Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 marca 2009 r.
I PK 195/08
1. Istotna różnica pomiędzy zaliczeniem jednego świadczenia na poczet
drugiego (art. 450 i 451 k.c.) oraz potrąceniem (art. 503 w związku z art. 498 k.c.
i w związku z art. 87 k.p) sprawia, że mogą być zaliczane na poczet wynagro-
dzenia za pracę (wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy) świadczenia
spełnione przez pracodawcę częściowo (w ratach), choć niemające jedno-
znacznie charakteru zaspokojenia wierzytelności pracownika z tego tytułu.
2. Przepis art. 386 § 4 k.p.c. w odniesieniu do nierozpoznania przez sąd
pierwszej instancji istoty sprawy przewiduje możliwość a nie obowiązek uchy-
lenia przez sąd drugiej instancji zaskarżonego apelacją wyroku.
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 marca
2009 r. sprawy z powództwa Lecha M. przeciwko Szkole Podstawowej[...] w O. o
wynagrodzenie za pracę i inne roszczenia, na skutek skargi kasacyjnej powoda od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z
dnia 13 czerwca 2008 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2. zasądził od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Olsztynie) na rzecz ad-
wokata Jarosława U. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z
urzędu kwotę 1.350 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych podwyższoną o stawkę
podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z
27 lutego 2008 r. [...] zasądził od pozwanej Szkoły Podstawowej [...] w O. na rzecz
powoda Lecha M. kwotę 1.018,20 zł, w tym: kwotę 26,80 zł tytułem ustawowych od-
2
setek od kwoty 2.270,20 zł za okres od 24 września 2005 r. do 28 października 2005
r., kwotę 620,71 zł tytułem ustawowych odsetek od kwoty 4.126,00 zł za okres od 24
września 2005 r. do 11 stycznia 2007 r., kwotę 370,69 zł tytułem ustawowych odse-
tek od kwoty 2.156,88 zł od 24 września 2005 r. do 20 marca 2007 r. Roszczenie
powoda dotyczące nałożenia na pozwaną obowiązku natychmiastowego odprowa-
dzenia zaległych składek na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia za okres od
1 marca 2005 r. do 30 września 2005 r. Sąd Rejonowy przekazał do rozpoznania
zgodnie z właściwością Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi Wojewódz-
kiemu w O. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone.
Powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej Szkoły Podstawowej
[...] w O. kwoty 16.339 zł tytułem wynagrodzenia za okres od 1 marca 2005 r. do 30
września 2005 r. wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę, liczonymi od dnia usta-
wowego terminu wypłaty wynagrodzenia za poszczególne miesiące do dnia zapłaty.
Powołał się na wyrok z 23 września 2005 r., którym Sąd Okręgowy w Olsztynie przy-
wrócił go do pracy w pozwanej Szkole od 1 marca 2005 r. na poprzednich warunkach
pracy i płacy. Powód podał, że za okres od 1 marca 2005 r. do 30 września 2005 r.,
od kiedy zaczął ponownie pracę w Szkole Podstawowej [...] w O., pozwana nie wy-
płaciła mu wynagrodzenia ani nie odprowadziła należnych za powyższy okres skła-
dek na ubezpieczenia społeczne.
Pozwana wniosła o oddalenie powództwa podnosząc, że zaspokoiła żądania
powoda związane z należnym mu wynagrodzeniem za okres od 1 marca do 30 wrze-
śnia 2005 r., ponieważ po tym, jak został wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z
23 września 2005 r. przywrócony do pracy od 1 marca 2005 r. na poprzednich wa-
runkach pracy i płacy, wypłaciła mu kwotę 2.270,20 zł tytułem jednomiesięcznego
wynagrodzenia, przewidzianego w art. 56 § 1 k.p. w związku z art. 67 k.p. W związku
z wcześniejszym wygaśnięciem stosunku pracy powodowi wypłacono również ekwi-
walent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy za rok 2005 w kwocie 3.362,80 zł.
Po wydanym nieprawomocnym wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z 9 listopada
2006 r. pozwana wypłaciła powodowi kwotę 4.126,00 zł, zaś po wydaniu wyroku
Sądu Okręgowego w Olsztynie z 2 lutego 2007 r., powodowi wypłacono jeszcze
kwotę 2.156,88 zł. Łącznie wypłacane powodowi kwoty dały sumę 11.915,88 zł, która
- zdaniem pozwanej - w pełni zaspokoiła jego roszczenie dotyczące wynagrodzenia
za pracę za okres od 1 marca 2005 r. do 30 września 2005 r.
3
Sąd Rejonowy ustalił, że powód Lech M. był zatrudniony od 1985 r. w pozwa-
nej Szkole Podstawowej [...] w O. na stanowisku nauczyciela wychowania fizyczne-
go, w tym od 2000 r. jako nauczyciel mianowany. Pismami z 20 i 31 maja 2004 r.
powodowi wypowiedziano stosunek pracy z powodu braku możliwości dalszego za-
trudnienia na stanowisku nauczyciela wychowania fizycznego. Wyrokiem z 15 listo-
pada 2004 r. [...] Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił jego powództwo o uznanie wy-
powiedzenia za bezskuteczne. Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 20 stycznia
2005 r. [...] oddalił apelację powoda od powyższego orzeczenia. W okresie od 1
września 2004 r. do 28 lutego 2005 r. powód pozostawał w pozwanej Szkole w stanie
nieczynnym. W dniu 1 marca 2005 r. pozwana wypłaciła powodowi kwotę 3.362,80 zł
brutto tytułem ekwiwalentu za niewykorzystany urlop za 2005 r., przy czym na rachu-
nek bankowy powoda wpłynęła kwota netto po dokonaniu potrąceń zaliczki na po-
datek dochodowy oraz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
W dniu 1 marca 2005 r. powód wniósł pozew o przywrócenie go do pracy na
dotychczasowych warunkach pracy i płacy. Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z
30 maja 2005 r. [...] oddalił powództwo, jednak Sąd Okręgowy w Olsztynie, na skutek
apelacji powoda od powyższego orzeczenia, wyrokiem z 23 września 2005 r. [...]
zmienił zaskarżony wyrok, przywracając powoda do pracy w pozwanej Szkole na
poprzednich warunkach pracy i płacy od 1 marca 2005 r. na podstawie art. 20 ust. 7
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r.
