II PK 146/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 5 marca 2009 r.
II PK 146/08
1. Naruszenie przez pracodawcę ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwią-
zywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.) nie stanowi narusze-
nia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, nawet jeśli spór zbiorowy doty-
czy warunków zwolnień grupowych.
2. Niezawarcie porozumienia między pracodawcą a związkami zawodo-
wymi w przedmiocie zwolnień grupowych i wszczęcie sporu zbiorowego w
sprawie warunków tych zwolnień nie stanowi przeszkody w wydaniu przez pra-
codawcę regulaminu na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.).
Przewodniczący SSN Romualda Spyt (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Korzeniowski, Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 marca
2009 r. sprawy z powództwa Tomasza K. przeciwko O. SA z siedzibą w W. o od-
szkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 15 stycznia 2008 r. [...]
I. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
II. zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosz-
tów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2007 r. oddalił powództwo Toma-
sza K. skierowane przeciwko O. SA w W. o odszkodowanie. Wyrok ten zapadł w na-
stępujących okolicznościach faktycznych.
2
Powód był zatrudniony w zlikwidowanym Oddziale H.E. w W. - O. SA w W. od
1 kwietnia 1977 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Jego praco-
dawcą był Oddział H.E. w W., będący jednostką organizacyjną O. SA w W. Uchwałą
[...] z dnia 6 kwietnia 2005 r. zarząd O. SA postanowił o postawieniu Oddziału H.E. w
stan likwidacji z uwagi na konieczność zwrotu nieruchomości wraz z budynkiem ho-
telu przedwojennemu właścicielowi, tj. H.E. SA w W. W uchwale tej zarząd Spółki
podjął decyzję o przeprowadzeniu zwolnień grupowych oraz ustanowił likwidatorem
Oddziału H.E. jego dotychczasowego dyrektora. Pismem z dnia 11 kwietnia związki
zawodowe zażądały zawarcia umowy zlecenia z negocjatorem do dalszego nego-
cjowania pakietu socjalnego. Pismem z dnia 13 kwietnia 2005 r. pracodawca zaprosił
związki zawodowe na spotkanie negocjacyjne na dzień 19 kwietnia 2005 r. i powia-
domił, że dzień wcześniej zawarta zostanie umowa z negocjatorem.
Pismem z dnia 15 kwietnia 2005 r. pracodawca zawiadomił związki zawodowe
oraz Powiatowy Urząd Pracy o wszczęciu procedury zwolnień grupowych w związku
z likwidacją Oddziału H.E. Pismo to zawierało informację o liczbie zwalnianych pra-
cowników i grupach zawodowych, do których oni należą, przyczynie likwidacji, termi-
nie i kolejności dokonywanych zwolnień. W dniu 19 kwietnia 2005 r. odbyło się spo-
tkanie pracodawcy (w imieniu którego stawił się zastępca dyrektora Oddziału) ze
związkami zawodowymi. Na spotkaniu tym przedstawiono projekt porozumienia w
sprawie zwolnień grupowych oraz projekt regulaminu. Kolejne spotkanie negocjacyj-
ne w dniu 26 kwietnia 2006 r. nie zakończyło się zawarciem porozumienia. Pismem z
dnia 27 kwietnia 2005 r. zarząd O. SA poinformował związki zawodowe, że dotych-
czasowe spotkania negocjacyjne dotyczyły porozumienia w sprawie zwolnień grupo-
wych, a nie pakietu socjalnego i udostępnił dokumenty żądane przez związki zawo-
dowe. W odpowiedzi na to pismo związki zawodowe złożyły propozycję złagodzenia
skutków zwolnień, twierdząc, że H.E. może być wydany przedwojennemu właścicie-
lowi w trybie art. 231
k.p. Pozwany pismem z dnia 4 maja 2005 r. stwierdził, że nego-
cjacje nie dotyczą pakietu socjalnego oraz że nie jest możliwe przejęcie zakładu
pracy na podstawie art. 231
k.p., ponieważ zwrot obejmuje jedynie nieruchomości, w
tym budynki. Pismem z dnia 9 maja 2005 r. pracodawca poinformował związki zawo-
dowe o upływie terminu do zawarcia porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych
i wyznaczył dodatkowy termin spotkania na dzień 11 maja 2005 r. Związki zawodowe
zażądały wyznaczenia spotkania na dzień 13 maja 2005 r. w sprawie pakietu socjal-
nego. W kolejnych pismach likwidowany pracodawca i zarząd O. SA podtrzymały
3
swoje stanowisko dotyczące spotkania w dniu 11 maja 2005 r. Na to spotkanie nie
stawił się nikt ze związków zawodowych. W dniu 12 maja 2005 r. pracodawca w dro-
dze zarządzenia wprowadził regulamin zwolnień grupowych obejmujący regulamin
premiowania i przesłał go do związków zawodowych i Powiatowego Urzędu Pracy.
Związki zawodowe składały pracodawcy propozycje kolejnych spotkań, lecz do dal-
szych negocjacji nie doszło. Pismem z dnia 18 maja 2005 r. pracodawca rozwiązał z
powodem umowę o pracę za trzymiesięcznym wypowiedzeniem i umowa ta rozwią-
zała się w dniu 31 sierpnia 2005 r. Do ostatecznej likwidacji pracodawcy i wykreśle-
nia go z Krajowego Rejestru Sądowego doszło w dniu 30 września 2005 r. Nieru-
chomości wraz z budynkiem hotelu zwrócone zostały w dniu 1 września 2005 r.
