Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 566/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Antoni Górski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Jóskowiak
w sprawie z powództwa D. R. R.
przeciwko D. R.
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 2 kwietnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w O.
z dnia 27 sierpnia 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz
pozwanej 2. 700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z 21 sierpnia 2007 r. Sąd Rejonowy w K. dokonał podziału
majątku wspólnego powoda D. R. i pozwanej D. R. Tytułem spłaty udziału
należnego pozwanej zasądził na jej rzecz od powoda kwotę 460.144 zł, płatną w
pięciu ratach - pierwszą w kwocie 60.144 zł z terminem zapłaty do 31 grudnia 2007
r. W ramach podziału majątku powodowi przyznano m. in. prawo własności działek
nr 5/16 i 9/27, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego stron oraz ruchomości -
m.in. ciągnik Crystal o wartości 27.400 zł i ciągnik Mc Cormick wartości 42.500 zł.
Wartość działek Sąd ustalił z uwzględnieniem ich obciążeń hipotecznych, posiłkując
się w tym zakresie opinią biegłego. Wartość obydwu ciągników została określona
jako różnica pomiędzy ich ceną rynkową, a pozostałą do spłaty częścią kredytów
zaciągniętych na ich zakup.
Przed nadejściem terminu płatności pierwszej raty spłaty (60.144 zł) powód
skierował do pozwanej pisemne oświadczenie o potrąceniu z jej wierzytelnością
swojej wzajemnej wierzytelności z tytułu spłaty wspólnych zobowiązań w kwocie
96.528 zł, dokonanej z osobistego majątku powoda. Przedstawiona do potrącenia
suma obejmowała połowę następujących spełnionych przez powoda świadczeń:
- spłaconego w dniu 6 stycznia 2006 r. kredytu stron w Banku Spółdzielczym
w G. w kwocie 80.000 zł z odsetkami karnymi w kwocie
777,78 zł;
- spłaconej w dniu 31 października 2006 r. kwoty 19.500 zł z tytułu raty za
ciągnik Mc Cormick;
- spłaconej w dniu 15 grudnia 2006 r. kwoty 14.700 zł z tytułu raty za ciągnik
Crystal;
- spłaconych należności z tytułu zapłaty ceny działki nr 5/16 w kwotach :
4.438,75 zł w dniu z 28 lutego 2006 r.; 4.945 zł w dniu 31 października 2006 r.,
6.021,25 zł w dniu 28 lutego 2007 r., 7.793,75 zł w dniu 31 października 2007 r. -
łącznie 23.198,75 zł;
- spłaconych należności z tytułu zapłaty ceny działki nr 9/27 - w kwocie :
7.989,75 zł w dniu 31 marca 2006 r., 8.901 zł w dniu 15 listopada 2006 r.,
3
10.838,25 zł w dniu 31 marca 2007 r. i 14.028,75 zł w dniu 15 listopada 2007 r. -
łącznie 41.757,75 zł.
Ponadto w dniu 7 grudnia 2007 r. powód spłacił zaciągnięty przez strony
w 2005 r. kredyt „klęskowy” w kwocie 13.900 zł z odsetkami w kwocie 337 zł,
a w dniu 28 grudnia 2007 r. dokonał zapłaty reszty ceny za działkę nr 5/16,
zabezpieczonej hipoteką umowną w kwocie 158.872,50 zł na rzecz Agencji
Nieruchomości Rolnych.