Nr 118, poz. 1112 ze zm.). W dniu 30 września 2005 r. powód złożył oświadczenie o
gotowości podjęcia pracy i z tym dniem został do niej dopuszczony. Strona pozwana
wypłaciła powodowi wynagrodzenie za pracę świadczoną w tym dniu w wysokości
96,12 zł. W dniu 28 października 2005 r. pozwana wypłaciła powodowi kwotę
2.270,20 zł brutto tytułem jednomiesięcznego wynagrodzenia za czas pozostawania
bez pracy, przy czym na rachunek bankowy powoda wpłynęła kwota netto po doko-
naniu potrąceń zaliczki na podatek dochodowy oraz składek na ubezpieczenia spo-
łeczne i zdrowotne.
Powód wniósł pozew o ustalenie istnienia między nim a pozwaną Szkołą sto-
sunku pracy nieprzerwanie od 1985 r., także w okresie od 1 marca 2005 r. do 30
września 2005 r. oraz o zasądzenie na jego rzecz kwoty 27.326,52 zł tytułem wyna-
grodzenia za okres jednego roku wraz z ustawowymi odsetkami. Wyrokiem z 9 listo-
pada 2006 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie, w sprawie [...], zasądził od pozwanej szkoły
na rzecz powoda kwotę 4.126 zł brutto tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania
4
bez pracy i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Już po ogłoszeniu tego wyro-
ku powód oświadczył, że nie wnosił o zasądzenie wynagrodzenia za czas pozosta-
wania bez pracy, zaś podana w pozwie kwota stanowiła jedynie określenie wartości
przedmiotu sporu w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy. W dniu 11 stycznia
2007 r. pozwana wypłaciła powodowi kwotę 4.126,00 zł brutto zasądzoną wyżej wy-
mienionym nieprawomocnym wyrokiem, przy czym na rachunek bankowy powoda
wpłynęła kwota netto, po dokonaniu potrąceń zaliczki na podatek dochodowy oraz
składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wyrokiem z 2 lutego 2007 r. Sąd
Okręgowy w Olsztynie w sprawie [...] uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej
wynagrodzenia powoda za okres od 1 marca 2005 r. do 30 września 2005 r. i umo-
rzył w tym zakresie postępowanie, ustalając jednocześnie, że powód jest zatrudniony
w pozwanej Szkole nieprzerwanie od 1 września 1985 r. W pisemnych motywach
tego wyroku Sąd Okręgowy stwierdził, że wobec tego ustalenia otwarta pozostaje
kwestia wynagrodzenia powoda za czas gotowości do pracy w okresie do 1 marca
2005 r. do 30 września 2005 r., jednak wynagrodzenie to zostało już częściowo zre-
alizowane przez pozwaną na skutek wypłaty - po przywróceniu powoda do pracy -
jednomiesięcznego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop oraz kwoty zasądzonej nieprawomocnym wyrokiem Sądu Re-
jonowego w Olsztynie z 9 listopada 2006 r.
W dniu 20 marca 2007 r. pozwana wypłaciła powodowi kwotę 2.156,88 zł
brutto tytułem uzupełnienia wypłaconego już wcześniej wynagrodzenia za okres od 1
marca do 30 września 2005 r., przy czym na rachunek bankowy powoda wpłynęła
kwota netto, po dokonaniu potrąceń zaliczki na podatek dochodowy oraz składek na
ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W dniu 12 stycznia 2006 r. pozwana wypłaciła
powodowi kwotę 674,52 zł brutto tytułem dodatkowego rocznego wynagrodzenia,
tzw. „trzynastki”, przy czym na rachunek bankowy powoda wpłynęła kwota netto, po
dokonaniu potrąceń zaliczki na podatek dochodowy oraz składek na ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne.
Na skutek kontroli przeprowadzonej u strony pozwanej przez Inspektora Pracy
Państwowej Inspekcji Pracy w O. oraz ukarania dyrektora Szkoły Podstawowej [...] w
O. wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie z 25 czerwca 2007 r. [...] za to, że nie
wypłacił powodowi kwoty 3.362,80 zł, a potrącił ją z wynagrodzenia, mimo że nie miał
na to pisemnej zgody pracownika, w dniu 4 października 2007 r. pozwana wypłaciła
powodowi kwotę 3.362,80 zł brutto tytułem ekwiwalentu za niewykorzystany przezeń
5
urlop za 2005 r., przy czym na rachunek bankowy powoda wpłynęła kwota netto po
dokonaniu potrąceń zaliczki na podatek dochodowy oraz składek na ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że za okres objęty żądaniem pozwu powodowi,
gdyby świadczył w tym czasie pracę, przysługiwałoby wynagrodzenie w następującej
wysokości: wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 1.716,00 zł miesięcznie, dodatek
motywacyjny w kwocie 80 zł miesięcznie, dodatek za wysługę lat w wysokości
326,04 zł miesięcznie za okres od marca do sierpnia 2005 r. i w wysokości 343,20 zł
za wrzesień 2005 r.
Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie tylko w za-
kresie odsetek dochodzonych od należności głównej. Oceny zasadności roszczeń
powoda w zakresie wynagrodzenia za okres od 1 marca 2005 r. do 30 września 2005
r., w którym to okresie powód rzeczywiście nie świadczył pracy z przyczyn leżących
po stronie pracodawcy, należało dokonać na podstawie „art. 87 § 1 k.p.” w związku z
art. 91c ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Mając na uwadze
wysokość wynagrodzenia zasadniczego powoda w kwocie 1.716 zł miesięcznie, Sąd
Rejonowy obliczył, że za okres pozostawania w gotowości do pracy przez siedem
miesięcy powodowi przysługiwałoby wynagrodzenie w łącznej kwocie 12.012 zł. Sąd
Rejonowy zwrócił uwagę, że za dzień 30 września 2005 r., w którym powód zgłosił
gotowość podjęcia pracy w pozwanej Szkole i rozpoczął jej wykonywanie, otrzymał
wynagrodzenie w wysokości 96,12 zł. Zatem ostatecznie w celu obliczenia wysokości
przysługującego powodowi wynagrodzenia za czas gotowości do pracy w okresie od
1 marca do 30 września 2005 r., od sumy 12.012 zł Sąd Rejonowy odjął kwotę 96,12
zł, uzyskując 11.915,88 zł.
