Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 100/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Herbert Szurgacz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. R.
przeciwko Szkole Podstawowej Nr [...] w R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w B.
z dnia 15 listopada 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 4 stycznia 2007 r. w sprawie z powództwa D.
R. przeciwko Szkole Podstawowej nr [...] w R. o zapłatę wynagrodzenia w
2
wysokości 24.247,64 zł za okres od 2 października 2003 r. do 2 października 2006
r. tytułem utraconego wynagrodzenia w wysokości różnicy między wynagrodzeniem
należnym nauczycielowi mianowanemu, a wynagrodzeniem jakie powódka
otrzymała będąc zatrudniona na stanowisku nauczyciela stażysty i nauczyciela
kontraktowego z ustawowymi odsetkami za każdy kolejny miesiąc za okres objęty
żądaniem pozwu w opóźnieniu płatności wynagrodzenia podstawowego /
zasadniczego, dodatku za wysługę lat, dodatku wiejskiego i wynagrodzenia za
pracę w godzinach ponadwymiarowych, oddalił powództwo.
Powódka, będąc z wykształcenia magistrem inżynierem metalurgii i
posiadając ukończone studium pedagogiczne, została zatrudniona przez pozwaną
Szkołę Podstawową Nr [...] w R. na stanowisku nauczyciela matematyki w pełnym
wymiarze czasu pracy na czas określony, ze stawką wynagrodzenia nauczyciela
stażysty i bez stopnia awansu zawodowego od dnia 1 września 2003 r. 27 sierpnia
2004 r. zawarła z pracodawcą kolejną umowę o pracę na czas określony, w pełnym
wymiarze czasu pracy na stanowisku nauczyciela matematyki ze stawką
wynagrodzenia nauczyciela stażysty. Kolejną umową o pracę z dnia 24 sierpnia
2005 r. zawartą na czas określony pozwana określiła jej wynagrodzenie jak dla
nauczyciela kontraktowego.
Powódka podniosła, że w dniu 21 września 1992 r. uzyskała mianowanie w
Szkole Podstawowej w K. Nr [...], w związku z czym, zgodnie z art. 10 ust. 3 pkt 1
ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karty Nauczyciela oraz o
zmianie niektórych ustaw winna być zatrudniona u strony pozwanej ze stopniem
awansu zawodowego nauczyciela mianowanego i być wynagradzana wedle tego
stopnia awansu zawodowego. Powódka stwierdziła także, że posiada kwalifikacje
do nauki matematyki. O tej okolicznością świadczą następujące dokumenty: karta
przebiegu studiów, zaświadczenie uczestnictwa w Studium Pedagogicznym z 20
grudnia 1990 r., świadectwo ukończenia studium pedagogicznego, świadectwo
ukończenia studiów podyplomowych z 16 grudnia 2004 r., dyplom ukończenia
studiów magisterskich. O zasadności żądania płacowego w jej ocenie świadczy to,
iż uzyskała mianowanie u poprzedniego pracodawcy na stanowisko nauczyciela.
Podjęła także zatrudnienia jako nauczyciel przed upływem 5 lat od ustania
ostatniego okresu zatrudnienia, który ustał z poprzednią Szkołą Podstawową w K.
3
ma mocy art. 20 pkt 6 Karty Nauczyciela z dniem 6 marca 2000 r.
Pozwana Szkoła Podstawowa Nr [...] w R. nie uznała zasadności
zgłoszonych roszczeń, wnosząc o oddalenia powództwa i podnosząc, iż w dacie
zatrudnienia powódki nie spełniała ona przewidzianych Kartą Nauczyciela
przesłanek do zatrudnienia jej na stanowisku nauczyciela mianowanego, przez co
niezasadne jest żądanie o zapłatę wynagrodzenia. Pozwana wskazała na
okoliczność, że powódka ani w dacie uzyskania mianowania (21 września 1992 r.),
ani z chwilą wejścia w życie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z
dnia 30 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od
nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić
nauczyciela nie mających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu
kształcenia nauczycieli, ani wreszcie w dniu nawiązania z nią stosunku pracy nie
posiadała odpowiednich kwalifikacji do otrzymania stopnia nauczyciela
mianowanego, w związku z czym nie mogła uzyskać stopnia awansu zawodowego
nauczyciela mianowanego.
