Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 maja 2009 r.
II UK 359/08
Czynności formalnoprawne podejmowane w okresie niezdolności do
pracy przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą w związku z posiada-
nym przez nią statusem pracodawcy nie są pracą zarobkową powodującą
utratę prawa do zasiłku chorobowego (art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca
1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie cho-
roby i macierzyństwa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 ze zm.).
Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Bogusław Cudowski,
Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 maja
2009 r. sprawy z wniosku Ewy Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w P. o zasiłek chorobowy, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego
od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 20 czerwca 2008 r. [...]
1) o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2) oddalił wniosek ubezpieczonej o zasądzenie kosztów postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Płocku wyrokiem z
dnia 20 czerwca 2008 r. oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Od-
działu w Płocku od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Płocku z dnia 26 marca 2008 r., którym ustalono, że ubezpieczona Ewa Z.
nie utraciła prawa do zasiłku chorobowego za okresy wymienione w sentencji orze-
czenia.
Sąd drugiej instancji przyjął za własne poczynione przez Sąd Rejonowy usta-
lenia, zgodnie z którymi Ewa Z. prowadzi działalność gospodarczą (sklep spożywczo
- przemysłowy), zatrudniając sześć osób. Z tytułu prowadzonej działalności wniosko-
2
dawczyni podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Ewa Z. przebywała na
zwolnieniach lekarskich w okresach: od 14 do 28 grudnia 2004 r., od 10 do 31 stycz-
nia 2005 r., od 1 do 8 kwietnia 2005 r., od 31 maja 2005 r. do 31 sierpnia 2005 r., od
27 września 2005 r. do 10 października 2005 r., od 28 listopada 2005 r. do 27 grud-
nia 2005 r., od 7 marca 2006 r. do 2 kwietnia 2006 r., od 11 do 30 kwietnia 2006 r.,
od 5 do 9 czerwca 2006 r., od 21 czerwca 2006 r. do 24 października 2006 r., od 26
października 2006 r. do 3 listopada 2006 r., od 22 grudnia do 31 grudnia 2006 r. oraz
od 23 stycznia 2007 r. do 29 kwietnia 2007 r., za które pobrała zasiłek chorobowy
łącznie w kwocie 13.499 zł. W dniach od 14 do 20 czerwca 2005 r., 28 listopada
2005 r., 9 sierpnia 2006 r. oraz od 20 do 21 września 2006 r. ubezpieczona przeby-
wała w szpitalu. W trakcie korzystania przez Ewę Z. ze zwolnień lekarskich sklep był
czynny, obsługiwali go zatrudnieni w nim pracownicy. Po zaopatrzenie do sklepu kil-
kakrotnie w tygodniu jeździł mąż ubezpieczonej (który również przywoził faktury do
domu), jej siostra, brat albo ojciec. Dokumentację podatkową oraz kadrowo - płaco-
wą sporządzało Biuro Rachunkowe, dokumenty te odbierał mąż wnioskodawczyni,
dostarczając je do podpisu Ewie Z., która dokonywała tej czynności w domu. Ubez-
pieczona nie ustanowiła pełnomocnika do reprezentowania jej w ramach prowadzo-
nej działalności. W dniach 26 września 2007 r. i 1 października 2007 r. organ rentowy
przeprowadził kontrolę mającą na celu sprawdzenie prawidłowości i rzetelności obli-
czania i opłacania składek oraz zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpie-
czenia zdrowotnego oraz ustalenia uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia, w wy-
niku której pozbawił wnioskodawczynię prawa do zasiłku chorobowego za okresy
wymienione w wydanej decyzji.
