Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 102/08
POSTANOWIENIE
Dnia 14 listopada 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSA Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Miasta W.
przeciwko W. B.
o wydanie nieruchomości,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 14 listopada 2008 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 5 września 2008 r.,
sygn. akt VI ACa (…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 5 września 2008 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. odrzucił skargę kasacyjną pozwanej W. B. od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 12 czerwca 2008 r. Zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna
jest niedopuszczalna – tak jak ma to miejsce w rozpoznawanej sprawie - w sprawach o
prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt
tysięcy złotych. W sprawie wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi 6.243 zł i stanowi,
zgodnie z art. 232
k.p.c. sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub
dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości. Zarówno w apelacji, jak i w
skardze kasacyjnej pozwana podała właśnie taką wartość czynszu dzierżawnego za trzy
miesiące. Wartością przedmiotu zaskarżenia nie jest natomiast wartość nieruchomości.
2
Od powyższego postanowienia zażalenie wniosła pozwana W. B., która
zaskarżyła postanowienie w całości zarzucając naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c. poprzez
jego niezasadne zastosowanie. W uzasadnieniu zażalenia pozwana podniosła, że
pozew został wniesiony przed wejściem w życie przepisu art. 232
k.p.c. i podano w nim
wartość przedmiotu sporu na kwotę 200.000 zł. Przed sądem pierwszej instancji nie
zostało wydane postanowienie sprawdzające tak podaną wartość przedmiotu sporu.
Również pozwana składając apelację podała jako wartość przedmiotu zaskarżenia
wartość wynikającą z pozwu, co nie zostało zakwestionowane. W postępowaniu
cywilnym na podstawie art. 25 k.p.c. i art. 26 k.p.c. obowiązuje ogólna zasada, iż raz
ustalona wartość przedmiotu sporu wiąże strony do końca procesu. Dlatego art. 232
k.p.c. dodany ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 13) nie będzie miał zastosowania do określenia wartości
przedmiotu sporu w rozpoznawanej sprawie. Wniosek taki uzasadnia także treść
przepisu art. 149 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych oraz art. XV § 1 przepisów wprowadzających Kodeks postępowania
cywilnego. Z uwagi na powyższe zarzuty pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy zawarte w art. 19-26 k.p.c. posługują się pojęciem „wartości przedmiotu
sporu”. Wartość przedmiotu sporu jest podawana w pozwie. Podana wartość przedmiotu
sporu ma znaczenia przede wszystkim dla ustalenia właściwego rzeczowo sądu do
rozpoznania spraw o prawa majątkowe. Wartość przedmiotu sporu stanowi podstawę
obliczenia opłat sądowych, gdy ich wysokość jest pochodną wartości przedmiotu sporu.
Wartość przedmiotu sporu ma także znaczenie dla ustalenia wysokości kosztów pomocy
prawnej. Sprawdzenie wartości przedmiotu sporu następuje w trybie przewidzianym w
art. 25 k.p.c. Z przepisu tego wynika, że sprawdzenie wartości przedmiotu sporu może
nastąpić tylko we wstępnej fazie postępowania przed sądem pierwszej instancji, gdyż z
urzędu sąd może sprawdzić podaną wartość przedmiotu sporu jedynie przed
doręczeniem odpisu pozwu, a po jego doręczenie jedynie na zarzut pozwanego,
zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Zgodnie z art. 26 k.p.c. po
ustaleniu w myśl artykułu poprzedzającego, wartość przedmiotu sporu nie podlega
ponownemu badaniu. Wartość przedmiotu sporu dotyczy tylko postępowania przed
sądem pierwszej instancji, gdyż na etapie postępowania apelacyjnego należy w apelacji
podać wartość przedmiotu zaskarżenia, o czym jest mowa w art. 368 § 2 k.p.c. Wartość
3
przedmiotu zaskarżenia jest zależna od wartości przedmiotu sporu. Zgodnie bowiem z
art. 368 § 2 k.p.c. wartość przedmiotu zaskarżenia może być oznaczona na kwotę
wyższą od wartości przedmiotu sporu wskazanej w pozwie jedynie wtedy, gdy powód
rozszerzył powództwo lub sąd orzekł ponad żądanie. Z powyższej regulacji wynika, że
wartość przedmiotu zaskarżenia może być niższa od podanej wartości przedmiotu
sporu, co będzie miało miejsce wówczas, gdy apelacją zaskarżono jedynie część
rozstrzygnięcia sądu o żądaniu pozwu stanowiącego podstawę wskazania wartości
przedmiotu sporu. W przypadku, gdy przedmiotem zaskarżenia apelacją jest
rozstrzygnięcie w sprawie o prawa majątkowe, dotyczące całości żądania zawartego w
pozwie co do zasady wartość przedmiotu zaskarżenia podana w apelacji powinna
odpowiadać wartości przedmiotu sporu podanej w pozwie.
W chwili wniesienia pozwu obowiązywały przepisy ustawy z dnia 13 czerwca
1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r., Nr 9, poz. 88 z
późn. zm.). Według art. 7 tej ustawy w sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej
bez tytułu prawnego lub na podstawie tytułu innego aniżeli najem lub dzierżawa za
podstawę obliczenia wpisu przyjmuje się, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu
korzystania z niej, sumę odpowiadającą 3 - miesięcznemu czynszowi najmu lub
dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości. Przepis ten nie określał wprost
wartości przedmiotu sporu w sprawie o wydanie nieruchomości, a jedynie podstawę
obliczenia wpisu od pozwu o wydanie nieruchomości. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego wskazywano jednak, że przepis art. 7 wymienionej wyżej ustawy mógł
stanowić nie tylko podstawę obliczenia wysokości wpisu sądowego od pozwu, ale także
określenia wartości przedmiotu sporu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca
1007 r., I CKN 202/97, Prok. i Pr. z 1999 r., nr 7-8, poz. 45). Niezależnie jednak od
interpretacji przepisu art. 7 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych, podana w pozwie wartość przedmiotu sporu wynosiła kwotę
200.000 złotych i nie była weryfikowana przez sąd pierwszej instancji przez sprawdzenie
wartości przedmiotu sporu.
