Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 113/08
POSTANOWIENIE
Dnia 6 lutego 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
w sprawie ze skargi wnioskodawcy
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem
Sądu Okręgowego w G.
z dnia 20 września 2000 r., sygn. akt [...]
w sprawie z wniosku R.J.
przy uczestnictwie Gminy Miasta J.
o stwierdzenie zasiedzenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 lutego 2009 r.,
zażalenia wnioskodawcy
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 14 maja 2008 r., sygn. akt [...],
odrzuca zażalenie
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w G. w sprawie z wniosku R.J. z udziałem Gminy Miasta J.
o zasiedzenie, postanowieniem z dnia 20 września 2000 r. oddalił apelację
wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w W. z dnia 22 marca 2000 r.
Wnioskodawca wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w G., wskazując, że
1. ujawniły się nowe okoliczności faktyczne, które mogłyby mieć wpływ na
wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim
postępowaniu (art. 403 § 2 k.p.c.);
2. wnioskodawca był pozbawiony możności działania i obrony swych praw (art.
401 pkt 2 k.p.c.).
Sąd Okręgowy w G. postanowieniem z dnia 14 maja 2008 r. oddalił
powyższą skargę. W uzasadnieniu wskazał natomiast, że skarga podlega
odrzuceniu na mocy art. 410 § 1 k.p.c. jako nie oparta na ustawowej podstawie.
Jednocześnie stwierdził, że omyłkowo orzekł o oddaleniu skargi, którą poddał
badaniu jedynie od strony formalnej (art. 410 § 1 k.p.c.), tj. pod kątem terminu oraz
oparcia skargi na ustawowej podstawie.
Wnioskodawca powyższe postanowienie zaskarżył w całości zażaleniem,
zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa procesowego
mających istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj.:
- art. 410 § 1 k.p.c. polegające na odrzuceniu skargi wnioskodawcy
o wznowienie postępowania ze względu na brak podstaw wznowienia,
pomimo iż podstawy takie zachodziły i zostały przez wnioskodawcę
wykazane;
- art. 133 § 3 k.p.c. polegające na całkowitym pominięciu tego przepisu,
szczególnie w świetle okoliczności faktycznych sprawy i tym samym
zaniechanie rozważenia czy pismo wnioskodawcy z dnia 28 kwietnia 2000 r.
,złożone w Sądzie Rejonowym w W., nie stanowiło podstawy uzasadniającej
ustanowienie osobą upoważnioną do odbioru pism procesowych M.H., a tym
3
samym wyłączenie, względnie ograniczenie upoważnienia w tym zakresie
dotychczasowego pełnomocnika procesowego w osobie radcy prawnego
J.P.;
- art. 94 § 1 k.p.c. polegające na uznaniu, że jeśli pełnomocnictwo
wypowiedział mocodawca, to dla skuteczności tego wypowiedzenia
w stosunku do sądu zawiadomienie o tym musi pochodzić od mocodawcy,
a tym samym przyjęcie, że nawet jeśli mocodawca nie zawiadomił sądu
o wypowiedzeniu pełnomocnictwa nie wiedząc, iż taki obowiązek na nim
spoczywa, a pełnomocnik w osobie radcy prawnego wiedział o wygaśnięciu
umocowania i pomimo tego, iż odbierał pisma z sądu nie powiadomił o tym
ani byłego mocodawcy ani samego sądu, to brak podstaw uzasadniających
stwierdzenie o pozbawieniu strony możności obrony swych praw;
- art. 86 k.p.c. polegające na pominięciu wynikającej z niego zasady, iż ocena
potrzeby ustanowienia pełnomocnika oraz decyzja w tym przedmiocie należy
do strony postępowania;
- art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny zeznań wnioskodawcy R.J. w
sposób sprzeczny z zasadami logicznego powiązania wniosków z ustalonym
stanem faktycznym.
Zarzucając powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wznowienie postępowania prowadzi do ponownego rozpoznania sprawy
począwszy od momentu, od którego postępowanie dotknięte było wadą,
stanowiącą podstawę wznowienia postępowania. W konsekwencji jeżeli skargą
o wznowienie zaskarżono orzeczenie sądu drugiej instancji, to wznowienie
postępowania oznacza powrót do tej fazy postępowania, tj. rozpoznania apelacji
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 1973 r., II CR 689/72,
OSNC 1973, nr 12, poz. 217; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 sierpnia
2002 r., I PZ 62/02, OSNP 2004, nr 11, poz. 195).