Mając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy stwierdził, że nie zachodzi w
niniejszej sprawie brak legitymacji procesowej biernej i uznał, że O. SA Oddział H.E.
stanowił pracodawcę w rozumieniu art. 3 k.p., bowiem był jednostką organizacyjną
nieposiadającą osobowości prawnej, zatrudniającą pracowników. Sukcesorem zli-
kwidowanego pracodawcy stała się O. SA w W. Sąd Rejonowy uznał także, że wy-
powiedzenie umowy o pracę powodowi nie narusza przepisów Kodeksu pracy doty-
czących wypowiadania umów o pracę ani też przepisów ustawy z dnia 13 marca
2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm., zwanej dalej
ustawą o zwolnieniach grupowych), a w szczególności przepisów dotyczących obo-
wiązku informacyjno - konsultacyjnego. Zdaniem Sądu Rejonowego przyczyna zwol-
nień wskazana związkom zawodowym był rzeczywista, konkretna i uzasadniona.
Zatem żądanie zasądzenia odszkodowania na podstawie art. 45 § 1 k.p. nie zasłu-
guje na uwzględnienie
Apelacja powoda od powyższego wyroku oddalona została wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy w Warszawie z dnia 15 stycznia 2008 r., zawierającego
również rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. W pisemnych moty-
wach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego
oraz ich ocenę prawną. W szczególności przyjął za Sądem Rejonowym, że Oddział
H.E. stanowił pracodawcę w rozumieniu art. 3 k.p. Sąd Okręgowy uznał za bezza-
sadny zarzut naruszenia art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych, przyjmując,
że pracodawca, informując związek zawodowych o zamiarze przeprowadzenia zwol-
nień grupowych, zawarł w tym zawiadomieniu wszystkie elementy prawem przewi-
dziane. Natomiast informacje dotyczące przyznania pracownikom świadczeń dodat-
4
kowych związanych ze zwolnieniami oraz dokumenty stanowiące podstawę likwidacji
Oddziału, a w konsekwencji podstawę zwolnień, pracodawca mógł przedstawić w
trakcie negocjacji ze związkami. Ponadto z przepisu powyższego nie wynika obowią-
zek pracodawcy poinformowania związku zawodowego, dlaczego dochodzi do likwi-
dacji. Przyjął także za dopuszczalne składanie propozycji wypłat dodatkowych dla
zwalnianych pracowników w trakcie negocjacji, a więc po dokonaniu zawiadomienia
o zamiarze przeprowadzenia zwolnień grupowych. Sąd Okręgowy uznał także, że
dochowany został termin 20 dni wskazany w art. 3 ust. 1 o zwolnieniach grupowych,
a regulamin zwolnień grupowych wydany został po upływie tego terminu. Sąd Okrę-
gowy uznał także, że kwestie związane z obowiązkami pracodawcy, a dotyczące za-
rejestrowania sporu zbiorowego, nie mają żadnego wpływu na procedurę zwolnień
grupowych. Tym samym nie podzielił zarzutu apelującego naruszenia art. 45 § 1 k.p.
w związku z art. 8 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbioro-
wych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.).
Skarga kasacyjna powoda oparta została na naruszeniu prawa materialnego -
art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych, przez przyjęcie, że pracodawca w
sposób prawidłowy, kompletny i skuteczny dokonał powiadomienia związków zawo-
dowych o zamiarze zwolnień grupowych, art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 8 ustawy o
rozwiązywaniu sporów zbiorowych, poprzez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy o
pracę z naruszeniem przepisów tej ostatniej ustawy oraz przepisów dotyczących
trybu informacyjno - konsultacyjnego nie stanowi naruszenia przepisów o wypowia-
daniu umów o pracę, art. 3 k.p., poprzez przyjęcie, że pracodawcą może być jednost-
ka faktycznie pozbawiona jakiejkolwiek możliwości podejmowania samodzielnie de-
cyzji merytorycznych.
Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości. We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano na wy-
stępowanie istotnych zagadnień prawnych. Po pierwsze, czy w świetle art. 2 ust. 3
ustawy o zwolnieniach grupowych w informacji przekazywanej związkowi zawodo-
wemu powinien znaleźć się sposób ustalania wysokości świadczeń pieniężnych, je-
żeli propozycje rozstrzygnięcia spraw pracowniczych obejmują takie świadczenia
oraz czy w zawiadomieniu związków zawodowych musi być zawarta konkretna i uza-
sadniona przyczyna zwolnienia grupowego. Jeśli informacje, o których mowa w tym
przepisie przekazywane są etapami, od kiedy należy liczyć termin 20 dni. Po drugie,
czy wypowiedzenie umowy o pracę, gdy doszło do naruszenia art. 8 ustawy o roz-
5
wiązywaniu sporów zbiorowych, stanowi naruszenie przepisów o wypowiadaniu
umów o pracę. Po trzecie, czy pracodawcą może być jednostka faktycznie pozba-
wiona jakiejkolwiek możliwości podejmowania samodzielnie decyzji merytorycznych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podniósł, że zawiadomienie z dnia
15 kwietnia 2005 r. nie zawiera wszystkich obligatoryjnych elementów wymienionych
w art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych. Nie było w nim bowiem sposobu
ustalania świadczeń pieniężnych, a takie były następnie wypłacane. Ponadto uza-
sadnienie przyczyny zamierzonych zwolnień nie zawierało „wyroków sądowych w
sprawie z powództwa H.E. SA”. Informacje te zostały przekazane w terminie później-
szym. Jeśli zamiarem stron było przyznanie świadczeń dodatkowych, przewyższają-
cych kwoty zagwarantowanych świadczeń, związki zawodowe powinny być poinfor-
mowane o propozycji, aby móc się do nich ustosunkować. Zdaniem skarżącego, po
wystąpieniu związku zawodowego z żądaniem sporu zbiorowego, pracodawca ani
nie pojął rokowań w trybie art. 8 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, ani nie
powiadomił o powstaniu sporu właściwego okręgowego inspektora pracy. Wszczęcie
sporu zbiorowego uniemożliwiłoby wydanie regulaminu zwolnień grupowych przez
pracodawcę. Skarżący zakwestionował też stanowisko Sądu Okręgowego, że Od-
dział H.E. O. SA miał przymiot pracodawcy w rozumieniu art. 3 k.p., wywodząc, że
dyrektor Oddziału nie był samodzielny w podejmowaniu decyzji, a jedynie był wyko-
nawcą poleceń zarządu Spółki w przedmiocie zatrudniania i zwalniania pracowników
oraz kształtowania warunków zatrudnienia. Wszelkie decyzje finansowe uzależnione
były od centrali Spółki, co potwierdza choćby udział zarządu Spółki w negocjacjach
ze związkami zawodowym. Sąd w tym zakresie nie zbadał pełnomocnictw dyrektora
Oddziału, które upoważniały go jedynie do pobierania środków na wynagrodzenia dla
pracowników. Wskazał, że przy ustalaniu, czy jednostka organizacyjna ma status
pracodawcy, bierze się pod uwagę samodzielność finansową, która pozwala na nie-
zależność przy podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu pracowników.
Pozwany w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej nieprzyjęcie do roz-
poznania, ewentualnie o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego
kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, we-
dług norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
6
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Zgodnie z art. 2 ust. 3
ustawy o zwolnieniach grupowych pracodawca jest obowiązany zawiadomić na pi-
śmie zakładowe organizacje związkowe o przyczynach zamierzonego grupowego
zwolnienia, liczbie zatrudnionych pracowników i grupach zawodowych, do których oni
należą, grupach zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnie-
nia, okresie, w ciągu którego nastąpi takie zwolnienie, proponowanych kryteriach
doboru pracowników do grupowego zwolnienia, kolejności dokonywania zwolnień
pracowników, propozycjach rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych z za-
mierzonym grupowym zwolnieniem, a jeżeli obejmują one świadczenia pieniężne,
pracodawca jest obowiązany dodatkowo przedstawić sposób ustalania ich wysoko-
ści. Skarżący upatruje naruszenia powyższego przepisu z dwóch powodów. Po
pierwsze, jego zdaniem, w zawiadomieniu przekazanym związkowi zawodowemu
niedostatecznie poinformowano o przyczynach grupowego zwolnienia, bowiem nie
dołączono wyroków sądowych, z których wynikała konieczność przekazania nieru-
chomości, w tym budynku hotelu, jego przedwojennemu właścicielowi, czyli H.E. SA.
Takie stanowisko nie znajduje oparcia w przywołanym przepisie. Przepis ten nie na-
kłada na pracodawcę obowiązku przedkładania jakichkolwiek dokumentów związa-
nych z przeprowadzanymi zmianami organizacyjnymi. Co więcej, przepis ten nie zo-
bowiązuje pracodawcy do uzasadnienia swojego stanowiska co do konieczności
przeprowadzanych zmian. Ma on jedynie obowiązek poinformowania związku zawo-
dowego o przyczynie, z powodu której zamierza zwolnić pracowników. Zatem wska-
zanie w zawiadomieniu, że tę przyczynę stanowi likwidacja jednej z jednostek orga-
nizacyjnych Spółki, stanowi wypełnienie ustawowego obowiązku wynikającego z po-
wołanego wyżej przepisu. Jeśli natomiast chodzi o drugi zarzut skarżącego, dotyczą-
cy braku wskazania w zawiadomieniu sposobu ustalania świadczeń pieniężnych, to
również nie znalazł on akceptacji Sądu Najwyższego. Obowiązek zawarcia w zawia-
domieniu skierowanym do związku zawodowego sposobu ustalania świadczeń pie-
niężnych dla zwalnianych pracowników aktualizuje się tylko wtedy, kiedy pracodawca
już w tym zawiadomieniu składa propozycję wypłaty dodatkowych świadczeń zwal-
nianym pracownikom, poza tymi, które gwarantują bezwzględnie obowiązujące prze-
pisy prawa pracy, tj. ustawa o zwolnieniach grupowych i układy zbiorowe pracy (o ile
takie świadczenia akty te przewidują). Dodatkowe świadczenia pieniężne, jak wynika
z dosłownego brzmienia przepisu, stanowią jedną z „propozycji rozstrzygnięcia
spraw pracowniczych związanych z zamierzonym grupowym zwolnieniem”. Nie
7
można więc twierdzić, jak czyni to skarżący, że propozycjami tymi objęte mają być
także świadczenia przysługujące zwalnianym pracownikom na podstawie przepisów
prawa pracy i stąd jego obowiązkiem jest przedstawienie wysokości odszkodowań z
nich wynikających. Te świadczenia nie zależą do woli pracodawcy, nie mogą więc
być przedmiotem propozycji składanej związkom zawodowym, ani w ogóle przed-
miotem negocjacji między stronami. Nie budzi wątpliwości, że pracodawca nie jest
zobowiązany występować z propozycją dodatkowych świadczeń na rzecz zwalnia-
nych pracowników ani w zawiadomieniu, ani w trakcie prowadzonych konsultacji.