Jednocześnie Sąd Rejonowy stwierdził, że powyższa kwota została przez po-
zwaną wypłacona w całości powodowi, a składały się na nią wypłaty (netto, po potrą-
ceniu przez pracodawcę zaliczek na podatek dochodowy oraz składek na ubezpie-
czenia społeczne i zdrowotne) następujących kwot: a) 3.362,80 zł brutto z 1 marca
2005 r., stanowiącej początkowo ekwiwalent za niewykorzystany przez powoda urlop
za 2005 r., jednak z momentem przywrócenia powoda do pracy uzyskał on prawo do
zaległego urlopu, a na skutek kontroli inspektora Państwowej Inspekcji Pracy i wyro-
ku Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 25 czerwca 2007 r., w sprawie [...], ponow-
nie został powodowi wypłacony ten ekwiwalent; b) 2.270,20 zł brutto z 28 październi-
ka 2005 r. - tytułem jednomiesięcznego wynagrodzenia za czas pozostawania bez
6
pracy, jednak z uwagi na fakt przywrócenia powoda do pracy od 1 marca 2005 r.,
przy zachowaniu ciągłości łączącego strony stosunku pracy od 1985 r. w oparciu o
przepisy Karty Nauczyciela, powód nie pozostawał ani przez jeden dzień bez pracy,
a więc odszkodowanie z tego tytułu mu się nie należało; c) 4.126,00 zł brutto z 11
stycznia 2007 r. - wypłaconej na skutek jej zasądzenia przez Sąd Rejonowy w Olsz-
tynie nieprawomocnym wyrokiem z 9 listopada 2006 r., gdy powód domagał się wy-
płaty zaległego wynagrodzenia; d) 2.156,88 zł brutto z 20 marca 2007 r. - stanowią-
cej uzupełnienie wypłaconego już wcześniej wynagrodzenia za pracę za okres od 1
marca 2005 r. do 30 września 2005 r.
Wymienione wyżej kwoty Sąd Rejonowy zaliczył na poczet przysługującego
powodowi wynagrodzenia za okres objęty żądaniem pozwu. Postawę powoda, który
nie przeczył, że powyższe kwoty otrzymał, nie zgadzając się jednocześnie na zali-
czenie ich na poczet należnego wynagrodzenia za pracę za okres objęty żądaniem
pozwu, Sąd Rejonowy ocenił jako niezrozumiałą. Sąd stwierdził, że w spornym okre-
sie, kiedy powód nie świadczył rzeczywiście pracy, do której przywrócony został wy-
rokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z 23 września 2005 r., nie otrzymywał regu-
larnie co miesiąc należnego mu wynagrodzenia, jednak w późniejszym okresie
otrzymał jednorazowe wypłaty od pozwanej Szkoły, które powinny zostać zaliczone
na poczet zaległego wynagrodzenia za czas jego gotowości do pracy. Uzasadniając
sposób zasądzenia odsetek ustawowych w łącznej kwocie 1.018,20 zł, Sąd Rejono-
wy podniósł, że 23 września 2005 r., kiedy to wyrokiem Sądu Okręgowego w Olszty-
nie powód został przywrócony do pracy od 1 marca 2005 r., był ostatnim dniem, w
którym pozwana Szkoła dobrowolnie mogła spełnić roszczenie, nie pozostając w
zwłoce. Z tego względu od wypłacanych później kwot, podlegających zaliczeniu na
poczet wynagrodzenia powoda za okres objęty żądaniem pozwu, Sąd Rejonowy za-
sądził ustawowe odsetki w łącznej kwocie 1.018,20 zł.
Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył apelacją powód, zarzucając temu orze-
czeniu wiele naruszeń prawa procesowego i materialnego.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z
13 czerwca 2008 r. [...] oddalił apelację powoda. Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd
Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które oparł na całokształcie
zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także dokonał trafnej subsum-
cji tak ustalonego stanu faktycznego pod obowiązujące przepisy prawa, co logicznie,
poprawnie i wyczerpująco uzasadnił. Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutu nie-
7
ważności postępowania z powodu niewłaściwości sądu, który orzekał w niniejszej
sprawie w pierwszej instancji. Powód w pozwie sformułował dwa żądania: nałożenia
na pozwaną Szkołę obowiązku wypłaty wynagrodzenia ze stosunku pracy za okres
od 1 marca do 30 września 2005 r. w wysokości 16.339 zł wraz z ustawowymi odset-
kami za zwłokę, liczonymi od dnia ustawowego terminu wypłaty wynagrodzenia za
poszczególne miesiące do dnia zapłaty (czyli w istocie roszczenie o zapłatę kwoty
pieniężnej) oraz nałożenia na pozwaną Szkołę obowiązku odprowadzenia zaległych
składek na ubezpieczenia społeczne za okres od 1 marca do 30 września 2005 r.
Wobec tego, że roszczenie powoda z zakresu ubezpieczeń społecznych nie mogło
być dochodzone w trybie powództwa przed sądem pracy, właściwego dla roszczeń
cywilnych, z uwagi na treść art. 464 § 1 k.p.c., Sąd Rejonowy prawidłowo przekazał
sprawę odprowadzenia zaległych składek na ubezpieczenia społeczne do rozpozna-
nia Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi Wojewódzkiemu w O., zgodnie
z właściwością organu rentowego. Roszczenie to nie mogło podlegać merytorycz-
nemu rozpoznaniu razem ze sprawą o zasądzenie od pracodawcy wynagrodzenia za
pracę.
Odnosząc się do apelacyjnego zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy art.