Sąd odwoławczy za prawidłową uznał także ocenę prawną ustalonego w
sprawie stanu faktycznego, wskazując w szczególności, że zgodnie z art. 17 ustawy
z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społeczne-
go w razie choroby i macierzyństwa, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej
niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy nie-
zgodnie z jego celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwol-
nienia. Według Sądu drugiej instancji, Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że wnio-
skodawczyni nie wykonywała w trakcie zwolnień lekarskich pracy zarobkowej, bo nie
nadzorowała zatrudnionych pracowników, nie obsługiwała klientów, nie dokonywała
zaopatrzenia sklepu, a zatem nie zajmowała się takimi czynnościami, które towarzy-
szą rodzajowi prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Samo podpisywanie
3
dokumentów finansowych sporządzonych przez inną osobę nie może być zaś trak-
towane jako wykonywanie dotychczasowej pracy w ramach prowadzenia działalności
gospodarczej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie miał zatem żadnych podstaw do
pozbawienia odwołującej się prawa do zasiłku chorobowego, jak trafnie stwierdził
Sąd pierwszej instancji, uwzględniając odwołanie Ewy Z. od zaskarżonej decyzji.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł organ rentowy, który
skarżąc go w całości zarzucił naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe za-
stosowanie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa polegające na
uznaniu, że wykonywanie w czasie orzeczonej niezdolności do pracy wszelkich
czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie stanowi wyko-
nywania pracy zarobkowej i nie powoduje utraty prawa do zasiłku chorobowego.
Opierając skargę na takiej podstawie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu Rejono-
wego poprzez orzeczenie o utracie przez Ewę Z. prawa do zasiłku chorobowego
oraz o zwrocie zasiłku wypłaconego w wymienionych w skardze okresach i o zasą-
dzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, między innymi, że w czasie zwolnień le-
karskich wnioskodawczyni nie tylko podpisywała dokumenty, ale również podejmo-
wała decyzje w sprawach pracowniczych i gospodarczych swojej firmy, zarządzała
nią i czerpała z tego tytułu korzyści finansowe. Biorąc pod uwagę ilość i różnorod-
ność podpisywanych dokumentów, nie można uznać, że działalność ubezpieczonej
w okresach orzeczonej niezdolności do pracy była sporadyczna i nie stanowiła pracy
zarobkowej. Firma ubezpieczonej funkcjonowała normalnie, co świadczy o tym, że
Ewa Z. wykonywała pracę zarobkową i wykorzystywała zwolnienia lekarskie w spo-
sób niezgodny z celem tych zwolnień, naruszając przepis art. 17 ust. 1 ustawy o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do treści art. 398
13
§1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę ka-
sacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, będąc - zgodnie z § 2
4
tego artykułu - związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżo-
nego orzeczenia. Przypomnieć zatem należy, iż według stanu faktycznego ustalone-
go przez Sąd Okręgowy, Ewa Z. w okresach orzeczonej niezdolności do pracy wyka-
zywała aktywność jedynie w zakresie podpisywania niezbędnej dokumentacji kadro-
wej, płacowej i finansowej, nie wykonując żadnych innych czynności związanych z
prowadzeniem działalności gospodarczej. Na podstawie poczynionych przez Sąd
odwoławczy ustaleń nie można też przyjąć, iż obowiązki wnioskodawczyni sprowa-
dzały się wyłącznie do podpisywania takiej dokumentacji również wtedy, gdy nie ko-
rzystała ze zwolnień lekarskich. Przeciwnie, z uzasadnienia zaskarżonego wyroku
należy wyprowadzić wniosek, iż ubezpieczona, prowadząc działalność gospodarczą,
wykonywała szereg innych czynności, polegających czy to na nadzorowaniu pracow-
ników, czy zaopatrywaniu sklepu w towar, bądź odbieraniu sporządzonej przez Biuro
Rachunkowe dokumentacji, których to działań zaprzestawała w okresie choroby. Nie
ma zatem przesłanek do przyjęcia, że doszło do naruszenia art. 17 ust. 1 ustawy z
dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r., Nr 31, poz. 267 ze
zm.) przez jego niewłaściwe zastosowanie, co miałoby polegać na uznaniu, iż „wyko-
nywanie w czasie orzeczonej niezdolności do pracy wszelkich czynności związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej nie stanowi wykonywania pracy zarobko-
wej” w rozumieniu tego przepisu.
