Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 681/08
POSTANOWIENIE
Dnia 15 maja 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa S. – D.G. - Spółki Jawnej
przeciwko Prezydentowi Miasta P.
o ustalenie ,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 maja 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 5 lutego 2008 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2007 były Sąd Rejonowy w P. odrzucił
pozew, ponieważ Prezydent Miasta P. – wskazany jako pozwany w sprawie – nie
ma zdolności sądowej.
Sąd ustalił, że dnia 30 czerwca 2006 r. powódka złożyła sprzeciw od
wydanego w tym samym dniu orzeczenia Samorządowego Kolegium
Odwoławczego, oddalającego jej wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty
rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej jest
nieuzasadniona. W oddalonym wniosku, który zgodnie z art. 80 ust. 2 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r.
Nr 261, poz. 2603 ze zm., dalej – u.g.n.) zastępuje pozew, jako pozwany został
wskazany Prezydent Miasta P. Reprezentujący powódkę w postępowaniu sądowym
profesjonalny pełnomocnik procesowy nie zmienił oznaczenia strony pozwanej.
Podkreślając, że stwierdzonego braku w zakresie zdolności sądowej pozwanego
nie da się uzupełnić, Sąd Rejonowy odrzucił pozew na podstawie art. 199 § 1 pkt 3
k.p.c.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w P. oddalił zażalenie
powódki. Sąd odwoławczy nie podzielił zarzutu, że zdolność sądowa pozwanego
wynika z art. 80 ust. 1 u.g.n. Ponadto podkreślił, że ustanowiony w sprawie dnia
12 lutego 2007 r. profesjonalny pełnomocnik procesowy powódki powinien
z własnej inicjatywy podjąć czynności zmierzające – ze względu na błędne
oznaczenie strony pozwanej przez działającą samodzielnie powódkę – do
wskazania w sprawie właściwego pozwanego.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach, pełnomocnik powódki
zarzucił naruszenie art. 80 ust. 1 u.g.n. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie, art. 64 k.p.c. przez jego zastosowanie oraz obrazę art. 328 § 2
w związku z art. 391 § 1 i art. 397 § 2 k.p.c., art. 199 § 2 i art. 350 k.p.c. Powołując
się na te podstawy, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienie i orzeczenia
Sądu Rejonowego o odrzuceniu pozwu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Z uzasadnienia pierwszej podstawy skargi kasacyjnej wynika, że zaskarżone
postanowienie zostało wydane z naruszeniem prawa materialnego „przez jego
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności przez oczywiste
naruszenie art. 80 ust. 1 u.g.n. przez uznanie, że Prezydent Miasta P. nie ma
zdolności sądowej do występowania w niniejszej sprawie w charakterze pozwanego
oraz art. 64 k.p.c. przez jego zastosowanie w sytuacji, gdy art. 64 k.p.c. jako
przepis ogólny wobec szczególnego przepisu art. 80 ust. 1 u.g.n. nie miał
w sprawie zastosowania”.
Przede wszystkim zarzut naruszenia art. 80 ust. 1 u.g.n. i art. 64 k.p.c.
w sposób wskazany przez skarżącą nie uzasadnia oparcia skargi kasacyjnej na
pierwszej podstawie, ponieważ została ona zarezerwowana dla naruszeń prawa
materialnego. Tymczasem przytoczony zarzut – abstrahując od oceny jego
zasadności – dotyczy kwestii zdolności sądowej, która niewątpliwie należy do
zagadnień prawa procesowego, a nie prawa materialnego. Zdolność sądowa
oznacza bowiem zdolność do zajmowania pozycji podmiotu postępowania
cywilnego i jest regulowana przez przepisy prawa procesowego. Zatem już błędne
ulokowanie omawianego zarzutu w ramach pierwszej zamiast drugiej podstawy
kasacyjnej przesądza o uznaniu opartej na art. art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. podstawy
rozpoznawanej skargi kasacyjnej za nieuzasadnioną.
Nieżalenie od tego, nie ma też merytorycznych podstaw do stwierdzenia, że
zaskarżone postanowienie zostało wydane z naruszeniem art. 80 ust. 1 u.g.n. i art.
64 k.p.c. Wbrew zarzutowi skarżącej przepis art. 80 ust. 1 u.g.n. nie może być
traktowany jako lex specjalis w stosunku do art. 64 k.p.c. Przyjęcie takiej relacji
między wymienionymi przepisami wyklucza przede wszystkim całkowicie odmienny
przedmiot regulacji obu przepisów. Z treści art. 80 ust. 1 u.g.n. wynika
jednoznacznie, że w ogóle nie dotyczy on kwestii zdolności sądowej, a reguluje
jedynie sposób i konsekwencje wniesienia przysługującego właściwemu organowi
lub użytkownikowi wieczystemu sprzeciwu od orzeczenia samorządowego
kolegium odwoławczego w sprawie aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania
wieczystego nieruchomości gruntowej. Nie ma zatem podstaw do uznania, że art.
80 ust. 1 u.g.n. stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 64 k.p.c. w zakresie
4
dotyczącym kwestii zdolności sądowej w procesie wszczętym w sprawie aktualizacji
opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej.
Naruszenie art. 328 § 2 w związku z art. 391 § i 397 § 2 k.p.c. polega –
zdaniem skarżącej – na niedostatecznym wyjaśnieniu podstawy prawnej
zaskarżonego postanowienia, „w szczególności przez brak uzasadnienia
stosowania przepisu art. 64 k.p.c., a nie przepisu art. 80 u.g.n. w sytuacji
występowania oczywistej kolizji obu przepisów i w sytuacji, gdy art. 64 k.p.c. jako
przepis ogólny wobec szczególnego przepisu art. 80 ust. 1 u.g.n. nie miał
w sprawie zastosowania”.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że zarzut naruszenia art.
