Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 maja 2009 r.
II PK 95/09
1. Powołanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji zgodnie z art.
7 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (jednolity tekst: Dz.U. z
2004 r. Nr 253, poz. 2531 ze zm.) nie prowadzi do powstania stosunku pracy na
podstawie art. 68 k.p.
2.W ramach innych stosunków prawnych niż stosunek pracy prawo do
urlopu wypoczynkowego może wynikać z ustalonych zwyczajów. Jednak prawo
do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop musi wynikać z wyraźnej umowy.
Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Bogusław Cudowski, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 maja 2009 r. sprawy z
powództwa Juliusza B. przeciwko Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji w Warsza-
wie o wydanie świadectwa pracy i ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, na skutek
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 26
sierpnia 2008 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 900 (dzie-
więćset) zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy dla Warszawy-Żoliborza-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych wyrokiem z dnia 1 października 2007 r. uwzględnił powództwo Juliusza B.
wniesione przeciwko pozwanej Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji (KRRiT) i za-
sądził na jego rzecz 19.500 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej tytułem
ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, nakazał pozwanej wydać po-
wodowi świadectwo pracy za okres od 21 kwietnia 1999 r. do dnia 6 maja 2005 r., a
2
w pozostałym zakresie, ze względu na częściowe cofnięcie powództwa, postępowa-
nie umorzył.
Sąd ustalił, że Juliusz B. pełnił funkcję członka Krajowej Rady Radiofonii i Te-
lewizji w okresie od 21 kwietnia 1999 r. do 6 maja 2005 r., w tym od lipca 1999 r. do
marca 2003 r. pełnił funkcję jej przewodniczącego na podstawie uchwały Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 kwietnia 1999 r. W okresie pełnienia funkcji po-
wód otrzymywał wynagrodzenie w oparciu o przepisy ustawy z dnia 31 lipca 1981 r.
o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz na pod-
stawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 stycznia 2002
r. w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze
stanowiska państwowe.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jako urząd pracuje nieprzerwanie, jej
członkowie zbierają się na posiedzeniach, które odbywały się zazwyczaj 2 razy w
tygodniu, w stałych terminach, w godzinach od 1000
do 1500
-1600
, czasem dłużej.
Zdarzało się, że terminy posiedzeń były przesuwane lub wyznaczano dodatkowe;
Juliusz B. uczestniczył w tych posiedzeniach. Pomiędzy posiedzeniami Rady miały
miejsce przerwy wyznaczane najczęściej w okresie letnim i świątecznym, nie było
regulaminowych przerw. Udział w posiedzeniach Rady był zewnętrznym przejawem
sprawowania funkcji przez członków Rady, którzy również mieli obowiązek zapozna-
wania się z dokumentacją będącą przedmiotem dyskusji na posiedzeniach KRRiT
oraz z upoważnienia Rady odbywali spotkania i uczestniczyli w konferencjach zwią-
zanych z działalnością Rady. Plan obrad był ustalany w punktach i obejmował kilka-
dziesiąt spraw, co wymagało od członków zapoznania się z dokumentami.