W dniu 2 marca 2006 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398), która w art. 126 pkt 2
dodała do kodeksu postępowania cywilnego przepis art. 232
k.p.c., według którego w
sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie
innego tytułu innego niż najem lub dzierżawa wartość przedmiotu sporu oblicza się
przyjmując, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, podaną
4
przez powoda sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy
należnemu od danego rodzaju nieruchomości. W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 13) brak jest przepisów
przejściowych dotyczących regulacji prawnych zawartych w tej ustawie zmieniających
przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Przepis art. 149 tej ustawy mówiący o tym,
że w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się, do czasu
zakończenia postępowania w danej instancji, dotychczasowe przepisy o kosztach
sądowych, wyraźnie zawęża zakres stosowania tego przepisu do przepisów o kosztach
sądowych. Do tych przepisów nie można wprost zaliczyć przepisu art. 232
k.p.c., który
dotyczy wartości przedmiotu sporu, a nie kosztów sądowych. Treść przepisu art. 232
k.p.c. ma jedynie znaczenie dla kosztów sądowych w tym znaczeniu, że ustalona
według tego przepisu wartość przedmiotu sporu ma znaczenie dla obliczenia wysokości
właściwych opłat sądowych. Wobec brak przepisów interporalnych dotyczących wejścia
w życie przepisów nowelizujących kodeks postępowania cywilnego, zawartych w
ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych należy
sięgnąć do rozwiązań systemowych dotyczących wejścia w życie nowych przepisów o
charakterze procesowym. Najbardziej ogólna reguła zawarta w art. II § 1 ustawy z dnia
17 listopada 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.
Nr 43, poz. 297 z późn. zm.) przewiduje stosowanie przepisów ustawy nowej, które
derogują poprzednie regulacje, chyba że przepisy nowej ustawy stanowią inaczej (por.
oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2007 r., III CZP 85/07, Biuletyn
SN z 2007 r., nr 10, poz. 8). Ta reguła znajduje potwierdzenie w treści wskazanego w
zażaleniu przepisu art. XV § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 Przepisy wprowadzające
Kodeks postępowania cywilnego, który to przepis formułuje wręcz zasadę
bezzwłocznego działania przepisów nowej ustawy procesowej. Ta zasada doznaje
ograniczenia w art. XVI § 1 ustawy odnoszącym się do stosowania nowych przepisów
ustawy procesowej w razie zaskarżenia orzeczenia. Z przepisu tego wynika, że tylko
wtedy gdy orzeczenie sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie
zostało wydane przed wejściem w życie Kodeksu postępowania cywilnego,
postępowanie rewizyjne toczyć się będzie w trybie przewidzianym w przepisach
dotychczasowych. Przepisy nowej ustawy procesowej mają więc zastosowanie do
wniesienia środka odwoławczego od orzeczenia, które zapadło, gdy obowiązywały już
nowe przepisy ustawy procesowej. Na gruncie powołanego wyżej przepisu, można
sformułować zasadę, że chwila wydania orzeczenia kończącego postępowanie w danej
5
instancji kończy obowiązywanie starej ustawy procesowej (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 28 czerwca 2006 r., III CZ 36/06, OSNC z 2007 r., nr 1, poz. 19).
Wskazane wyżej regulacje prawne zawarte w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r.
Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego pozwalają sformułować
argument – wywodzony z rozwiązań systemowych – dotyczący zasady obowiązującej w
przypadku wprowadzania nowych regulacji procesowych, że stare regulacje procesowe
stosuje się jedynie do czasu zakończenia sprawy w danej instancji, po czym stosuje się
już nowe regulacje procesowe. Taka sama zasada wynika z treści art. 149 ust. 1 ustawy
z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Powyższe
rozważania uzasadniają wniosek, że do apelacji wniesionej już po wejściu w życie
ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. – w tym więc apelacji wniesionej przez powódkę - będzie
miał zastosowanie przepis art. 232
k.p.c. w związku z art. 368 § 2 k.p.c. do określenia w
apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. W samej apelacji pozwana, zgodnie z art. 232
k.p.c., podała jako wartość przedmiotu zaskarżenia kwotę 6.243 zł, która nie została
także zweryfikowana przez Sąd Apelacyjny, co umożliwiał przepis art. 368 § 2 k.p.c. W
konsekwencji tak podana w apelacji kwota stanowiła wartość przedmiotu zaskarżenia
apelacji, która jest także – wobec zaskarżenia w całości wyroku sądu drugiej instancji -
wartością przedmiotu zaskarżenia w postępowaniu kasacyjnym (art. 368 § 2 k.p.c. w
związku z art. 39821
k.p.c.).
W świetle powyższych rozważań za nieuzasadniony należy uznać zarzut
naruszenia przez Sąd Apelacyjny przepisu art. 3986
§ 2 k.p.c. ponieważ skarga
kasacyjna - z uwagi na wartość przedmiotu zaskarżenia niższą od przewidzianej w art.
3982
§ 1 k.p.c. – była niedopuszczalna, co uzasadniało jej odrzucenie. Biorąc to pod
uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.