328 § 2 k.p.c. jest uzasadniony, jeżeli zaskarżone orzeczenie z powodu istotnych
braków w uzasadnieniu nie poddaje się kontroli kasacyjnej (por. wyrok Sąd
Najwyższego: z dnia 26 listopada 1999 r., III CSK 460/98, OSNC 2000, nr 5, poz.
100 i z dnia 17 marca 2006 r., I CSK 63/06, niepubl.). Skarżąca nie wykazała, aby
uzasadnienie zaskarżonego postanowienia było dotknięte takimi wadami. Poza tym
omawiany zarzut został oparty – jak wykazano wyżej – na błędnym założeniu, że
między art. 80 ust. 1 u.g.n. i art. 64 k.p.c. zachodzi kolizja wymagająca
rozstrzygnięcia według zasady lex specialis derogat legi generali. W konsekwencji
nie było potrzeby – wbrew przekonaniu skarżącej – rozstrzygania kolizji obu
przepisów i przedstawiania odpowiedniego uzasadnienia. Zarzut naruszenia art.
328 § 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 397 § 2 k.p.c. należało więc uznać za
nieuzasadniony.
Naruszenia art. 199 § 2 i art. 350 k.p.c. przez ich niezastosowanie skarżąca
dopatrzyła się w odrzuceniu pozwu bez wezwania jej do usunięcia braku
formalnego stanowiącego przyczynę odrzucenia.
Z wiążących w postępowaniu kasacyjnym ustaleń stanowiących podstawę
faktyczną rozstrzygnięcia (art. 39813
§ 2 k.p.c.) wynika, że skarżąca, będąca
użytkownikiem wieczystym nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa, wskazała –
jako pozwanego w sprawie – Prezydenta Miasta P. i oznaczenia strony pozwanej
nie zmieniła, mimo że od dnia 12 lutego 2007 r. działała w sprawie
z profesjonalnym pełnomocnikiem. Pozew zatem – jak trafnie uznał Sąd
5
odwoławczy – podlegał odrzucenia, ponieważ będący organem wykonawczym
miasta na prawach powiatu (gminy) Prezydent Miasta P. nie ma zdolności sądowej
(art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c.). Błędne jest przekonanie skarżącej, że stwierdzony brak
zdolności sądowej strony pozwanej podlegał usunięciu. Uzupełnienie w zakresie
zdolności sądowej na podstawie art. 199 § 2 w związku z art. 70 k.p.c. dotyczy
bowiem tylko braków usuwalnych. Tymczasem stwierdzony w sprawie brak
zdolności sądowej ma charakter nieusuwalny. W doktrynie i judykaturze przyjmuje
się zgodnie, że brak zdolności sądowej nie może być uzupełniony na podstawie art.
70 k.p.c. przez wstąpienie do udziału w sprawie podmiotu posiadającego tę
zdolność w miejsce podmiotu nieposiadającego zdolności sądowej. Ponieważ brak
zdolności sądowej odnosi się do podmiotu będącego stroną procesową, to
konieczną przesłanką uzupełnienia tego braku jest zachowanie tożsamości stron, a
więc takiego stanu rzeczy, w którym zarówno przed uzupełnieniem, jak i po
uzupełnieniu braku zdolności sądowej stroną pozostaje ta sama jednostka (por.
uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2001 r., III CZP10/01, OSNC 2001,
nr 10, poz. 147). W rozpoznawanej sprawie ten warunek nie zostałby spełniony,
ponieważ w miejsce pozwanego Prezydenta Miasta P. musiałby wstąpić Skarb
Państwa. Tymczasem przepis art. 70 k.p.c. wyklucza wyeliminowanie jednostki
pierwotnie wskazanej jako strona i wprowadzenie w jej miejsce do procesu zupełnie
innego podmiotu, posiadającego zdolność sądową (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 24 września 2004 r., I CK 131/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 156).
Podnosząc w ramach drugiej postawy kasacyjnej zarzut naruszenia art. 350
k.p.c., skarżąca nie wyjaśniła, na czym polega jego naruszenie i jaki mogło mieć
ono wpływ na wynik sprawy. Uzasadnienie podstawy kasacyjnej zostało bowiem
ograniczone do wyjaśnienia naruszenia art. 199 § 2 k.p.c. Omawiany zarzut nie
podaje się zatem kontroli kasacyjnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
z dnia 11 marca 1997 r., III CKN 13/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 114). Ubocznie
należy jedynie zauważyć, że przepis art. 350 k.p.c. dotyczy prostowania omyłek
sądu. Sprostowanie omyłek dotyczących oznaczenia stron jest zatem możliwe
jedynie wówczas, gdy są one następstwem niestaranności sądu. Na podstawie art.
350 k.p.c. nie może natomiast dochodzić do podmiotowego przekształcenia
powództwa, z obejściem właściwych przepisów (art. 194-198 k.p.c.). Zmiana
oznaczenia strony na podstawie art. 350 k.p.c. jest możliwa jedynie wtedy, gdy
6
w sentencji orzeczenia sąd oznaczył stronę niezgodnie z zebranym w sprawie
materiałem. Jest ona zatem niedopuszczalna wówczas, gdy powód wskazał jako
stronę pozwaną osobę nie posiadającą zdolności sądowej (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 18 czerwca 1998 r., II CKN 817/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 16
i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1982 r., II CZ 122/82,
niepubl.).
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39814
k.p.c.).