Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 17 kwietnia 2009 r.
II UZ 12/09
Objęcie jednym wyrokiem wielu decyzji ustalających płatnikowi składek
(pracodawcy) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdro-
wotne zatrudnionych pracowników oznacza, że w skardze kasacyjnej organu
rentowego roszczenia z nich wynikające podlegają zsumowaniu przy ustalaniu
wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 21 k.p.c. w związku z art. 3984
§ 2 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Sędziowie SN:
Romualda Spyt (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 kwietnia
2009 r. sprawie z wniosku G.-I. M. Spółki jawnej z siedzibą w L. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w L. z udziałem zainteresowanych: Tadeusza
K., Zbigniewa B., Piotra G., Jerzego C., Piotra M., Leszka K., Jana O., Ireneusza M.,
Piotra P., Mariusza P. o składki na ubezpieczenie społeczne, na skutek zażalenia
organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22
grudnia 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Apelacyj-
nemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępo-
wania zażaleniowego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu posta-
nowieniem z dnia 22 grudnia 2008 r. [...] z odwołania G.-I. M. spółki jawnej w L. prze-
ciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w L. przy udziale zaintere-
sowanych Krzysztofa K., Janusza H., Edwarda K., Marka K., Józefa K., Arkadiusza
K., Kazimierza K., Zdzisława J., Tomasza J., Kazimierza K. o składki na ubezpiecze-
nie zdrowotne w pkt I ustalił wartość przedmiotu zaskarżenia w skardze wniesionej
przez pozwanego od wyroku tego Sądu z dnia 7 sierpnia 2008 r., ustalając ją odręb-
2
nie dla każdej decyzji pozwanego objętej powyższym wyrokiem i dotyczącej konkret-
nego zainteresowanego, a w pkt II odrzucił powyższą skargę.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że wbrew stanowisku pozwane-
go niniejsza sprawa nie jest sprawą o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia, bowiem
sporne decyzje, wydane odrębnie w stosunku do każdego z zainteresowanych, doty-
czą wysokości składek na ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenia społeczne, a
zatem dopuszczalność skargi kasacyjnej uzależniona jest od wartości przedmiotu
zaskarżenia, stosownie do art. 3982
§ 1 k.p.c. Ponadto uznał, że wartość przedmiotu
zaskarżenia winna być obliczona odrębnie co do każdej decyzji, wydanej w stosunku
do poszczególnych zainteresowanych, bowiem w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych przedmiotowe granice sporu wyznaczone są treścią zaskarżonej decy-
zji. Tak rozumianym przedmiotem sporu są jednostkowe decyzje wydane w stosunku
do konkretnych zainteresowanych. Występują oni w procesie w charakterze współ-
uczestników formalnych w rozumieniu art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c. z tej przyczyny, że ich
roszczenia nie są oparte na tej samej podstawie faktycznej, a jedynie na takiej sa-
mej. Połączenie spraw wszystkich zainteresowanych w jednym postępowaniu ma
charakter wyłącznie techniczny i połączenie to nie odbiera im samodzielności. Stąd
też wartość przedmiotu zaskarżenia nie wynosi 56.059,84 zł, jak wskazał pozwany,
lecz liczona jednostkowo w stosunku do poszczególnych zainteresowanych jest niż-
sza za każdym razem od kwoty 10.000 zł. Z tych przyczyn skarga kasacyjna podle-
gała odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie, w części dotyczącej pkt II, pozwany
organ rentowy, zarzucając naruszenie art. 3982
§ 1 k.p.c. i wnosząc o jego uchylenie,
podniósł, że wartość przedmiotu zaskarżenia w niniejszej sprawie wynosi 17.417,20
zł i stanowi ją łączna kwota składek dochodzona na podstawie wszystkich decyzji
będących przedmiotem postępowania. Taka kwota wynika bowiem ze zliczenia jed-
nostkowych wartości przedmiotu zaskarżenia ustalonych przez Sąd Apelacyjny w pkt
I postanowienia. Niezależnie od tego pozwany stoi na stanowisku, że przedmiotowa
sprawa jest sprawą o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, bowiem od-
wołujący się płatnik składek, zgłaszając zainteresowanych do ubezpieczenia spo-
łecznego, nie objął ich obowiązkiem ubezpieczenia społecznego od przychodów
uzyskiwanych przez nich w styczniu 2000 r. oraz w styczniu 2001 r., a także w stycz-
niu 2002 r. W zaskarżonych decyzjach organ rentowy ustalił prawidłowe podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a także na ubezpieczenie zdrowotne,
3
a następnie wskazał właściwe kwoty składek należne za te okresy. Ponadto skarżący
podniósł, że pierwotnie objął jedną decyzją z dnia 10 listopada 2005 r. wszystkich
zainteresowanych w liczbie 1.262 i ustalił łączną kwotę składek w wysokości
56.059,84 zł. W wyniku wyroku Sądu Apelacyjnego uchylony został wyrok Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 maja 2006 r., a także
uchylona została poprzedzająca go decyzja z dnia 10 listopada 2005 r. i sprawa zo-
stała przekazana organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Organ rentowy,
zgodnie z zaleceniami Sądu Apelacyjnego, po ponownym rozpoznaniu sprawy wydał
jednostkowe decyzje dotyczące każdego zainteresowanego, które aktualnie są
przedmiotem niniejszego postępowania. Przedmiotowa sprawa dotyczy zatem tego
samego przedmiotu zaskarżenia wynikającego z decyzji z dnia 10 listopada 2005 r.
