Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 5 maja 2009 r.
I UO 3/08
Uprzednie wniesienie skargi o wznowienie postępowania bez zachowa-
nia przymusu adwokacko-radcowskiego (art. 871
§ 1 k.p.c.) nie usprawiedliwa
przyczyny dokonania czynności procesowej z przekroczeniem terminu określo-
nego w art. 407 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. (w związku z art. 4011
k.p.c.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn, Małgorzata
Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 maja 2009 r. sprawy z
odwołania Moniki K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w
Z.W. z udziałem zainteresowanej A. Sp. z o.o. w Z.W. o zasiłek chorobowy, na sku-
tek skargi ubezpieczonej i zainteresowanej o wznowienie postępowania zakończo-
nego wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2006 r. [...] z wnioskami o przy-
wrócenie terminu do ich wniesienia
I. o d d a l i ł wnioski o przywrócenie terminu;
II. o d r z u c i ł skargi o wznowienie postępowania.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2004 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Sieradzu oddalił apelacje wnioskodawczyni Moniki K. i zainteresowa-
nego A. Spółki z o.o. w S. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Sieradzu z dnia 26 sierpnia 2004 r., którym oddalono odwołania
wnioskodawczyni i zainteresowanego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w Z.W. z dnia 31 marca 2004 r. odmawiającej uwzględnienia w podstawie
wymiaru przysługującego wnioskodawczyni zasiłku chorobowego premii specjalnej w
wysokości 2.500 zł oraz zobowiązującej jej pracodawcę (zainteresowanego) do
zwrotu nienależnie pobranego w części zasiłku chorobowego za okres od 11 grudnia
2003 r. do 10 marca 2004 r. w łącznej kwocie 6.150,79 zł wraz z odsetkami.
2
W kasacji od powyższego wyroku wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie
prawa materialnego, przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 4 ust. 2,
art. 36 i art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz.
636 ze zm., zwanej dalej ustawa zasiłkową) oraz art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007
r. Nr 11, poz. 74 ze zm.), polegające na uznaniu, że organ rentowy zasadnie przyjął
do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego jedynie wynagrodzenie za
październik 2003 r., nie uwzględniając jednocześnie wypłaconej wnioskodawczyni w
tym miesiącu premii specjalnej za efekty pracy w kwocie 2.500 zł oraz na orzeczeniu
obowiązku zwrotu przez pracodawcę wnioskodawczyni nienależnie pobranego w
części zasiłku chorobowego w kwocie 6.150,79 zł.
Wyrokiem z dnia 16 maja 2006 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację, uznając, że
brak jest podstaw do stwierdzenia naruszenia przez Sąd drugiej instancji przytoczo-
nych przez skarżącą przepisów prawa materialnego. Odnośnie do zarzutu błędnej
wykładni art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej Sąd Najwyższy wskazał, że sporna premia
specjalna za efekty pracy miała charakter uznaniowy, jej przyznanie i wysokość zale-
żały wyłącznie od woli pracodawcy, a wypłata w okresie nieobecności pracownika w
pracy z powodu choroby nie była wykluczona, gdyż istotne przyczynienie się np. do
pozyskania ważnego klienta może nastąpić w zupełnie innym czasie niż tego rodzaju
efekt pracy zostanie stwierdzony. Przepis art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, stanowiąc,
że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się skład-
ników wynagrodzenia, jeżeli postanowienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o
wynagradzaniu nie przewidują ich zmniejszania za okres pobierania zasiłku, ma za-
pobiec sytuacjom, w których pracownik niezdolny do pracy otrzymywałby podwójnie
tego samego rodzaju należność, tj. w postaci wypłaty dokonanej przez pracodawcę,
a także „odtworzenia” jej w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego. Nie można
przyjąć, że przepisy o wynagradzaniu zawierają zasady zmniejszenia nagrody uzna-
niowej za okres choroby, jeżeli te zasady nie zostały w jakikolwiek sposób w tych
przepisach określone, np. w postaci zmniejszenia procentowego czy kwotowego. W
takiej sytuacji nie jest bowiem możliwe stwierdzenie czy brak takiej nagrody bądź jej
wypłata w określonej wysokości została spowodowana nieobecnością pracownika,
czy też zupełnie innymi względami. W tym zakresie Sąd Najwyższy podzielił pogląd
wyrażony w wyroku z dnia 11 maja 2005 r., III UK 33/05 (OSNP 2005 nr 23, poz.
3
382), zgodnie z którym do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wlicza się tylko te
składniki wynagrodzenia, co do których z przepisów układów zbiorowych lub innych
aktów normatywnych dotyczących wynagrodzenia wynika, że podlegają one zmniej-
szeniu lub zawieszeniu w okresie pobierania przez pracownika zasiłku chorobowego.
