Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 99/08
POSTANOWIENIE
Dnia 14 listopada 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSA Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa J. W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 14 listopada 2008 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 11 września 2008 r.,
sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 11 września 2008 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną powódki J. W., jako podstawę prawną wskazując art. 1302
§ 3 k.p.c. w zw. z
art. 370 i art. 39821
k.p.c. Zdaniem tego Sądu skargę należało potraktować jako
nieopłaconą, ponieważ zawarty w niej wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej dotknięty
był brakiem formalnym (nie dołączono do niego oświadczenia o stanie rodzinnym,
majątku, dochodach i źródłach utrzymania powódki) i został zwrócony zarządzeniem
przewodniczącego z dnia 11 września 2008 r. na podstawie art. 102 ust. 4 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398
ze zm. – dalej „u.k.s.c.”). Ponieważ wniosek zwrócony pozbawiony zostaje skutków
prawnych, Sąd Apelacyjny przyjął, że w rezultacie skarga wniesiona przez powódkę nie
2
zawierała wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej, a jednocześnie nie została opłacona,
co uzasadniało jej odrzucenie.
W zażaleniu skarżąca wniosła o uchylenie powyższego postanowienia. W oparciu
o treść art. 380 k.p.c. złożyła także wniosek o rozpoznanie zarządzenia z 11 września
2008 r. o zwrocie jej wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej od skargi kasacyjnej,
podnosząc, że w uzasadnieniu skargi znajdowały się informacje pozwalające Sądowi na
dokonanie oceny możliwości poniesienia tej opłaty przez powódkę.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powódka niesłusznie podważa prawidłowość zarządzenia o zwrocie wniosku o
zwolnienie od opłaty od skargi kasacyjnej. Art. 102 § 2 u.k.s.c. nie ogranicza obowiązku
dołączenia do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oświadczenia zawierającego
szczegółowe dane o sytuacji rodzinnej i majątkowej strony do wypadku, kiedy
oświadczenie takie nie było jeszcze w sprawie złożone. Ten formalny wymóg musi być
spełniony zawsze, kiedy strona ubiega się o przyznanie jej choćby częściowego
zwolnienia od kosztów i nie może być zastąpiony ogólnym odwołaniem się
pełnomocnika strony do wcześniej dostarczonych przez stronę danych. Oświadczenie
musi pochodzić od strony i zawierać informacje wskazane w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o
stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej
się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (Dz. U. Nr 27, poz.
200). Nie dyskwalifikuje go pominięcie formy znormalizowanego druku, o ile treść
odpowiada powyższym wymaganiom. W rozpatrywanym wypadku nie budzi wątpliwości,
że tak rozumiane oświadczenie nie zostało przez pełnomocnika dołączone.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego podlega jednak uchyleniu z innych przyczyn.
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 listopada 2006 r. (I CZ 69/06, nie
publ.), który to pogląd podziela skład rozpatrujący niniejszą sprawę, niedopuszczalne
jest odrzucenie nieopłaconego środka zaskarżenia wniesionego przez profesjonalnego
pełnomocnika, jeżeli domagał się on jednocześnie w imieniu strony zwolnienia jej od
kosztów sądowych w zakresie obejmującym ten środek, także wówczas, jeżeli wniosek
ten należało zwrócić ze względu na niedołączenie do niego oświadczenia, o którym
mowa w art. 102 ust. 2 u.k.s.c. Hipoteza art. 1302
§ 3 k.p.c. obejmuje bowiem jedynie
wypadki wniesienia przez profesjonalnych pełnomocników środków zaskarżenia i
środków odwoławczych nienależycie opłaconych w momencie wniesienia, a więc takich
dla których obowiązek uiszczenia opłaty rzeczywiście istnieje w chwili wniesienia, a nie
3
jest jedynie potencjalny, uzależniony od podejmowanych później czynności. Zgodnie z
ugruntowanym poglądem złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych wyłącza
obowiązek uiszczenia opłaty od pisma objętego wnioskiem. Tym samym skarga
kasacyjna powódki nie była w chwili wnoszenia pismem nieopłaconym w rozumieniu art.
1302
§ 3 k.p.c. Stała się nim dopiero po zwrocie wniosku o zwolnienie powódki od
opłaty. Sytuacja ta jest podobna do występującej po oddaleniu wniosku strony o
zwolnienie od kosztów sądowych i analogiczny powinien być w tym wypadku tryb
dalszego postępowania. Oznacza to, że przewodniczący powinien wezwać
pełnomocnika do opłacenia wniesionego środka w terminie tygodniowym (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 r., I CZ 81/06, niepubl.).
Sąd drugiej instancji odrzucił tymczasem skargę kasacyjną powódki bez uprzedniego
wezwania jej pełnomocnika do uiszczenia wymaganej opłaty.
Z tych przyczyn zażalenie należało uwzględnić na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c.
w zw. z art. 39815
§ 1 k.p.c.