Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 282/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 marca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Firmy M. Spółki z o.o.
przeciwko P. Spółce z o.o., obecnie K. Spółce z o.o
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 marca 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 lutego 2008 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na
rzecz strony pozwanej kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset)
zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Do wytoczenia przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością „Firmę M.”
powództwa przeciwegzekucyjnego, powołującego się na wystąpienie określonego
w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zdarzenia doszło w następujących okolicznościach.
Postanowieniem z dnia 28 marca 2007 r. Sąd Okręgowy nadał klauzulę
wykonalności zaopatrzonemu w rygor natychmiastowej wykonalności wyrokowi
zaocznemu tego sądu z dnia 26 marca 2007 r., zasądzającemu od spółki „M.” na
rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością „P.” (strony pozwanej w
postępowaniu przeciwegzekucyjnym), kwotę 4 251 294 zł z odsetkami
ustawowymi. Kolejnym jednak postanowienie wydanym dwa dni później,
tj. 30 marca 2007 r., zawiesił rygor natychmiastowej wykonalności tego wyroku.
Mimo bardzo krótkiego okresu dzielącego te dwie daty (28 marca i 30 marca
2007 r.), komornik na podstawie powstałego w dniu 28 marca 2007 r. tytułu
wykonawczego wyegzekwował od spółki „M.” kwotę 1 300 000 zł – którą złożył do
depozytu sądowego – oraz zajął wierzytelności spółki „M.”.
Wyrokiem z dnia 6 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo
przeciwegzekucyjne wytoczone przez spółkę „M.” i pozbawił wykonalności w
całości tytuł wykonawczy w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności wyroku
zaocznego z dnia 26 marca 2007 r. W uzasadnieniu wskazał, że wyrok zaoczny
został wydany z naruszeniem art. 47914
w związku z art. 47918
§ 2 k.p.c. (tj. przed
upływem 14 dni od doręczenia pozwanemu odpisu pozwu), a za zdarzenie
powodujące niemożność egzekwowania zasądzonego zobowiązania, tj. za
przewidzianą w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. przyczynę pozbawienia tytułu
wykonawczego wykonalności, uznał postanowienie o zawieszeniu rygoru
natychmiastowej wykonalności wyroku zaocznego. Ponadto wydanie wyroku
zaocznego z naruszeniem przepisów procedury uzasadniało, według Sądu
Okręgowego, zastosowanie w sprawie art. 5 k.c.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 21 lutego 2008 r. zmienił wyrok
Sądu Okręgowego z dnia 6 listopada 2007 r. i oddalił powództwo. Sąd Apelacyjny
podzielił stanowisko spółki „P.”, że art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. uzasadnia wytoczenie
powództwa przeciwegzekucyjnego jedynie na podstawie zdarzenia
3
materialnoprawnego, jak też pogląd, że art. 5 k.c. nie może uzasadniać trwałego
pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. Nie skorzystanie przez spółkę
„M.” z możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie o nadaniu wyrokowi
zaocznemu rygoru natychmiastowej wykonalności (art. 335 § 1 k.p.c. i art. 394 § 1
pkt 4 k.p.c.) i poprzestanie na żądaniu zawieszenia rygoru natychmiastowej
wykonalności wywarło skutek prawny, który nie może być wzruszony w drodze
powództwa przeciwegzekucyjnego.
Skarżąca w całości wyrok Sądu Apelacyjnego spółka „M.” przytoczyła jako
podstawy kasacyjne naruszenie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. przez błędną wykładnię i
przyjęcie, że wydanie postanowienia zawieszającego rygor natychmiastowej
wykonalności wyroku zaocznego nie może jako zdarzenie o charakterze
procesowym uzasadniać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego na
podstawie wymienionego przepisu oraz naruszenie art. 5 k.c. przez odmowę jego
zastosowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., dłużnik może w drodze powództwa żądać
pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części, jeżeli po
powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego
zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest
orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które
nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli
zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.
Skutek w postaci wygaśnięcia zobowiązania wywierają w szczególności takie
zdarzenia materialnoprawne, jak: wykonanie zobowiązania przez spełnienie
świadczenia zgodnie z jego treścią, potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu,
świadczenie w miejsce spełnienia (datio in solutum).
Natomiast skutek w postaci niemożności egzekwowania zobowiązania
wywierają w szczególności takie zdarzenia materialnoprawne, jak: prolongata
terminu spełnienia świadczenia, rozłożenie świadczenia na raty, przedawnienie
roszczenia.
4
Skoro w art. 840 § pkt 2 k.p.c. jest mowa o zdarzeniu, wskutek którego
zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane, to przepis ten może mieć
zastosowanie – jak się powszechnie przyjmuje – jedynie do takich jak wyżej
wymienione lub podobnych zdarzeń, a więc wyłącznie mających charakter
materialnoprawny.
Powołany w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.
jest więc chybiony.
Dłużnik w takich okolicznościach, jak podnoszone przez spółkę „M.”, ma do
dyspozycji inne niż powództwo przeciwegzekucyjne środki ochrony. Należy zwrócić
w tym miejscu w szczególności uwagę na art. 820 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem,
na wniosek dłużnika postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu, jeżeli sąd
uchylił natychmiastową wykonalność tytułu wykonawczego lub wstrzymał jego
wykonanie. Jak wyjaśniono w literaturze przedmiotu, na równi ze wstrzymaniem
wykonania tytułu wykonawczego, o którym mowa w art. 820 k.p.c., należy
traktować zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 346
§ 1 k.p.c.
Zawieszenie stosownie do art. 820 k.p.c. postępowania egzekucyjnego na
wniosek dłużnika następuje do czasu prawomocnego zakończenia postępowania
w sprawie. Dalsze losy postępowania egzekucyjnego zależą od treści
rozstrzygnięcia co do istoty sprawy. W razie uchylenia wyroku zaopatrzonego
w rygor natychmiastowej wykonalności, którego wykonanie wstrzymano,
postępowanie egzekucyjne zostanie, zgodnie z art. 825 pkt 2 k.p.c., umorzone na
wniosek dłużnika. Umorzenie zaś postępowania egzekucyjnego powoduje, w myśl
art. 826 k.p.c., uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych i - w zasadzie -
przywrócenie stanu sprzed wszczęcia egzekucji.
Wskazane wyżej środki prawne stojące do dyspozycji dłużnika czynią
też bezprzedmiotowe stosowanie dla jego ochrony w takich okolicznościach,
jak podnoszone w skardze kasacyjnej, art. 5 k.c.
Ze względu na bezzasadność przytoczonych podstaw kasacyjnych Sąd
Najwyższy oddalił na podstawie art. 39814
k.c. skargę kasacyjną strony powodowej,
a kosztach postępowania kasacyjnego orzekł zgodnie z art. 98 w związku z art. 108
5
§ 1 i art. 39821
k.p.c. oraz § 6 i § 12 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez
radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).