Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 marca 2009 r.
II UK 274/08
Przesłankę rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy, warunkującą prawo do świadczenia przedemerytalnego, należy odnosić
do zatrudnienia, które ustało przed zarejestrowaniem bezrobotnego, a nie do
pracy zleconej mu w ramach prac interwencyjnych i robót publicznych (art. 2
ust. 1 pkt 2, ust. 3 oraz 5 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadcze-
niach przedemerytalnych, Dz.U. Nr 120, poz. 1252 ze zm.).
Przewodniczący SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Sędziowie SN:
Beata Gudowska (sprawozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 marca
2009 r. sprawy z wniosku Jana K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w P. o świadczenie przedemerytalne, na skutek skargi kasacyjnej wnio-
skodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 6 maja 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Poznaniu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z
dnia 30 kwietnia 2007 r. uwzględnił odwołanie Jana K. od decyzji Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddziału w P. z dnia 14 listopada 2006 r. i przyznał mu świadcze-
nie przedemerytalne od dnia 19 maja 2006 r. Ustalił, że wnioskodawca ma 63 lata,
łącznie 39 lat, 6 miesięcy i 15 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Jego sto-
sunek pracy w PHU „N." - chłodnia w J. został rozwiązany z przyczyn dotyczących
zakładu pracy w dniu 24 września 2004 r., po czym - na podstawie skierowania przez
Powiatowy Urząd Pracy w Z. w ramach robót publicznych - pracował on w specjal-
nym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w J. Były to dwie terminowe umowy o pracę,
2
zawarte na czas od dnia 8 listopada 2004 r. do dnia 7 maja 2005 r. i od dnia 10 maja
do dnia 9 listopada 2005 r. bez przedłużenia wobec ustania finansowania wynagro-
dzenia ze środków przekazywanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Z. Następnie w
okresie od dnia 18 listopada 2005 r. do dnia 19 maja 2006 r. wnioskodawca pobierał
zasiłek dla bezrobotnych i w dniu 19 maja 2006 r. złożył wniosek o przyznanie mu
prawa do świadczenia przedemerytalnego. Stosując art. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia
2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. Nr 10, poz. 1252) i art. 2 ust. 1
pkt 29 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001 ze zm.), Sąd pierwszej instancji odniósł się do ostat-
niego zatrudnienia wnioskodawcy i stwierdził, że rozwiązanie stosunku pracy w spe-
cjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w J. nastąpiło z przyczyn dotyczących
zakładu pracy w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy. Odrzucił sposób interpretacji przepisów ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych prowadzącej do stwierdzenia, że podjęcie się przez bezrobotne-
go pracy w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych powoduje pozbawie-
nie go możliwości ubiegania się o świadczenie przedemerytalne, przy czym zważył,
że prace tego rodzaju zawsze wykonywane są w ramach umów terminowych.
Sąd Apelacyjny, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu uwzględ-
nił apelację organu rentowego, wskazującą, że umowa ta, zgodnie z art. 30 § 1 pkt 4
k.p. ustała z upływem czasu, na który została zawarta, i wyrokiem z dnia 6 maja
2008 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. Uznał za błędne stanowisko
Sądu pierwszej instancji co do tego, że stosunek pracy z Janem K. został rozwiązany
z przyczyn dotyczących zakładu pracy w znaczeniu przyczyny dotyczącej zakładu
pracy ujętej w art. 2 ust. 1 pkt 29 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji za-
trudnienia i instytucjach rynku pracy. Stwierdził, że wygaśnięcie terminowej umowy o
pracę nie może być interpretowane jako rozwiązanie z przyczyn dotyczących zakładu
pracy, a w szczególności jako likwidacja stanowiska pracy z przyczyn ekonomicz-
nych.
Skarga kasacyjna Jana K. została oparta na podstawie naruszenia art. 2 ust. 1
pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych w związku z art. 2 ust. 1 pkt 29
ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przez błędną wykładnię,
sprowadzającą się do wyinterpretowania normy, zgodnie z którą „ustanie stosunku
pracy finansowanego w ramach prac interwencyjnych wyklucza przyznanie świad-
czenia przedemerytalnego, a osoba podejmująca pracę w ramach prac interwencyj-
3
nych po ich zakończeniu traci uprawnienie do świadczenia, które przysługiwałoby jej,
gdyby prac tych nie podjęła”. Zaskarżając wyrok Sądu drugiej instancji w całości, Jan
K. wniósł o jego uchylenie i orzeczenie co do istoty sprawy przez zmianę zaskarżonej
decyzji i orzeczenie o prawie do świadczenia, ewentualnie uchylenie i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu.