Zadania przewodniczącego Rady dotyczyły również czynności administracyj-
nych związanych z podejmowaniem decyzji administracyjnych, które wydawał jako
organ, w większości na podstawie uchwał Rady oraz z podpisywaniem korespon-
dencji. Sąd ocenił, że jest on pracodawcą dla pracowników zatrudnionych w Biurze
Rady. Wykonywanie obowiązków przewodniczącego wymagało codziennej obecno-
ści w Biurze. W przerwach wakacyjnych pomiędzy posiedzeniami KRRiT, mającymi
miejsce zazwyczaj od połowy lipca do połowy sierpnia, członkowie Rady nadal po-
dejmowali decyzje dotyczące jej funkcjonowania, a ponadto uczestniczyli w organi-
zowanych najczęściej w tym okresie konferencjach dotyczących mediów. W okre-
sach przerw w posiedzeniach powód, gdy nie korzystał z urlopu, przychodził do
biura, czytał materiały, korespondencję, prowadził korespondencję dotyczącą jego
3
indywidualnych spraw, odbywał spotkania z nadawcami lub wykonywał inne czynno-
ści poza udziałem w posiedzeniach. W trakcie pełnienia mandatu członkowie Krajo-
wej Rady Radiofonii i Telewizji nikomu służbowo nie podlegali. Do obowiązków Kra-
jowej Rady Radiofonii i Telewizji należało przedstawianie corocznie do końca marca
Sejmowi, Senatowi oraz Prezydentowi sprawozdania ze swej działalności za rok po-
przedzający oraz informacji o podstawowych problemach radiofonii i telewizji. Obec-
ność członków w siedzibie Rady nie była odnotowywana, ponadto nikt nie prowadził
wykazu nieobecności jej członków, poza odnotowaniem nieobecności w protokołach
z posiedzeń Rady. Powód, pełniąc funkcję przewodniczącego pisał oświadczenia
informujące o okresie, w jakim korzysta z urlopu wypoczynkowego. Oświadczenie to
składane było do jego akt osobowych. Na ten okres wyznaczał zastępcę i pozosta-
wiał dla niego upoważnienie. Będąc członkiem Rady, w okresie, w którym wykorzy-
stywał urlop, kierował oświadczenie do przewodniczącej Danuty W. informujące ją o
tym. Oświadczenie o korzystaniu z urlopu nie wymagało akceptacji, lecz było przeja-
wem porozumienia mającego na celu zapewnienie składu niezbędnego na zebra-
niach Rady. Do 2003 r. członkowie KRRiT traktowani byli jak pracownicy, wydawano
im świadectwa pracy i wypłacano ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczyn-
kowy.
Podczas sprawowania przez powoda funkcji przewodniczącego Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji, w następstwie kontroli Państwowej Inspekcji Pracy i
stwierdzenia uchybień w zakresie stosowania art. 161 k.p., Juliusz B. pisemnie w
dniu 16 listopada 2000 r. oraz 25 lutego 2003 r. prosił członków KRRiT o zaplanowa-
nie i wykorzystanie zaległego oraz bieżącego urlopu wypoczynkowego. Z uwagi na
zbliżający się upływ kadencji, pismem z dnia 4 kwietnia 2005 r. powód zwrócił się do
przewodniczącej KRRiT o udzielenie pisemnej informacji na temat urlopu wypoczyn-
kowego pozostałego mu do wykorzystania, na co przewodnicząca udzieliła odpowie-
dzi informując, iż przedkładane przez powoda wnioski o udzielenie urlopu, traktowa-
ne są jako informacja o usprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniach Rady.
W dniu 15 czerwca 2005 r. Juliusz B. otrzymał zaświadczenie z KRRiT po-
twierdzające fakt pełnienia przez niego funkcji członka KRRiT oraz pobierania wy-
nagrodzenia z tego tytułu, od którego odprowadzane były składki na ubezpieczenie
społeczne, a ponadto informujące, iż w okresie od 7 maja 2005 r. do 31 sierpnia
2005 r. przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości określonej dla członka KRRiT,
które zostało mu wypłacone za okres od 7 maja 2005 r. do 30 czerwca 2005 r. W
4
dniu 15 czerwca 2005 r. Juliusz B. zwrócił się do KRRiT o wydanie świadectwa pracy
spełniającego wymogi Kodeksu pracy, wskazując, że otrzymane zaświadczenie nie
odpowiada cechom świadectwa pracy. Pozwana odmówiła wydania świadectwa
pracy twierdząc, iż charakter funkcji powoda nie odpowiada konstrukcji stosunku
pracy, wobec czego brak przesłanek do wydania świadectwa pracy. Dokonując
oceny tak ustalonego stanu faktycznego Sąd doszedł do przekonania, że roszczenia
powoda w zakresie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i wydanie świadectwa pracy
zasługują na uwzględnienie.