w kwocie 56.059,84 zł. Z tych przyczyn skarga kasacyjna jest dopuszczalna z uwagi
na wartość przedmiotu zaskarżenia. Organ rentowy podniósł także, że określenie
wartości przedmiotu sporu następuje według sumy właściwej z daty wniesienia po-
zwu i tak określona wartość pozostaje niezmieniona do końca postępowania, chyba
że w dalszym jego toku nastąpi zmiana powództwa pociągająca za sobą zmianę
wartości przedmiotu sporu
Skarżący podkreślił także, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy połą-
czył sprawy dotyczące poszczególnych zainteresowanych w grupy, a nie rozpoznał
ich wszystkich w jednym postępowaniu.
W odpowiedzi na zażalenie odwołujący się G.-I. M. spółka jawna w L. wniósł o
oddalenie zażalenie i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępo-
wania zażaleniowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione, chociaż nie można podzielić jego argumentacji w
całości. Przede wszystkim nie ma racji skarżący, że niniejsza sprawa jest sprawą o
objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Istotę sporu stanowi zagadnienie,
czy wynagrodzenie za pracę wykonywaną w Republice Czeskiej należne zaintere-
sowanym za grudzień 1999 r., za grudzień 2000 r. oraz za grudzień 2001 r., powinno
stanowić podstawę wymiaru składek w tych miesiącach, za które wynagrodzenie to
przysługiwało, czy też w miesiącach, w których było wypłacane, tj. w styczniu 2000 r.,
w styczniu 2001 r. i w styczniu 2002 r. Rozstrzygnięcie tej kwestii ma wpływ wyłącz-
4
nie na wysokość podstawy wymiaru składek w konkretnych miesiącach. Natomiast
nie było kwestionowane objęcie zainteresowanych obowiązkowymi ubezpieczeniami
społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym. Tę okoliczność przyznał sam skarżący
we wnoszonej skardze kasacyjnej.
Natomiast nie jest trafny pogląd Sądu Apelacyjnego, że wartość przedmiotu
zaskarżenia winna być obliczona jednostkowo w stosunku do poszczególnych zainte-
resowanych. Jednakże i w tej kwestii stanowisko skarżącego nie może być zaapro-
bowane w całości. Jednym z argumentów zażalenia (najdalej idącym) jest odwołanie
się do wartości przedmiotu sporu w sprawie z odwołania od decyzji z dnia 10 listopa-
da 2005 r., które zakończyło się wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 7 grudnia 2006
r. [...], uchylającym wyrok Sądu Okręgowego z dnia 25 maja 2006 r. oraz poprze-
dzającą go decyzję z dnia 10 listopada 2005 r. i przekazującym sprawę organowi
rentowemu do ponownego rozpoznania. Sprawa ta zatem została zakończona pra-
womocnym wyrokiem sądu i obecne postępowanie nie stanowi w znaczeniu proce-
sowym kontynuacji poprzedniego postępowania. Zgodnie z art. 4779
§ 1 k.p.c. niniej-
sza sprawa jest nową odrębną sprawą wszczętą na skutek odwołania G.-I. M. spółki
jawnej w L. od decyzji objętych wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 6 lutego 2008 r.