Oczywiste też jest, że pracodawca w trakcie negocjacji ze związkiem zawodowym
nie jest związany swoim dotychczasowym stanowiskiem nie tylko zresztą w tej kwe-
stii i może je zmienić. Korekcie zatem mogą ulec propozycje dotyczące wszystkich
istotnych elementów zawiadomienia. Pracodawca może też zaproponować inne
rozwiązania w zakresie rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych z zamie-
rzonym grupowym zwolnieniem, także w postaci dodatkowych świadczeń pienięż-
nych, jeśli w zawiadomieniu deklaracji takich nie składał, albo zmodyfikować przed-
kładane w zawiadomieniu propozycje. Z istoty negocjacji objętych przepisem art. 2
ustawy o zwolnieniach grupowych wynika, że z założenia mają one (choć nie muszą)
doprowadzić strony do kompromisu, stanowiącego wzajemne ustępstwa w zakresie
pierwotnie prezentowanych stanowisk. Przepis art. 3 ust. 1 ustawy o zwolnieniach
grupowych przewiduje termin 20 dni na prowadzenie konsultacji. Brak porozumienia
otwiera pracodawcy drogę do wydania regulaminu dotyczącego zwolnień grupowych.
Jak wynika z niebudzącej wątpliwości językowej wykładni tego przepisu termin ten
liczy się od dnia zawiadomienia związków zawodowych o zamiarze dokonania zwol-
nień grupowych. Nie ma zatem podstaw, aby obliczać go dnia, w którym w trakcie
negocjacji padnie po raz pierwszy ze strony pracodawcy propozycja dodatkowych
świadczeń na rzecz zwalnianych pracowników. Innymi słowy, propozycja wypłaty
dodatkowych świadczeń pieniężnych zwalnianym pracownikom nie jest obligatoryj-
nym składnikiem zawiadomienia, o którym mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnie-
niach grupowych. Złożenie takiej propozycji przez pracodawcę dopiero po dokona-
nym zawiadomieniu, w trakcie negocjacji ze związkami zawodowymi, nie przedłuża
terminu wskazanego w art. 3 ust. 1 tej ustawy.
Również zarzut naruszenia art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 8 ustawy o rozwią-
zywaniu sporów zbiorowych jest nieuzasadniony. Zgodnie z art. 45 § 1 k.p. w razie
ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nie-
8
uzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - sto-
sownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli
umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich
warunkach albo o odszkodowaniu. Użyte w tym przepisie pojęcie „przepisy o wypo-
wiadaniu” należy językowo rozumieć jako przepisy o sposobie (trybie), formie wypo-
wiadania umów o pracę, a także przepisy stanowiące zakaz wypowiadania tych
umów w stosunku do określonych podmiotów (np. art. 39 k.p., art. 41 k.p., art. 177 §
1 k.p.). Przepisy ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie regulują powyż-
szych kwestii. Nie sposób zatem uznać, że naruszenie przez pracodawcę przepisów
tej ustawy stanowi jednocześnie naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę. Nawet jeśli spór zbiorowy dotyczy warunków zwolnień grupowych, to toczy się
odrębnie i nie ma on wpływu na procedury obowiązujące przy tych zwolnieniach, co
sugeruje skarżący. Wbrew jego stanowisku niezawarcie porozumienia między praco-
dawcą a związkami zawodowymi w przedmiocie zwolnień grupowych i wszczęcie
sporu zbiorowego w sprawie warunków tych zwolnień nie stanowi przeszkody w wy-
daniu przez pracodawcę regulaminu na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy o zwolnieniach
grupowych i następnie w wypowiadaniu umów o pracę pracownikom objętych tym
zwolnieniem. Pogląd, że wejście w spór zbiorowy dotyczący warunków zwolnień gru-
powych tamuje możliwość dokonywania tych zwolnień w oparciu o regulamin wydany
przez pracodawcę, nie ma oparcia normatywnego. Żaden przepis ustawy o zwolnie-
niach grupowych ani ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie daje podstawy
do takiego wniosku.
Przechodząc do zarzutu naruszenia art. 3 k.p., odmawiającego przymiotu pra-
codawcy w rozumieniu tego przepisu w stosunku do zlikwidowanego Oddziału H.E. i
w konsekwencji kwestionującego jego legitymację procesową bierną stwierdzić nale-
ży, że rozstrzyganie tej kwestii w niniejszej sprawie jest pozbawione jakiegokolwiek
znaczenia. Zaskarżony wyrok zapadł przeciwko O. SA w W., którego Sąd uznał za
sukcesora pracodawcy powoda (podobnie zresztą jak w wyroku Sądu pierwszej in-
stancji). Aktualnie to on jest stroną pozwaną i istotna jest jego bierna legitymacja pro-
cesowa w niniejszym postępowaniu, która nie jest kwestionowana w skardze. Zatem
przedstawiane w tym zakresie zagadnienie prawne w rzeczywistości nie występuje w
niniejszej sprawie.
9
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto po myśli art.
