G. odrzucił skargę
kasacyjną J. G. i W. G.. Wobec oddalenia postanowieniem z dnia 8 lutego 2008 r.
wniosku wnioskodawców o zwolnienie od opłaty od skargi kasacyjnej, zarządzeniem z
dnia 8 lutego 2008 r. wezwano pełnomocnika wnioskodawców adw. G. B. o uiszczenie
w terminie tygodniowym stosownej opłaty od wniesionej skargi kasacyjnej. Ze
znajdującego się w aktach sprawy pełnomocnictwa procesowego wynikało, że adw. M.
Z., który wniósł skargę kasacyjną wnioskodawców, działał jako pełnomocnik
substytucyjny adw. G. B., do którego zgodnie z art. 133 § 3 zd. 1 k.p.c. doręczane były
wszelkie pisma procesowe w postępowaniu ze skargi kasacyjnej. Wobec
bezskutecznego upływu terminu do uiszczenia należnej opłaty od skargi kasacyjnej Sąd
Okręgowy odrzucił skargę kasacyjną wnioskodawców na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
2
Od powyższego postanowienia zażalenie wnieśli wnioskodawcy J. G. i W. G.,
którzy zaskarżyli je w całości zarzucając: 1) naruszenie przepisów postępowania: - art.
133 § 3 k.p.c. poprzez nie doręczenie żadnego z pism sądowych, w tym orzeczeń
sądowych, które zapadły po wniesieniu skargi kasacyjnej, na adres pełnomocnika, który
imieniem wnioskodawców wniósł skargę kasacyjną (adw. M. Z.), a tym samym
nieskuteczność doręczenia wezwania o uiszczenie należnej opłaty od skargi kasacyjnej;
- art. 370 w związku z art. 397 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania w wezwaniu
skierowanym do adwokata G. B., w jakiej wysokości opłata ma być uiszczona od skargi
kasacyjnej wniesionej przez adw. M. Z.; 2) błędne ustalenie, że wnioskodawcom nie
przysługuje zwolnienie od opłaty sądowej od skargi kasacyjnej. Wnioskodawcy wnieśli o
uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 133 § 3 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem,
jeżeli ustanowiono pełnomocnika procesowego lub osobę upoważnioną do odbioru pism
sądowych, doręczenia należy dokonywać tym osobom. Z przepisu tego nie wynika, że w
przypadku ustanowienia w sprawie pełnomocnika substytucyjnego, doręczeń należy
dokonywać pełnomocnikowi substytucyjnemu. Z istoty regulacji dotyczącej
pełnomocnictwa substytucyjnego, którego dotyczy treść art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 26
maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (j.t.: Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.),
wynika, że pełnomocnik substytucyjny jest jedynie zastępcą ustanowionego w sprawie
przez stronę pełnomocnika procesowego. Dlatego co do zasady pisma sądowe powinny
być doręczane przez sąd pełnomocnikowi procesowemu ustanowionemu przez stronę.
Jedynie w przypadku wyraźnego oświadczenia strony albo działającego w jej imieniu
pełnomocnika procesowego bądź jego zastępcy (pełnomocnika substytucyjnego) o tym
by pisma doręczać pełnomocnikowi substytucyjnemu, sąd powinien dokonywać
doręczeń temu właśnie pełnomocnikowi. Nie jest bowiem wykluczone, że ze względu na
przeszkody w możliwości wykonywania efektywnego zastępstwa procesowego przez
pełnomocnika ustanowionego przez stronę np. jego choroby, bądź dłuższej
nieobecności, zachodzi potrzeba dokonywania doręczeń pełnomocnikowi
substytucyjnemu. W sprawie brak było takiego żądania. Z treści art. 133 § 3 k.p.c. nie
wynika także zasada, że w przypadku gdy w sprawie za stronę działa kilku
pełnomocników procesowych, doręczenia powinny być dokonywane do tego z nich,
który składa w sprawie pisma procesowe. W takim wypadku doręczenia powinny być
dokonywane tylko jednemu wskazanemu przez stronę pełnomocnikowi. W przeciwnym
3
wypadku doręczenie pisma sądowego jednemu z ustanowionych pełnomocników
procesowych strony jest skuteczne.
Brak jest podstaw do uwzględnienie zarzutu dotyczącego błędnego ustalenia przez
Sąd Okręgowy, że wnioskodawcom nie przysługuje zwolnienie od opłaty sądowej od
skargi kasacyjnej. Wezwanie wnioskodawców do uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej
poprzedziło wydanie przez Sąd Okręgowy postanowienia z dnia 8 lutego 2008 r., którym
oddalono wniosek wnioskodawców J. G. i W. G. o zwolnienie od kosztów sądowych.