4
Sąd drugiej instancji, który oddala skargę o wznowienie postępowania od
własnego wyroku wydanego w postępowaniu apelacyjnym działa jako sąd drugiej
instancji, od którego rozstrzygnięcia nie przysługuje zwyczajny środek odwoławczy.
Kodeks postępowania cywilnego przewiduje dwa środki zaskarżenia od orzeczeń
sądów drugiej instancji. Pierwszy to zażalenie do Sądu Najwyższego, które
przysługuje na postanowienia sądu drugiej instancji wskazane w art. 3941
k.p.c.
Orzeczenia, które podlegają zaskarżeniu w drodze zażalenia nie dotyczą istoty
sprawy, ale zagadnień wpadkowych, ubocznych lub związanych z tokiem
postępowania. Drugi to skarga kasacyjna, która przysługuje od wydanego przez
sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie
odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie
w sprawie (art. 3981
§ 1 k.p.c.).
Oddalenie skargi, na co zwrócił już uwagę Sąd Najwyższy w uchwale z dnia
22 października 1968 r., III CZP 78/68, (OSNC 1969, nr 6 poz. 105), jest
orzeczeniem co do istoty sprawy, rozstrzygnięciem merytorycznym, opartym na
merytorycznej ocenie zasadności powołanej przez skarżącego podstawy
wznowienia. Oddalając skargę sąd wydaje w procesie wyrok (art. 406 k.p.c. w zw.
z art. 316 k.p.c.), a w postępowaniu nieprocesowym postanowienie, będące
orzeczeniem co do istoty sprawy. Od takiego rozstrzygnięcia, w zależności od tego,
czy sąd orzekający działa jako sąd pierwszej, czy drugiej instancji przysługuje
stronom apelacja albo skarga kasacyjna. Dodatkowo należy wskazać, że o doborze
właściwego środka prawnego przesądza przedmiot rozstrzygnięcia, nie zaś forma
orzeczenia. W konsekwencji np. w wypadku odrzucenia pozwu wyrokiem skarżący
powinien wnieść zażalenie, nie zaś apelację (por. uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 6 marca 1972 r., III CZP 21/71, OSNC 1973, nr 1, poz. 1; wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 19 września 2002 r., II CKN 1090/00, OSNC 2003, nr 12,
poz. 166).
W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy w G. oddalając skargę wnioskodawcy o
wznowienie postępowania od własnego postanowienia wydanego w postępowaniu
apelacyjnym działał jako sąd drugiej instancji, a wobec tego od rozstrzygnięcia tego
Sądu uczestnikom postępowania przysługuje skarga kasacyjna, nie zaś zażalenie,
które w tym wypadku jako niedopuszczalne z mocy samego prawa podlega
5
odrzuceniu. Bez znaczenia jest w tym względzie stwierdzenie przez Sąd Okręgowy
w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, że Sąd omyłkowo orzekł o oddaleniu
skargi, którą w rzeczywistości odrzucił jako nie opartą na ustawowej podstawie.
Stwierdzenie to może mieć natomiast znaczenie w postępowaniu zmierzającym
do uchylenia skutków uchybienia terminu do wniesienia właściwego środka
zaskarżenia. Tego rodzaju błąd Sądu nie stanowi omyłki w rozumieniu przepisów
kodeksu postępowania cywilnego (art. 350 § 1 k.p.c.). Omyłka sądu stanowi wyraz
rozbieżności między rzeczywistą wolą i wiedzą składu orzekającego a ich
wyrażeniem na piśmie. Omyłka w wypadku gdy cechuje ją „oczywistość” podlega
sprostowaniu, przy czym „oczywistość” omyłki, jak trafnie podkreśla się w doktrynie,
stanowi zarazem granicę przedmiotowej dopuszczalności sprostowania wyrażającą
się w tym, że sprostowanie nie może prowadzić do merytorycznej zmiany
orzeczenia. Wszelkie inne omyłki, tj. te których usunięcie wymaga merytorycznej
zmiany orzeczenia, mogą być usunięte tylko za pomocą właściwego środka
zaskarżenia, zaś o doborze środka zaskarżenia, jak już była o tym mowa wyżej,
decyduje przedmiot, treść rozstrzygnięcia, a nie jego forma.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. art. 3941
§ 3
w zw. z art. 39821
, art. 373 k.p.c. orzekł jak w sentencji.