98 k.p.c.
========================================
II PK 146/08
1. Naruszenie przez pracodawcę ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwią-
zywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.) nie stanowi narusze-
nia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, nawet jeśli spór zbiorowy doty-
czy warunków zwolnień grupowych.
2. Niezawarcie porozumienia między pracodawcą a związkami zawodo-
wymi w przedmiocie zwolnień grupowych i wszczęcie sporu zbiorowego w
sprawie warunków tych zwolnień nie stanowi przeszkody w wydaniu przez pra-
codawcę regulaminu na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.).
Przewodniczący SSN Romualda Spyt (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Korzeniowski, Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 marca
2009 r. sprawy z powództwa Tomasza K. przeciwko O. SA z siedzibą w W. o od-
szkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 15 stycznia 2008 r. [...]
I. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
II. zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosz-
tów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2007 r. oddalił powództwo Toma-
sza K. skierowane przeciwko O. SA w W. o odszkodowanie. Wyrok ten zapadł w na-
stępujących okolicznościach faktycznych.
2
Powód był zatrudniony w zlikwidowanym Oddziale H.E. w W. - O. SA w W. od
1 kwietnia 1977 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Jego praco-
dawcą był Oddział H.E. w W., będący jednostką organizacyjną O. SA w W. Uchwałą
[...] z dnia 6 kwietnia 2005 r. zarząd O. SA postanowił o postawieniu Oddziału H.E. w
stan likwidacji z uwagi na konieczność zwrotu nieruchomości wraz z budynkiem ho-
telu przedwojennemu właścicielowi, tj. H.E. SA w W. W uchwale tej zarząd Spółki
podjął decyzję o przeprowadzeniu zwolnień grupowych oraz ustanowił likwidatorem
Oddziału H.E. jego dotychczasowego dyrektora. Pismem z dnia 11 kwietnia związki
zawodowe zażądały zawarcia umowy zlecenia z negocjatorem do dalszego nego-
cjowania pakietu socjalnego. Pismem z dnia 13 kwietnia 2005 r. pracodawca zaprosił
związki zawodowe na spotkanie negocjacyjne na dzień 19 kwietnia 2005 r. i powia-
domił, że dzień wcześniej zawarta zostanie umowa z negocjatorem.
Pismem z dnia 15 kwietnia 2005 r. pracodawca zawiadomił związki zawodowe
oraz Powiatowy Urząd Pracy o wszczęciu procedury zwolnień grupowych w związku
z likwidacją Oddziału H.E. Pismo to zawierało informację o liczbie zwalnianych pra-
cowników i grupach zawodowych, do których oni należą, przyczynie likwidacji, termi-
nie i kolejności dokonywanych zwolnień. W dniu 19 kwietnia 2005 r. odbyło się spo-
tkanie pracodawcy (w imieniu którego stawił się zastępca dyrektora Oddziału) ze
związkami zawodowymi. Na spotkaniu tym przedstawiono projekt porozumienia w
sprawie zwolnień grupowych oraz projekt regulaminu. Kolejne spotkanie negocjacyj-
ne w dniu 26 kwietnia 2006 r. nie zakończyło się zawarciem porozumienia. Pismem z
dnia 27 kwietnia 2005 r. zarząd O. SA poinformował związki zawodowe, że dotych-
czasowe spotkania negocjacyjne dotyczyły porozumienia w sprawie zwolnień grupo-
wych, a nie pakietu socjalnego i udostępnił dokumenty żądane przez związki zawo-
dowe. W odpowiedzi na to pismo związki zawodowe złożyły propozycję złagodzenia
skutków zwolnień, twierdząc, że H.E. może być wydany przedwojennemu właścicie-
lowi w trybie art. 231
k.p. Pozwany pismem z dnia 4 maja 2005 r. stwierdził, że nego-
cjacje nie dotyczą pakietu socjalnego oraz że nie jest możliwe przejęcie zakładu
pracy na podstawie art. 231
k.p., ponieważ zwrot obejmuje jedynie nieruchomości, w
tym budynki. Pismem z dnia 9 maja 2005 r. pracodawca poinformował związki zawo-
dowe o upływie terminu do zawarcia porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych
i wyznaczył dodatkowy termin spotkania na dzień 11 maja 2005 r. Związki zawodowe
zażądały wyznaczenia spotkania na dzień 13 maja 2005 r. w sprawie pakietu socjal-
nego. W kolejnych pismach likwidowany pracodawca i zarząd O. SA podtrzymały
3
swoje stanowisko dotyczące spotkania w dniu 11 maja 2005 r. Na to spotkanie nie
stawił się nikt ze związków zawodowych. W dniu 12 maja 2005 r. pracodawca w dro-
dze zarządzenia wprowadził regulamin zwolnień grupowych obejmujący regulamin
premiowania i przesłał go do związków zawodowych i Powiatowego Urzędu Pracy.
Związki zawodowe składały pracodawcy propozycje kolejnych spotkań, lecz do dal-
szych negocjacji nie doszło. Pismem z dnia 18 maja 2005 r. pracodawca rozwiązał z
powodem umowę o pracę za trzymiesięcznym wypowiedzeniem i umowa ta rozwią-
zała się w dniu 31 sierpnia 2005 r. Do ostatecznej likwidacji pracodawcy i wykreśle-
nia go z Krajowego Rejestru Sądowego doszło w dniu 30 września 2005 r. Nieru-
chomości wraz z budynkiem hotelu zwrócone zostały w dniu 1 września 2005 r.