Oddalając powództwo jako nieuzasadnione Sąd Rejonowy zauważył, że w
dacie nawiązania stosunku pracy przez powódkę z pozwaną Szkołą Podstawową
Nr [...] w R. obowiązywało rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z
dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od
nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić
nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu
edukacji nauczycieli, określające wymagania kwalifikacyjne dla osób chcących
podjąć pracę w charakterze nauczyciela w szkole podstawowej, które zostały
określone w § 4 w związku z § 12 ust. 1 i § 3 cytowanego rozporządzenia z mocą
obowiązującą od 7 października 2002 r. Z tego powodu, zdaniem Sądu
Rejonowego, nie sposób przyjąć, iż powódka posiadała kwalifikacje do nauczania
matematyki za sporny okres objęty żądaniem pozwu, mimo posiadania aktu
mianowania jej na stanowisku nauczyciela. Będąc magistrem inżynierem metalurgii,
posiadając ukończone studium pedagogiczne nie spełniała wymagań
kwalifikacyjnych do otrzymania awansu zawodowego nauczyciela mianowanego do
nauczania u strony pozwanej matematyki na dzień wejścia w życie ustawy z dnia
18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karty Nauczyciela oraz o zmianie niektórych
4
ustaw. Dopiero uzyskując dyplom ukończenia studiów podyplomowych w zakresie
matematyki w 2004 r. uzyskała kwalifikacje do nauczania matematyki, czyli
stosowne kwalifikacje zawodowe. Z tego powodu wynagradzanie powódki jako
nauczyciela stażysty, a później kontraktowego przez stronę pozwaną było
prawidłowe, natomiast brak jest podstaw prawnych do przyjęcia, iż z dniem
podjęcia pracy / nawiązania stosunku pracy ze stroną pozwaną powódka stała się z
mocy prawa nauczycielem mianowanym, i z tego też powodu winna być
wynagradzana wedle tego stopnia zawodowego.
Powódka w apelacji zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów
prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 10 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 18
lutego 2000 r. oraz błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż w
dniu 1 września 2003 r. nie posiadała kwalifikacji wymaganych do pracy na
stanowisku nauczyciela matematyki w szkole podstawowej. W uzasadnieniu
wskazała, że wykładnia literalna nie tylko art. 10 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego
2000 r. ale także art. 9 ustęp 1 pkt 1 Karty Nauczyciela pozwala przyjąć, iż
powódka posiada kwalifikacje do nauki matematyki w szkole podstawowej, a
odwoływanie się do przepisów wydanych na podstawie art. 9 ustępu 2 Karty
Nauczyciela, czyli rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10
września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli
oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie
mających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu edukacji nauczycieli
jest, wobec wyraźnej regulacji zawartej w art. 9 ust. 1 Karty Nauczyciela,
niezasadne.
Ponadto powódka podniosła, że dyrektor poprzedniej szkoły uznał jej
kierunek studiów za zbliżony do nauczania matematyki, również strona pozwana -
przez czynności konkludentne - uznała jej kwalifikacje za wystarczające do
nauczania matematyki, gdyż nie występowała do nadzoru pedagogicznego o jej
zatrudnienie na stanowisku nauczyciela bez kwalifikacji.
Sąd Okręgowy w B., Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem z
dnia 15 listopada 2007 r. oddalił apelację.
W uzasadnieniu Sąd drugiej instancji stwierdził, że okoliczności ustalone
przez Sąd Rejonowy pozwalają stwierdzić, że roszczenie powódki nie jest zasadne,
5
a dokonana przez ten Sąd ocena prawna bezspornego stanu faktycznego jest
trafna. Sąd Okręgowy podkreślił, że prawidłowa interpretacja przepisu art. 9 ust. 1
Karty Nauczyciela powinna nawiązywać do przepisów wykonawczych -
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w
sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia
szkół i wypadków. Oznacza to, że powódka powinna się legitymować dyplomem
ukończenia studiów magisterskich zgodnym z nauczaniem matematyki, którego nie
posiada, a brak jest podstaw do przyjęcia, że jej kierunek studiów został uznany za
zbliżony z nauczanym przedmiotem matematyki w dacie uzyskania mianowania.