Wobec uzyskania przez pozwaną D. R. klauzuli wykonalności w zakresie
pierwszej raty spłaty jej udziału i wystąpienia przez nią o wszczęcie egzekucji tej
należności, powód wniósł o pozbawienie wykonalności tego tytułu w części
dotyczącej obowiązku zapłaty kwoty 60.144 zł do grudnia 2007 r. Jako podstawę
powództwa wskazał art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. i powołał się na wygaśnięcie
wierzytelności objętej tytułem wykonawczym w wyniku potrącenia z nią
wierzytelności powoda do pozwanej o zwrot połowy sum zapłaconych przez niego
po ustaniu wspólności ustawowej na poczet wspólnych zobowiązań stron.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z 29 lutego 2008 r. uwzględnił powództwo
jedynie częściowo - pozbawił tytuł wykonawczy wykonalności co do obowiązku
zapłaty przez powoda w ramach pierwszej raty kwoty 7.118,50 zł. W pozostałym
zakresie oddalił powództwo i rozstrzygnął o kosztach procesu. Przyjął, że w ramach
podziału majątku wspólnego sąd, poprzez uwzględnienie przy ustalaniu wartości
rzeczowych składników majątku, przyznanych na własność powodowi, obciążeń
związanych z nimi, usunął możliwość późniejszego domagania się przez powoda
zwrotu kwot przeznaczonych na spłatę tych obciążeń. Z kolei art. 618 § 3 k.p.c. w
zw. z art. 688 i art. 567 § 3 k.p.c. uniemożliwia dochodzenie przez powoda po
uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego wzajemnych
roszczeń małżonków z tytułu długów, które zostały spłacone przez jednego z nich z
majątku osobistego po ustaniu wspólności majątkowej, a przed dokonaniem
podziału majątku. Z tego względu Sąd Rejonowy nie uwzględnił potrącenia z tytułu
dokonanej przez powoda w dniu 6 stycznia 2006 r. spłaty kredytu w wysokości
80.000 zł oraz 777,78 zł odsetek. Za zasadne uznał tylko potrącenie połowy sumy
przeznaczonej na spłatę kredytu tzw. klęskowego w wysokości (z odsetkami)
14.227 zł : 2 = 7.118,50 zł, ponieważ to wspólne zobowiązanie małżonków powód
4
spłacił po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku. Strony od chwili
podziału odpowiadały za ten dług w częściach równych. W tym też tylko zakresie
Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo oparte na podstawie z art. 840 § 1 pkt 2
k.p.c.
Sąd Okręgowy w O., przyjmując za własne przytoczone na wstępie
ustalenia, oddalił apelację powoda od powyższego wyroku. Wyjaśnił, że podział
majątku wspólnego obejmuje tylko aktywa, nie dotyczy natomiast obciążających
majątek wspólny zobowiązań wobec osób trzecich. Jednak z chwilą zaspokojenia
dług przestaje być zobowiązaniem. Jeżeli został spłacony z majątku osobistego
jednego z małżonków po ustaniu wspólności majątkowej, staje się nakładem z tego
majątku na majątek wspólny i podlega rozliczeniu w postępowaniu o podział
majątku wspólnego, na podstawie art. 45 § 1 i 2 k.r.o. oraz art. 567 § 1 i art. 686
k.p.c. Zgodnie z art. 618 § 3 k.p.c. dochodzenie roszczeń z tego tytułu, które mogły
być rozpoznane w postępowaniu o podział majątku wspólnego, jest wyłączone po
zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego,
chociażby nie były one zgłoszone w tym postępowaniu. Z tego powodu Sąd
Okręgowy uznał za spóźnione żądanie zwrotu nakładów poczynionych przez
powoda na zaspokojenie wspólnych zobowiązań, zgłoszone po dacie
uprawomocnienia się postanowienia o podziale majątku wspólnego (po dniu
28 października 2007 r.). Potwierdził, że cześć spłat rat kredytu zaciągniętego na
zakup gruntów dokonana została przez powoda po powyższej dacie
(29 października 2007 r. i 14 listopada 2007 r.), a powód argumentował, że
obciążenie obowiązkiem spłaty nie było uwzględnione przy ustalaniu wartości
nieruchomości. Wątpliwości w tym względzie Sąd Okręgowy usunął przesłuchując
biegłą, która wydawała opinię w sprawie o podział majątku wspólnego i na tej
podstawie ustalił, że podana przez biegłą wartość rynkowa oznacza cenę, jaką
zapłaciłby za nieruchomość nabywca przyjmując na siebie ciążące na tej
nieruchomości zobowiązania (obciążenia hipoteczne). Taki sposób oznaczenia
wartości rynkowej, Sąd II instancji uznał za przeszkodę w skutecznym żądaniu
zwrotu części zabezpieczonych zobowiązań spłaconych po podziale majątku
wspólnego przez tego ze współwłaścicieli, któremu przypadł w udziale obciążony
składnik majątkowy.