Postanowienie to nie podlegało odrębnemu zaskarżeniu zażaleniem, jednakże może
być kwestionowane w trybie art. 380 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. i art. 3941
§ 3 k.p.c.
w ramach zażalenia wniesionego od postanowienia sądu drugiej instancji odrzucającego
skargę kasacyjną z powodu nieuiszczenia należnej od skargi kasacyjnej opłaty (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2006 r. II CZ 128/05, niepubl.). W
rozpoznawanym zażaleniu brak jest jednak jakichkolwiek merytorycznych zarzutów
odnoszących się do rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w zakresie odmowy zwolnienia
wnioskodawców od kosztów sądowych. Za taki zarzut nie może być bowiem uznane
uzasadnienie zażalenia, w którym jedynie podniesiono, że jest rzeczą zastanawiającą
dlaczego Sąd nie dokonał zwolnienia wnioskodawców od opłaty sądowej w sytuacji gdy
wnioskodawcy spełniali wszelkie przesłanki w tym zakresie oraz korzystali ze zwolnienia
od kosztów sądowych na wcześniejszym etapie postępowania.
W przypadku, gdy skargę kasacyjną wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów
sądowych wnosi pełnomocnik będący adwokatem bądź radcą prawnym, zostaje
przerwany bieg terminu do uiszczenia należnej opłaty sądowej od skargi kasacyjnej. W
razie oddalenia – w całości, bądź części – wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych –
przewodniczący sądu wzywa do uiszczenia należnej opłaty także wtedy, gdy skargę
kasacyjną wniósł adwokat bądź radca prawny (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z
dnia 25 stycznia 2007 r., V CZ 114/06, z dnia 4 października 2006 r., I CZ 81/06, OSNC
z 2007 r., nr 2, poz. 36, oraz z dnia 28 listopada 2006 r., III CZP 98/06, OSNC z 2007 r.,
nr 9, poz. 131). W uzasadnieniu ostatniego z podanych orzeczeń Sądu Najwyższego
wyjaśniono, że ogólną zasadą pozostało uiszczanie należnych opłat na wezwanie, w
terminie tygodniowym od dnia jego doręczenia (art. 130 § 1 k.p.c.), a obowiązek
uiszczania opłat bez wezwania, chociaż obecnie rozszerzony pod względem
podmiotowym i przedmiotowym, jest nadal wyjątkiem od reguły. Przepis art. 1302
§ 3
k.p.c. - dotyczący obowiązku uiszczenia m.in. przez adwokata opłaty w wysokości stałej
bądź stosunkowej od środków odwoławczych i zaskarżenia - reguluje sytuacje,
4
w których w chwili wnoszenia danego rodzaju środka istnieje obowiązek uiszczenia
opłaty. Rygor z art. 1302
§ 3 k.p.c. nie ma zastosowania do innych sytuacji niż
przewidzianych w tym przepisie. W konsekwencji w razie oddalenie wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych należy wezwać pełnomocnika strony będącego
adwokatem bądź radcą prawnym do uiszczenia należnej opłaty w trybie przewidzianym
w art. 130 § 1 k.p.c. W wezwaniu tym powinna być także określona wysokość należnej
opłaty chociażby środek odwoławczy lub środek zaskarżenia podlegał opłacie „w
wysokości stałej lub stosunkowej”, o której mowa w art. 1302
§ 3 k.p.c., gdyż obowiązek
samoobliczenia należnej opłaty przez adwokata bądź radcę prawnego ma miejsce tylko
w sytuacji, o której mowa w art. 1302
§ 3 k.p.c., nie zaś w przypadku wezwania
pełnomocnika strony do uiszczenia należnej opłaty na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. Sąd
Okręgowy wzywając zarządzeniem z dnia 11 lutego 2008 r. pełnomocnika
wnioskodawców J. G. i W. G. do uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej nie określił
wysokości żądanej opłaty, lecz wezwał do uiszczenia „należnej opłaty” od skargi
kasacyjnej. Treść tego wezwania nie spełniała więc wymogów należytego wezwania do
uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej. W konsekwencji uchybienie w wykonaniu tego
wezwania przez wnioskodawców nie mogło spowodować dla nich ujemnych
konsekwencji procesowych w postaci odrzucenia skargi kasacyjnej na podstawie art.
3986
§ 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Podniesiony w zażaleniu zarzut naruszenia
art. 370 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. nie był jednak uzasadniony, gdyż przepisy
te dotyczą uzupełnienia braków formalnych zażalenia przed sądem pierwszej instancji.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
k.p.c.
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.