Ponadto brak podstaw do przyjęcia, że strona pozwana w sposób
dorozumiany przyjęła że powódka ma kwalifikację do nauki matematyki. Wskazał,
że Dyrektor Szkoły Podstawowej Nr [...] w R. pismem z dnia 28 sierpnia 2003 r.
wystąpił do Kuratora Oświaty w K., o wyrażenie zgody na zatrudnienie powódki na
stanowisku nauczycielki matematyki mimo, że „nie posiada (ona) obecnie żadnego
stopnia awansu zawodowego”.
Powódka zaskarżyła ten wyrok w całości skarga kasacyjną wnosząc o jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej
Instancji.
Jako podstawy skargi wskazała „naruszenie prawa materialnego przez jego
błędną interpretację: art. 10 ust. 3 pkt 1 ustawy z 18 lutego 2000 r. o zmianie
ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw, przez
ustalenie, że powódka zatrudniona przez pozwanego w dniu 1 września 2003 r.
utraciła stopień nauczyciela mianowanego, podczas gdy na podstawie tego
przepisu powódka tego stopnia nie utraciła i przysługuje jej wynagrodzenie
wynikające ze stawki należnej nauczycielowi mianowanemu, a to wobec faktu
uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego w dniu 21 września 1992 r. w Szkole
Podstawowej nr [...] w K.”, oraz naruszenie przepisów postępowania „wobec
odmowy uznania faktu posiadania kwalifikacji wymaganych dla nauczyciela
mianowanego a wynikających z faktu ukończenia studiów magisterskich na
kierunku zbliżonym z nauczanym przedmiotem, który to fakt nie był kwestionowany
oraz dokonanie wykładni pojęcia "kierunku zbliżonego z nauczanym przedmiotem"
bez przeprowadzenia w tym kierunku postępowania dowodowego z programu
6
nauczania na kierunku, który ukończyła powódka w sposób dowolny naruszający
zasadę wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego”.
Jako okoliczności uzasadniające przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
wskazała, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne mające znaczenie
dla rozstrzygania w podobnych sprawach: „czy w świetle przepisu przejściowego
ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o
zmianie niektórych innych ustaw, tj. art. 10 ust. 3 pkt 1, kwalifikacje nauczyciela
należy oceniać literalnie, a więc zgodnie z przywołanym tym przepisem art. 9 ust. 1
pkt 1 Karty Nauczyciela, czy też sensu largo (jak tego dokonały Sądy pierwszej i
drugiej instancji), a więc z uwzględnieniem aktów wykonawczych w sprawie
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.” Ponadto skarżąca
stwierdziła, że zachodzi potrzeba ustalenia formy dokonania czynności prawnej
określonej w obowiązującym w spornym okresie rozporządzeniu Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji
wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można
zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia, a mianowicie
uznawania kierunku (specjalności) studiów za zbliżony do nauczanego przedmiotu
lub rodzaju prowadzonych zajęć. Przepisy wskazanego rozporządzenia nie
przewidują określonej formy, natomiast w ocenie orzekających w sprawie Sądów
pierwszej i drugiej instancji wymagana jest forma pisemna. W ocenie strony
powodowej dopuszczenie powódki do pracy w charakterze nauczyciela matematyki
w Szkole Podstawowej nr […] w K. stanowiło o uznaniu przez ówczesnego
dyrektora tejże szkoły kwalifikacji powódki do nauczania tego przedmiotu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. W
szczególności nie są zasadne zarzuty naruszenia przepisów postępowania.
Przepis art. 233 k.p.c. zasadniczo nie może stanowić usprawiedliwionej podstawy
skargi kasacyjnej (art. 393 § 3 k.p.c.). Podobnie zarzut naruszenia art. 229 w
związku z art. 233 w istocie dotyczy interpretacji przepisów prawa materialnego
ponieważ odnosi się do wykładni pojęcia „kierunku (wykształcenia) zbliżonego z
nauczanym przedmiotem”.