W ocenie Sądu istotne dla rozstrzygnięcia było ustalenie statusu prawnego
członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz ocena, czy charakter funkcji peł-
nionej przez powoda odpowiada konstrukcji stosunku pracy. Sąd wskazał, że ze-
brany materiał dowodowy wskazuje, iż strony łączył stosunek pracy na podstawie
powołania. Analizując przepisy Kodeksu pracy, ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o
radiofonii i telewizji, a także ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzę-
dów państwowych Sąd Rejonowy uznał, że - w zakresie nieuregulowanym przepisa-
mi ustawy o pracownikach urzędów państwowych - do określenia sytuacji prawnej
członków KRRiT należy stosować Kodeks pracy, w tym przepisy określające prawo
do urlopu, ekwiwalentu za urlop oraz wydania świadectwa pracy. Sąd podkreślił, że
w sytuacji członków Rady akt powołania ma znaczenie podwójne; jest nie tylko
powierzeniem funkcji publicznoprawnej, ale powoduje także powstanie stosunku
pracy między członkiem KRRiT a Biurem KRRiT, które jest aparatem pomocniczym i
którym kieruje przewodniczący KRRiT, wybierany przez jej członków spośród ich
grona.
Sąd wskazał także na regulacje wynagrodzeniowe zawarte w rozporządzeniu
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 grudnia 2002 r., które określa zasady
wynagradzania oraz wymagania kwalifikacyjne w zakresie wykształcenia i praktyki
zawodowej oraz szczegółowe zasady ustalania i wypłacania innych świadczeń przy-
sługujących pracownikom Biura Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz w ustawie z
dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska
państwowe. Ponadto zwrócił uwagę na okoliczność, iż w okresie pobierania wyna-
grodzenia odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne, chociaż przepisy
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie
przewidują obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne osób
pełniących funkcję członków KRRiT, ani też osób zajmujących kierownicze stanowi-
5
ska państwowe. W ocenie Sądu fakt odprowadzania składek na ubezpieczenie spo-
łeczne dodatkowo wskazuje na zasadność twierdzenia o uznaniu powoda za świad-
czącego pracę na podstawie powołania.
Odnosząc się do zarzutów pozwanej, iż obecność członków Krajowej Rady w
Biurze nie była codziennie odnotowywana, Sąd uznał, że okoliczność ta nie przema-
wia przeciwko uznaniu pracowniczego charakteru zatrudnienia, gdyż konieczność
codziennego ewidencjonowania obecności w pracy może wynikać lub nie z charakte-
ru zatrudnienia, systemu pracy przyjętego u pracodawcy lub ze szczególnej pozycji i
roli członków KRRiT w całym porządku prawnym oraz rangi tego organu. W tych
okolicznościach naturalny był brak wymagania codziennej obecności w siedzibie
Krajowej Rady oraz podpisywania listy obecności.
Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok
w całości i zarzucając Sądowi naruszenie prawa procesowego oraz materialnego, a
w szczególności: 1) przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, przez dowolne
przyjęcie, iż powód przez swoje zachowania (działania lub zaniechania) świadczył
pracę na rzecz strony pozwanej w rozumieniu art. 22 k.p.; 2) błędną wykładnię art. 68
k.p., przez dowolne przyjęcie, że powołanie w rozumieniu art. 214 Konstytucji RP
członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przez wskazane organy jest tożsame
(równoznaczne) z nawiązaniem stosunku pracy w rozumieniu tej normy przy jedno-
czesnym pominięciu postanowień art. 215 Konstytucji RP, zgodnie z którymi zasady i
tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację oraz szczegółowe
zasady powoływania jej członków określa ustawa; 3) pominięcie przy wyrokowaniu
postanowień art. 8 ustawy o radiofonii i telewizji, zgodnie z którymi „pracodawca za-
trudniający członka KRRiT udzieli mu na jego wniosek urlopu bezpłatnego na czas
sprawowania funkcji. Okres urlopu wlicza się do stażu pracy, od którego zależą
uprawnienia wynikające ze stosunku pracy” - jako normy potwierdzającej brak sto-
sunku pracy członka KRRiT w związku z dokonanym powołaniem do pełnienia funk-
cji; 4) niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, przez pominięcie znaczenia
prawnego stosowanych w praktyce przerw urlopowych w pracy KRRiT i wynikające-
go stąd korzystania z prawa do urlopu, dla oceny roszczenia powoda w kontekście
postanowień art. 8 k.p. oraz naruszenie zasad postępowania dowodowego przez
przyjęcie za udowodnione twierdzenia powoda bez ich weryfikacji.
Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2008 r. zmienił za-
skarżony wyrok i powództwo oddalił. W ocenie Sądu Okręgowego kluczowym za-
6
gadnieniem w sprawie jest ocena, czy łączący strony sporu stosunek prawny jest
stosunkiem o charakterze pracowniczym w rozumieniu art. 22 k.p., a zatem czy wy-
stępują konstytutywne elementy takie jak: obowiązek osobistego świadczenia pracy,
podporządkowanie kierownictwu pracodawcy, wykonywanie pracy na ryzyko praco-
dawcy, odpłatność świadczonej pracy i czy - w związku z tym - rodzi on uprawnienia
do ekwiwalentu za niewykorzystaną część urlopu wypoczynkowego po rozwiązaniu
stosunku pracy zgodnie z art. 171 k.p.
Odrzucając stanowisko Sądu pierwszej instancji Sąd Okręgowy stwierdził, że
pojęcie „powołania” użyte w art. 214 ust. 1 Konstytucji RP, a także w art. 7 ust. 1
ustawy o radiofonii i telewizji, nie może być utożsamiane z „powołaniem” jako źró-
dłem powstania stosunku pracy, o którym stanowi art. 68 k.p. Wskazany w Kodeksie
pracy (w stanie prawnym obowiązującym w okresie zgłoszonego roszczenia) stosu-
nek pracy na podstawie powołania, nawiązuje się bowiem w przypadkach określo-
nych w odrębnych przepisach, albo w przepisach wydanych na postawie art. 298 k.p.
Przepis art. 68 k.p. ma zatem zastosowanie jedynie do osób, których wymóg zatrud-
nienia na podstawie powołania wynika z przepisów szczególnych, natomiast w stanie
prawnym obowiązującym w okresie od 2003 r. do dnia wyrokowania w sprawie przez
Sąd Rejonowy - nie istniały żadne przepisy, które pozwalałyby na zatrudnianie człon-
ków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w ramach stosunku pracy na podstawie po-
wołania.
Sąd drugiej instancji zauważył, że źródłem umocowania członka KRRiT do
działania jest niewątpliwie decyzja upoważnionego organu (Sejmu, Senatu, Prezy-
denta) o jego wyznaczeniu, nie można jednak takiego aktu utożsamiać z nawiąza-
niem stosunku prawnego o charakterze pracowniczym na podstawie powołania,
skoro nawiązanie stosunku pracy zobowiązuje pracownika do wykonywania określo-
nego rodzaju pracy na rzecz i pod kierunkiem pracodawcy. Brak jakichkolwiek pod-
staw prawnych i faktycznych, aby rolę pracodawcy dla powoda mógł spełniać organ
go powołujący; nie spełnia takiej roli także Biuro Krajowej Rady, które jest organem
pomocniczym, a jego organizację i tryb działania określa regulamin uchwalony przez
Krajową Radę. Brak w stosunku prawnym między członkami Krajowej Rady a orga-
nami państwa jakichkolwiek zależności o charakterze podległości, podporządkowa-
nia, zwierzchnictwa związanego z organizacją i przebiegiem pracy, a także wykony-
wania pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem.
Podległości takiej nie mają również względem siebie członkowie Rady, a sam prze-
7
wodniczący jedynie kieruje jej obradami, co nie daje podstaw do oceny, iż jest to
podporządkowanie typu pracowniczego.