Skarżący, stawiając taki zarzut, pominął także, iż ubezpieczona prowadząca
pozarolniczą działalność gospodarczą była równocześnie pracodawcą, bo zatrud-
niała pracowników. Oceniając, czy w stosunku do korzystającej ze zwolnienia lekar-
skiego osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą, zatrudniającej
pracowników, istnieją przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa należy uwzględniać zaś nie tylko fakt dalszego prowadzenia tej działalno-
ści, lecz również charakter wykonywanych czynności. Wykonywanie „pracy zarobko-
wej" w rozumieniu tego przepisu jako przesłanka utraty prawa do zasiłku chorobowe-
go nie jest tożsame z formalno-prawnym prowadzeniem jednoosobowej działalności
gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą. Przy stoso-
waniu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. należy zatem odróżnić „pracę
zarobkową", wykonywaną w ramach działalności gospodarczej przez osobę jedno-
osobowo prowadzącą tę działalność, od czynności formalno-prawnych, do jakich jest
5
zobowiązana jako pracodawca. Trudno bowiem zgodzić się ze stanowiskiem, jakie
zdaje się wynikać z uzasadnienia skargi kasacyjnej, że w okresie korzystania ze
zwolnienia lekarskiego, dokonanie wszelkich czynności, jakich wymaga prowadzenie
działalności gospodarczej, powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego. Zaprze-
stanie prowadzenia działalności w razie zachorowania pracodawcy oznaczałoby ko-
nieczność likwidacji zakładu pracy, zwalniania pracowników z pierwszym dniem jego
choroby i obowiązek wypłacenia im należności za okres wypowiedzenia, a po odzy-
skaniu zdolności do pracy, ponowne poszukiwanie i zatrudnianie odpowiednich pra-
cowników. Nic nie wskazuje na to, by takie konsekwencje były intencją ustawodawcy.
Uznać zatem należy, jak trafnie przyjął Sąd odwoławczy, że wykonywanie przez
osobę prowadzącą działalność gospodarczą w okresie orzeczonej niezdolności do
pracy czynności formalno-prawnych związanych z posiadanym przez nią statusem
pracodawcy (podpisywanie dokumentów) nie może być traktowane jako prowadzenie
działalności gospodarczej powodujące utratę prawa do zasiłku chorobowego po
myśli art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecz-
nego w razie choroby i macierzyństwa. Skarga kasacyjna organu rentowego nie ma
więc usprawiedliwionych podstaw, w związku z czym na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzeczono jak w pkt 1 wyroku.
Odnosząc się natomiast do zawartego w odpowiedzi na skargę kasacyjną
wniosku ubezpieczonej o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, wskazać
należy, iż zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, sformułowanym w po-
stanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1998 r., III CKN 805/98
(OSNC 1999 nr 4, poz. 79), za złożenie odpowiedzi na skargę kasacyjną adwokatowi
lub radcy prawnemu przysługuje wynagrodzenie jak za sporządzenie i wniesienie
skargi. Strona przeciwna może wnieść do sądu drugiej instancji odpowiedź na skargę
kasacyjną w terminie dwutygodniowym od doręczenia jej skargi (art. 3987
§ 1 zdanie
pierwsze k.p.c.). Nie stanowi odpowiedzi na skargę tak nazwane pismo procesowe,
wniesione po upływie ustawowego terminu do dokonania tej czynności (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia: 16 maja 2002 r., IV CKN 1071/00, OSNC 2003 nr 9, poz.
120, 14 marca 2003 r., V CKN 1733/00, LEX nr 80249, czy 7 maja 2003 r., IV CKN
113/01, LEX nr 141392). W konsekwencji, nie wywołuje ono skutków w zakresie za-
wartego w nim wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępo-
waniu kasacyjnym, obejmujących sporządzenie i wniesienie odpowiedzi na skargę
kasacyjną (art. 167 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.). Ze wska-
6
zanych przyczyn nie może być uwzględniony wniosek ubezpieczonej o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego, zawarty w piśmie określonym jako odpowiedź
na skargę kasacyjną, które złożone zostało po upływie terminu do podjęcia tej czyn-
ności, bo dnia 6 października 2008 r. (data stempla pocztowego), podczas gdy
skargę kasacyjną organu rentowego doręczono wnioskodawczyni w dniu 15 wrześ-
nia 2008 r.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w punkcie 2 wyroku.
========================================