W dniu 5 października 2008 r. wnioskodawczyni złożyła osobiście skargę o
wznowienie postępowania, a w dniu 6 października 2008 r. osobiście czynności tej
dokonał prezes zarządu zainteresowanej Spółki. Skargi te zostały zwrócone na pod-
stawie art. 130 § 5 w związku z art. 871
k.p.c.
W dniu 29 października 2008 r. reprezentujący wnioskodawczynię i zaintere-
sowanego zawodowy pełnomocnik, powołując się na podstawę określoną w art. 4011
k.p.c. i wskazując na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r.,
SK 16/06 „o niezgodności art. 41 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubez-
pieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z art. 67 ust. 1 w związku z
art. 31 ust. 3 Konstytucji RP”, wniósł w ich imieniu skargi o wznowienie postępowania
w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2006 r. [...]
wraz z wnioskami o przywrócenie terminu do ich wniesienia.
W uzasadnieniach wniosków o przywrócenie terminu pełnomocnik wskazał, że
„wnioskodawczyni - jako osoba wprowadzona w błąd przez profesjonalistę - bez swej
winy uchybiła zasadzie koniecznej reprezentacji procesowej”, co uzasadnia przywró-
cenie jej terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania. Odnośnie do
zainteresowanego pełnomocnik podniósł, iż „prezes zarządu Spółki nie jest prawni-
kiem i był przekonany, że wobec treści orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego złoże-
nie wniosku jest jedynie formalnością; nie przyszło mu do głowy, że w tym przypadku
jest zobowiązany ustanowić pełnomocnikiem profesjonalnego zastępcę procesowe-
go”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 4011
k.p.c. można żądać wznowienia postępowania również
w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z
Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie któ-
rego zostało wydane orzeczenie. W myśl art. 407 § 2 zdanie pierwsze k.p.c., w sytu-
acji określonej w art. 4011
skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy
od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, które - zgodnie z art.
4
190 ust. 3 zdanie pierwsze Konstytucji RP w związku z art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 1
sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) - na-
stępuje z dniem jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Wskazany jako podstawa skargi o wznowienie postępowania wyrok Trybunału Kon-
stytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r., SK 16/06 został ogłoszony w Dzienniku
Ustaw z dnia 7 lipca 2008 r. Nr 119, poz. 771, a zatem termin do wniesienia skargi o
wznowienie postępowania upłynął w dniu 7 października 2008 r. (art. 112 k.c.). Nie
budzi zatem wątpliwości, że skargi wnioskodawczyni i zainteresowanego o wznowie-
nie postępowania zostały wniesione po upływie zakreślonego terminu.
Stosownie do art. 168 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., jeżeli strona nie dokonała w
terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przy-
wrócenie terminu. Z kolei w myśl art. 169 § 2 k.p.c. w piśmie zawierającym wniosek o
przywrócenie terminu należy uprawdopodobnić okoliczności wniosek ten uzasadnia-
jące. Z przepisów tych wynika, że uprawdopodobnienie przez stronę okoliczności
mających uzasadniać wniosek o przywrócenie terminu może stanowić podstawę do
jego uwzględnienia dopiero wówczas, gdy dokonana przez sąd ocena tych okolicz-
ności wskazuje, że strona nie dokonała czynności w terminie bez swojej winy w ro-
zumieniu art. 168 § 1 k.p.c. Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o
wznowienie postępowania podlega ocenie w trybie powołanego przepisu, a zatem
warunkiem przywrócenia tego terminu jest, aby jego uchybienie nastąpiło bez winy
strony. Przepis art. 168 § 1 k.p.c. nie może być interpretowany w sposób rozszerza-
jący, gdyż jest zasadą, że czynności procesowe powinny być dokonywane w termi-
nie. O braku winy strony można zatem mówić tylko wtedy, gdy istniała jakaś przyczy-
na, która spowodowała uchybienie terminowi. Przyczyna taka zachodzi wówczas,
gdy dokonanie czynności w ogóle (w sensie obiektywnym) było wykluczone, jak rów-
nież w takich przypadkach, w których w danych okolicznościach nie można było
oczekiwać od strony, by zachowała dany termin procesowy. Dlatego w każdym przy-
padku przy ocenie braku winy, jako przesłanki przywrócenia terminu uchybionego
przez stronę, należy uwzględniać wymaganie dołożenia należytej staranności czło-
wieka przejawiającego dbałość o swe własne życiowo ważne sprawy. Inaczej rzecz
ujmując, brak winy w uchybieniu terminowi powinien być oceniany z uwzględnieniem
wszystkich okoliczności konkretnej sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny
miernik staranności, jakiej można wymagać od strony należycie dbającej o swoje
interesy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1972 r., III CRN
5
448/71, OSP 1972 nr 7, poz.14) i przy braniu pod uwagę także uchybień spowodo-
wanych nawet lekkim niedbalstwem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9
sierpnia 1974 r., II CZ 149/74, OSPiKA 1975 nr 12, poz. 30). Przykładowo, o braku
winy można mówić w wypadku choroby strony czy jej pełnomocnika, która uniemoż-
liwia podjęcie działania nie tylko osobiście, ale i skorzystanie z pomocy innych osób,
w wypadku klęski żywiołowej, katastrofy, czy w wypadku udzielenia stronie mylnej
informacji przez pracownika sądu (por. między innymi postanowienia Sądu Najwyż-
szego z dnia 3 stycznia 1974 r., II CO 18/73, LEX nr 7372; z dnia 26 listopada 1996
r., II CKN 23/96, LEX nr 183026; z dnia 6 października 1998 r., II CKN 8/98, LEX nr
50679; z dnia 12 lutego 1999 r., II UKN 667/98, OSNAPiUS 2000 nr 12, poz. 488-
notka; z dnia 17 czerwca 1999 r., I PKN 103/99, OSNAPiUS 2000 nr 19, poz. 719; z
dnia 13 października 2005 r., IV CZ 91/05, LEX nr 186915; z dnia 12 maja 2006 r., V
CZ 29/06, LEX nr 200921; z dnia 19 maja 2006 r., III CZ 28/06, LEX nr 188379; z
dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZ 22/07, LEX nr 319631; z dnia 14 kwietnia 2008 r., II
PZ 4/08, LEX nr 470967).