Sąd Okręgowy podkreślił także, że zadania powoda - jako członka KRRiT- nie
były ustalane przez pracodawcę, ale wskazane ustawowo, tj. art. 6 ustawy o radiofo-
nii i telewizji, a zatem działalność jego miała charakter niezależny, samodzielny i nie
stanowiła sensu stricte wykonywania obowiązków pracowniczych. Ponadto podnie-
siono, że ustawodawca w żadnym akcie prawnym nie wyraził woli zatrudnienia
członków KRRiT w ramach pracowniczego stosunku prawnego.
Powód zaskarżył ten wyrok w całości skargą kasacyjną wnosząc o jego
zmianę w całości i orzeczenie zgodne z żądaniem pozwu, ewentualnie o uchylenie
wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie prawa procesowego, które
miało istotny wpływ na wynik sprawy oraz naruszenie prawa materialnego: 1) art. 68
k.p. w związku z art. 7 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, przez
jego niewłaściwą interpretację i w konsekwencji uznanie, że użyty przez ustawodaw-
cę w tym przepisie zwrot „powołanie” dotyczy jedynie powierzenia określonej funkcji,
a nie świadczy o nawiązaniu stosunku pracy i jego podstawie; powyższe doprowa-
dziło do uznania, że powoda nie łączył z Krajową Radą Radiofonii i Telewizji stosu-
nek pracy na podstawie powołania ze wszelkimi tego konsekwencjami, w tym w za-
kresie wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany w naturze urlop wypo-
czynkowy; 2) art. 8 ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji, przez jego niewłaściwą inter-
pretację i w konsekwencji uznanie, że uprawnienie członka Rady do uzyskania u
swojego dotychczasowego pracodawcy urlopu bezpłatnego, którego okres wlicza się
do stażu pracy, przemawia za brakiem istnienia stosunku pracy z KRRiT na podsta-
wie powołania, w sytuacji gdy Kodeks pracy przewiduje rozwiązanie analogiczne w
art. 1741
; 3) art. 8 ust. 4 ustawy o radiofonii i telewizji, przez jego niezastosowanie, a
w konsekwencji pominięcie okoliczności przemawiającej za istnieniem stosunku
pracy ze względu na konieczność zaangażowania wszelkich sił i czasu członka
KRRiT do wykonywania swoich obowiązków na tym stanowisku; 4) art. 45 ust. 1
ustawy z dnia 15 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych w związku
z art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kie-
rownicze stanowiska państwowe, przez jego niewłaściwą interpretację i w konse-
kwencji brak uznania, że z faktu objęcia członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
zakresem podmiotowym wyżej wymienionych ustaw wynikają wnioski o nawiązaniu z
8
nim stosunku pracy; 5) art. 68 k.p. w związku z art. 7 ustawy o radiofonii i telewizji
oraz art. 6 i 7 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych, przez jego niewłaściwą interpretację i w konsekwencji brak uznania, że fakt
odprowadzania wszystkich składek na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rento-
we, chorobowe i wypadkowe) oraz na ubezpieczenie zdrowotne, świadczy o nawią-
zaniu stosunku pracy na podstawie powołania; 6) art. 56 k.c. w związku z art. 300
k.p. oraz art. 7 ustawy o radiofonii i telewizji, przez jego niezastosowanie, a w konse-
kwencji pominięcie - niezależnie od konsekwencji wynikających wprost z samego
powołania jako podstawy nawiązania stosunku pracy - przyznawania przez wiele lat
członkom KRRiT świadczeń, których domagał się powód, tj. wypłaty ekwiwalentu za
urlop wypoczynkowy oraz wydania świadectwa pracy (pominięcie zwyczaju); 7) na-
ruszenie art. 8 k.p., przez jego niezastosowanie i w konsekwencji uznanie, że po-
zbawienie powoda ekwiwalentu za urlop w sytuacji uprzedniego przyznawania go