Dodatkowo podkreślić należy, że zakres decyzji z dnia 10 listopada 2005 r., dotyczą-
cej wyłącznie podstawy wymiaru składek za styczeń 2000 r., jedynie częściowo po-
krywa się z zakresem decyzji będących przedmiotem niniejszego postępowania,
skoro dotyczą one podstawy wymiaru składek za styczeń 2000 r., styczeń 2001 r. i
styczeń 2002 r. Nie ma zatem podstaw do przyjmowania, że wartość przedmiotu
sporu w poprzedniej sprawie jest wiążąca w niniejszym postępowaniu. Wbrew także
stanowisku skarżącego Sąd Apelacyjny w wyroku w sprawie [...] nie zalecił wydania
odrębnych decyzji w stosunku do poszczególnych pracowników, a jedynie stwierdził,
że pozwany w swoim postępowaniu pominął zainteresowanych (pracowników), bę-
dących stroną stosunku ubezpieczenia społecznego i nie doręczył im decyzji. Nie
było zatem przeszkód ku temu, aby sporne składki wszystkich pracowników objąć
jedną decyzją, oczywiście zawierającą stosowne indywidualne wyliczenia w stosunku
do poszczególnych pracowników, która zostałaby doręczona wszystkim zaintereso-
wanym.
Natomiast wielość decyzji objętej niniejszym postępowaniem oznacza jedynie
to, że przy obliczeniu wartości przedmiotu zaskarżenia zastosowanie będzie miał
przepis art. 21 k.p.c. (w związku z art. 3984
§ 2 k.p.c.), zgodnie z którym jeżeli powód
5
dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość. Objęcie jednym wyrokiem
wielu decyzji oznacza, że w skardze kasacyjnej organu rentowego roszczenia z nich
wynikające podlegają zsumowaniu przy ustalaniu wartości przedmiotu zaskarżenia.
Sąd Apelacyjny błędnie przyjął, że w niniejszej sprawie występuje współuczestnictwo
formalne. Zgodnie z art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c. może ono występować po stronie powo-
dowej lub pozwanej. W materialnoprawnym natomiast znaczeniu współuczestnictwo
procesowe może zachodzić w przypadku wielości wierzycieli i wielości dłużników.
Zainteresowany, a więc ten, którego prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia
sprawy (art. 47711
§ 2 k.p.c.), chociaż jest stroną postępowania, nie ma takiego
przymiotu. Sytuacja zainteresowanego w procesie jest podobna do sytuacji interwe-
nienta ubocznego (art. 76 k.p.c. - kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została
rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do za-
mknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony). To, że ma on prawo
do popierania stanowiska jednej ze stron, odwołującego się lub organu rentowego,
wnoszenia środków zaskarżenia, nie oznacza przede wszystkim w sensie material-
noprawnym, iż staje się on wierzycielem lub dłużnikiem. Roszczenie wynikające z
decyzji organu rentowego zobowiązującej płatnika do zapłaty składek oparte jest na
przepisie art. 46 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) i stanowi zobowiąza-
nie wyłącznie płatnika składek (określane jako pobór składek) a nie zainteresowane-
go. Pracownik płatnika składek nie jest ani wierzycielem, ani dłużnikiem w tym sto-
sunku prawnym. Rozstrzygnięcie o tym stosunku w wyroku sądu, tj. określenie pod-
stawy wymiaru składek, ma jedynie wpływ na prawa i obowiązki tego pracownika,
wynikające z jego własnego zobowiązania, jakim jest obowiązek zapłaty składki w
prawem określonej wysokości wynikający z obowiązku ubezpieczeń społecznych i
ubezpieczenia zdrowotnego. W pierwszej kolejności wyrok ten określi wysokość
składki, w tym finansowanej z jego własnych środków, za sporne okresy, a w dalszej
kolejności rozstrzygnięcie to będzie miało wpływ na wysokość przyszłego świadcze-
nia z ubezpieczenia społecznego.
Podsumowując powyższe wywody, jeśli istotą sporu jest wysokość należnych
składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, wartość przedmiotu
sporu, a co za tym idzie wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi różnica między wy-
sokością składek zapłaconych przez odwołującego się za sporne okresy a wysoko-
6
ścią składek wyliczoną przez organ rentowy w zaskarżonych decyzjach objętych wy-
rokiem Sądu Apelacyjnego.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39815
§ 1 k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania zaża-
leniowego rozstrzygnięto po myśli art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
========================================