5
Od powyższego orzeczenia Sądu Okręgowego powód wniósł skargę
kasacyjną opartą na obydwu podstawach z art. 3983
§ 1 k.p.c.
Naruszenie prawa materialnego łączył z:
- błędną wykładnią § 38 ust. 1-3 i § 56 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości
i sporządzania operatu szacunkowego (Dz.U. Nr 207, poz. 2109) oraz art. 4 pkt 17
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. Nr 261,
poz. 2603), polegającą na przyjęciu, iż w dokonanej wycenie nieruchomości
wchodzących w skład gospodarstwa rolnego stron uwzględnione zostały obciążenia
prawnorzeczowe tych nieruchomości, mimo że biegła nie wyjaśniła zastosowanego
sposobu wyliczenia wartości nieruchomości;
- nie zastosowanie art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U.
Nr 78, poz. 483) wyrażające się w odmowie ochrony praw podmiotowych powoda
na drodze sądowej;
- nie zastosowanie art. 498 § 1 i 2 k.c. poprzez nie uwzględnienie w całości
potrącenia wierzytelności powoda.
Podstawę naruszenia przepisów postępowania mającego istotny wpływ na
wynik sprawy powód wypełnił zarzutami:
- niewłaściwego zastosowania art. 618 § 3 k.p.c. poprzez przyjęcie prekluzji
w stosunku do roszczeń powoda wobec pozwanej powstałych po uprawomocnieniu
się postanowienia Sądu Rejonowego w K., w wyniku spłaty w dniach
29 października 2007 r., 14 listopada 2007 r. i 28 grudnia 2007 r. wspólnych
zobowiązań z tytułu kredytu na zakup nieruchomości;
- błędnej wykładni art. 618 § 3 k.p.c., polegającej na przyjęciu, iż powód nie
może w drodze zarzutu potrącenia kompensować swojej wierzytelności wobec
pozwanej w zakresie należności spłaconych przed uprawomocnieniem się
postanowienia o podziale majątku wspólnego w sytuacji, kiedy roszczenia te były
zgłoszone w trakcie postępowania o podział majątku wspólnego i nie były
kwestionowane przez pozwaną.
6
We wnioskach powód domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku
w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi II instancji oraz
pozostawienia temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za
dotychczasowe instancje, a w razie uznania zarzutów dotyczących naruszenia
przepisów postępowania za nieuzasadnione – wnosił o uchylenie kwestionowanego
wyroku w całości i pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności także
w części dotyczącej spłaty w kwocie 53.026 zł płatnej do 31 grudnia 2007 r. oraz
o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym
zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Pozwana złożyła wniosek o oddalenie skargi kasacyjnej i przyznanie jej
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy normujące sposób wyceny nieruchomości nie mogły zostać
naruszone w niniejszej sprawie, gdyż jej przedmiotu nie stanowiło ustalanie
wartości składników majątku wspólnego. To zagadnienie zostało rozstrzygnięte
w postępowaniu o podział majątku wspólnego, w którym sąd z urzędu ustala skład
i wartość dzielonego majątku (art. 567 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c.) i tam jedynie
powód mógł kwestionować metodykę przyjętą przez biegłą i zaakceptowaną przez
Sąd Rejonowy. W niniejszej sprawie przedmiotem ustaleń było jedynie to, czy
obciążenia hipoteczne były ujęte w dokonanej wycenie i orzeczeniu jako czynnik
zmniejszający wartość nieruchomości. Konkluzja polegająca na przyjęciu, że Sąd
dokonujący podziału majątku uwzględnił to obciążenie stanowiła wiążące Sąd
Najwyższy (art. 39813
§ 2 k.p.c.) ustalenie faktyczne, dotyczące przyjętego sposobu
rozliczeń. Nie mieściła natomiast w sobie kontroli ich prawnej prawidłowości, gdyż
byłoby to ingerencją w treść prawomocnego postanowienia podziałowego,
niedopuszczalną w postępowaniu opozycyjnym.