321 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy wyraził przekonanie, że jest to zarzut całkowicie bezza-
sadny. Twierdzenie powoda, że Sąd Rejonowy wyszedł ponad podstawę faktyczną
zgłoszonego żądania i w wyroku zasądził co innego niż to, czego domagał się po-
wód, nie ma oparcia w rzeczywistości. Po pierwsze, roszczenie główne (tj. żądanie
zasądzenia kwoty 16.339 zł) zostało oddalone z uwagi na fakt uregulowania przez
pozwaną Szkołę zobowiązania w tym zakresie w całości, co Sąd Rejonowy logicznie
i bardzo szczegółowo uzasadnił. Po drugie, Sąd pierwszej instancji uwzględnił po-
wództwo w zakresie odsetek ustawowych od należności głównej, których zasądzenia
powód się domagał, a zatem Sąd pierwszej instancji orzekł o całości żądania i rów-
nocześnie w najmniejszym stopniu nie wyszedł poza jego granice.
Sąd Okręgowy uznał za niezasadny apelacyjny zarzut nierozpoznania istoty
sprawy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego, między innymi w wyroku z 23 września
1998 r., II CKN 897/97 (OSNC 1999 nr 1, poz. 22), wyrażono pogląd, że nierozpo-
znanie istoty sprawy oznacza zaniechanie przez sąd pierwszej instancji zbadania
materialnej podstawy żądania pozwu albo pominięcie merytorycznych zarzutów po-
zwanego. Z kolei w orzeczeniu z 11 marca 1998 r., III CKN 411/97 (niepublikowany)
Sąd Najwyższy przyjął, że nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4
8
k.p.c. oznacza niewyjaśnienie i pozostawienie poza oceną okoliczności faktycznych,
stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego, będącej podsta-
wą roszczenia. Żadna z wymienionych sytuacji nie miała miejsca w niniejszej spra-
wie. Sąd Rejonowy zbadał merytoryczną podstawę żądania, a wziąwszy pod rozwa-
gę zgromadzony materiał dowodowy, oddalił powództwo co do należności głównej,
uwzględniając je natomiast w części dotyczącej odsetek. Sąd Okręgowy nie dopa-
trzył się również, aby w pisemnych motywach wyroku Sąd pierwszej instancji powołał
się na przesłankę unicestwiającą roszczenie bez ustosunkowania się do merytorycz-
nych zarzutów strony. W ocenie Sądu drugiej instancji, Sąd Rejonowy wnikliwie zba-
dał materialną podstawę powództwa, czemu dał wyraz w obszernym i szczegółowym
uzasadnieniu wyroku, które spełnia wymagania z art. 328 § 2 k.p.c.
Sąd Okręgowy podkreślił, że prawidłowo i zgodnie ze zgromadzonymi dowo-
dami, ocenionymi bez naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., Sąd pierwszej instancji przyjął,
że pozwana w dniach: 1 marca 2005 r., 28 października 2005 r., 11 stycznia 2007 r.
oraz 20 marca 2007 r. wpłaciła na konto bankowe powoda środki pieniężne w łącznej
kwocie 11.915,88 zł, stanowiącej wynagrodzenie powoda za okres pozostawania w
gotowości do pracy od marca do września 2005 r. włącznie, tj. przez siedem miesię-
cy, pomniejszone o kwotę wynagrodzenia za pracę świadczoną w dniu 30 września
2005 r. Sąd Okręgowy podkreślił, że powyższe ustalenie zostało dokonane przez
Sąd pierwszej instancji w oparciu o przedłożone dokumenty - poświadczone za
zgodność z oryginałem przez radcę prawnego odpisy wyciągów z rachunków banko-
wych. Powód nie negował otrzymania powyższych wpłat, chociaż wywodził, że nie
powinny zostać zaliczone na poczet wynagrodzenia za sporny okres. Równocześnie
nie potrafił jednak wyjaśnić, z jakiego tytułu - jego zdaniem - otrzymał wymienione
kwoty. Sąd drugiej instancji podkreślił, że kwoty: 3.362,80 zł, 2.270,20 zł i 4.126,00 zł
zostały wypłacone na podstawie „tytułów, które uległy niejako dezaktualizacji, czy-
niąc przedmiotowe świadczenia dla powoda nienależnymi”. Skoro natomiast z dniem
23 września 2005 r. pozwana Szkoła zobowiązana była wypłacić należne powodowi
wynagrodzenie za okres od 1 marca do 30 września 2005 r., to wypłacone do tego
czasu kwoty postanowiła potraktować jako świadczenie spełnione na poczet tego
wynagrodzenia. Pozostała część należności głównej w kwocie 2.156,88 zł została
powodowi wypłacona w dniu 20 marca 2007 r.
Sąd Okręgowy podkreślił, że należy odróżnić dwie daty: 1 marca 2005 r. jako
dzień, od którego powód został przywrócony do pracy na poprzednich warunkach
9
pracy i płacy, oraz 23 września 2005 r. jako dzień wydania prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w Olsztynie orzekającego to przywrócenie. Skoro powód nie
świadczył faktycznie pracy w spornym okresie (od 1 marca do 30 września 2005 r.),
a przywrócony został do pracy wyrokiem z 23 września 2005 r., nie było możliwe,
żeby od 1 marca do 23 września 2005 r. regularnie co miesiąc pracodawca wypłacał
mu wynagrodzenia za pracę. W spornym okresie na pozwanej Szkole taki obowiązek
nie ciążył, gdyż powód nie pracował. Miało to wpływ na sposób zasądzenia odsetek.
Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy trafnie przyjął, że przepisem re-
gulującym kwestie wynagrodzenia nauczyciela za okres pozostawania w gotowości
do pracy jest art. 81 § 1 k.p., zgodnie z którym pracownikowi za czas niewykonywa-
nia pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn doty-
czących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego za-
szeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik
wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania -
60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być niższe
od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie od-
rębnych przepisów. Co prawda, w treści pisemnego uzasadnienia znalazło się
stwierdzenie, że podstawą prawną rozstrzygnięcia jest art. 87 § 1 k.p., jednakże wo-
bec przytoczenia w dalszej części tego samego zdania treści art. 81 § 1 k.p. nie
może ulegać wątpliwości, że powołanie się na art. 87 § 1 k.p. miało charakter oczy-
wistej omyłki pisarskiej. Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że Sąd Rejonowy zasto-
sował właściwy przepis prawa materialnego (art. 81 § 1 k.p.). Zdaniem Sądu drugiej
instancji, opisana omyłka pisarska byłą przyczyną podniesienia przez powoda w
apelacji kilku całkowicie nietrafnych zarzutów naruszenia przepisów Kodeksu pracy,
dotyczących zasad dokonywania potrąceń należności z wynagrodzenia za pracę, a
mianowicie art.: 871
§ 1 pkt 1 k.p., art. 88 k.p. i art. 91 k.p. Powód zarzucił Sądowi
pierwszej instancji, między innymi przyjęcie, że „prawidłowe jest dokonywanie od
wynagrodzenia za pracę potrąceń z dowolnego tytułu w wysokości 100% tego wyna-
grodzenia oraz że wszelkiego rodzaju należności mogą być potrącane z wynagro-
dzenia pracownika bez jego zgody”. W ocenie Sądu Okręgowego, kwestie te w ogóle
nie były przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie, zatem zarzuty tego rodzaju -
jako całkowicie bezzasadne - nie mogły zostać podzielone.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że Sąd Rejonowy trafnie przyjął, iż wobec
braku wśród przepisów Karty Nauczyciela regulacji dotyczącej wynagrodzenia nau-
10
czyciela za czas pozostawania w gotowości do pracy i niemożności jej świadczenia z
przyczyn zależnych od pracodawcy, zastosowanie ma art. 81 § 1 k.p., a zatem pra-
widłowe było również ustalenie, że pozwana Szkoła powinna była zapłacić powodowi
za sporny okres wynagrodzenie odpowiadające wysokości wynagrodzenia zasadni-
czego.
Sąd Okręgowy ocenił jako nietrafne zarzuty naruszenia pozostałych wymie-
nionych w apelacji przepisów Kodeksu pracy, tj. art. 22, art. 94 pkt 5, art. 85 § 1 i art.
86 § 1 k.p. Sąd drugiej instancji stwierdził, że Sąd Rejonowy w żadnym miejscu treści
uzasadnienia wyroku nie przyjął, że nawiązanie stosunku pracy nakłada zobowiąza-
nia wyłącznie na pracownika, podczas gdy pracodawca nie ma obowiązku zatrudnie-
nia pracownika za wynagrodzeniem, czy też że niewypłacenie w ustalonym terminie
wynagrodzenia za pracę jest prawidłowe i zgodne z przepisami prawa pracy. W żad-
nej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie było mowy, że pracodawca nie
jest zobowiązany terminowo - co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z
góry terminie - wypłacać nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania
prawidłowo obliczone wynagrodzenie.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pełnomocnik powoda,
zaskarżając wyrok ten w części oddalającej powództwo co do kwoty 11.915,88 zł.
Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naruszenia przepisów postępowania,
które polegało na: 1) niezastosowaniu art. 386 § 4 k.p.c., w sytuacji gdy Sąd Rejono-
wy nie rozpoznał istoty sprawy w zakresie dopuszczalności potrącenia przez pozwa-
ną kwoty 11.915,88 zł, którą powód otrzymał przed procesem w kilku odrębnych
kwotach; 2) naruszeniu art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez nie-
wyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego podstawy prawnej oddalenia
powództwa co do kwoty 11.915,88 zł, która to kwota została potrącona z należności -
według tego Sądu - należnej powodowi, oraz przez nieodniesienie się do apelacyj-
nego zarzutu powoda naruszenia art. 87 § 1 k.p., co uniemożliwia kontrolę kasacyjną
wyroku w zaskarżonej części .
Pełnomocnik skarżącego wniósł o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
(art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c.), gdyż zaskarżone orzeczenie oczywiście narusza prawo, a
mianowicie art. 328 § 2 k.p.c., poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku
Sądu Okręgowego w części dotyczącej oddalenia powództwa co do kwoty 11.915,88
zł oraz art. 386 § 4 k.p.c., w sytuacji gdy Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy w
zakresie dopuszczalności potrącenia przez pozwaną należności otrzymanych przez
11
powoda w powyższej kwocie. Pełnomocnik skarżącego podniósł, że - jak wynika z
wyroku Sądu Najwyższego z 12 maja 2005 r., I PK 248/04 - odszkodowanie z tytułu
rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem prawa podlega ochronie z art. 87 k.p.
Natomiast z uzasadnienia tego wyroku wynika, że w orzecznictwie Sądu Najwyższe-
go wyraźnie zarysowała się tendencja do szerokiego rozumienia przedmiotu ochrony
przed potrąceniem. Dzieje się tak nie tyle poprzez rozszerzanie pojęcia wynagrodze-
nia za pracę, ile poprzez traktowanie na gruncie art. 87 k.p. niektórych świadczeń jak
wynagrodzenia za pracę. Tak orzekł już Sąd Najwyższy w odniesieniu do ekwiwa-
lentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, odpraw emerytalnej i z
tytułu zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracownika, a także gratyfikacji jubileu-
szowej, jeżeli nie ma ona charakteru premii (por. np. wyroki: z 11 czerwca 1980 r., I
PR 43/80, OSNCP 1980 nr 12, poz. 248; z 14 listopada 1996 r., I PKN 3/96,
OSNAPiUS 1997 nr 11, poz. 193,). W tej sytuacji uzasadnieniem wniosku o rozpo-
znanie skargi kasacyjnej jest także konieczność rozstrzygnięcia kwestii, czy ochronie
z art. 87 k.p. podlega wynagrodzenie należne pracownikowi za czas niewykonywania
pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczą-
cych pracodawcy (art. 81 § 1 k.p.). Skarżący stwierdził, że Sąd Rejonowy w uzasad-
nieniu wyroku w zakresie omawianej kwestii stwierdził jedynie, iż „niezrozumiała staje
się postawa powoda, który nie przeczy, że powyższe kwoty otrzymał, nie zgadzając
się jednocześnie na zaliczenie ich na poczet należnego wynagrodzenia za okres ob-
jęty żądaniem pozwu”. W ocenie pełnomocnika skarżącego taka sytuacja była „ewi-
dentnym nierozpoznaniem istoty sprawy, gdyż podstawą oddalenia powództwa w
tym zakresie było potrącenie, a Sąd Okręgowy nie stosując art. 386 § 4 k.p.c. oczy-
wiście naruszył prawo i to naruszenie miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy w
zakresie zaskarżonym, gdyż oddalenie powództwa nastąpiło na skutek potrącenia”.