Mając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy stwierdził, że nie zachodzi w
niniejszej sprawie brak legitymacji procesowej biernej i uznał, że O. SA Oddział H.E.
stanowił pracodawcę w rozumieniu art. 3 k.p., bowiem był jednostką organizacyjną
nieposiadającą osobowości prawnej, zatrudniającą pracowników. Sukcesorem zli-
kwidowanego pracodawcy stała się O. SA w W. Sąd Rejonowy uznał także, że wy-
powiedzenie umowy o pracę powodowi nie narusza przepisów Kodeksu pracy doty-
czących wypowiadania umów o pracę ani też przepisów ustawy z dnia 13 marca
2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm., zwanej dalej
ustawą o zwolnieniach grupowych), a w szczególności przepisów dotyczących obo-
wiązku informacyjno - konsultacyjnego. Zdaniem Sądu Rejonowego przyczyna zwol-
nień wskazana związkom zawodowym był rzeczywista, konkretna i uzasadniona.
Zatem żądanie zasądzenia odszkodowania na podstawie art. 45 § 1 k.p. nie zasłu-
guje na uwzględnienie
Apelacja powoda od powyższego wyroku oddalona została wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy w Warszawie z dnia 15 stycznia 2008 r., zawierającego
również rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. W pisemnych moty-
wach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego
oraz ich ocenę prawną. W szczególności przyjął za Sądem Rejonowym, że Oddział
H.E. stanowił pracodawcę w rozumieniu art. 3 k.p. Sąd Okręgowy uznał za bezza-
sadny zarzut naruszenia art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych, przyjmując,
że pracodawca, informując związek zawodowych o zamiarze przeprowadzenia zwol-
nień grupowych, zawarł w tym zawiadomieniu wszystkie elementy prawem przewi-
dziane. Natomiast informacje dotyczące przyznania pracownikom świadczeń dodat-
4
kowych związanych ze zwolnieniami oraz dokumenty stanowiące podstawę likwidacji
Oddziału, a w konsekwencji podstawę zwolnień, pracodawca mógł przedstawić w
trakcie negocjacji ze związkami. Ponadto z przepisu powyższego nie wynika obowią-
zek pracodawcy poinformowania związku zawodowego, dlaczego dochodzi do likwi-
dacji. Przyjął także za dopuszczalne składanie propozycji wypłat dodatkowych dla
zwalnianych pracowników w trakcie negocjacji, a więc po dokonaniu zawiadomienia
o zamiarze przeprowadzenia zwolnień grupowych. Sąd Okręgowy uznał także, że
dochowany został termin 20 dni wskazany w art. 3 ust. 1 o zwolnieniach grupowych,
a regulamin zwolnień grupowych wydany został po upływie tego terminu. Sąd Okrę-
gowy uznał także, że kwestie związane z obowiązkami pracodawcy, a dotyczące za-
rejestrowania sporu zbiorowego, nie mają żadnego wpływu na procedurę zwolnień
grupowych. Tym samym nie podzielił zarzutu apelującego naruszenia art. 45 § 1 k.p.
w związku z art. 8 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbioro-
wych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.).
Skarga kasacyjna powoda oparta została na naruszeniu prawa materialnego -
art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych, przez przyjęcie, że pracodawca w
sposób prawidłowy, kompletny i skuteczny dokonał powiadomienia związków zawo-
dowych o zamiarze zwolnień grupowych, art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 8 ustawy o
rozwiązywaniu sporów zbiorowych, poprzez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy o
pracę z naruszeniem przepisów tej ostatniej ustawy oraz przepisów dotyczących
trybu informacyjno - konsultacyjnego nie stanowi naruszenia przepisów o wypowia-
daniu umów o pracę, art. 3 k.p., poprzez przyjęcie, że pracodawcą może być jednost-
ka faktycznie pozbawiona jakiejkolwiek możliwości podejmowania samodzielnie de-
cyzji merytorycznych.
Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości. We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano na wy-
stępowanie istotnych zagadnień prawnych. Po pierwsze, czy w świetle art. 2 ust. 3
ustawy o zwolnieniach grupowych w informacji przekazywanej związkowi zawodo-
wemu powinien znaleźć się sposób ustalania wysokości świadczeń pieniężnych, je-
żeli propozycje rozstrzygnięcia spraw pracowniczych obejmują takie świadczenia
oraz czy w zawiadomieniu związków zawodowych musi być zawarta konkretna i uza-
sadniona przyczyna zwolnienia grupowego. Jeśli informacje, o których mowa w tym
przepisie przekazywane są etapami, od kiedy należy liczyć termin 20 dni. Po drugie,
czy wypowiedzenie umowy o pracę, gdy doszło do naruszenia art. 8 ustawy o roz-
5
wiązywaniu sporów zbiorowych, stanowi naruszenie przepisów o wypowiadaniu
umów o pracę. Po trzecie, czy pracodawcą może być jednostka faktycznie pozba-
wiona jakiejkolwiek możliwości podejmowania samodzielnie decyzji merytorycznych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podniósł, że zawiadomienie z dnia
15 kwietnia 2005 r. nie zawiera wszystkich obligatoryjnych elementów wymienionych
w art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych. Nie było w nim bowiem sposobu
ustalania świadczeń pieniężnych, a takie były następnie wypłacane. Ponadto uza-
sadnienie przyczyny zamierzonych zwolnień nie zawierało „wyroków sądowych w
sprawie z powództwa H.E. SA”. Informacje te zostały przekazane w terminie później-
szym. Jeśli zamiarem stron było przyznanie świadczeń dodatkowych, przewyższają-
cych kwoty zagwarantowanych świadczeń, związki zawodowe powinny być poinfor-
mowane o propozycji, aby móc się do nich ustosunkować. Zdaniem skarżącego, po
wystąpieniu związku zawodowego z żądaniem sporu zbiorowego, pracodawca ani
nie pojął rokowań w trybie art. 8 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, ani nie
powiadomił o powstaniu sporu właściwego okręgowego inspektora pracy. Wszczęcie
sporu zbiorowego uniemożliwiłoby wydanie regulaminu zwolnień grupowych przez
pracodawcę. Skarżący zakwestionował też stanowisko Sądu Okręgowego, że Od-
dział H.E. O. SA miał przymiot pracodawcy w rozumieniu art. 3 k.p., wywodząc, że
dyrektor Oddziału nie był samodzielny w podejmowaniu decyzji, a jedynie był wyko-
nawcą poleceń zarządu Spółki w przedmiocie zatrudniania i zwalniania pracowników
oraz kształtowania warunków zatrudnienia. Wszelkie decyzje finansowe uzależnione
były od centrali Spółki, co potwierdza choćby udział zarządu Spółki w negocjacjach
ze związkami zawodowym. Sąd w tym zakresie nie zbadał pełnomocnictw dyrektora
Oddziału, które upoważniały go jedynie do pobierania środków na wynagrodzenia dla
pracowników. Wskazał, że przy ustalaniu, czy jednostka organizacyjna ma status
pracodawcy, bierze się pod uwagę samodzielność finansową, która pozwala na nie-
zależność przy podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu pracowników.
Pozwany w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej nieprzyjęcie do roz-
poznania, ewentualnie o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego
kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, we-
dług norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
6
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Zgodnie z art. 2 ust. 3
ustawy o zwolnieniach grupowych pracodawca jest obowiązany zawiadomić na pi-
śmie zakładowe organizacje związkowe o przyczynach zamierzonego grupowego
zwolnienia, liczbie zatrudnionych pracowników i grupach zawodowych, do których oni
należą, grupach zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnie-
nia, okresie, w ciągu którego nastąpi takie zwolnienie, proponowanych kryteriach
doboru pracowników do grupowego zwolnienia, kolejności dokonywania zwolnień
pracowników, propozycjach rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych z za-
mierzonym grupowym zwolnieniem, a jeżeli obejmują one świadczenia pieniężne,
pracodawca jest obowiązany dodatkowo przedstawić sposób ustalania ich wysoko-
ści. Skarżący upatruje naruszenia powyższego przepisu z dwóch powodów. Po
pierwsze, jego zdaniem, w zawiadomieniu przekazanym związkowi zawodowemu
niedostatecznie poinformowano o przyczynach grupowego zwolnienia, bowiem nie
dołączono wyroków sądowych, z których wynikała konieczność przekazania nieru-
chomości, w tym budynku hotelu, jego przedwojennemu właścicielowi, czyli H.E. SA.
Takie stanowisko nie znajduje oparcia w przywołanym przepisie. Przepis ten nie na-
kłada na pracodawcę obowiązku przedkładania jakichkolwiek dokumentów związa-
nych z przeprowadzanymi zmianami organizacyjnymi. Co więcej, przepis ten nie zo-
bowiązuje pracodawcy do uzasadnienia swojego stanowiska co do konieczności
przeprowadzanych zmian. Ma on jedynie obowiązek poinformowania związku zawo-
dowego o przyczynie, z powodu której zamierza zwolnić pracowników. Zatem wska-
zanie w zawiadomieniu, że tę przyczynę stanowi likwidacja jednej z jednostek orga-
nizacyjnych Spółki, stanowi wypełnienie ustawowego obowiązku wynikającego z po-
wołanego wyżej przepisu. Jeśli natomiast chodzi o drugi zarzut skarżącego, dotyczą-
cy braku wskazania w zawiadomieniu sposobu ustalania świadczeń pieniężnych, to
również nie znalazł on akceptacji Sądu Najwyższego. Obowiązek zawarcia w zawia-
domieniu skierowanym do związku zawodowego sposobu ustalania świadczeń pie-
niężnych dla zwalnianych pracowników aktualizuje się tylko wtedy, kiedy pracodawca
już w tym zawiadomieniu składa propozycję wypłaty dodatkowych świadczeń zwal-
nianym pracownikom, poza tymi, które gwarantują bezwzględnie obowiązujące prze-
pisy prawa pracy, tj. ustawa o zwolnieniach grupowych i układy zbiorowe pracy (o ile
takie świadczenia akty te przewidują). Dodatkowe świadczenia pieniężne, jak wynika
z dosłownego brzmienia przepisu, stanowią jedną z „propozycji rozstrzygnięcia
spraw pracowniczych związanych z zamierzonym grupowym zwolnieniem”. Nie
7
można więc twierdzić, jak czyni to skarżący, że propozycjami tymi objęte mają być
także świadczenia przysługujące zwalnianym pracownikom na podstawie przepisów
prawa pracy i stąd jego obowiązkiem jest przedstawienie wysokości odszkodowań z
nich wynikających. Te świadczenia nie zależą do woli pracodawcy, nie mogą więc
być przedmiotem propozycji składanej związkom zawodowym, ani w ogóle przed-
miotem negocjacji między stronami. Nie budzi wątpliwości, że pracodawca nie jest
zobowiązany występować z propozycją dodatkowych świadczeń na rzecz zwalnia-
nych pracowników ani w zawiadomieniu, ani w trakcie prowadzonych konsultacji.