Konsekwencją ustalenia, że przyjęta za podstawę rozliczeń wartość
składników majątku wspólnego (nieruchomości i ruchomości zakupionych za środki
pochodzące z kredytów lub spłacanych w ratach) uwzględniała ich obciążenie
rzeczowe było trafne przyjęcie przez Sądy obydwu instancji, że w tym zakresie już
przy podziale majątku wspólnego doszło do rozliczenia między małżonkami
7
obowiązków związanych ze spłatą zadłużenia związanego z poszczególnymi
składnikami majątku z uwagi na ścisłe, prawnorzeczowe spojenie tego zadłużenia
z konkretnymi składnikami majątkowymi, wyrażające się w możliwości zaspokojenia
się przez wierzyciela z tych przedmiotów. Taka formuła rozliczeń jest akceptowana
w literaturze i orzecznictwie (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
29 września 2004 r., II CK 538/03, nie publ. czy uchwałę z dnia 25 czerwca 2008 r.,
III CZP 58/08, Biul. SN 2008/6/11). Skutkiem jej zastosowania jest to, że spłata
długów uwzględnionych przy ustalaniu wartości poszczególnych składników
majątku wspólnego poprzez umniejszenie ich wartości, dokonana z osobistego
majątku przez stronę, której dany składnik przypadł w wyniku podziału, nie rodzi
roszczenia wobec drugiej strony, mimo że dług obciążał oboje małżonków. Czym
innym jest bowiem odpowiedzialność osobista małżonków (byłych małżonków)
wobec wierzyciela, na którą podział majątku nie ma wpływu, czym innym natomiast
zasady rozliczenia między nimi wydatków z majątku osobistego jednego
z małżonków z tytułu spłaty wspólnego długu. Jeżeli, ze względu na istnienie
odpowiedzialności rzeczowej, dług „ciąży” na rzeczy i obniża jej wartość, jego
spłata przez stronę, która w wyniku podziału majątku otrzymała obciążoną rzecz
oszacowaną z uwzględnieniem tego długu, stanowi realizację zasady, że
obowiązany do spłaty jest ten, komu rzecz ta została przyznana, gdyż spłacając
dług zapobiega skierowaniu przez wierzyciela roszczeń do tej rzeczy. Tym samym
przedstawienie do potrącenia z roszczeniem powódki wierzytelności o zapłatę
przez nią połowy sum przeznaczonych po uprawomocnieniu się postanowienia
o podziale majątku wspólnego na zaspokojenie długów zabezpieczonych na
nieruchomościach było bezskuteczne już z tego powodu, że zgłoszona
wierzytelność nie przysługiwała powodowi w stosunku do pozwanej.
Zarzut niewłaściwego zastosowania przez Sąd Apelacyjny art. 618 § 3 k.p.c.,
w odniesieniu do tych roszczeń jest więc nieuzasadniony, gdyż przepis ten w ogóle
nie został do nich zastosowany. W uzasadnieniu Sądu Apelacyjnego znalazło się
wprawdzie stwierdzenie, które dało powodowi asumpt do powyższego zarzutu.
Sąd ten stwierdził bowiem, po przytoczeniu regulacji zawartej w art. 618 § 3 k.p.c.,
że „Wobec tego spóźnione jest żądanie zwrotu nakładów z majątku osobistego
powoda na zaspokojenie wspólnych zobowiązań poczynionych po dacie
8
uprawomocnienia się postanowienia o podziale majątku wspólnego (…)”. Jednak to
niefortunne i nieprzystające do okoliczności sprawy stwierdzenie (spór nie dotyczył
zaspokojenia wspólnych zobowiązań „poczynionych” po dacie uprawomocnienia się
postanowienia podziałowego, lecz zobowiązań „poczynionych” w czasie trwania
wspólności ustawowej) koliduje z końcowym fragmentem uzasadnienia. Sąd
Apelacyjny, po przedstawieniu wyników przeprowadzonego przez siebie
uzupełniającego postępowania dowodowego, uznał za prawidłowe stanowisko
Sądu I instancji, że uwzględnienie obciążenia przy określaniu wartości rynkowej nie
może prowadzić do skutecznego żądania zwrotu części tych obciążeń, spłaconych
po podziale majątku wspólnego przez tego z byłych współwłaścicieli, któremu
przypadł w udziale obciążony składnik majątkowy. To ostatnie stwierdzenie odnosi
się bezpośrednio do spłaty obciążeń hipotecznych i wskazuje, że Sąd Apelacyjny,
podobnie jak Sąd Okręgowy uznał, że po stronie powoda w wyniku dokonanej
spłaty nie powstało roszczenie wobec pozwanej, nie zaś, że roszczenie takie
powstało, lecz uległo prekluzji. W konsekwencji zarzut niewłaściwego zastosowania
art. 618 § 3 k.p.c. nie może zostać uwzględniony.