innym członkom Rady oraz niejednolitego stanowiska KRRiT w zakresie pracowni-
czego statusu jej członków nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a
w szczególności, że nie stanowi nadużycia zaufania powoda do pracodawcy; 8) w
konsekwencji - naruszenie art. 171 k.p., przez odmowę wypłaty powodowi ekwiwa-
lentu za urlop wypoczynkowy w sytuacji świadczenia pracy na podstawie stosunku
pracy z powołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Nie jest uspra-
wiedliwiony zarzut skargi kasacyjnej naruszenia przepisów postępowania: art. 316 w
związku z art. 391 k.p.c. Naruszenie wymienionych przepisów nastąpiło - zdaniem
skarżącego - przez pominięcie obowiązku wzięcia pod uwagę całokształtu okoliczno-
ści przedstawionych w sprawie i nieuwzględnienie niespornych okoliczności dotyczą-
cych uznawania przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji pracowniczego statusu
swoich członków. W szczególności dotyczy to odprowadzania składek na ubezpie-
czenie społeczne i zdrowotne, faktycznego korzystania z urlopu wypoczynkowego,
udzielanego przez przewodniczącego Krajowej Rady na podstawie wniosku urlopo-
wego, prowadzenia akt osobowych. Kwestie korzystania z urlopów były oceniane
przez Sąd Okręgowy, przy czym Sąd ten trafnie przyjął, że ekwiwalent za niewyko-
rzystany urlop stanowi kwestię pochodną od uprzedniego rozstrzygnięcia sprawy
9
statusu prawnego powoda. Pominięcie przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu kwestii
odprowadzania składek ubezpieczeniowych nie miało wpływu na treść wyroku, po-
nieważ ich opłacanie (bądź nieopłacanie) nie przesądza o charakterze prawnym za-
trudnienia.
W zakresie naruszenia przepisów prawa materialnego skarżący zarzuca
przede wszystkim, że Sąd Okręgowy błędnie uznał, że powołanie powoda na stano-
wisko członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie miało charakteru powołania na
stanowisko w rozumieniu art. 68 k.p., prowadzące do nawiązania pracowniczego sto-
sunku pracy. Stanowisko skarżącego w tym zakresie nie jest trafne. Oceniając za-
sadność tego zarzutu należy na wstępie podkreślić, że KRRiT ma charakter organu
konstytucyjnego. Według art. 213 Konstytucji Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi
na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i
telewizji. Konsekwencją tej wysokiej pozycji są zasady powoływania członków Rady.
Według art. 214 Konstytucji członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są po-
woływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej. Zasada ta została po-
wtórzona w art. 7 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (jednolity
tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 253, poz. 2531), wydanej na podstawie upoważnienia kon-
stytucyjnego. Ustawa precyzuje, że w skład Krajowej Rady wchodzi pięciu członków
powoływanych: dwóch przez Sejm, jednego przez Senat i dwóch przez Prezydenta.
Ten złożony sposób powoływania ma na celu zapewnienie bezstronności Krajowej
Rady i zapobiegać uzależnieniu od jednej tylko władzy publicznej.
Mając na uwadze sposób działania Sejmu i (Senatu), określony w Regulami-
nie Sejmu (Senatu) trzeba zwrócić uwagę, że w istocie powołanie przez Sejm (Se-
nat) oznacza dokonanie przez ten organ (organy) wyboru członków Rady spośród
zgłoszonych kandydatów, co następuje zwykłą większością głosów (por. J. Sobczak:
Radiofonia i telewizja. Komentarz, Kraków 2001, komentarz do art. 7). Powołanie
przez Sejm (Senat) członków Krajowej Rady oznacza w tym przypadku powierzenie
stanowiska (funkcji) i różni się zasadniczo od powołania w rozumieniu art. 68 k.p.