W ocenie skarżącego, konieczne jest rozstrzygnięcie kwestii, czy art. 2 ust. 1
pkt 29 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy dotyczy utraty pracy
w warunkach „rynkowych”, w konsekwencji czego ewentualne podjęcie pracy w ra-
mach robót interwencyjnych nie powinno być brane pod uwagę przy ustalaniu za-
sadności przyznania świadczenia przedemerytalnego. Wskazał, że przyjęta przez
Sąd Apelacyjny wykładnia pogarsza jego sytuację w porównaniu z osobami, które nie
podejmowały prac interwencyjnych, a ponadto jest sprzeczna z celem ustawowych
instytucji przeciwdziałających bezrobociu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach
przedemerytalnych, prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje mężczyź-
nie, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (w
rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy), który był zatrudniony u tego pracodawcy przez okres nie
krótszy niż 6 miesięcy, ukończył 60 lat oraz ma okres ubezpieczenia uprawniający do
emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat. Sąd drugiej instancji, akceptując stanowi-
sko organu ubezpieczeń społecznych, zakwestionował wypełnienie przez skarżące-
go jednego z wymienionych warunków - rozwiązania stosunku pracy z przyczyny
niedotyczącej pracownika, przy czym jego stwierdzenie, że stosunek pracy świad-
czonej w ramach robót publicznych ustał z innej przyczyny, jest uzasadnione. Trafnie
jednak skarżący stwierdził, że Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nie był tym
ostatnim miejscem zatrudnienia, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy.
Bez pogłębionej analizy przepisów wymienionej ustawy jest oczywiste, że za-
trudnienie w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych podjęte w okresie po
rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy jest tym, które wli-
cza się do 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, po którym
4
przysługuje prawo do zasiłku przedemerytalnego, gdyż tak stanowi art. 2 ust. 5 pkt 2
ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Uzasadnione są więc stwierdzenia
skarżącego odwołujące się do intencji ustawodawcy i celu przepisów tej ustawy -
pomocy osobom, które utraciły zatrudnienie, a ze względu na staż pracy mogą w
niedługim czasie starać się o emeryturę. Nie można bowiem uznać, że racjonalny
ustawodawca zamierzał doprowadzić do sytuacji, w której osoba, która utraciła pracę
z przyczyn leżących po stronie pracodawcy i podjęła krótkoterminowe zatrudnienie w
ramach prac interwencyjnych byłaby traktowana mniej korzystnie, niż inna osoba
spełniająca warunki prawa do świadczenia przedemerytalnego, która nie podjęła za-
trudnienia w ramach prac interwencyjnych. Środki zapobiegania bezrobociu (prace
interwencyjne i roboty publiczne, jak też świadczenie przedemerytalne) nie mogą ze
sobą konkurować, gdyż powinny się uzupełniać i wspierać.
Uznanie pracy świadczonej w ramach robót publicznych przez bezrobotnego
w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych za zatrudnienie, którego ustanie mia-
łoby nastąpić z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy musiałoby prowadzić w praktyce
do unikania podejmowania prac interwencyjnych ze względu na ryzyko utraty prawa
do świadczenia przedemerytalnego. Jeżeli warunek rozwiązania stosunku pracy z
przyczyny nieleżącej po stronie pracownika odnieść do zatrudnienia, z którego usta-
niem powstaje prawo do zasiłku dla bezrobotnych, do czego wystarcza literalna wy-
kładnia wszystkich przepisów art. 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, to
bezrobotny spełniający warunki do świadczenia przedemerytalnego nie traci prawa
do tego świadczenia z powodu podjęcia zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych
w okresie zarejestrowania jako bezrobotny i wyczekiwania na świadczenie. Zgodnie
natomiast z art. 2 ust. 3 pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, traci
prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeżeli nie podejmie prac interwencyjnych
bez uzasadnionej przyczyny. Uzupełniająco więc tylko, posługując się wykładnią
funkcjonalną i celowościową, należy stwierdzić, że przesłankę rozwiązania stosunku
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, warunkującą prawo do świadczenia
przedemerytalnego, należy odnosić do zatrudnienia, które ustało przed zarejestro-
waniem bezrobotnego, a nie do pracy zleconej mu w ramach prac inetrwencyjnych i
robót publicznych (art. 2 ust. 1 pkt 2, ust. 3 oraz 5 pkt 2 ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych). Nie do zaakceptowania jest bowiem wniosek, że przepisy tej
ustawy nakazują mniej korzystne traktowanie osoby aktywnej, która podjęła pracę w
5
ramach prac interwencyjnych, od tej, która takiej pracy nie podjęła lub w ogóle nie
otrzymała propozycji jej podjęcia.
Uwzględniając te argumenty, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
========================================