7
Na gruncie ustalonych okoliczności faktycznych sprawy spór sprowadza się
do interpretacji art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy Karta Nauczyciela, w brzmieniu
wprowadzonym ustawą z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy Karta
Nauczyciela oraz zmianie niektórych ustaw, według którego nauczyciele
spełniający wymagania kwalifikacyjne, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty,
zatrudnieni na podstawie mianowania przed dniem wejścia w życie ustawy,
uzyskują z mocy prawa stopień nauczyciela mianowanego. Zdaniem skarżącej,
interpretacja dokonana przez Sądy orzekające, że odesłanie w wymienionym
przepisie art. 10 do przepisu art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela obejmuje również
unormowania wydanego na podstawie art. 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z 10 września 2002 r. w sprawie szczególnych
kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. Nr 156, poz. 1228) – jest nietrafna.
Skarżąca twierdzi, że dokonana wykładnia ma charakter wykładni rozszerzającej,
podczas gdy należy stosować wykładnię ścisłą, że skoro art. 10 ust. 1 pkt 3 odsyła
wyraźnie do art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty, to nie ma podstaw do uwzględniania
przepisów wykonawczych opartych na ustępie drugim tego przepisu. Powódka
spełniała wymaganie zatrudnienia na podstawie mianowania w dniu wejścia w
życie ustawy nowelizującej Kartę Nauczyciela, spełniała również wymaganie
ukończenia studiów wyższych.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 Karty Nauczyciela stanowisko nauczyciela może
zajmować osoba, która, między innymi, „posiada wyższe wykształcenie z
odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia
nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające
kwalifikacje”. Wymienione wymagania do zajmowania stanowiska nauczyciela
należy oczywiście ujmować łącznie. Punktem odniesienia są „wystarczające
kwalifikacje” dla zajmowania danego stanowiska. Powołany przepis nie definiuje
tego pojęcia. Jednak już ustęp drugi art. 9 zawiera upoważnienie dla ministra
właściwego do spraw oświaty i wychowania dla określenia w drodze
rozporządzenia „szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli”. Między
przepisami art. 9 ust. 1, a art. 9 ust. 2 istnieje ścisły związek logiczny i
merytoryczny i nie ma podstaw do ich rozłącznego traktowania. Odpowiednie
rozporządzenie ukazało się w postaci cytowanego już rozporządzenia Ministra
8
Edukacji Narodowej i Sportu z 10 września 2002 r.
Zgodnie z § 4 w związku z § 3 pkt 2 rozporządzenia kwalifikacje do
zajmowania stanowiska nauczyciela w szkołach podstawowych posiada osoba,
która legitymuje się dyplomem ukończeni studiów wyższych zawodowych na
kierunku (specjalności) zgodnym lub zbliżonym z nauczanym przedmiotem lub
rodzajem prowadzonych zajęć i posiada przygotowanie pedagogiczne. Jak wynika
z dokonanych ustaleń wymagane kwalifikacje powódka uzyskała dopiero z
momentem ukończenia studiów podyplomowych z zakresu matematyki
(świadectwo ukończenia studiów podyplomowych z 16 grudnia 2004 r.). W świetle
dokonanych ustaleń nie można również podzielić stanowiska skarżącej, że już w
okresie od 1992 r. legitymowała się dyplomem ukończenia studiów wyższych na
kierunku zbliżonym z nauczanym przedmiotem ponieważ nie wykazała uznania
kierunku jej studiów za zbliżone do studiów matematyki.
W sumie należy stwierdzić, że do mianowanych nauczycieli niespełniających
wymagań kwalifikacyjnych, o których mowa w art. 9 Karty Nauczyciela nie znajduje
zastosowania przewidziana art. 10 ust. 3 Karty w brzmieniu nadanym ustawą z 18
lutego 2000 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz. U. Nr 19, poz. 239) zasada uzyskania z mocy prawa stopnia nauczyciela
mianowanego przy kolejnym zatrudnieniu.
Z przytoczonych motywów, na podstawie art. 39814
k.p.c. orzeczono jak w
sentencji
/tp/