Przyjmuje się powszechnie, zarówno w judykaturze jak i w nauce prawa pracy, że
powołanie, o którym mowa w art. 68 k.p. jest aktem o podwójnym charakterze, który:
1) powierza danej osobie określoną funkcję, prowadząc do nawiązania między tą
osobą a organem powołującym stosunku zależności (zależności służbowej) oraz 2)
nawiązuje stosunek pracy między osobą powołaną a jednostką organizacyjną, w
której ma ona objąć stanowisko (według niektórych ujęć powołanie ma charakter aktu
10
administracyjnego o takim podwójnym skutku). Mając na uwadze pozycję Krajowej
Rady trudno przyjmować, aby następstwem powołania było powstanie tego rodzaju
zależności służbowej.
Powołanie na stanowisko jako sposób zawiązania stosunku pracy w rozumie-
niu Kodeksu pracy nie może być analizowane z pominięciem odwołania ze stanowi-
ska, które w myśl art. 70 k.p. może nastąpić w każdym czasie - niezwłocznie lub w
określonym terminie - przez organ, który dokonał powołania. Ustawa o radiofonii i
telewizji zawiera katalog przypadków, w których wyłącznie może nastąpić odwołanie
członka Krajowej Rady (zrzeczenie się swej funkcji, choroba trwale uniemożliwiająca
sprawowanie funkcji, skazanie prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa
z winy umyślnej, złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, stwier-
dzonego prawomocnym orzeczeniem sądu, naruszenie przepisów ustawy, stwier-
dzone orzeczeniem Trybunału Stanu).
Co się natomiast tyczy kreowania przez akt powołania drugiego wymienionego
powyżej układu normatywnego, mianowicie stosunku pracy, skarżący zarzucił, że
Sąd Okręgowy nietrafnie przyjął - wbrew stanowisku wyrażonemu przez Sąd Rejo-
nowy - że członkowie Krajowej Rady nie zostali objęci przepisami art. 45 i 46 ustawy
z 15 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, którzy mają status
pracowniczy. Zarzut ten nie jest trafny. Sąd Okręgowy trafnie ocenił, że powołane
przepisy odnoszą się pracowników (urzędników) Biura Krajowej Rady, które jest jej
organem pomocniczym. Uzasadnienia dla tego stanowiska dostarcza art. 11 pkt 4
ustawy o radiofonii i telewizji, zgodnie z którym do „pracowników Biura Krajowej
Rady” stosuje się przepisy o pracownikach urzędów państwowych. W ustawie o ra-
diofonii i telewizji nie ma żadnych przesłanek uzasadniających rozszerzenie zasto-
sowania wymienionej ustawy o pracownikach urzędów państwowych na członków
Krajowej Rady.
Skarżący zmierza w swoich dalszych wywodach do podważenia stanowiska
Sądu Okręgowego, że pełnienia przez powoda funkcji członka Krajowej Rady nie
znamionowały cechy prawne stosunku pracy, o których mowa w art. 22 k.p., zwłasz-
cza w postaci podporządkowania pracownika pracodawcy. Skarżący wskazuje, że
podporządkowanie to występowało i przejawiało się w tym, iż członkowie Rady pod-
legali kierownictwu w zakresie obowiązku uczestnictwa w posiedzeniach Rady w
ustalonym miejscu i czasie, obowiązku należytego przygotowania się do posiedzeń
Rady.