W niniejszej sprawie okoliczności takie nie zachodzą, gdyż w istocie przy-
czyną uchybienia przez skarżących terminowi określonemu w art. 407 § 2 k.p.c. było
wniesienie przez nich skarg o wznowienie postępowania bez zachowania przymusu
adwokacko-radcowskiego, o którym stanowi art. 871
§ 1 k.p.c. W konsekwencji nie
można przyjąć, że skarżący uprawdopodobnili, iż - pomimo dochowania należytej
staranności wymaganej od strony należycie dbającej o swoje sprawy - niemożliwe
było dokonanie przez nich w terminie tej czynności procesowej. Okoliczności takiej
nie może bowiem stanowić nieznajomość zasad reprezentacji przed Sądem Najwyż-
szym, w szczególności, gdy - jak w przypadku zainteresowanej Spółki - jest ona wy-
łącznie spowodowana zaniechaniem uzyskania stosownych informacji w tym zakre-
sie. Nieznajomość przepisów postępowania nie może być w takiej sytuacji uznana za
niezawinioną przyczynę uchybienia dokonania czynności procesowej w terminie (por.
także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1998 r., II UKN 519/97,
OSNAPiUS 1999 nr 1, poz. 36).
Odnośnie do okoliczności powołanych przez wnioskodawczynię należy stwier-
dzić, że ocena czy nastąpiło uprawdopodobnienie, o którym stanowi art. 169 § 2
k.p.c., należy do sądu rozpatrującego wniosek. W tym przedmiocie sąd nie jest zwią-
zany zawartymi we wniosku twierdzeniami, gdyż istota uprawdopodobnienia sprowa-
dza się do przekonania sądu o przynajmniej prawdopodobieństwie zaistnienia fak-
6
tów, na które powołuje się strona domagająca się przywrócenia terminu, a przekona-
nie to powinno opierać się na obiektywnych przesłankach wynikających z zawartych
we wniosku twierdzeń. Chociaż uprawdopodobnienie jest wyjątkiem od reguły for-
malnego przeprowadzenia dowodu, działającym na korzyść strony powołującej się
na określony fakt, to jednak nie oznacza to, że może ono opierać się tylko na samych
twierdzeniach strony. Odróżnienie aktu uprawdopodobnienia od przeprowadzenia
dowodu polega między innymi na tym, że uprawdopodobnienie przeprowadza się za
pomocą środków nieskrępowanych wymaganiami stawianymi co do formy przez
przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Niepoparte niczym twierdzenie skarżącej
o udzieleniu jej błędnej informacji przez pełnomocnika reprezentującego ją w postę-
powaniu kasacyjnym nie może być ocenione jako uprawdopodobnienie okoliczności
uzasadniającej przewrócenie terminu, jeśli się uwzględni, że informacja ta miałaby
pochodzić od profesjonalisty, posiadającego - z racji zawodowego stosowania prawa
- wiedzę co do reguł zastępstwa obowiązującego stronę w postępowaniu przed Są-
dem Najwyższym. Gdyby nawet tak było, to nie można przyjąć, że uchybienie termi-
nowi nastąpiło bez winy wnioskodawczyni, jeżeli przyczyną jej działania był błąd w
zakresie stosowania prawa wywołany zachowaniem osoby, którą zamierzała się po-
służyć przy wniesieniu skargi o wznowienie postępowania.
Konsekwencją braku podstaw do przywrócenia terminu do dokonania czynno-
ści procesowej i w rezultacie uchybienia terminu określonego w art. 407 § 2 k.p.c.
jest odrzucenie - jako wniesionej po terminie - skargi o wznowienie postępowania
(art. 410 § 1 k.p.c.).
========================================