Naruszenie art. 618 § 3 k.p.c. powód łączy jednak także z przyjętą przez
Sądy obydwu instancji wykładnią tego przepisu, zgodnie z która przewidziane
w nim wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń obejmuje także zakaz
kompensowania ich w drodze potrącenia. Sądy nie rozważyły szczegółowo
powyższego problemu, co oznaczać może jedynie, iż uznały za oczywiste, że
skutkiem ustawowego zakazu dochodzenia roszczeń jest także wyłączenie
możliwości zastosowania innych form prawnych ich późniejszej realizacji, jeśli
roszczenia te mogły być przedmiotem rozpoznania w postępowaniu o podział
majątku wspólnego.
Interpretacja art. 618 § 3 k.p.c., dokonywana musi być w kontekście
całokształtu przepisów normujących postępowania tzw. „działowe”. Artykuł 618
k.p.c. bezpośrednio dotyczy postępowania o zniesienie współwłasności i ustanawia
dla stron tego postępowania zakaz dochodzenia po uprawomocnieniu się
postanowienia o zniesieniu współwłasności roszczeń przewidzianych w § 1 tego
przepisu. Jego odpowiednie zastosowanie do postępowania o dział spadku wynika
z treści art. 688 k.p.c., przy czym obejmować ma „w szczególności art. 618 § 2 i 3”.
9
Z kolei w postępowaniu o podział majątku wspólnego przepis ten pojawia się
w wyniku podwójnego odesłania – art. 567 § 3 k.p.c. nakazuje do postępowania
o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między
małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych
w § 1 tego przepisu, stosować odpowiednio przepisy o dziale spadku, co oznacza
również stosowanie art. 618 § 2 i 3 k.p.c., który w tym wypadku odnieść należy do
roszczeń sprecyzowanych w art. 567 § 1 k.p.c.
Podstawowym założeniem postępowań działowych jest rozpoznanie
i rozstrzygnięcie w jednym postępowaniu całego kompleksu zagadnień
obejmujących nie tylko zniesienie współwłasności, dział spadku czy podział majątku
wspólnego, ale także roszczenia jakie na tle wspólności praw mogły powstać
między uczestnikami takich postępowań. Uregulowanie sytuacji prawnej stron,
które postanawiają wyjść z różnych rodzajów wspólności, ma być ostateczne
i definitywnie kończyć etap wzajemnych pretensji. Osiągnięciu tego celu służy
nałożenie na sąd obowiązku działania z urzędu w istotnych kwestiach, takich jak
ustalenie składu i wartości majątku (art. 684 k.p.c.) oraz nadanie prawomocnemu
postanowieniu działowemu charakteru zdarzenia wyznaczającego kres możliwości
dochodzenia wszystkich roszczeń, które mogły być przedmiotem rozstrzygnięcia
w tym postępowaniu. Takie ukształtowanie konsekwencji postanowienia działowego
powinno mobilizować strony do zgłoszenia wszelkich żądań w jego toku.