Również Sądowi Okręgowemu można postawić zarzut nierozpoznana istoty sprawy,
skoro w uzasadnieniu wyroku odnośnie do kwestii potrącenia ograniczył się do
stwierdzenia „powód otrzymania powyższych wypłat nie negował, acz wywodził, że
nie powinny zostać zaliczone na poczet wynagrodzenia za sporny okres (...). Takie
stanowisko świadczy o jednostronności oglądu okoliczności sprawy przez powoda i
nie zasługuje na podzielenie”. Stanowi to naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w związku z
art. 391 § 1 k.p.c., przez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku w części zaskar-
żonej i uniemożliwia przeprowadzenie kontroli kasacyjnej zarzutu strony powodowej
dotyczącego naruszenia art. 87 § 1 k.p.
12
Skarżący wniósł o uchylenie wyroku w części zaskarżonej i przekazanie
sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz o
przyznanie pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenia za sporządzenie i wniesienie
skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Została formalnie
oparta jedynie na zarzutach naruszenia przepisów postępowania - a mianowicie art.
386 § 4 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. W podstawach pro-
cesowych skargi kasacyjnej wymieniony został ponadto - przy okazji uzasadniania
zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. - przepis prawa materialnego, a mianowicie art.
87 § 1 k.p. Przy pewnej dozie tolerancji w odniesieniu do sposobu konstruowania
podstaw kasacyjnych można było przyjąć, że skarga została oparta także na zarzu-
cie naruszenia tego ostatniego przepisu, zwłaszcza że sformułowane przez skarżą-
cego zagadnienia prawne, mające uzasadniać przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpo-
znania, dotyczą w istocie zagadnień materialnoprawnych a nie procesowych.
W ocenie Sądu Najwyższego żaden z powołanych jako podstawa skargi kasa-
cyjnej przepisów prawa materialnego i procesowego nie został naruszony zaskarżo-
nym wyrokiem.
1. Poddając analizie w pierwszej kolejności zarzuty naruszenia prawa proce-
sowego - w przeważającej części chybione - należy przede wszystkim stwierdzić, że
w odniesieniu do ewentualnego nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy art. 386 § 4 k.p.c. przewiduje jedynie możliwość, nie zaś obowiązek, uchyle-
nia przez sąd drugiej instancji zaskarżonego apelacją wyroku. Przepis ten stanowi
bowiem, że poza wypadkami stwierdzenia nieważności postępowania, co prowadzi
do obligatoryjnego uchylenia zaskarżonego wyroku (i przekazania sprawy sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania - art. 368 § 2 k.p.c. albo odrzucenia
pozwu lub umorzenia postępowania - art. 368 § 3 k.p.c.), sąd drugiej instancji może
(a zatem nie musi) uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego roz-
poznania w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy. Uchyle-
nie wyroku w takiej sytuacji jest fakultatywne, co oznacza, że nawet w razie nieroz-
poznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji rozpoznanie jej przez sąd dru-
giej instancji i oddalenie apelacji (a nie uchylenie zaskarżonego wyroku) wcale nie
13
musi być równoznaczne z naruszeniem art. 386 § 4 k.p.c. Skuteczność kasacyjnego
zarzutu naruszenia przez sąd drugiej instancji tego przepisu wchodziłaby w grę tylko
wtedy, gdyby skarżący wykazał w skardze kasacyjnej, jaki wpływ na wynik sprawy
(sposób jej ostatecznego rozstrzygnięcia) miało rozpoznanie sprawy co do istoty
przez sąd drugiej instancji zamiast uchylenia zaskarżonego apelacją wyroku na tej
podstawie (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Skarga kasacyjna wniesiona w imieniu powoda
w rozpoznawanej sprawie tego rodzaju argumentacji nie zawiera.
Niezależnie od powyższego argumentu należy podkreślić, że Sądy obydwu
instancji rozpoznały istotę sprawy przyjmując, na podstawie dokonanych ustaleń
faktycznych i ocen materialnoprawnych, że roszczenie powoda jest nieuzasadnione
w części obejmującej należność główną, ponieważ strona pozwana udowodniła (wy-
kazała w sposób niebudzący wątpliwości), że wypłaciła powodowi w dniach: 1 marca
2005 r., 28 października 2005 r., 11 stycznia 2007 r. i 20 marca 2007 r. (w postaci
dokonania wpłat na jego konto bankowe) łączną kwotę 11.915,88 zł, które to wpłaty
(ze względu na swój charakter) mogą być potraktowane jako częściowe spełnienie
świadczenia i powinny być zaliczone na poczet należności głównej (roszczenia po-
woda o zasądzenie wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, ściślej - czas
gotowości do świadczenia pracy, gdy pracownik doznał przeszkód w jej świadczeniu
z przyczyn dotyczących pracodawcy). Sądy obu instancji podkreśliły, że powód nie
negował otrzymania powyższych wpłat, chociaż podnosił, że nie powinny one zostać
zaliczone na poczet wynagrodzenia za pracę za sporny okres; równocześnie jednak
nie potrafił wyjaśnić, z jakiego tytułu - jego zdaniem - otrzymał wymienione kwoty i
dlaczego nie mogą być one zaliczone na poczet wynagrodzenia za czas niewykony-
wania pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy. Sądy obu instancji podały także
podstawę prawną zakwalifikowania roszczeń powoda (stanowił ją art. 81 § 1 k.p.),
przyjmując, że powód powinien był otrzymać wynagrodzenie za cały okres pozosta-
wania w gotowości do wykonywania pracy, ponieważ pracownikowi za czas niewy-
konywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania a doznał przeszkód z przyczyn
dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie (obliczone według zasad okre-
ślonych w art. 81 § 1 k.p.). Co prawda, Sąd Rejonowy błędnie powołał w swoich pi-
semnych motywach art. 87 § 1 k.p. jako podstawę prawną rozstrzygnięcia, jednak
Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że Sąd pierwszej instancji zastosował właściwy
przepis prawa materialnego (art. 81 § 1 k.p.), a powołanie się na art. 87 § 1 k.p.