11
W judykaturze podkreśla się, że rodzaj i zakres podporządkowania pracowni-
ka w stosunku pracy może być różny w zależności od pełnionej funkcji - stanowiska
(por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 marca 2006 r., I PK 146/05, Gdańskie Studia
Prawnicze- Przegląd Orzecznictwa 2009, z. 1, s. 127 z glosą A. Musiały; postano-
wienie Sądu Najwyższego z 11 października 2007 r., III UK 70/07, OSNP 2008 nr 23-
24, poz. 366). Ustawowe pojęcie podporządkowania nie może jednak być rozciągane
tak szeroko, że zostanie ono pozbawione znaczenia jako jedna z podstawowych
cech pracowniczego stosunku pracy. Dla podporządkowania pracowniczego jest
charakterystyczne to, że może ono być egzekwowane (w odróżnieniu od podporząd-
kowania występującego w cywilnoprawnych stosunkach świadczenia usług) poprzez
stosowanie środków przymuszających w postaci kar porządkowych (kar dyscyplinar-
nych). Tak rozumiane podporządkowanie byłoby nie do pogodzenia z pozycją człon-
ków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Wymienione w skardze kasacyjnej przykła-
dy „podporządkowania” ustaliła Krajowa Rada jako zasady jej działania. Podporząd-
kowanie, o którym mowa w art. 22 k.p., zakłada istnienie podmiotu, względem które-
go ono występuje. Nie jest nim Biuro Krajowej Rady, będące jej organem pomocni-
czym, z kolei trudno byłoby przyjąć, że są nimi, w zależności od tego kto dokonał
powołania, Sejm, Senat czy Prezydent RP.
Pobieranie wynagrodzenia przez członków Krajowej Rady nie może przesą-
dzać o charakterze prawnym zatrudnienia. Ustawa z 31 lipca 1981 r. o wynagrodze-
niu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe przewiduje wynagrodzenia
dla różnych kategorii osób, pośród których znajdują się (art. 2 ustawy) osoby niewąt-
pliwie pozostające w stosunku pracy (stosunku służbowym), jak np. Główny Inspek-
tor Pracy, jak i osoby, których status trudno kwalifikować jako pracowniczy, np. Pre-
zydent RP, Marszałek Senatu.
Nie ma również charakteru czynnika przesądzającego o statusie pracowni-
czym okoliczność, że stosownie do art. 8 ustawy o radiofonii i telewizji pracodawca,
zatrudniający członka Krajowej Rady, udzieli mu, na jego wniosek, urlopu bezpłatne-
go na czas sprawowania funkcji i że okres tego urlopu wlicza się do stażu pracy, od
którego zależą uprawnienia wynikające ze stosunku pracy. Podobnie należy ocenić
okoliczność, że za powoda opłacane były składki na ubezpieczenie społeczne. Z
faktu opłacania składek nie wynika istnienie stosunku pracy, ponieważ obowiązujące
przepisy takiej zależności nie przewidują.
12
Zdaniem skarżącego, niezależnie od przytoczonej argumentacji, prawo powo-
da do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop ma swoje uzasadnienie w dotychcza-
sowej praktyce, w której członkowie Krajowej Rady korzystali z urlopów wypoczyn-
kowych. Wykształcił się w tym zakresie określony zwyczaj, z którego - zdaniem skar-
żącego - można wyprowadzić wniosek o prawie do ekwiwalentu w razie niewykorzy-
stania urlopu w naturze. Oczywiście, urlop może zostać wprowadzony w ramach in-
nych stosunków prawnych niż stosunek pracy (np. w umowie zlecenia), prawo do
niego mogłoby ukształtować się w konkretnych okolicznościach również jako mające
swoje źródło w zwyczaju Jednak ekwiwalent za niewykorzystany urlop przewidują
wyłącznie przepisy prawa pracy. Dla prawa do ekwiwalentu w innych niepracowni-
czych stosunkach prawnych musiałaby istnieć wyraźna podstawa prawna w umowie,
bądź też prawo do ekwiwalentu musiałoby ukształtować się w drodze zwyczaju. W
rozpoznawanej sprawie wymienione okoliczności nie zachodziły, w szczególności
członkowie Krajowej Rady korzystali jedynie z urlopów wypoczynkowych.
Odnośnie do odmowy udzielenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop nie
mógł znaleźć zastosowania art. 8 k.p. Wymieniony przepis dotyczy korzystania z
prawa. Powyżej wykazano, że powodowi nie przysługiwało prawo do ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop w związku z czym trudno konstruować zarzut nadużycia
prawa.
Z przytoczonych motywów, w oparciu o art. 39814
k.p.c. orzeczono jak w sen-
tencji wyroku.
========================================