Oczywiste też jest, że pracodawca w trakcie negocjacji ze związkiem zawodowym
nie jest związany swoim dotychczasowym stanowiskiem nie tylko zresztą w tej kwe-
stii i może je zmienić. Korekcie zatem mogą ulec propozycje dotyczące wszystkich
istotnych elementów zawiadomienia. Pracodawca może też zaproponować inne
rozwiązania w zakresie rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych z zamie-
rzonym grupowym zwolnieniem, także w postaci dodatkowych świadczeń pienięż-
nych, jeśli w zawiadomieniu deklaracji takich nie składał, albo zmodyfikować przed-
kładane w zawiadomieniu propozycje. Z istoty negocjacji objętych przepisem art. 2
ustawy o zwolnieniach grupowych wynika, że z założenia mają one (choć nie muszą)
doprowadzić strony do kompromisu, stanowiącego wzajemne ustępstwa w zakresie
pierwotnie prezentowanych stanowisk. Przepis art. 3 ust. 1 ustawy o zwolnieniach
grupowych przewiduje termin 20 dni na prowadzenie konsultacji. Brak porozumienia
otwiera pracodawcy drogę do wydania regulaminu dotyczącego zwolnień grupowych.
Jak wynika z niebudzącej wątpliwości językowej wykładni tego przepisu termin ten
liczy się od dnia zawiadomienia związków zawodowych o zamiarze dokonania zwol-
nień grupowych. Nie ma zatem podstaw, aby obliczać go dnia, w którym w trakcie
negocjacji padnie po raz pierwszy ze strony pracodawcy propozycja dodatkowych
świadczeń na rzecz zwalnianych pracowników. Innymi słowy, propozycja wypłaty
dodatkowych świadczeń pieniężnych zwalnianym pracownikom nie jest obligatoryj-
nym składnikiem zawiadomienia, o którym mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnie-
niach grupowych. Złożenie takiej propozycji przez pracodawcę dopiero po dokona-
nym zawiadomieniu, w trakcie negocjacji ze związkami zawodowymi, nie przedłuża
terminu wskazanego w art. 3 ust. 1 tej ustawy.
Również zarzut naruszenia art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 8 ustawy o rozwią-
zywaniu sporów zbiorowych jest nieuzasadniony. Zgodnie z art. 45 § 1 k.p. w razie
ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nie-
8
uzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - sto-
sownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli
umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich
warunkach albo o odszkodowaniu. Użyte w tym przepisie pojęcie „przepisy o wypo-
wiadaniu” należy językowo rozumieć jako przepisy o sposobie (trybie), formie wypo-
wiadania umów o pracę, a także przepisy stanowiące zakaz wypowiadania tych
umów w stosunku do określonych podmiotów (np. art. 39 k.p., art. 41 k.p., art. 177 §
1 k.p.). Przepisy ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie regulują powyż-
szych kwestii. Nie sposób zatem uznać, że naruszenie przez pracodawcę przepisów
tej ustawy stanowi jednocześnie naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę. Nawet jeśli spór zbiorowy dotyczy warunków zwolnień grupowych, to toczy się
odrębnie i nie ma on wpływu na procedury obowiązujące przy tych zwolnieniach, co
sugeruje skarżący. Wbrew jego stanowisku niezawarcie porozumienia między praco-
dawcą a związkami zawodowymi w przedmiocie zwolnień grupowych i wszczęcie
sporu zbiorowego w sprawie warunków tych zwolnień nie stanowi przeszkody w wy-
daniu przez pracodawcę regulaminu na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy o zwolnieniach
grupowych i następnie w wypowiadaniu umów o pracę pracownikom objętych tym
zwolnieniem. Pogląd, że wejście w spór zbiorowy dotyczący warunków zwolnień gru-
powych tamuje możliwość dokonywania tych zwolnień w oparciu o regulamin wydany
przez pracodawcę, nie ma oparcia normatywnego. Żaden przepis ustawy o zwolnie-
niach grupowych ani ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie daje podstawy
do takiego wniosku.
Przechodząc do zarzutu naruszenia art. 3 k.p., odmawiającego przymiotu pra-
codawcy w rozumieniu tego przepisu w stosunku do zlikwidowanego Oddziału H.E. i
w konsekwencji kwestionującego jego legitymację procesową bierną stwierdzić nale-
ży, że rozstrzyganie tej kwestii w niniejszej sprawie jest pozbawione jakiegokolwiek
znaczenia. Zaskarżony wyrok zapadł przeciwko O. SA w W., którego Sąd uznał za
sukcesora pracodawcy powoda (podobnie zresztą jak w wyroku Sądu pierwszej in-
stancji). Aktualnie to on jest stroną pozwaną i istotna jest jego bierna legitymacja pro-
cesowa w niniejszym postępowaniu, która nie jest kwestionowana w skardze. Zatem
przedstawiane w tym zakresie zagadnienie prawne w rzeczywistości nie występuje w
niniejszej sprawie.
9
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto po myśli art.
98 k.p.c.
========================================