14
miało charakter oczywistej omyłki pisarskiej. Trudno w tych okolicznościach uznać,
że Sądy nie rozpoznały istoty sprawy.
Jedyną wadą uzasadnienia Sądu Okręgowego było niepowołanie podstawy
prawnej zaliczenia kwot wypłaconych powodowi przez stronę pozwaną na poczet
należności z tytułu wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, gdy pracownik
był gotów do jej świadczenia, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodaw-
cy. Podstawę prawną zaliczenia kwot wypłaconych powodowi na poczet wynagro-
dzenia za czas pozostawania bez pracy stanowiły art. 450 i 451 k.c. w związku z art.
300 k.p. Według ustaleń Sądów obu instancji, strona pozwana spełniała swoje
świadczenia względem powoda w częściach, na co zezwala art. 450 k.c. Sądy Rejo-
nowy i Okręgowy nie powołały powyższych przepisów Kodeksu cywilnego (art. 450 i
451) jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia - choć je faktycznie zastosowały - co
mogłoby być potraktowane jako naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w części, w jakiej z
przepisu tego wynika konieczność wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przyto-
czeniem przepisów prawa (obowiązek ten dotyczy również sądu drugiej instancji),
jednak naruszenie to nie może stanowić skutecznej podstawy skargi kasacyjnej,
skoro ani nie miało jakiegokolwiek wpływu na treść rozstrzygnięcia (nie mówiąc o
istotnym wpływie na wynik sprawy, jak tego wymaga art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.), ani
nie uniemożliwiało dokonania kontroli zaskarżonego wyroku w postępowaniu kasa-
cyjnym. Nie odpowiada rzeczywistości twierdzenie skarżącego, że Sąd Okręgowy nie
odniósł się do apelacyjnego zarzutu dotyczącego naruszenia art. 87 § 1 k.p., ponie-
waż uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera fragment jednoznacznie dotyczący
przyczyn niezastosowania tego przepisu.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że obydwa kasacyjne zarzuty
dotyczące naruszenia przepisów postępowania (zarówno art. 386 § 4 k.p.c. jak i art.
328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.) są nieuzasadnione.
2. Nie jest także trafny zarzut naruszenia art. 87 § 1 k.p., do którego miało
rzekomo dojść w związku z tym, że - jak twierdzi skarżący - Sąd Okręgowy zaak-
ceptował potrącenie kwot wypłaconych powodowi przez stronę pozwaną z należno-
ści przysługującej powodowi na podstawie art. 81 § 1 k.p. Powyższego twierdzenia
skarżącego (o rzekomej akceptacji przez Sąd Okręgowy niedopuszczalnego potrą-
cenia wierzytelności strony pozwanej z wynagrodzenia za pracę powoda) nie mogło
uzasadniać niefortunne (bo rzeczywiście wprowadzające w błąd) sformułowanie
przez Sąd drugiej instancji argumentu użytego w pisemnym uzasadnieniu. Sąd
15
Okręgowy stwierdził bowiem w pewnym miejscu, iż „Sąd Rejonowy prawidłowo usta-
lił, że kwoty: 3.362,80 zł, 2,270,20 zł i 4.126,00 zł zostały wypłacone na podstawie
tytułów, które uległy niejako dezaktualizacji, czyniąc przedmiotowe świadczenia dla
powoda nienależnymi”. Mogło to sugerować, że Sąd Okręgowy potraktował powyż-
sze kwoty jako wypłacone powodowi bez podstawy prawnej, czyli stanowiące niena-
leżne świadczenie (art. 410 k.c.), którego zwrotu pozwany pracodawca nie mógł się
domagać w postaci potrącenia z wierzytelnością powoda z tytułu wynagrodzenia za
pracę. Faktycznie, gdyby powyższe kwoty zostały wypłacone powodowi bez podsta-
wy prawnej (gdyby stanowiły w związku z tym nienależne świadczenie), a pozwana
mogła domagać się ich zwrotu w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu
(w szczególności o nienależnym świadczeniu - art. 410 k.c.), to nie byłoby możliwe
dokonanie potrącenia tych należności z wierzytelnością powoda z tytułu wynagro-
dzenia za pracę, ze względu na ograniczenia wynikające z art. 87 § 1 k.p. Przyto-
czonemu powyżej, niezbyt fortunnemu sformułowaniu myśli przez Sąd Okręgowy nie
można jednak przypisać takiego znaczenia, jakie próbuje mu nadać skarżący w uza-
sadnieniu skargi kasacyjnej. Sądy obu instancji - bardziej zdecydowanie Sąd Rejo-
nowy - przyjęły bowiem, że kwoty wypłacone powodowi przez stronę pozwaną -
szczegółowo opisane w uzasadnieniu Sądu Rejonowego - mogą być zaliczone na
poczet wynagrodzenia za pracę (wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy,
czas pozostawania w gotowości do świadczenia pracy, która nie była świadczona z
przyczyn dotyczących pracodawcy). Nie była to zatem konstrukcja potrącenia (art.
498 k.c., art. 87 k.p.), lecz konstrukcja zaliczenia (zarachowania) świadczeń spełnia-
nych częściowo (at. 450 k.c.) na poczet długu (art. 451 k.c.). Już choćby z tej przy-
czyny zarzut skargi kasacyjnej dotyczący rzekomego zaakceptowania przez Sąd
Okręgowy niedopuszczalnego (w związku z treścią art. 87 § 1 k.p.) potrącenia należ-
ności pozwanej z wierzytelnościami powoda z tytułu wynagrodzenia za pracę jest
całkowicie chybiony.
