Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 152/09
POSTANOWIENIE
Dnia 9 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła
w sprawie z wniosku A.P.
przy uczestnictwie J.P., Ł.K. i W.P.
o dział spadku i zniesienie współwłasności,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 czerwca 2009 r.,
na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy
oraz na skutek skargi kasacyjnej uczestnika postępowania J.P.
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 8 maja 2008 r., sygn. akt [...],
1. odrzuca skargę kasacyjną uczestnika postępowania J.P.,
2. odmawia przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej
wnioskodawcy A.P. i znosi wzajemnie między
wnioskodawcą i uczestnikiem postępowania J.P. koszty
postępowania kasacyjnego,
3. przyznaje adw. B.S. od Skarbu Państwa – Kasa Sądu
Okręgowego w K. kwotę 120zł tytułem kosztów nie
opłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi W.P.
z urzędu, z uwzględnieniem 22% podatku VAT.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 7 lutego 2008 r., dokonał działu
spadku po A.P., zmarłej 21 listopada 1961 r. oraz zniesienia współwłasności w ten
sposób, że nieruchomość położoną w G., składającą się z działek o łącznej
powierzchni 13,71 ha, określonych w sentencji postanowienia, objętych
oznaczonymi księgami wieczystymi przyznał na wyłączną własność uczestnika
J.P., a na rzecz uczestnika A.P. zasądził spłatę w kwocie 175.362,50 zł płatną w
ratach, zabezpieczonych przez wpis hipoteki przymusowej w księgach wieczystych.
Postanowienie to w całości zaskarżył wnioskodawca A.P., natomiast
uczestnik J.P. zaskarżył je w części orzekającej spłatę ponad 87.681,25 zł i wniósł
o jego zmianę przez zasądzenie od niego spłaty w kwocie 87.681,25 zł., co w
istocie stanowi obniżenie zasądzonej spłaty do tej kwoty.
Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 8 maja 2008 r. oddalił obydwie
apelacje, podzielając ocenę jurydyczną Sądu Rejonowego.
Wnioskodawca i uczestnik postępowania zaskarżyli to postanowienie
skargami kasacyjnymi. Wnioskodawca zaskarżył to postanowienie w całości
i zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie przepisów postępowania: art. 5191
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3983
§ 1 pkt.2 k.p.c. przez niewyjaśnienie podstawy
prawnej z przytoczeniem przepisów prawa przez co doszło do naruszenia prawa
materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 213 k.c., podczas gdy sprawa
winna być rozpoznana na płaszczyźnie przepisu art. 214 § 2 k.c.
Wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania uzasadnił naruszeniem
wymienionych przepisów oraz potrzebą wykładni przepisów prawnych budzących
poważne wątpliwości (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. w celu wyraźnego podkreślenia
przez orzecznictwo sądowe, kiedy to podział nieruchomości rolnej jest sprzeczny
z zasadami prawidłowej gospodarki w istniejących warunkach gospodarczych.
Uczestnik postępowania J.P. zaskarżył to postanowienie w części
oddalającej jego apelację i określił wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę
175.362,50 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
W przedmiocie przyjęcia (odmowy przyjęcia) dopuszczalnej skargi
kasacyjnej do rozpoznania, Sąd Najwyższy orzeka w ramach tzw. przesądu,
którego celem jest wyeliminowanie skarg oczywiście bezzasadnych. Zgodnie
z art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę do rozpoznania jeżeli:
- w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne;
- istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów;
- zachodzi nieważność postępowania;
- skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Na tych jedynie przesłankach może oprzeć rozstrzygnięcie w kwestii
przyjęcia bądź odmowy przyjęcia dopuszczalnej skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Dopuszczalność skargi kasacyjnej w postępowaniu nieprocesowym reguluje
art. 5191
§ 1 k.p.c., według którego skarga taka nie przysługuje w sprawach
dotyczących zniesienia współwłasności i działu spadku, jeżeli wartość przedmiotu
zaskarżenia jest niższa niż 150.000 zł.
Według ugruntowanego stanowiska w orzecznictwie, wartość przedmiotu
zaskarżenia, którego dotyczy skarga kasacyjna, obejmuje tylko te roszczenia, które
stronie wnoszącej skargę oddalił sąd drugiej instancji i których dlatego dochodzi
w postępowaniu kasacyjnym. Zatem nie może być ona wyższa niż całość
roszczenia dochodzonego w drugiej instancji.
Jak wynika z apelacji wniesionej przez J.P., zaskarżył on orzeczenie Sądu
Rejonowego w części zasądzającej od niego spłatę ponad 87.681,25 zł i wniósł o
jego zmianę przez zasądzenie tej spłaty w kwocie 87.681,25 zł., a więc w istocie o
obniżenie zasądzonej spłaty do tej kwoty. W konsekwencji oddalenia apelacji w
całości, prawidłowo określona wartość przedmiotu zaskarżenia wniesioną przez
niego skargą kasacyjną, nie może być wyższa niż kwota 87.681,25 zł. Skoro
zgodnie z art. 5191
§ 4 k.p.c. kwotowy próg dopuszczalności skargi kasacyjnej w
sprawach o dział spadku i zniesienie współwłasności, wynosi 150.000 zł, zatem
skargę kasacyjną uczestnika J.P., jako niedopuszczalną, odrzucono, czego nie
uczynił Sąd Okręgowy.
4
Natomiast skarga kasacyjna wnioskodawcy nie spełnia wymagań
określonych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Przede wszystkim ogólnikowość sformułowania
wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania „wnoszę o przyjęcie skargi do
rozpoznania z tym uzasadnieniem, że doszło do naruszenia przepisów, o których
mowa we wcześniejszej części. Ponadto istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości (art. 3989
§ 1 pkt.2 k.p.c. w celu
wyraźnego podkreślenia przez orzecznictwo sądowe, kiedy to podział
nieruchomości rolnej jest sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki
w istniejących warunkach gospodarczych”, wskazuje na zagadnienie prawne
sprowadzające się do wyjaśnienia kiedy podział nieruchomości rolnej jest
sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki. Nie jest to, jak wymaga tego
art. 3989
§ 1 k.p.c., zagadnienie nowe nierozwiązane dotąd w orzecznictwie,
którego rozstrzygnięcie może się przyczynić do rozwoju prawa. Wystarczy odwołać
się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1969 r., III CZP 12/69
(OSNCP 1970, nr 3, poz.39) i orzeczenia z dnia 7 marca 2008 r. III CSK 328/07
(niepubl.), w których Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sprzeczność podziału
gospodarstwa z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej zachodzi wtedy, gdy
reguły te przemawiają przeciwko podziałowi, np. gdyby istniała szansa na podjęcie
towarowej produkcji rolnej w działowym gospodarstwie, a podział doprowadziłby do
powstania nieżywotnej jednostki, która ze względu na obszar, brak siedliska,
inwentarza oraz na inny zawód, brak zainteresowań, z góry skazana byłaby na
wyłączenie z produkcji rolnej.
Z tych samych przyczyn nie zachodzi też konieczność dokonania wykładni
art. 213 i 214 k.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3989
§ 2 k.p.c.) i zniósł wzajemnie koszty postępowania między
wnioskodawcą i uczestnikiem postępowania J.P. na podstawie art. 102 k.p.c. w
związku z art. 391 i art. 39821
k.p.c. O wynagrodzeniu pełnomocnika W.P. z urzędu,
orzeczono na podstawie § 19 w związku z § 2 ust.3 rozp. Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. Nr
163, poz.1343 ze zm.).
5