Artykuł 618 § 3 k.p.c. uznawany jest za przepis o charakterze
materialnoprawnym, wprowadzający „swoistą prekluzję” (por. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 23 marca 1994 r., III CZP 6/94, OSN 1994/11/205). Istota tej
prekluzji polega na wyłączeniu możliwości dochodzenia roszczeń podlegających
rozpatrzeniu w postępowaniu działowym i to nawet wówczas, kiedy nie zostały one
przez stronę w tym postępowaniu zgłoszone. Tym bardziej zaś wtedy, kiedy
zgłoszone zostały, choćby nie zostały rozpoznane przez sąd. Usterki postępowania
działowego mogą być naprawione jedynie w tym postępowaniu (w trybie
uzupełnienia postanowienia lub w drodze kontroli instancyjnej). Przepis ten nie
narusza zastrzeżonego w art. 45 Konstytucji RP prawa do sądu. Ogranicza jedynie
swobodę wyboru przez stronę momentu zgłoszenia roszczenia, narzucając
konieczność skumulowania wszystkich spornych kwestii dotyczących
10
likwidowanego wielopodmiotowego stosunku prawnego w granicach jednego
postępowania. Przy czym wykładnia omawianego przepisu, dokonywana
w konfrontacji z niespójnymi z nim regułami dotyczącymi postępowań
odwoławczych, doprowadziła do wykształcenia zasad zapewniających stronie
możliwość zgłoszenia i dochodzenia w postępowaniu działowym także roszczeń
powstałych na etapie zaskarżania orzeczeń (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
27 stycznia 2004 r., II CK 374/02, nie publ. i z dnia 18 listopada 2005 r. IV CK
186/05, nie publ.). Prawo strony do sądu zostało zatem zachowane.
Skutkiem wprowadzonej w art. 618 § 3 k.p.c. prekluzji jest nie tylko
wyłączenie możliwości późniejszego dochodzenia na drodze sądowej roszczeń,
które mogły być przedmiotem orzeczenia działowego. Jej konsekwencje sięgają
dalej. Możność sądowego dochodzenia jest jedną z przesłanek, które musi
wypełniać wierzytelność przedstawiana do potrącenia (art. 498 § 1 in fine k.c.).
Wymaganie to jest bezwzględnie stawiane wierzytelności aktywnej, tzn.
wierzytelności potrącającego. Jeśli wierzytelność została pozbawiona powyższej
cechy na podstawie art. 618 § 3 k.p.c. – wierzyciel nie może skutecznie
przedstawić jej do potrącenia w stosunku do innego uczestnika postępowania
działowego. Możliwość taką orzecznictwo dopuściło jedynie w wypadku, kiedy
wierzytelności przysługiwała wspólnie małżonkom przeciwko osobie trzeciej,
a w postępowaniu o zniesienie współwłasności udział brał tylko jeden z małżonków
i osoba trzecia (por. cytowana wcześniej uchwałę III CZP10/82). Motywem
rozstrzygnięcia była niedopuszczalność stosowania restrykcji z art. 618 § 3 k.p.c.
wobec osoby, która nie uczestniczyła w postępowaniu działowym. Taki wypadek
jednak nie ma miejsca w rozpatrywanej sprawie.
Skarżący kładzie nacisk na to, że potracenie wierzytelności, dokonywane
w drodze jednostronnego oświadczenia woli (art. 499 k.c.), jest czynnością prawa
materialnego i nie może być uznane za formę dochodzenia roszczenia.
Rzeczywiście we współczesnej literaturze przedmiotu potrącenie traktowane jest
raczej jako sposób pozasądowego, bezegzekucyjnego zaspokojenie się wierzyciela
(por. także uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., III CZP
58/07, OSNC 2008/5/44). Jednak przesłanki jakie musi spełniać wierzytelność
przedstawiana do potrącenia stwarzają konieczność oceny jej zdatności do
11
dochodzenia na drodze sądowej lub w postępowaniu przed innym organem
państwowym.
Skoro więc wierzytelność powoda z tytułu wydatków - poniesionych
w okresie pomiędzy ustaniem wspólności ustawowej a prawomocnym podziałem
majątku wspólnego - z majątku osobistego na zaspokojenie długów związanych
z majątkiem wspólnym nie została rozliczona w postępowaniu o podział majątku
wspólnego, powód po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale nie mógł jej
skutecznie przedstawić do potrącenia z wierzytelnością pozwanej, gdyż nie
spełniała ona wymagań stawianych przez art. 498 § 1 k.c.
Z przytoczonych względów, ponieważ podstawy kasacyjne, na których
oparta została skarga okazały się nieuzasadnione, skargę tę należało oddalić na
podstawie art. 39814
k.p.c.
Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego uzasadnia art. 39821
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
db