Według ustaleń Sądu Rejonowego, wszystkie kwoty wypłacone powodowi
przez stronę pozwaną - uwzględnione przez Sąd Rejonowy i szczegółowo opisane w
uzasadnieniu wyroku tego Sądu - zostały wypłacone powodowi jednoznacznie tytu-
łem wynagrodzenia za pracę. Tak należy traktować następujące wypłaty: 1) kwotę
2.270,20 zł brutto wypłaconą powodowi 28 października 2005 r. tytułem jednomie-
sięcznego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, 2) kwotę 4.126,00 zł
brutto wypłaconą powodowi 11 stycznia 2007 r. na podstawie nieprawomocnego wy-
16
roku Sądu Rejonowego w Olsztynie z 9 listopada 2006 r., w sprawie [...], zasądzoną
jednoznacznie tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (co prawda,
Sąd Okręgowy zmienił powyższy wyrok Sądu Rejonowego w części zasądzającej
opisywaną należność, ponieważ powód po wydaniu wyroku przez Sąd Rejonowy
ograniczył powództwo tylko do żądania ustalenia istnienia stosunku pracy, jednak nie
ulega żadnych wątpliwości, że wypłacona powodowi na podstawie nieprawomocnego
wyroku kwota obejmowała wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy), 3)
kwotę 2.156,88 zł brutto wypłaconą powodowi 20 marca 2007 r. tytułem uzupełnienia
wypłaconego częściowo już wcześniej wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy za okres od 1 marca do 30 września 2005 r. Wszystkie te trzy kwoty zostały
wypłacone powodowi jednoznacznie tytułem wynagrodzenia za pracę, a zatem mo-
gły zostać zarachowane (zaliczone) na poczet wierzytelności dochodzonej w przed-
miotowej sprawie przez powoda (na podstawie art. 451 k.c.).
Pewne wątpliwości - co do dopuszczalności zaliczenia na poczet wynagro-
dzenia - mogła budzić jedynie kwota 3.362,80 zł brutto wypłacona powodowi 1 marca
2005 r. tytułem ekwiwalentu za niewykorzystany urlop za 2005 r. Wątpliwości te zo-
stały rozwiane przez Państwową Inspekcję Pracy. W wystąpieniu z 2 maja 2007 r.
Państwowa Inspekcja Pracy zwróciła się do pozwanego pracodawcy o „naliczenie i
wypłacenie Lechowi M. wyrównania wynagrodzenia wypłaconego za czas niewyko-
nywania pracy w okresie od 1 marca do 29 września 2005 r.” W uzasadnieniu tego
wystąpienia znalazło się stwierdzenie, że pracodawca na poczet naliczonego wyna-
grodzenia za czas niewykonywania pracy przez powoda zaliczył ekwiwalent pienięż-
ny za urlop wypoczynkowy w kwocie 3.362,80 zł, który został pracownikowi wypłaco-
ny 1 marca 2005 r. W trakcie kontroli stwierdzono, że pracodawca nie uzyskał od
pracownika zgody na piśmie na potrącenie z naliczonego wynagrodzenia za czas
niewykonywania pracy w kwocie 11.915,88 zł brutto należności innych niż wymienio-
ne w art. 87 § 1 i 7 k.p., w tym kwoty ekwiwalentu. Po powyższym wystąpieniu Pań-
stwowej Inspekcji Pracy pozwana Szkoła wypłaciła powodowi 4 października 2007 r.
kwotę 3.362,80 zł brutto tytułem ekwiwalentu za niewykorzystany przez niego urlop
za 2005 r. Po tej wypłacie (z października 2007 r.) możliwe stało się zaliczenie kwoty
3.362,80 zł, która została wypłacona powodowi 1 marca 2005 r., jako stanowiącej
faktycznie wypłatę z tytułu wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Z okoliczności faktycznych ustalonych przez Sądy obu instancji - skutecznie
niezakwestionowanych w skardze kasacyjnej, a przez to wiążących w postępowaniu
17
kasacyjnym (art. 39813
§ 2 k.p.c.) - wynika, że pozwany pracodawca spełniał w czę-
ściach świadczenie należne powodowi z tytułu wynagrodzenia za pracę (art. 450 k.c.
w związku z art. 300 k.p.c.), a powód jako wierzyciel przyjmował te częściowe świad-
czenia. Z okoliczności sprawy wynika więc, że pracodawca traktował te częściowe
świadczenia jako wypłaty z tytułu wynagrodzenia za pracę. Nie były to świadczenia
nienależne (których podstawa odpadła z chwilą przywrócenia powoda do pracy).
Wszystkie wypłaty (wpłaty dokonywane na rachunek bankowy powoda) miały cha-
rakter wypłat wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. W tej sytuacji nie było
w ogóle powodów do stosowania instytucji potrącenia (art. 498 k.c. i 503 k.c.), powo-
dującej konieczność respektowania ograniczeń wynikających z art. 87 § 1 k.p. w
związku z art. 505 pkt 4 k.c. Pozwany pracodawca nie stosował niedopuszczalnego
potrącenia własnych wierzytelności z wierzytelnościami powoda, lecz dokonywał do-
puszczalnego spełnienia świadczenia częściami (art. 450 i 451 k.c.). Dopuszczalne
było zatem zaliczenie przez Sąd Okręgowy spełnionych częściowo świadczeń na
poczet długu z tytułu wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy. Na temat istot-
nej różnicy pomiędzy zaliczeniem jednego świadczenia na poczet drugiego (art. 450 i
451 k.c.) oraz potrąceniem (art. 503 w związku z art. 498 k.c.) wypowiedział się ob-
szernie Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 12 lutego 1993 r., I PRN 2/93 (OSP
1994 nr 2, poz. 36, z glosą Z. Salwy). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym ni-
niejszą sprawę podziela poglądy przedstawione w tym wyroku.
Skoro zarzuty naruszenia przepisów powołanych w ramach podstaw kasacyj-
nych okazały się nieuzasadnione, Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną na pod-
stawie art. 39814
k.p.c.
========================================